AİLELER NEDENŞİRKET KURAR? ABD de 75 şirket sahibi aile ve eşleri ile yapılan anket

Transkript

1

2 1.Giriş Türkiye de kamu kurumlarını bir kenara bırakırsak şirketlerin yüzde 99 unu aile şirketleri oluşturuyor. Türk ekonomisini aile şirketleri yönetiyor. Dünyada da durum farklı değil. Dünyanın en büyük 500 şirketinin yüzde 40 ını dahi aile şirketleri oluşturuyor. Avrupa da şirketlerin yüzde 60 ını, Latin Amerika da yüzde ını, Kuzey Amerika ve Asya da ise yüzde 95 ini aile şirketleri oluşturuyor.

3 AİLELER NEDENŞİRKET KURAR? ABD de 75 şirket sahibi aile ve eşleri ile yapılan anket 10% 15% 34% Çocuklarına fırsat yaratmak Aile mirasını ölümsüzleştirmek Aileyi bir arada tutmak Finansal bağımsızlık ve varlık yaratmak 21% 3

4 DİĞER NEDENLER Kendi emeklilik ve kişisel planları için % 8 Liyakatlı çalışanlarını korumak için % 6 Aileye finansal güvenlik sağlamak için % 5 Topluma yararlı olmak için % 1 4

5 AİLE İŞLETMESİ TANIMI Aile işletmeleri konusunda üzerinde uzlaşılan bir tanım vermek zordur. Aile Şirketi Ailenin servetini dağıtmamak üzere kurulmuş olan özel bir şirket biçimidir. Aile işletmesi; birden fazla aile üyesinin yatırımın önemli bir kısmına, işletmenin yönetimine veya faaliyetlerine yüksek düzeyde katılımının olduğu işletmedir. Bu bağlamda aile için kan bağı, evlilik, ömür boyu bağlılık ilişkisi olan insanlar manası kastedilmektedir

6 AİLE ŞİRKETLERİNİN TANIMI Aile Şirketleri, ailenin geçimini sağlamak veya mirasın dağılımını önlemek için kurulan, ailenin geçimini sağlayan kişice yönetilen, yönetim kademelerinin çoğunluğunun aile üyelerince doldurduğu, karar almada büyük ölçüde aile üyelerinin etkili olduğu ve aileden en azından ikinci neslin istihdam edildiği işletmeler olarak tanımlanır. (Genç ve diğ., 2004:21)

7 AİLE ŞİRKETİ NEDİR? Benght Karlöf e göre Aile Şirketi Ailenin servetini dağıtmamak üzere kurulmuş olan özel bir şirket biçimidir Potobsky ye göre, Aile üyelerinin yönetim kademelerinde çalıştığı işletmeler, Aile Şirketleri dir

8 AİLE ŞİRKETİ NEDİR? Kuruluş amacı ailenin geçimini sağlamak ve geleceğe dönük kaygılarını gidermek olan ve genellikle ailenin geçimini sağlayan kişinin genel müdür veya yönetim kurulu başkanı olduğu, yönetim kademelerinin önemli bir kısmında aile üyelerinin yer aldığı veya kararların alınmasında büyük ölçüde aile üyelerinin etkili olduğu şirketlerdir.

9 AİLE ŞİRKETLERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ 1. Genellikle aileden en az iki kuşak, işletme yönetimiyle ilgilenir. Anne/babaçocuk ortaklıkları, kardeş ortaklıkları, kuzen ortaklıkları ve sürekli olmayı başaran ortaklıklar bünyelerinde en az iki kuşağı barındıran Aile Şirketleridir. Her ne kadar karı-koca arasında kurulan Aile Şirketlerinde, kuşak farkı görülmese de aşağıda belirtilen diğer özellikleri yapılarında barındıkları için Aile Şirketi statüsünde ele alınırlar. 2. İşletme politikası, çoğunlukla aile çıkarları ile uyumludur. Genellikle aile varlığının ve bütünlüğünün korunması amacıyla kurulan Aile şirketleri, aile değer ve inançlarından etkilenir. 3. Genellikle şirket sahibinin aile içinde sevgi ve güven duyduğu kişiler, işletme içerisinde de aile içinde olduğu kadar girişimciye yakındır.

10 4. Şirket sahipleri gelecekte miras olarak bırakacakları işletmeyi, çocuklarının tanımalarını isterler. Çocuklarının geleceklerini güvence altına almak isteyen girişimciler onların firmayı sahiplenmelerinin ve işleri öğrenmelerinin firmanın ve ailenin geleceği açısından önemli olduğunu düşünürler. 5. Genellikle işletmenin ismi ve prestiji, ailenin ismi ve prestiji ile birlikte gelişir. Yani aile bireylerinin toplumdaki statüleri işletmenin de statüsünü etkiler. Dolayısıyla aile bireylerinin işletmede bilfiil çalışıp çalışmadıkları değil, taşıdıkları soyadı önem kazanır. 6. Aile bireylerinin işletmedeki görevleri aile içerisindeki durumlarını da etkileyebilir. İşletmede başarılı ve güçlü bir pozisyona sahip olanlar aile içinde de güçlü olabilirler. 7. Bu tür şirketlerde doğal bir koruma söz konusu olabilir. Bir başka ifade ile çalışma koşulları aile üyelerinin sağlığını tehlikeye sokmayacak şekilde düzenlenebilir, doğum ve yıllık izinler ile çalışma saatleri konusunda esneklik gösterilebilir.

11 8. Ailenin mevcut normları Aile Şirketlerinin büyük bir çoğunluğunda kullanılabilir. Aile değerleri ve inançları örgütteki işlerin yapılma şeklini, kişiler arasındaki ilişkileri, işlerin yapılması sırasında kullanılan yöntemleri vb. kısacası örgüt kültürünü önemli ölçüde etkiler. 9. Aile Şirketleri genellikle aile bireyleri tarafından kurulduğundan kapalı bir görünüm arz edebilir. Dolayısıyla bu şirketler finanssal zorluğa düştüklerinde halka açılmaktan ya da borçlanmaktan ziyade aile bireylerinin mali desteğini kabul edebilirler, şirkete ilişkin bilgileri paylaşmak istemeyebilirler. 10. Aile Şirketlerindeki idari personel genellikle aileden ve akrabalardan temin edilir. Bu tür şirketlerde güvenilirliğin uzmanlıktan önce geldiği ve aile üyeleri mevcut iken aile dışından idari personel almanın hoş karşılanmadığı durumlara rastlanabilir. Dolayısıyla seçme ve yerleştirmede aile üyelerine öncelik tanınabilir. 11. Aile Şirketlerinde genellikle firma sahibi ile tepe yönetici aynı kişidir. Kurucu ortakların (girişimci) büyük çoğunluğu sağlıkları yerindeyken firmalarını bir başkasına devretmeyi düşünmezler. Firma sahibi oldukları için Genel Müdürün ya da Yönetim Kurulu Başkanının kendileri olmalarının normal olduğunu kabul ederler.

12 AİLE ŞİRKETLERİNİN AVANTAJLARI Sermaye Yapısı/Finansman Karar Alma Sosyal Statü Ortaklık Yönetim Politikaları Personel Ülke Çıkarları Çevre

13 1) Sermaye Yapısı/Finansman (Özkaynak: Sermaye Gücü) Aile işletmelerinin birçoğunda işletme sermayesinin hemen hemen tamamı öz kaynaklardan oluşmakta ve finansman sorunları daha çok aile içinde çözümleme yoluna gidilmektedir. Sermaye sorununu çoğunlukla kendi içlerinde çözmeleri ve öz kaynakların, sermayenin önemli bir kısmını oluşturması, dışarıda işletmeyi güçlü konuma getirir. Ayrıca işletme finansman açısından zor duruma düştüğünde; aile üyeleri olan ortaklar, diğer işletmelerdeki ortaklara oranla gelirlerini daha kolay feda edebilirler. Çünkü ailenin adıyla bütünleşen işletme, ailenin çocuğu gibidir ve işletmenin iflas etmemesi için gerek girişimci, gerek diğer aile üyeleri, gelirlerinden ve mal varlıklarından kolaylıkla vazgeçebilir.

14 2. Karar alma Karar alma, yöneticinin yaptığı en önemli işlerden biridir. Aile İşletmelerinde kararlar patron tarafından alınır. Sermayenin önemli kısmına sahip olan patron, aile üyesi; teknik konularda, idari konularda ve yatırım konularında hızlı karar alabilir. Bürokrasi yaratmadan hızlıca karar alabilme yeteneğine sahip aile işletmeleri, kararların gecikmesinden dolayı ortaya çıkabilecek problemleri azaltmaktadır.

15 3. Uzun vadeli planlama Aile işletmelerinde kar dağıtımdan daha çok ailenin gelecek kuşaklarına bırakılabilecek bir iş hedeflendiğinden, genellikle aile işletmeleri günü yaşamaktan öte, geleceğe yönelik yapıyı güçlendirmeye çalışmaktadırlar.

16 4. Sosyal statü Aile bireylerinin toplumdaki statüleri, işletmenin statüsünü de etkiler. Dolayısıyla aile bireylerinin işletme bünyesinde aktif çalışıp çalışmadıkları değil, taşıdıkları soyadı önem kazanır. Diğer bir anlatımla işletmenin itibarı eşittir ailenin itibarıdır. Ailenin sahip olduğu tanınmışlık düzeyi, işletmenin çevre tarafından kabulünü kolaylaştıran, işletmeye zaman ve parasal tasarruf kazandıran bir durumdur.

17 5. Ortaklık Ortakların aynı aileye mensup olması sürekli bir arada olabilmelerini, benzer kültürden gelmeleri itibariyle de uyumlu olmalarını sağlar. Ortakların uyumlu ve bir arada olmaları işlerin etkin ve hızlı olmasında avantaj sağlar. Ayrıca aile bağlarının güçlü olması, kendini işine adamış bir yönetim kadrosunun oluşmasını sağlar. İşletme aile bireyleri tarafından kurulduğu için sahiplenme duygusu yoğun olarak yaşanır ve bu sahiplenme duygusu içerisinde pazar payı arttırılarak işletme sürekliliğinin sağlanması yolunda hızlı bir çalışma temposu tutturulur. Aile, yetenekli aile bireylerinin başkaları yanında çalışmaları yerine, aile işletmesinde çalışmayı tercih etmelerini ister.

18 6. Yönetim politikaları İşletmeler açısından önemli sorunlardan biri yöneticilerin sık sık değişmesi ve değişen yöneticiler ile birlikte yönetim felsefelerinin de değişmesidir. Aile işletmelerinde devamlılık görüldüğü için yönetim politikalarında da devamlılık görülmektedir.

19 7. Personel Aile işletmelerinde örf-adet-ahlak-vefa gibi duygulara verilen önem hem yöneticilerin personeline bağlı olmasını hem de personelin yöneticilerine bağlı olmasını sağlar. Bu bağlılık güven öğesini ortaya çıkarırken, kendini işine adamış ve sadık bir personel kadrosunu sağlar.

20 8. Ülke çıkarları Aile İşletmeleri, ülke ve dünya konjonktüründe yaşanan kötü dönemlerde bile yatırımlardan vazgeçmemekle, daha yeni ve daha çok iş imkanını zorlamaktadırlar. Sosyal refahın korunmasında ve arttırılmasında Aile İşletmelerinin katkısı küçümsenemez.

21 9. Çevre Aile işletmeleri değişen çevre koşullarına daha kolay uyum sağlayabilmektedir, çünkü bu işletmelerde bürokrasinin baskısı azdır, hızlı karar alma yeteneği söz konusudur. Bu özellikler işletmeye dinamizm kazandırır.

22 AİLE İŞLETMELERİNİN DEZAVANTAJLARI Finansman Nepotizm Yetki İşbölümü Aile İçi Rekabet Çevre Kuşaktan Kuşağa Geçiş İşletme Kültürü Güdülenme

23 1) Finansman Ailenin menkul, gayrimenkul ya da nakdinin fazla olmaması ya da işletmenin borçlanmaya olumlu bakmaması durumunda, işletmenin büyüyememesi ya da büyüme hızında yavaşlama olasılığı söz konusu olabilir. Burada başka bir nokta da aileye gelir getirmek için kurulmuş işletmenin aile ihtiyaçlarını karşılamak adına kendi finansman ihtiyaçlarından mahrum kalabileceğidir.

24 2. Nepotizm Aile üyelerinin hem işe alma hem de yükselme esnasında kayırılması anlamına gelen nepotizm, aile işletmelerinin en önemli problemlerinden biridir. Aile İşletmelerinde istihdamın iş gereklerine uygun yetenek ve bilgiden çok, ilişki seviyesine ya da girişimciye olan yakınlığa göre yapılması yaygın bir uygulamadır. Aile değerlerinin, iş değerlerinden daha önemli olması durumunda (kan bağının ön plana çıkarak, işe göre adam değil, adama göre iş ilkesinin uygulanmasını gündeme getirmesi noktasında), gelecekteki yönetimin yetersiz ve cesaretsiz aile bireylerinin elinde kalması tehlikesi söz konusu olabilir

25 3. Yetki iş tanımlarının genelde mevcut olmaması, mevcut iş tanımlarının uygulamaya yansıtmaması, yetki ve sorumlulukların açıkça belirlenememesi, otorite ve rol çatışmalarına neden olabilir. Aile İşletmelerinde yetkinin bir kişi ya da belli bir grup elinde toplanması sakıncalar yaratmaktadır, aslında bu girişimcinin özelliğine bağlı bir durumdur. İşletmeyi kuran, patron-yönetici yetkiyi de kendisi kullanarak en doğru iş yapmak istemektedir. Oysa işletmenin büyümesinde ve sürdürülebilirliğinde yetkinin diğer yöneticilere aktarılabilmesi büyük önem arz etmektedir.

26 4. İş bölümü Aile işletmelerinin bir çoğunda aile üyelerinin aralarında iş bölümüne gitmemeleri ya da yapılmış olan iş bölümüne uymamaları, işletmede çalışan aile dışından olan personelin kimin yönetiminde olduklarına kime bağlı olduklarını bilmemelerine neden olmaktadır. Bu biraz da kişilerin aile üyesi sermayedar ve çalışan olma rollerini karıştırmalarından ortaya çıkmaktadır.

27 5. Aile içi rekabet Kişilerin bakış açılarından, beklentilerinden kaynaklanan farklılaşmalar çatışmalara yol açabilir ve bu çatışmalar işletmenin işleyişini olumsuz etkiler. Öbür yandan aile içi anlaşmazlıkların çıkması da işletmeyi doğrudan etkilemektedir. Her iki problem de aile ve işletme içerisinde gruplaşmalara neden olmaktadır

28 6. Çevre İşletme sahibi çevredeki değişmelere karşı tutuculuk gösterebilmektedir. Bu yöneticilerin risk almaya karşı olumsuz tutum sahibi olmaları durumu da yönetimde tutuculuk olarak kendini göstermektedir. Aile İşletmelerinin yöneticileri kaybedebileceklerinin büyüklüğü nedeniyle profesyonel yöneticilere göre yenilik ve gelişmelere karşı daha çekingen olabilmektedirler. Çevredeki gelişmelere ve değişmelere uyum sağlamak yerine tutucu bir tavır sergilemek işletmelerin pek çok fırsat kaçırmalarına, rekabet güçlerinin azalmasına ve aile içi kuşak çatışmalarına yol açmaktadır

29 7. Kuşaktan kuşağa geçiş Yönetimin kime devredileceği hususu aile işletmelerinin en önemli konularından biridir. Aile işletmelerinin yaşam süresini kısaltan kuşaktan kuşağa devir krizleri, girişimciden sonra onun yerini alarak işletmeye liderlik edecek varisin belirlenmesi çalışmaları ve devir planlanmalarıdır. Bu süreci mevcut rekabet ortamı içerisinde çözebilmek işletmenin devamlılığında büyük katkı sağlar.

30 8. İşletme kültürü Pek çok aile işletmesi sermayedarında var olan aile kültürü, değişim karşısında mevcut normlara yapı ve kurallara aşırı derecede bağlı kalma ve direnç gösterme eğilimindedir. Yukarıda da ifade edilen tutuculuk ailenin dolayısıyla işletmenin kültürünü oluşturuyor ise işletmeyi olumsuz etkileyecektir.

31 9. Personel İşletme belirli bir büyüklüğe ulaşmadan aile dışından personel istihdamı gündeme gelmez. Aile dışından personel ihtiyacı gündeme geldiği durumda, idari personel genellikle aileden, akrabalardan ve aileye yakın kişilerden uzak akrabalar, tanıdıklar ve komşuların çocukları istihdam edilir. Bu tür işletmelerde güvenilirliğin uzmanlıktan önce geldiği ve aile üyeleri var iken, aile dışından idari personel almanın hoş karşılanmadığı durumlara sıkça rastlanır. Diğer taraftan çalışanların profesyonel olduğu unutulur; iş ücret dengesi ve fazla mesai kavramları ihmal edilir. Çağdaş bir ücret ve ödül politikası uygulaması genellikle söz konusu değildir. Ücret belirlemede kıdem en çok önem verilen kriterdir. Çalışanların niteliklerine ilişkin eğitim düzeyi, iş deneyimi, teknik bilgi seviyesi, performans, yetenek ve yetkinlik gibi faktörler genellikle dikkate alınmaz.

32 10. Güdülenme Aile İşletmelerinde kurucu-patronun ve aile üyelerinin yüksek güdülenmesine karşın aile dışından olanlarda ciddi bir güdülenme sorunu oluşabilir. Tüm çalışanlarda yüksek güdülenmenin sağlanabilmesi için performansa göre ücretlendirme ve iş bölümü yapılmalıdır.

33 Aile İşletmelerine Başarı Getiren 4 Kural 1950 lerde geliştirilen ve başarı getiren kurallarşöyle sıralanabilir: 1.İyi işleyen yönetim kurulu oluşturma ve aile şirketinin üyelerinin bu yönetim kurulunun başarısına katkı vermesi, Aile üyelerinin şirkete katılma koşullarının belirlenmesi (Benim araştırmalarıma göre, uzun yaşayan şirketlerde aile üyeleri şirket yönetiminin dışında kalıyorlar veya belirli bilgi ve beceri birikimlerinden sonra şirkete katılıyorlar.) Stratejik düşünce ve yöntem geliştirme. Aile şirketleri büyümek için ihtiyaç duydukları finansal kaynaklara ulaşamıyorlar. Bunun için halka açık olmaları gerekiyor. Bu durum ise, hangi işlere yöneleceklerini iyi belirleyen ve buna odaklanmaları için stratejilerini iyi oluşturmaları gerektiğini ifade eder. Uzun yaşayan şirketlerde aile anayasasına uygun aile üyelerinin şirkette yer almalarının uygun olduğu anlaşılmıştır. Aile üyelerinin, babalarının yaptığı gibi kendilerinin de şirketi gelecek nesile taşımaları gerektiği aile anayasasında açıkça belirtilmelidir.

34 Dünya da ve Türkiye de Aile İşletmeleri Genel olarak, işletmelerin yapıları incelendiğinde, ortalama %85 in aile işletmesi olduğu anlaşılmaktadır. Örneğin, AB ülkelerindeki işletmelerin %82 si, Amerika daki işletmelerin %93 ü ve Türkiye deki işletmelerin %97 si aile işletmeleridir. Aile işletmelerinin devamlılığında sorunlar yaşanmaktadır. Örneğin, Amerika da ikinci kuşağa geçebilen aile işletmelerinin oranı %25 i geçmemektedir ve %25 inin ancak %15 i üçüncü kuşağa geçebilmektedir. Türkiye de girişimci ve kurucunun kurmuş olduğu işletmelerin ancak %2 si üçüncü kuşağa geçebilmektedir. Türkiye de küçük ve orta ölçekli işletmelerin sayısı büyüktür. Çok büyük ölçeklere ulaşmış yüzyıllık aile şirketleri yoktur. Ancak, Koç Grubu, Sabancı Grubu ve Doğuş Grubu yüzyıllık olmamalarına karşın dünyanın büyük şirketleri arasında gösterilmektedir.

35 Aile Şirketlerinin Başarısızlık Nedenleri Başarısız olan aile şirketlerinin pek çoğu işle ilgili değildir. Büyük bir kısmı, yönetim ve aile ilişkilerinden kaynaklanan sorunlar nedeni ile başarısız olurlar.

36 Aile Şirketlerinin Başarısızlık Nedenleri Aile şirketlerinin aile büyükleri, çocuklarının büyüdüğünü kabul etmiyorlar. Bu aileler, çocuklarının düşüncelerine değer vermezler ve onlara yetki vermekten kaçınırlar. Ölümsüz ve kalıcı bir iş haline dönüşen bu aile şirketleri yavaş yavaş yok olurlar. Bazı aile şirketlerinde aile işi, katı aile kuralları ve egemen büyüklerden oluşmaktadır. Bu durum, ya çocukları aile şirketinde çalışmaya zorlar ya da aile işi dışında tutar. Bu ise, aileye bağlılık ve bencillik sorununu yaratır.

37 Aile Şirketlerinin Başarısızlık Nedenleri Aile şirketlerinde yaşanan en önemli sorunlardan biri de en iyisini kurucu bilir yaklaşımıdır. Kurucu, şirketin tek söz sahibidir. Yatırım, üretim, borçlanma ve yönetici görevlendirilmelerinde onun dediği olur. Bu durum, kurucunun yokluğunda her şey ona bağlı olduğundan şirketin dağılmasına neden olur. Kurucunun yönetimine alışan yeni nesil bunu devam ettirmek ister.

38 Aile şirketinde büyükler, bazı sorunları önemsemez, kaynağını ve çözümünü düşünmezler. Bu durum, ilerideki süreçlerde şirketi zarara sokar. Çatışma halinde olan aile üyeleri, aile içinde çalıştıkları için farklı beklentiler nedeniyle kavgaya başladıkları sorunlara ilgisiz kalıp zamanında sorunu çözemedikleri için şirket çeşitli tehlikelerle karşı karşıya kalabilir.

39 200 ÖNEMLİ SANAYİ ŞİRKETİNİN ÖMRÜ = ÜÇ NESİL 20% 80% Yokolanlar Bağımsız devam edenler Kaynak: Ward Study USA 39

40 %20 HAYATTA KALANLARIN 2% 5% aynı ailede yabancılara satılmış 13% kamunun olmuş Kaynak: Ward Study USA 40

41 %80 YOK OLUP GİDEN AİLE ŞİRKETİNİN yıl 35% yıl 35% yıl 16% 90 yılın üstü 16% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% Yaşam Süresi %70 i üçüncü kuşağa ulaşamamış Kaynak: Ward Study USA 41

42 TÜRKİYE de DURUM NASIL? 42

43 YOK OLUP GİDEN 20 MEŞHUR TÜRK AİLE ŞİRKETİNİN YOK OLMA NEDENLER 14% 5% 19% Aile içi çatışma Miras Kavgası 43% 19% Kardeşler arası çatışma Kardeş-yeğen-kuzen kavgası Aileler arası kavga Kaynak: Haluk Alacaklıoğlu: Global Family Business Consultants;

44 AİLE ŞİRKETLERİNİ ZORA SOKAN ANA SORUNLAR 1. Aile üyeleri arasında beklentiler çatışması 2. Güç ve otoritenin devri 3. Kurumsallaşma altyapısı eksikliği 44

45 TÜRKİYE NİN EN ESKİ 50 AİLE ŞİRKETLERİNDEN BAZILARI 4.Kuşakta 3 3.Kuşakta 26 2.Kuşakta 20 1.Kuşak Aile Sayısı Kaynak: Haluk Alacaklıoğlu: Global Family Business Consultants;

46 % 92 Sİ EN KRİTİK 2-3. KUŞAKLARDA! 6% 2% 40% 52% 1.Kuşak 2.Kuşak 3.Kuşak 4.Kuşak Kaynak: Haluk Alacaklıoğlu: Global Family Business Consultants;

47 Aile Şirketlerinin Başarısızlık Nedenleri Yapılan araştırma sonuçlarına göre, Türkiye de aile şirketlerinin başarısızlık nedenleri aşağıda olduğu gibidir: Kardeşler arası anlaşmazlık..%47 Aile içi sorunlar. %23 Miras dağılımında ortaya çıkan sorunlar..%21 Bağlılık,bencillikten kaynaklanan sorunlar..%9

48 Aile şirketlerinin sonunu getiren nedenler şöyle; -Aile işletmelerinin sonunu getiren aile içindeki çatışmalar - İşin niteliğinin piyasaya uymaması. Mesela odun sobası üreten bir firmanın yaptığı işi çok sevmesi ve gaz sobası çıktığı halde odun sobası üretmeye devam etmesi -Vizyon eksikliği, -Yeniliklere ayak uyduramama, - Bilgi altyapısı ve raporlama düzeyinin yetersizliği,

49 İnsan kaynakları fonksiyonunun gelişmiş olmaması, - Kayıtdışı problemini tümüyle aşamamaları, aile varlıkları ile şirket varlıklarının tümüyle ayrıştırılmaması, - Gelecek kuşaklara mülkiyet ve yönetim devrinin gereğince planlanıp uygulanmaması, - Hissedarlar arasında iş stratejileri ve yönetim felsefesi konusunda derin görüş ayrılıklarının ortaya çıkması, -Aile üyesi hissedarların kendi arzularıyla borsada ya da özel satış yoluyla ortaklıktan çıkmaları da etken olabiliyor. - Bazı durumlarda eşlerin şirkette çalışması veya çocuklar arasındaki farklı kariyerlerin de ihtilafları büyüterek krize dönüştürmesi aile şirketlerinin sonunu getiriyor.

50 BAŞARILI AİLE ŞİRKETLERİNİN SIRRI Aile şirketlerinin devamlılığı, zor olsa da dünyada ve Türkiye de başarılı olan aile şirketleri de vardır. Aile şirketinin kuşak yönetiminde Koç Grubu nun başarılı olduğu görülüyor. Koç Grubu nun kuşak geçişinin yönetimindeki başarısını Suna Kıraç ın 1999 yılında yeğenleri ile kızına yazdığı mektupta, bu yıllarda bütün dünyanın tartıştığı ve Türkiye için de bir tehdit olmaya başlayacak üçüncü kuşak konusuna dikkat çekiyor. Mektupta, Mustafa, Ömer ve Ali Koç ileipek Kıraç aşunları anlatıyor:

51 BAŞARILI AİLE ŞİRKETLERİNİN SIRRI Biz 3 kız, 1 erkek kardeş olduğumuz için aramızda çıkan fikir ayrılıklarına karşın, bugüne kadar uyum içinde götürdük. Sizler 3 erkek, 1 kız torunsunuz. Birbirinize saygı ve sevgi göstermezseniz, uyum içinde olmazsınız, işleri yürütemezsiniz. Bugünkü noktaya kolaylıkla gelinmemiştir. Büyükbabanız girişimci ve kurucu, bizler koruyucu ve geliştirici, sizler ise hazır bulanlarsınız. Şirketlerde şimdiye kadar üçüncü neslin pek azının işlere sahip çıktığı görülmüştür. İnşallah sizler hazır bulduğunuz bu şirketi daha ileriye götürme başarısını gösterirsiniz. Hep ileriye bakacaksınız, ancak geçmişine sahip çıkmayan bir yönetim anlayışının bir kurumun devamlılığını sağlamasının mümkün olmadığını bildiğinizi sanıyorum.

52 BAŞARILI AİLE ŞİRKETLERİNİN SIRRI Kıraç, önemli bir tehlikeye işaret ediyor. Türkiye de aile şirketlerinin büyük bir kısmı, üçüncü kuşağa geçti ya da geçmek üzere. Araştırmalar, dünyadaki şirketlerin %80 inin üçüncü kuşakta sona erdiğini gösteriyor. Burada, koruyucu ve geliştiricilere diğer bir anlatımla ikinci kuşağa önemli görevler düşüyor. Değişimin öncüsü onlar.

53 BAŞARILI AİLE ŞİRKETLERİNİN SIRRI Koç Grubu nun uzun yaşamasının sırrınışöyle sıralamak mümkün olabilir. Uzun yaşamak için bu kalabalık aile şirketinde odaklanmanın gerekliliğine inandılar. Müşteri hizmetine önem vermeyi hep önde tuttular. Sürekli anlayış içinde oldular. Çalışanları da bu yönde teşvik ediyor, yaratıcı önerilerini şirkete bildirenleri desteklediler. Hep büyük olmayı düşündüler, bütün şirketlerde aynı kültürü geliştirerek büyüme stratejisini uyguladılar. Güçlü bir yönetim kadrosunu oluşturdular ve aile üyeleri bu yönetimin sağlıklı işlemesine katkı sağladılar. Aile üyelerinin hangi koşullarda ve hangi noktada şirkete katışacağını iyi belirlediler. İkinci kuşak aile üyelerinin, babaları gibi, kendilerinin de işlerini gelecek nesile taşımaları gerektiğine inandılar.

54 Dünyanın en eski aile şirketleri Dünyada en eski ve genç kuşaklarını iyi hazırlayan aile şirketleri arasında İsveç te 7 nci kuşağa ulaşan medya grubu Bonnier ailesi, Hollanda da C&A zincirinin sahibi Brenninkmaijer ailesi ve Portekiz de 5 inci kuşaktaki Espirito Santo ailesi dikkati çeken örnekler arasında yer alıyor.

55 Büyük ölçeklere ulaşmasa da halen devam eden şirketler arasında 578 de kurulan Japon Konga Gumi (inşaat), Fransız Chateau de Goulaire (bağcılık) şirketleri sayılabilir. Türkiye de ise en eski aile şirketleri 1777 de kurulan Hacıbekir ve 1871 de kurulan Kurukahveci Mehmet Efendi.