Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 44, Nisan 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 44, Nisan 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Gizem Şebnem BEYDOĞAN Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü sgizbeydogan@gmail.com Doç. Dr. H. Ömer BEYDOĞAN Ahi Evran Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Eğitim Programları Öğretimi hobeydogan@gmail.com ÖĞRENCİ ÜNİVERSİTE İMAJ ÖLÇEĞİ Öz İmaj, bireylerin algıladıkları olay veya nesneler hakkında zihinlerinde oluşturduğu izlerdir. Üniversitelerin varlığını sürdürmeleri ve yeni perspektifler oluşturmaları öğrencilerin zihinlerinde oluşturdukları imaja bağlıdır. Bu araştırmada öğrenci üniversite imaj ölçeğinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Üniversitenin betimlenen işlevleri ile ilgili 27 sorudan oluşan beşli likert tipi bir taslak ölçek geliştirilmiştir. Ölçeğin güvenirliği, test-tekrar test yöntemiyle, madde-toplam puanlar arası korelasyon ve iç tutarlık analiziyle belirlenmiştir, ölçeğin Cronbach s Alpha katsayısının r.82, ölçeğin madde toplam puanı ile alt ölçek puanları arasında arasında değişen korelasyon değerleri hesaplanmıştır.yapılan açıklayıcı faktör analizi sonucunda ölçeğin KMO katsayısı 0.894, Barlett Testi değeri (465) = 5602,804 dir ve p< 0.01 düzeyinde anlamlı bulunmuştur. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda ise uyum iyiliği kriterleri X2 /sd: 1.69, RMSEA 0.42, SRMR: 0.098, CFI:0.95, IFI:0.95, GFI:0.90, AGFI:0.88 olarak bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Üniversite öğrencisi, imaj, algı, değişen değerler

2 STUDENTS UNIVERSITY IMAGE SCALE Abstract An image means the prints created in the minds of individuals about the incidents or objects they perceive. That universities maintain their existence depends on the image created in the minds of students. In this study, it was aimed to develop the student university image scale. A five-item Likert-type draft scale consisting of 27 questions related to the described functions of the university has been developed. The reliability of the scale was determined by the test-retest method. Cronbach s alpha coefficient was r.82; The correlation values between the total points of the items in the scale and the points of the subscale varying between were calculated, As a result of the explanatory factor analysis, it was revealed that the KMO coefficient was 0.894, the Barlett s test value (465) was =5602,804 and they were found meaningful at p<0.01 level. As a result of the confirmatory factor analysis, the goodness of fit criteria were found as X2/sd:1.69, RMSEA 0.42, SRMR:0.098, CFI:0.95, IFI:0.95, GFI:0.90, AGFI:0.88 Keywords: University student, image, perception, variable values GİRİŞ Bireyin zihninde istemli veya istem dışı uyaranlar izlenimleri, izlenimler de imajı oluşturur. Edinilen izlenimlere bağlı olarak insan zihninde birtakım karşılıklar oluşmaya başlar. Bu nedenle dışarıdan gelen her uyaran, zihindeki imajı değiştirir ve yeniden oluşturur. İmaj doğası gereği, dinamik, değişken ve karmaşık bir olgudur (Rao, 1994:33). Bilişte algılanan, tanımlanan, bilinen ve hatırlanan her durum insan tavır ve davranışlarını etkiler (Pajunen, 2006:1269). İmajda doğal olarak bu değişimden nasibini alır. Bireyin zihninde yarattığı ve gelecekte olmasını en çok istediği bir durumun, amaçlarını ve değerlerini tam olarak ortaya koyduğunda zihninde bir resim şekillenir. Bu anlamıyla imaj, gerçekleşmesi istenilen en son durumu gösterir(blanchard, 1997: 3). Birey algıladığı ölçüde gerçekliğin kendisini dile getirir. İmaj, dışarıdan görsel bütünlüğün nasıl göründüğünü ortaya koyar. Kurumsal imaj ise kurum hakkındaki yargılar, kişiler gruplar tarafından nasıl tanımlandığını içeren kanaatler, değerler ve inançları toplamını ifade eder. Bu durumu ortaya koyan kurumların bireylerin zihninde nasıl imaj bıraktığını ifade eder. Geçmişten günümüze kurumların imajları bireylerin zihninde bıraktıkları izlere göre şekillenmektedir. Üniversitelerde insanlar tarafından yaratılan önemli bir kurumdur ve geçmişten günümüze bireylerin zihninde farklı izler bırakmaya devam etmektedir. Bu bağlamda geçmişten günümüze üniversitelerin rolleri değişmiş ve imajıda insanların zihninde işlevine göre şekillenmiştir. Bu değişimde dini, felsefi ve siyasi, toplumsal ve ekonomik olayların etkisi oldukça belirleyici olmuştur. Başlangıçta dini esaslar üzerine kurulan üniversitelerin kurum olarak eğitim rolü ön plana çıkmıştır. 17. Yüzyılda sanayinin gelişimi ile birlikte araştırmacı rolü; bilgi ve teknolojiyi kullanmasıyla birlikte katılımcı ve işbirlikçi ; bilişim teknolojilerini üretiminin artmasıyla da rekabetçi rolü belirginleşmiştir. Üniversiteler yaptığı projelerle ve araştırmalarla, bilişimden teknolojiye, sanayiden üretime, sağlıktan güvenliğe, üretimden pazarlamaya kadar her alanda ürettiği bilgilerle etkinliğini sürdürmektedir. İleri teknolojilerin geliştirilmesi ve üniversite sanayi işbirliğinin kurulmasıyla; 75

3 bulunduğu bölgenin mevcut sosyo-ekonomik ve kültürel dokusunu etkilemekte, bölgesel gelişmeyi destekleyici projelerde de katılımcı rolünü oynamaktadır. Küreselleşmeyle üniversitelerde uluslararası öğrenci ve öğretim elemanı hareketliliği artmış, ulusal düzeydeki üniversitelerin faaliyet alanı genişlemiştir. Sınırlı düzeydeki bilgi paylaşımı artmış, uluslararası işbirliğiyle bölge üniversiteleri uluslararası eğitim sektörünün birer şubesi haline dönüşmüştür. Oluşan iç ve dış şartlar, üniversiteleri ulusal rekabetten çok uluslararası rekabetin bir aracı haline getirmiştir. Üniversiteler, günümüzde farklı renkte diplomalar veren uluslararası ortaklıklara dönüşmüştür. Serbest piyasa ekonomisi, üniversitelerin kamu kaynaklarına bağımlılığını azaltmış, piyasa açısından daha girişimci ve rekabetçi bir yapıya dönüştürmüştür (Altbach et al., 2009). Bu durum üniversitelerin rekabetçilik rolünü pekiştirmiştir. Dün yükseköğretimde bilimsel bilgiyi ve universal değerleri öğrenen öğrenci bugün müşteri konumuna gelmiştir. Bilimsel yöntemlerle bilgiler üreten, paylaşan ve kamu yararına sunan üniversiteler, bu bilgiyi daha ucuz fiyatlarla pazarlamaya çalışan bir pazarlamacı işlevini üstlenmiştir. Üniversitelerin bulundukları çerçevedeki rol ve hizmetleri değiştikçe, üniversitenin zihinlerde karşılık bulan imajı da değişmektedir. Bilindiği gibi imaj kurumlarla ilişki içinde bulunan kişilerin algılamaları sonucunda zihinlerinde oluşturdukları tanımlar, hatıralar ve ilişkilendirdikleri düşünceler bütünüdür(dowling, 1986: ; Aaker-Myers, 1982 den aktaran Alkibay ve Ayar, 2013). Üniversitelerin sunduğu hizmetlerle ilişkili olarak öğrencilerin zihinlerinde oluşturdukları üniversite imajı, öğrencilerin üniversiteleri tercihlerinde önemli rol oynamaktadır. Ancak yapılan araştırmalar bu imajı bazı faktörlerin etkilediğini göstermektedir. Kelling vd. (2007) göre üniversite tercihinde dikkate alınan en önemli faktörün akademik saygınlık ; akademik saygınlığa bağlı kalite Soutar ve Turner (2002); Litten ve Hall(1989), Morrow vd. (1995) ve Landrum vd. (1998); üniversitenin sunduğu barınma olanakları ve bunların maliyeti, ulaşım ücretleri, üniversitenin ve üniversitenin yanında diğer kurumların sağlayabileceği burs ve yardımlar öenm kazanmıştır(joseph ve Joseph, 2000; Ming, 2010). Price vd.(2003) a göre İngiltere de yurt ya da öğrenci evi tarzında yerleşim yerlerinde modern barınma olanakları, iletişim ve bilgi teknolojilerinin varlığı, iyi bir çalışma ortamı; mezuniyet sonrası iş bulma olanakları ve bu olanaklara ulaşmada üniversitenin yardım etmesi (Paulsen,1990) ve Murray vd,1997) oldukça önemsenmektedir. Bunun dışında arkadaş tavsiyesi, öğretmen tavsiyesi, aile telkini, rehberlik ve danışmanlık merkezlerinin telkini, üniversitenin web sayfası, ağızdan ağıza duyulanlar, dergi ve gazete reklamları, yerleşke ziyaretleri gibi bazı bilgi kaynakları (Briggs ve Wilson (2007; Hossler vd. (1990); ile aile, arkadaş vb. çeşitli sosyal gruplarca yapılan bilgilendirme ve yönlendirmeler (Moogan ve Baron; 2003) öğrencilerin üniversite imajında ve tercihlerinde etkili olmaktadır. Üniversitelerin dış dünyaya yansıyan perspektif ve uygulamaları öğrencilerin zihninde bir imaj oluşturduğu bir gerçektir. Üniversitelerin, öğrenci algısına dayalı imajı, lehlerine çevirecek düzenlemeler yapmaları kendi geleceklerini planlamaları açısından oldukça önemlidir. İmaj oluşturmanın belli bir maliyeti olsa da üniversitelerin algılanmak istedikleri şekilde imaj yaratarak öğrencileri kendilerine çekmek durumundadır. Bu çalışmanın amacı, öğretim sisteminin en üst kademesinde yer alan üniversitelerde okuyan öğrencilerin algılarına dayalı olarak Öğrenci Üniversite İmajı Algı Ölçeği geliştirmektir. 76

4 Yöntem Araştırmada üniversitelerin işlevlerine yönelik alan yazın taranarak öğrencilerin üniversite algısı üzerine 43 maddelik bir madde havuzu oluşturulmuştur. Yapılandırılan maddeler, ölçme ve değerlendirme alanından 1, Eğitim programları öğretim alanından 1, Türkçe öğretim alanından 1 öğretim elemanının görüşü alınarak 45 maddelik taslak ölçek yapılandırılmıştır. Ölçekteki maddeler Tamamen katılıyorum, Katılıyorum, Kısmen katılıyorum, Katılmıyorum ve Hiç Katılmıyorum şeklinde belirtilen 5 li Likert tipi derecelendirme ölçeği şeklinde düzenlenmiştir. Ölçekte yer alan olumlu ve olumsuz ifadeler öğrencilerin imajını belirlemeye yönelik olduğu için, ölçekte yer alan olumsuz maddeler ters puanlanmıştır. Ölçme aracının grup değer aralığı a=ranj /Grup Sayısı formülü ile belirlenmiştir. Bu formüle göre maddelerin değer sınırları Tablo 1 de verilmiştir Tablo 1: Ölçekte yer alan maddelerin değer sınırları Madde puanları Nitelik durumları Puan sınırları 5 Tamamen Katılıyorum Katılıyorum Kısmen katılıyorum Katılmıyorum Hiç Katılmıyorum Bu bağlamda öğrencilerin üniversite imajını ölçmeye yönelik Üniversite İmajı Algı Ölçeği geliştirme çalışmasının aşamaları ve çalışma grubunun özellikleri aşağıda sunulmuştur. Çalışma Grubu: Bu araştırmanın çalışma grubunu, bir üniversitenin Eğitim Fakültesi, Fen Edebiyat Fakültesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesinde okuyan 495 gönüllü öğrenci oluşturmuştur. Öğrencilerin dağılımı Eğitim Fakültesinden 196 (% 396) Fen Edebiyat Fakültesinden 159 (%322) İktisadi İdari Bilimler Fakültesinden 140 (%282) öğrenci yer almıştır. Öğrencilerin cinsiyetlerine göre dağılımı %60,8i (298) kadın, %32,2 i (n=197) erkektir. Ölçekte yer alan maddelerin ayırt ediciliğini ve iç geçerliliğini belirlemek için ölçek toplam puanları büyükten küçüğe doğru sıralanmış, %27 üst gruptaki puanlar ile %27 alt gruptaki puanlar arasındaki fark test edilmiştir. Grup puanları arasındaki farkın anlamlılık düzeyi bağımsız gruplar t-test tekniğiyle belirlenmiştir. Ölçeğin iç geçerliği Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı belirleme yöntemi ile hesaplanmıştır. Ölçeğin iç geçerlik katsayısı Cronbach Alpha değeri (r=0.861) hesaplanmıştır. Ölçeğin yapı geçerliği ve maddelerin faktör yükleri, açımlayıcı faktör analizi yapılarak hesaplanmış, ölçeğe yük değeri ve üzerinde olan maddeler alınmıştır, Açımlayıcı faktör analizinde, temel bileşenler yöntemi seçilmiş ve kuramsal çerçevede ortaya konulan işlevsellik bağlamında ölçek, 7 faktörde toplam 27 madde olarak belirlenmiştir. Döndürme yöntemi olarak dik döndürme tercih edilerek varimax tercih edilmiştir. Açımlayıcı faktör analizinin değerlendirilmesinde, Kaiser- Meyer- Olkin (KMO) katsayısı ve Bartlett Boyutsallık testi kullanılmıştır. Büyüköztürk (2007) ve Şencan (2005), KMO katsayısının 0.60 dan

5 yüksek ve Barlett Boyutsallık testinin anlamlı çıkması, verilerden faktör çıkabileceğinin bir göstergesi olduğunu belirtmektedir. Başka bir ifade ile bu değerlerin açımlayıcı faktör analizinin yapılabileceğini ileri sürmektedir. Maddelerin kararlılık katsayısı 154 kişilik bir grup üzerinde beş haftalık ara ile iki kez uygulanarak belirlenmiştir. Ölçeğin 495 kişilik örneklem grubundan elde edilen güvenirlik katsayısı 0,861 yeniden hesaplanmış, doğrulayıcı faktör analizi 280 kişilik başak bir örneklem üzerinde LISREL 8.0 (Jöreskog ve Sörbom, 1993) istatistik programı ile yapılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizinin değerlendirilmesinde yol (path) diyagramında, uyum iyiliği ölçütleri ve düzeltme önerileri dikkate alınmıştır. Diyagramda öncelikle, her bir maddenin kendi örtük değişkenini ne kadar iyi temsil ettiğine ilişkin standardize edilmiş değerler incelenmiştir. Uyum iyiliği kriterleri, modeldeki ilişkilerin verilerle ne kadar tutarlı olduğunu belirlemeye yardım etmektedir (Şimşek, 2007). Bu süreçte önce ki-kare ile serbestlik derecesi arasındaki oran belirlenmiştir. Bu oranın en fazla 3 veya 4 olması beklenmektedir. Diğer kriterler ise GFI (İyilik Uyum İndeksi / Goodness of fit index), AGFI (Düzeltilmiş İyilik Uyum İndeksi/ adjusted goodness of fit), RMSEA (Yaklaşık Hataların Ortalama Karekökü / Root Mean Square Error of Approximation), CFI (Karşılaştırmalı Uyum Indeksi / Comparative fit index), IFI (Artan Uyum İndeksi / Incremental fit index) ve SRMR (Standartlaştırılmış Artık Ortalamaların Karekökü/Standardized Root Mean Square Residual) dir. RMSEA ve SRMR nin 0.08 in altında olması gerektiği hatta 0.05 in altında olmasının iyi bir uyumluluk göstergesi olduğu kabul edilmektedir (Şimşek, 2007; Fossati, Maffei, Acquarini ve DiCeglie, 2003). CFI, IFI, GFI ve AGFI değerlerinin 0.90 ve üzerinde olması beklenir (Şimşek, 2007). Fakat bazı kaynaklarda (Ingles, Hidalgo ve Mendez, 2005), AGFI nin 0.85 civarında olmasının da kabul edilebilir bir değer olduğu belirtilmektedir. Yapılan istatistiksel analizler ve elemeler sonunda taslak ölçeğe son şekli verilmiştir. En son aşamada ise maddelerin boyutlandırılmış olarak faktör yükleri değerlendirilmiş, faktörlerde yer alan maddeler belirlenmiş ve faktörler adlandırılmıştır. 78 BULGULAR Ölçekteki maddeler geliştirilirken, öğrencilerin görüşlerindeki kararlılık araştırılmıştır. Araştırma evreninden rastgele seçilen 154 öğrenciye aynı ölçek 5 haftalık aralıkla iki kez uygulanmıştır. Uygulamalardan elde edilen ortalama puanlar arasında anlamlı fark olup olmadığı bağımsız örnekler t-test tekniği yoluyla; ilk uygulamaya ikinci uygulama arasındaki fark test edilmiştir. Sonuçlar tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Öğrencilerin üniversite imaj ölçeği birinci ve ikinci uygulama puanları arasındaki farkın t-testi sonuçları Ölçümler N M SK sd t p Birinci ölçüm ,72 9,91 307,506,614 İkinci ölçüm ,37 10,11 Tablo 2 ye göre; öğrencilerin ilk uygulamaya ilişkin puanları (X=113,72) ile 5 hafta sonra yapılan ikinci uygulamadan elde ettikleri puanları (X=114,37) karşılaştırıldığında iki uygula-

6 ma arasında anlamlı bir fark yoktur (t (307)=,614; p>0.05). Bu bulgu öğrencilerin görüşlerinde kararlı olduklarına işaret etmektedir. Ölçeğin güvenilirliğini ortaya koymak için Cronbach Alpha güvenilirlik katsayısı değerlendirilmiş ve katsayı 0,861 olarak bulunmuştur. Bu durumda ölçeğin güvenilirliğinin ve ayırt ediciliğinin yüksek olduğu kanaatine varılmıştır. 43 maddeden oluşan taslak ölçek, 494 kişiye uygulandıktan sonra güvenilirlik analizi ve madde toplam korelasyon değerlerinin incelenmiştir. Bu süreçte, doğrulanmış madde korelasyon değerleri 0,28 ve altında olan 4 madde ölçekten çıkarılmıştır. AFA sonucunda ölçeğin öz-değeri 1 den büyük 7 faktör altında toplandığı görülmüştür. Bu 7 faktörün ölçeğe ilişkin açıkladığı varyans ise % 53,780 dur. Hiçbir faktörde yük almayan ve faktör madde yükü.300 ün altında olan 6 madde analizden çıkartılmıştır. Faktör sayısı alan yazın dikkate alınarak ve çalışmanın amacı kapsamında 7 ile sınırlandırılarak AFA tekrarlanmıştır. Geriye kalan maddeler, açımlayıcı faktör analizine tabi tutulmuştur. Ölçeğin öz-değeri 1 den büyük 7 faktörde toplandığı ve toplam varyansın yüzde 53,572 ni açıkladığı belirlenmiştir. Faktörlerin öz değerleri ve açıkladıkları varyans miktarları sırasıyla birinci faktör için %5.909; ikinci faktör için 1.819; üçüncü faktör için 1,711; dördüncü faktör için 1,487 ve; beşinci faktör için %1,235; altıncı faktör için % 1,191; yedinci faktör için 1,112dir. Tablo 3. Öğrenci üniversite imaj ölçeği maddeleri Fak yük Üniversitenin uzun, köklü bir geçmişinin olması,778 Kurumsallık 2 11 Mezun ettiği öğrencilerin seçkin kurumlarda görev alması, Ülke içinde saygın bir yere sahip olması, Öğrencilerine yeni bir yaşam biçimi sunması, İşbirliği çerçevesinde kurumlarla ortak çalışmalar yürütmesi,752 Katılımcılık 6 27 Sosyal sorunları sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği içinde çözmesi 7 28 Gönüllülük faaliyetlerini öğrencileri ile birlikte yürütmesi,631, Karar mekanizmalarına öğrencilerinin aktif katılmasını sağlaması, Rekabetçilik Öğretim elemanlarının alanında otorite sahibi uzmanlardan oluşması Ürettiği projelerin katma değer yaratması, Yürüttüğü nitelikli faaliyetlerle rekabet şartlarını zorlaması,661,778

7 12 43 Sunduğu hizmetlere ilişkin etkin yönlendirmeler yapması, Sosyal ve sportif etkinliklerin yapılabileceği tesislerin olması,644 İnsan odaklılık Gereksinimleri karşılayacak nitelikli barınma hizmeti vermesi, Ulaşım hizmetlerinin etkin yollarla sağlaması, Uluslararası prestije (diploma, iş-bulma, işbirliği gibi) sahip olması, Alt yapısı Alış veriş yerlerinde verilen nitelikli hizmetlerin fiyatının uygun olması Fiziksel görüntüsünün ve psikolojik ortamın cezbedici olması, Görsel ve basılı malzemelerin nitelikli olması,566, Niteliği önceleyici Eğitim öğretimle ilgili gelişmeleri anında hayata geçirmesi, Öğrencileri yetiştirme konusunda tavizsiz işini yapıyor olması, Gereksinimlere yerinde ve zamanında doğru ve açık bir şekilde yanıt vermesi Kurum çalışanlarının bilgi ve nezaketi ile güven yaratması,566, Bilimsel yayım Kütüphanede sunduğu kaynakların öğrencilerin gereksinimlerini karşılaması 25 4 Projelerden üretilen makale ve yayınların nitelikli olması, Kurumun web ve benzeri bilişim alt yapısının gelişmiş olması, Öğretim elemanlarının problem çözme odaklı olması,515,752 Tablo 4.Ölçeğin Alt % 27 ve Üst %27 lik Grupların Madde Ortalamaları İçin t- Testi Sonuçları

8 Madde No Grup lar N x S Sd t p M1 M2 M3 M4 M5 Üst 140 3,00, ,87,000 Alt 140 5,00,000 Üst 140 3,51, ,72,000 Alt 140 4,80,394 Üst 140 3,13 1, ,97,000 Alt 140 4,49,682 Üst 140 3,80 1, ,210,000 Alt 140 4,65,665 Üst 140 3,96 1, ,962,000 Alt 140 4,58,644 M6 Üst 140 3,45 1,213 Alt 140 4,24, ,248, M7 M8 M9 M10 M11 Alt 140 3,65 1, ,097,000 Üst 140 4,24,893 Üst 140 4,02 1, ,697,000 Alt 140 4,53,751 Üst 140 3,77 1, ,797,000 Alt 140 4,24,964 Üst 140 3,57 1, ,826,000 Alt 140 4,08 1,031 Üst 140 3,26 1, ,075,039 Alt 140 3,55 1,149 M12 Üst 140 4,02,925 Alt 140 4,53, ,342,000 M13 Üst 140 3,95 1, ,656,000

9 Alt 140 4,45,769 M14 M15 M16 Üst 140 3,82, ,455,000 Alt 140 4,39,818 Üst 140 3,62 1, ,235,000 Alt 140 4,19 1,063 Üst 140 4,30, ,404,001 Alt 140 4,60,642 M17 Üst 140 4,12,852 Alt 140 4,60, ,502,000 M18 Üst 140 4,30, ,165,002 Alt 140 4,60,724 M19 Üst 140 4,02, ,629 Alt 140 4,58,687 -, M20 M21 Üst 140 3,99, ,035,000 Alt 140 4,56,657 Üst 140 4,46, ,256,001 Alt 140 4,73,639 M22 Üst 140 4,24,776 Alt 140 4,52, ,172,002 M23 M24 M25 Üst 140 4,26, ,719,000 Alt 140 4,70,618 Üst 140 4,18, ,880,000 Alt 140 4,69,559 Üst 140 4,12, ,215,000 Üst 140 4,71,601 M26 Üst 140 4,10, ,232,000

10 Alt 140 4,76,472 M27 Üst 140 4,22,882 Alt 140 4,72, ,849,000 Ölçekte yer alan maddelerin ayırt etme güçlerini belirlemek için, her bir madde için üst grup ve alt grup üniversite imaj puanları ortalamaları arasındaki farkın t değeri hesaplanmıştır. Bunun için üniversite imaj ölçeğinin toplam puanları en yüksekten en düşüğe doğru sıralanmıştır. Sıralamada alt ve üst gruplar ölçeğin %27 sini oluşturmuş ve 140 ar kişiden oluşmuştur. Tezbaşaran a (1997) göre taslak ölçekten elde edilen verilere değişik madde analizleri uygulanarak, her maddenin nihai ölçeğe alınıp alınmayacağına karar verilebilir. Güvenirlik analizi sonucu elde edilen veriler, ölçekteki maddelerin düzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerlerinin ile arasında değiştiğini; üst %27 ile alt %27 lik grubun puanları arasında yapılan t testi sonuçları tüm maddeler ve alt ölçek toplam puanları arasında istatiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğunu göstermektedir. 83 Şekil 1: Öz-değer ve faktör sayıları grafiği. Şekil 1 deki öz-değer grafiği incelendiğinde, ikinci faktör civarında kırılma olduğu gözlenmektedir. Büyüköztürk (2002) e göre grafikteki yüksek ivmeli, hızlı düşüşler önemli faktör sayısını verir, yatay çizgiler ise varyansı açıklama katkısının birbirine yakın olduğunu gösterir. Dik ve eğik döndürme yaklaşımlarından dik döndürme tekniğindeki varimax ve equamax sosyal bilim-

11 ler için uygundur. Her iki teknik de maddelerin yük değerini bir faktörde 1 e, diğerinde ise 0 a yaklaştırmayı amaçlar. Böylece faktörler, kendileriyle yüksek ilişki veren maddeleri bulur ve maddeler daha kolay yorumlanır (Bryman ve Cramer, 1997; Büyüköztürk, 2002; Turgut ve Baykul, 1992). Tablo maddelik ÜİÖ nin Alt Ölçek Güvenirlik Değerleri Rekabet edebilirlik Kurumsallık Katılımcıl İnsan ık odaklılık Alt yapı yeterliği Niteliği Bilimsel önceleme yayın yapma Rekabet edebilirlik Correlation Coefficient Sig. (2-tailed) Kurumsallık Correlation Coefficient,314* Sig. (2-tailed),000 Katılımcılık Correlation Coefficient,660**,709** Sig. (2-tailed),000, İnsan odaklılık Correlation Coefficient,333**,471**,698** Sig. (2-tailed),000,000,000 Alt yapı yeterliği Correlation Coefficient,358,369**,626,447** Sig. (2-tailed),000,000,000,000 Niteliği önceleme Correlation Coefficient,403**,371**,665**,425**,340** Sig. (2-tailed),000,000,000,000,000 Bilimsel yayın yapma Correlation Coefficient,274,358**,591**,37**0,264*,416** Sig. (2-tailed),000,000,000,000,000,000 Correlation Coefficient,787**,825**,781**,829**.760**.801**, 756** Toplam Sig. (2-tailed),000,000,000,000,000,000,000 *Korelasyon anlamlılık seviyesi 0.05 çift yönlü

12 ** Korelasyon anlamlılık seviyesi 0.01 çift yönlü Ölçeğin geçerlik çalışmasında ölçeğin yedi alt boyutundan alınan puanlar arasındaki ilişki incelenmiştir. Kurumsallık ile katılımcılık arasında p<0,001; rekabet edebilirlik kurumsallık arasında 0,660 p<0,001 =; insan odaklılık katılımcılık arasında (0,698 p<0,001) =; altyapıda yeterliğe niteliğe önem verme ile katılımcılık arasında (0,665 p<0,001); Bilimsel yayın yapma ile niteliğe önem verme arasında (0,416 p<0,001); Bilimsel yayın yapma ile katılımcılık arasında (0.591p<0,001) düzeyinde anlamlı ilişki olduğu görülmektedir. Ölçekte toplam puanıyla alt ölçeklerin puanlar arasındaki güvenirlik katsayısı, r = 0,314 ile 0,709** asında değişen ilişki katsayısı vardır. 85

13 Tablo 6. Öğrenci Üniversite İmaj ölçeği dorulayıcı faktör analizi pathway. Ölçeğin Doğrulayıcı Faktör Analizi Ölçekte madde toplam korelasyon analizi sonucu elde edilen değerlerin ile 0.32 nin üzerinde olması ölçeğin geçerliğini göstermektedir.(büyüköztürk, 2007; Şencan, 2005); Cronbach Alpha katsayısının olarak bulunması, ölçeğin güvenilirliğinin bir kanıtı (Büyüköztürk, 2007) olarak görülmektedir. Yedi boyutlu olan ölçeğin, doğrulayıcı faktör analizinde (X2 /sd:, RMSEA: (0.044 ; 0.054) SRMR: 0.093, CFI: 0.95, IFI: 0.95: GFI: 0.95, AGFI: 0.89 üniversite imajına yönelik algının yordanması açısından 220 kişilik grup üzerinde tekrar yapılan doğrulayıcı faktör analizinin uyum indekslerinin (X2 /sd: 2,21, RMSEA: 0.049, SRMR: = 0.056, CFI: 0.95, IFI:0.92, GFI: 0.91, AGFI: 0.89) literatürde belirtilen değerlerle örtüşmektedir (Şimşek, 2007). Tablo 6.Uyum iyiliği istatistiklerine ait kabul edilebilir değer aralıkları ve ölçeğin uyum değerleri Kabul edilebilir aralıklar Elde edilen değerler χ2 / sd (Serbestlik Derecesi) /303= RMSEA < SRMR < RMR < CFI > NFI > IFI > GFI > AGFI > TARTIŞMA YORUM VE ÖNERİLER Sonuç olarak hazırlanan ölçek maddeleriyle, kurumsal bir yapıya sahip olan üniversitelerin işlevleri gereği ortaya koydukları uygulamaların öğrenciler tarafından nasıl algılandığını, zihinlerinde nasıl izlenim bıraktıklarını tespit edilmiştir. Üniversitelerin kurumsal imajlarını geliştirmeleri için hangi uygulamalara daha fazal ağırlık vermeleri gerektiği noktasında ipuçları elde edilebilecekleri güvenilir ve geçerliği olan 27 maddelik bir ölçme aracı aracı hazırlanmıştır. Ölçeğin hazırlanış aşamasında üniversitelerin kurumsal imajına ilişkin alan yazın taranmış, kuramsal bilgiler çerçevesinde 27 maddelik bir ölçek geliştirilmiştir. Ölçekteki maddelerin geçerliğini ve güvenirliğini belirlemek için hem açımlayıcı hem de doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır.

14 Açımlayıcı faktör analizi sonucu KMO değeri 0,879, Barlett Testi değeri ( 903 ) = 5818,200 dir ve p< 0.01 düzeyinde anlamlı bulunmuştur Bartlett Boyutsallık testi sonucunun den küçük, madde faktör yüklerinin 0.38 ve üzeri olması; her maddenin %27 lik üst ve %27 lik alt gruplar arasında t değerinde anlamlı bulunmuş, farklı zamanlarda yapılan iki ölçüm sonuç elde edilen değerler arasındaki farkın anlamlı çıkmaması, öğrencilerin aynı sorulara aynı yanıtları vermesi öğrencilerin görüşlerinde kararlı olduklarının bir göstergesidir. Elde edilen ölçümler ölçeğin geçerli, güvenilir ve kuramsal temelinin sağlam olduğunu göstermektedir. Alan yazın taraması sonunda, öğrencilerin üniversite imajını ölçmeye yönelik açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analiziyle yapılmış bir ölçeğe rastlanmadığı için bu çalışmanın araştırmacılara üniversitelerin kurumsal imajını belirlemede ve geliştirmede stratejik planlarında işe koşulabilecekleri bir ölçme aracı geliştirilmiştir. Araştırmalarda ölçek geliştirmek, araştırmacılar için hem zaman alıcı hem de güç bir süreçtir. Alan yazının taranması madde havuzunun oluşturulması, gerekli uygulamalarn yapılması, verilerin toplanması, istatistiksel analiz çalışmalarının uygulanması ve yorumlanması, maddelerin tekrar tekrar değerlendirilmesi iaraştırmacılar için meşakkatli, ayrıca emek ve zaman ayırmayı gerektirmektedir. Bu alanda bundan sonraki uygulamlarda yeni ölçek geliştirmek yerine geliştirilen ölçek kullanılarak verimlilik sağlanmış olacaktır (Tavşancıl, 2005; Şencan, 2005). Alan araştırmasında analitik derinliğin ortaya konulması için her boyutu tanımlayan çok sayıda madde geliştirilmiştir. Başlangıçta maddelerin sayısı 43 iken bu sayı analizler sonucu 27 e düşmüştür. Ölçeğin alt boyutlarına ilişkin hesaplanan Alpha katsayılarının yüksek olması (Kurumsallık; katılımcılık; rekabetcilik; insan odaklılık; altyapı yeterliliği, niteliğe önem verme ve bilimsel yayın yapma gibi) yedi boyutta yer alan maddelerin birbiriyle tutarlı olduğunu göstermektedir. AFA ve DFA sonuçları da ölçeğin geçerliliğini teyit etmiştir. Sonuç olarak, geçerlik ve güvenirlik çalışmalarına dayanılarak bu ölçeğin üniversite imajına yönelik yapılacak çalışmalarda işe koşulabilir olduğu söylenebilir. 87 KAYNAKLAR Aaker, D.A. - Myers, J. G. ( 1982). Advertising managment, Prentice-Hall, Englewood, Clifts. Altbach, P. G., Reisberg, L., & Rumbley, L. E. (2009). Trends in global higher education: Tracking an academic revolution. Paris: UNESCO. Alkibay Sanem- Candan Özgün Ayar(2013).Kurumsal imaj yönetimi: Turkiye İş Kurumu Örneği Amme İdaresi Dergisi, Cilt 46, Sayı 1, Mart 2013, s Blanchard Ken, (1997). Anlaşılır Vizyon, Executive Excellence, Sayı:7 Briggs, S. ve A.Wilson, (2007).Which university? A study of the influence of cost and information factors on Scottish undergraduate choice. Journal of Higher Education Policy and Management, Vol.29(1), Bryman, A., & Cramer, D. (1997). Quantitative Data Analysis with SPSS for windows: A guide for social scientists. New York: Routledge. Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 32, Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. (12. baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık

15 Kelling, S. B., A. Krishnan, A. ve O. Nurtjahja, (2007). Evaluative criteria for selection of private universities and colleges in Malaysia. Journal of International Management Studies, 2(1), Landrum R, Turrisi R, Harless, C.,(1998). University image: the benefits of assessment and modeling. J. Market., for Higher Educatıon, 9(1), Ingles, C. J., Hidalgo, M. D. ve Mendez, F. X. (2005). Interpersonal difficulties in adolescence: A new self-report measure. European Journal of Psychological Assessment, 21(1), Jöreskog, K. ve Sörbom, D. (1993). LISREL 8: Structural equation modeling with the SIMPLIS command language. Chicago, IL: Scientific Software International Inc Morrow, M.J., Doyle, K., R.J. Ogletree, ve N.P. Parsons, (1995). Adult learners in undergraduate health education, professional education programmes: planning for now and the future, Journal of Health Education, 26(6), Rinne R, Koivula J (2009). The dilemmas of the changing university, Chapter 10 in Shattock, op.cit Soutar, G. ve J. Turner, (2002). Students preferences for university: a conjoint analysis, The International Journal of Educational Management, Vol. 16(1), Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik, Ankara: Seçkin- Yayıncılık. 88 Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş, temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ankara: Ekinoks, Siyasal Basın ve Dağıtım. Tavşancıl, E. (2005). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Turgut, M.F. ve Baykul Y. (1992). Ölçekleme Teknikleri, Ankara: ÖSYM Yayınları Price, I., Matzdorf, L. ve H. Agahi, (2003).The impact of facilities on student choice of university, International Journal of Educational Management, Vol. 21 No. 10, Pajunen, K. (2006). Stakeholder Influences in Organizational Survival, Journal of Management Studies, 43(6): Paulsen, M. B. (1990). College Choice: Understanding student enrollment behaviour. Report No. EDO-HE , Washington, D.C..: ERIC clearing house on higher education Rao, H. (1994). The Social Construction of Reputation: Certification Contests, Legitimation, and the Survival of Organization in the American Automobile Industry: , Strategic Management Journal, 15: