BURDUR İLİ İLKÖĞRETİM OKULLARINDA İLKOKUMA VE YAZMA ÖĞRETİMİNDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR NELERDİR?

Transkript

1 1036 I.BURDUR SEMPOZYUMU BURDUR İLİ İLKÖĞRETİM OKULLARINDA İLKOKUMA VE YAZMA ÖĞRETİMİNDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR NELERDİR? Perihan ÜNÜVAR * Özet Bu araştırmada Burdur İli İlköğretim Okullarında İlkokuma ve Yazma öğretiminde öğrenci, veli, çevre, program, okul ve öğretmenden kaynaklanan sorunlar belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma evrenini, Burdur ili merkez ve merkeze bağlı köy ilköğretim okullarında görev yapan birinci sınıf öğretmenleri oluşturmaktadır. Örneklem ise, 14 sekiz sınıflı ilköğretim okulu birinci sınıf öğretmeni, 3 beş sınıflı ilköğretim okulu birinci sınıf öğretmeni ve 4 birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okulu birinci sınıf öğretmeni olmak üzere toplam 21 öğretmenden oluşturmaktadır. Örneklemde yer alan ilköğretim birinci sınıf öğretmenleri evrenin %40 ını oluşturmaktadır. Elde edilen bulgular şöyle özetlenebilir; ilkokuma ve yazma öğretiminde öğrenciden kaynaklanan sorunlar, öğrencilerin okulöncesi eğitim almamış olması ve okulöncesi eğitim almış olanların bu kurumlarda edindikleri hatalı alışkanlıklarda yoğunlaştığı görülmektedir. Velilerin, çocuklarına harfleri adıyla öğretmeleri, kendi aralarında yaşanan problemleri çocuklarına yansıtmaları ve kendi çocuklarını diğer çocuklar ile karşılaştırmaları gibi davranışlarının ilkokuma ve yazma öğretiminde sorun oluşturduğu yönünde görüşler elde edilmiştir. Ayrıca yazı programında yapılan değişiklikler, öğrencilerin küçük yaşlarda okula kayıt edilmeleri, birinci sınıfı okutan öğretmenlerin meslekte 20 yılını aşmış olmaları gibi durumların ilkokuma ve yazma öğretiminde sorun oluşturduğuna ilişkin bulgular elde edilmiştir. Ayrıca erkek öğretmenlerin bayan öğretmenlere oranla ilkokuma ve yazma öğretiminde daha fazla sorunla karşılaştıkları da elde edilen bulgulardandır. Anahtar Kelimeler: Birinci sınıf, ilkokuma- yazma, öğretim sorunları, okuma- yazma Abstract This research tries to find out the problems, resulting from student, parent, environment, program, school and teacher, of elementary level reading and writing teaching (instruction) in Elementary Schools of Burdur Province. The research population is consisted of the schools from Burdur province and the schools from the villages administrated by Burdur province. The sample group includes 21 schools, of which 14 elementary schools containing eight classrooms, 3 elementary schools containing five classrooms, and 4 elementary schools containing integrated classrooms. The gathered data can be summarized that the problems of elementary level reading and writing teaching, arised from students, mainly focuses on not attending to the preschool education and the gained misbehaviors/habits of students, attending to the preschool education. The misbehaviors of parents, teaching of letters by using the names of children, the reflection of parent s problems to the children, and the comparison of their children with the children s of other parents, affect the elementary level reading and writing teaching in a negative way. * Öğr. Gör. Selçuk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi

2 I.BURDUR SEMPOZYUMU 1037 The other sights affecting the elementary level reading and writing teaching negatively, obtained from the research, could be defined as the changes in the writing program, the registration of students to elementary schools at younger ages, and the exceeding of twenty years in teaching of the first grade in the elementary school. Key Words: First grade, elementary level reading and writing, teaching problems, reading and writing. Giriş Bireyin kendini ifade etme ihtiyacı, insanlık tarihi kadar eskidir. Başlangıçta bir takım hareket, şekil ve çeşitli seslerle kendini çevresindekilere anlatmaya çalışan birey zamanla bu ihtiyacını gidermek için çeşitli semboller geliştirdi. Doğadaki varlıkların şekillerinden oluşan bu semboller zamanla yerlerini çeşitli çizgilere bıraktı. İletişim, en genel anlamıyla, davranış değişikliği meydana getirmek üzere duygu, düşünce, tutum, beceri ve bilgilerin paylaşılması süreci olarak tanımlanmaktadır.( Ergin, Akt. Yangın, 2002) Günümüzde insanlar, duygu ve düşüncelerini ifade etmek için yoğun olarak dil öğretiminin dört temel beceri alanından ikisi olan konuşma ve yazmayı kullanmaktadırlar. Diğer iki beceri alanı olan okuma ve dinleme de konuşma ve yazma ile iç içe geçmiş ve birbirlerini destekleyen beceri alanları olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Dinleme ile ilgili etkinliklerin doğum öncesi dönemde başladığı söylenebilir. Senemoğlu ( 1997), beşinci aya gelindiğinde fetüsün, organizmanın temel yapısını ve birçok davranış biçimini kazandığını, beynin değişik bölgelerine giden uyarıcılara vücudun duyu organlarının tepkide bulunduğunu, göz kırpma ve ağız hareketlerinin gözlendiğini belirtmektedir. Ayrıca son aylarda gürültüye maruz kalan fetüsün kalp atışlarının değiştiğinin gözlenmesi de dinleme ile ilgili etkinliklerin doğum öncesi dönemde başladığını göstermektedir. Bebeğin doğumu ile birlikte konuşma ile ilgili etkinlikler de başlar. Başlangıçta çeşitli ağlama biçimleri ile ihtiyaçlarını gidermeyi öğrenen bebek, daha sonraları çıkardığı bazı seslere karşılık aldığı tepkilerden hoşnut oldukça o sesleri çıkarmaya devam eder. Çevresindeki sesleri de dinleyerek taklit eder ve bir iki yıl gibi bir süre sonunda iki kelimelik basit cümlelerle isteklerini belirtir. Beşinci yılın sonuna gelindiğinde ise yetişkinlere benzer bir dille kendini ifade etmesi mümkündür. Dinleme ve konuşma ile ilgili becerileri okulöncesi dönemde hızla gelişir. Okuma ve yazma becerilerinin gelişiminde hazırlık çalışmaları okulöncesi eğitim kurumlarında başlar ve sistemli bir şekilde ilköğretimin ilk yıllarında devam eder. Bu çalışmalar zaman alıcı olduğu kadar sabır da gerektirir. Problem Durumu İlkokuma ve yazma öğretiminde genel hedef, çocuğun yaşamı boyunca kullanacağı okuma ve yazmanın temel becerilerini kazanabilmesidir. Kavcar vd (1998) ne göre okuma ve yazma öğretimi ile kazandırılacak olan beceri ve alışkanlıkların niteliği, kişinin gelecekteki başarısını ya da başarısızlığını büyük ölçüde etkileyecektir. İlköğretim, bireyin daha sonraki öğrenim yaşamındaki performansının belirleyicisi ise, ilkokuma ve yazma öğrenimi de bu sürecin temel taşını oluşturur. Okuma ve yazma etkinliğine dayanmayan bir eğitim durumu düzenlemek hemen hemen olanaksızdır. İlköğretimde kazandırılmaya çalışılan çeşitli davranışlarla çocuklar hayata ve üst öğrenime hazırlanırken de okuma ve yazma etkinliklerine başvurmak kaçınılmazdır. Tüm etkinliklerin temeli olan ilkokuma ve yazmanın öğretilmesi aşamasında temel adımlar ne kadar sağlam atılırsa, bu becerilerin daha sonraki yıllarda kullanımı da o denli kolay ve anlamlı olacaktır. Hayatımızın her anında işe koştuğumuz okuma ve yazma ile ilgili temel becerileri edindiğimiz ilköğretim birinci sınıfta, süre ( okuma-yazmaya geçiş süresi) kadar okuma ve yazmanın kalitesi de önemlidir. Okuma ve yazmaya geçiş süresi ile okuma ve yazmanın niteliğini etkileyen faktörlere kısaca bir göz atalım: Problem Burdur ili ilköğretim okullarında ilkokuma ve yazma öğretiminde karşılaşılan sorunlar nelerdir? Alt Problemler Burdur İli merkez ve merkeze bağlı köy ilköğretim okullarında; 1-İlkokuma ve yazma öğretiminde öğrenciden kaynaklanan sorunlar nelerdir? 2-lkokuma ve yazma öğretiminde veli/ aileden kaynaklanan sorunlar nelerdir? 3-İlkokuma ve yazma öğretiminde öğrencinin çevresinden kaynaklanan sorunlar nelerdir? 4-İlkokuma ve yazma öğretiminde ilköğretim birinci sınıf Türkçe Programından kaynaklanan sorunlar nelerdir?

3 1038 I.BURDUR SEMPOZYUMU 5-İlkokuma ve yazma öğretiminde okuldan kaynaklanan sorunlar nelerdir? 6-İlkokuma ve yazma öğretiminde öğretmenden kaynaklanan sorunlar nelerdir? 7- İlkokuma ve yazma öğretiminde karşılaşılan sorunlar ile öğretmenin cinsiyeti arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? 8- İlkokuma ve yazma öğretiminde karşılaşılan sorunlar ile öğretmenin mesleki deneyimi arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? 9- İlkokuma ve yazma öğretiminde karşılaşılan sorunlar ile okul türü arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? Araştırmanın Modeli İlkokuma ve yazma öğretiminde karşılaşılan sorunları belirlemeye yönelik bu araştırmada tekil ve ilişkisel tarama modelleri kullanılmıştır. Sorunları belirlemede ilk olarak öğrenci, veli, çevre, okul, program ve öğretmen değişkenleri ayrı ayrı ele alınarak betimlenmeye çalışılmıştır. Daha sonra betimlenen bu değişkenler ile öğretmenin cinsiyeti, mesleki deneyimi ve okul türü arasındaki ilişkilere bakılmıştır. Evren Araştırmanın çalışma evrenini Burdur ili merkez ve merkeze bağlı köy ilköğretim okullarının tamamı olan toplam 46 ilköğretim okulu oluşturmaktadır. Evren, sekiz yıllık ilköğretim okullar, beş yıllık ilköğretim okulları ve birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okulları olmak üzere üç alt evrene ayrılmıştır. Örneklem Araştırmanın örneklemini, alt evrenlerden oranlı küme örnekleme yoluyla random olarak seçilen 14 sekiz sınıflı ilköğretim okulu, 3 beş sınıflı ilköğretim okulu, 4 birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okulu olmak üzere toplam 21 ilköğretim okulu oluşturmaktadır. Örneklemde yer alan ilköğretim okulları evrenin %46 sını oluşturmaktadır. Öğretmenlerin Cinsiyetlere Göre Dağılımı CinsiyetFrekans/Yüzde Kadın Erkek Toplam f % Öğretmenlerin Meslek Deneyimlerine Göre Dağılımı Deneyim yılı Yıl Yıl 20 Yıldan çok Toplam (f) % Okulların Türlerine Göre Dağılımı Okulun Özelliği 8 Sınıflı İlköğretim 5 sınıflı ilköğretim Birleştirilmiş sınıflı Okulu Okulu ilköğretim Okulu Toplam Frekans (f) % Veri Toplama Araçları ve Teknikleri Araştırmada veriler, İlkokuma ve Yazma Öğretiminde Karşılaşılan Sorunlar Nelerdir? adlı 94 maddelik anketin uygulanması ile elde edilmiştir. Anketin geliştirilmesinde Öğretmenlerin açık uçlu sorulara verdikleri cevaplar ve odak grup görüşmelerinde yararlanılmış ve geliştirilen anket sınıf öğretmenleri, ilköğretim müfettişleri ve eğitim bilimcilere incelettirilerek uzman görüşleri alınmıştır. Anketten elde edilen veriler üzerinde yüzde ve frekans işlemleri yapılarak tablolaştırılmıştır. Küçük örneklem grubu ile çalışıldığından iki veya daha fazla grubun karşılaştırılmasında parametrik olmayan testler kullanılmıştır. Bunlardan iki grubun karşılaştırılmasında bağlantısız çift örnekleme dayanan testlerden Mann Witney U testi, üçlü katşılaştırmalarda da bağlantısız çok örnekleme dayanan testlerden Kruskal-Wallis testleri kullanılmıştır. Karşılaştırmalarda anlamlılık düzeyi 0.05 olarak alınmıştır. Bulgular Burdur ili merkez ve merkeze bağlı köy ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerden elde edilen görüşlere göre İlkokuma ve yazma öğretiminde:

4 I.BURDUR SEMPOZYUMU Öğrencilerin okulöncesi eğitim almamış olmasından, 2-Okulöncesi eğitim almış olan öğrencilerin bu kurumlarda edindikleri hatalı alışkanlıklardan, 3-Velilerin evde çocuklarına harfleri adıyla öğretmelerinden 4-Velilerin ailedeki problemleri çocuklarına yansıtmalarından, 5- Velilerin çocuklarını diğer çocuklar ile karşılaştırmalarından, 6-Öğrencilerin derslerde yöresel ağızla konuşmalarından, 7-Okul çevresinin okula ve okumaya karşı ilgisiz olmasından, 8-Yazı programında sık sık değişiklikler olmasından, 9- Öğrencilerin küçük yaşta okula kayıt edilmesinden 10- Birinci sınıfı okutan öğretmenin meslekte 20 yılının üzerinde olmasından kaynaklanan sorunlar yaşandığı anlaşılmaktadır. Bu sorunlar cinsiyet, mesleki deneyim ve okul türü bakımından incelendiğinde : Bayan öğretmenler ile erkek öğretmenlerin karşılaştırılmasında; erkek öğretmenlerin; toplantılara yeterli veli katılımını sağlayamadıkları, programın içeriğini ağır buldukları, yeterince açık ve ayrıntılı plan yapmadıkları, ders saatleri dışında derse hazırlık için zaman harcamadıkları, derslerde yöresel ağızla konu ştukları, özel problemlerini sınıfa yansıttıkları, sınıflarını mekan olarak yeterli genişlikte bulmadıkları ve bu durumların ilkokuma ve yazma öğretiminde sorun yarattığı şeklinde görüş bildirdikleri görülmektedir. Öğrencilerin okulöncesi eğitim almamış olmasının ve çevrenin okula ve okumaya karşı ilgisiz olması nın ilkokuma ve yazma öğretiminde sorun oluşturmasına okul türleri açısından bakıldığında her iki durumun da beş sınıflı ve sekiz sınıflı ilköğretim okullarında sorun olmasına karşın birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okullarında sorun olmadığı görülmüştür. Öte yandan yazı programında yapılan değişiklikler beş sınıflı ve sekiz sınıflı ilköğretim okullarında ilkokuma ve yazma öğretimi açısından sorun olmazken birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okullarında sorun olduğu görülmektedir. Yorum. 1- İlkokuma ve yazma öğretiminde öğrenciden kaynaklanan sorunlar nelerdir? İlkokuma ve yazma öğretiminde öğrenciden kaynaklanan sorunlara ilişkin bulgulara bakıldığında, öğretmenlerden % 90 ının, öğrencilerin okulöncesi eğitim almamalarının ilkokuma ve yazma öğretiminde az ya da çok sorun oluşturduğu yönünde görüş belirttikleri dikkati çekmektedir. Okulların öğretime başladığı ilk haftalar birinci sınıflar için ilkokuma ve yazma öğretiminde hazırlık çalışmalarının yapıldığı dönemi oluşturur. Öğrencilerin okulöncesi eğitim almamış olmalarının ilk haftalarda yaptırılacak el alıştırmalarının süresi ve türüne karar vermede ve fiş cümlelerine geçiş zamanını ayarlamada öğretmenleri zorladığı düşünülebilir. Sonuç olarak ilköğretim birinci sınıf öğretmenlerinin, ilkokuma ve yazma öğretiminde öğrencilerin bireysel farklılıklarını dikkate almada ve öğretimi bu farklılıklara göre düzenlemede zorlandıkları söylenebilir. Bu bulgu, Öztürk (1999) tarafından yapılan araştırmada elde edilen öğretmenlerin en çok öğrencilerin bireysel farklılıklarından kaynaklanan sorunları çözmede ve bu farklılıkları dikkate almada zorlandıkları yönündeki bulguları desteklemektedir. 2-İlkokuma ve yazma öğretiminde veliden/aileden kaynaklanan sorunlar nelerdir? İlkokuma ve yazma öğretiminde veliden kaynaklanan sorunlar ile ilgili bulgulara bakıldığında % 77 gibi oldukça yüksek bir oranda sorun olan durumun velilerin evde çocuklarına harfleri adıyla öğretmeleri olduğu görülmektedir. Yüksek bir oranda sorun olarak ortaya çıkan evde harfleri adıyla öğretme velilerin çocuklarına yardımcı olma ve onların bir an önce okuma-yazmaya geçmelerini sağlama çabasından kaynaklanmaktadır. Ancak çocuklarına rehberlik ederken ilkokuma ve yazmayı kendilerinin öğrendiği biçimi ile öğretmeye çalışmaktadırlar. 3-İlkokuma ve yazma öğretiminde çevreden kaynaklanan sorunlar nelerdir? İlkokuma ve yazma öğretiminde çevreden kaynaklanan sorunlar ile ilgili bulgulara bakıldığında, öğrencilerin yöresel ağızla konuşuyor olmalarının az ya da çok sorun yarattığı görüşünde olan öğretmenlerin oranının %99 olduğu görülmektedir.

5 1040 I.BURDUR SEMPOZYUMU Örneklemde yer alan öğretmenlerin tamamına yakınının Burdurlu olduğu göz önüne alındığında öğrencilerin yöresel ağzı terk etmelerinin daha fazla zaman alacağı anlaşılmaktadır. Öğretmenler de zaman zaman aynı yöresel ağzı kullanarak öğrenciler ile iletişim kurduklarını odak grup görüşmelerinde dile getirmişlerdir. Öğretmenlere göre, yöresel ağızla konuştuklarında öğrencileri kendilerini daha iyi anlamaktadırlar. 4- İlkokuma ve yazma öğretiminde programdan kaynaklanan sorunlar nelerdir? Programdan kaynaklanan sorunlar ile ilgili bulgulara bakıldığında; öğretmenlerin % 88 inin yazı programında sık sık değişiklikler olmasının ilkokuma ve yazma öğretiminde sorun oluşturduğunu belirttikleri görülmektedir. Yazı programında yapılan değişikliklerin öğretmenlerin, harfleri alıştıkları gibi yazmalarını engellediği söylenebilir. Ayrıca öğretmenlerin yapılan değişikliklere ayak uydurmada zorlandıkları, bu durumun da ilkokuma ve yazma öğretiminde sorun oluşturduğu şeklinde yorumlanabilir. 5- İlkokuma ve yazma öğretiminde okuldan kaynaklanan sorunlar nelerdir? İlkokuma ve yazma öğretiminde okuldan kaynaklanan sorunlar ile ilgili bulgulara bakıldığında öğrencilerin küçük yaşta okula başlamalarının (72 ayını doldurmadan) ilkokuma ve yazma öğretiminde sorun oluşturduğunu belirten öğretmenlerin oranının % 88 olduğu görülmektedir İlkokuma ve yazma öğretiminde faaliyetlerin pek çoğunun küçük kas gelişimini gerektirdiği dikkate alındığında yaşı küçük olan öğrencilerin özellikle yazı çalışmalarında kas gelişimleri tamamlanmadığından çeşitli sorunlar yaşamalarının kaçınılmaz olduğu anlaşılmaktadır. Öğretmenlerle yapılan odak grup görüşmelerinde yaşı küçük olan öğrencilerin dikkatlerini toplamakta zorlandıklarını, bu çocukların derslerde sürekli olarak oyun oynamak ve yemek yemek istediklerini belirttikleri ifade edilmişti. 6- İlkokuma ve yazma öğretiminde öğretmenden kaynaklanan sorunlar nelerdir? İlkokuma ve yazma öğretiminde öğretmenden kaynaklanan sorunlar ile ilgili bulgulara bakıldığında, öğretmenlerin büyük ölçüde kendilerinden kaynaklanan bir sorun yaşamadıkları yönünde görüş bildirdikleri görülmektedir. Öğretmenlerin yalnızca %25 i meslekte 20 yılını aşmış olmalarının ilkokuma ve yazma öğretiminde sorun yarattığı yönünde görüş bildirmiştir. Bu alt problemle ilgili olarak elde edilen bu bulgu Damar (1996) tarafından yapılan araştırmada elde edilen mesleki kıdemi 4 yıldan az olan öğretmenlerin ilkokuma ve yazma öğretiminde en çok sorun yaşayan öğretmenler olduğu, takip eden yıllarda sorunların azaldığı ancak mesleki kıdem açısından 20 yılın üzerine çıkıldığında sorunların arttığı yönünde bulguları desteklemektedir. İlköğretim birinci sınıfın diğer sınıflara oranla daha fazla hareket, oyun ve hareketli etkinlikler gerektirmesinin, mesleğinde 20 yılını geride bırakmış olan bazı öğretmenleri çeşitli nedenlerle ( sağlık problemleri, hareket güçlüğü çekmeleri vb.) zorladığı bunun sonucunda da ilkokuma ve yazma öğretiminde sorun yaşandığı söylenebilir. Ayrıca öğretmenlerin genelde kendilerinden kaynaklanan bir sorun yaşamadıkları yönünde görüş bildirmeleri, kendilerini değerlendirirken yeterince objektif davranamadıkları şeklinde de yorumlanabilir. 7- İlkokuma ve yazma öğretiminde karşılaşılan sorunlar ile öğretmenin cinsiyeti arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? Öğretmenlerin cinsiyetleri ile karşılaşılan sorunlar arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığına ilişkin bulgulara bakıldığında, bayan öğretmenlerin, düzenledikleri toplantılarda veli katılımını daha iyi düzeyde sağlayabildikleri ve bu alanda bir sorun yaşamadıklar görülmektedir. Öte yandan erkek öğretmenlerin toplantılarda gerekli veli katılımını sağlamakta zorlandıkları ve bu yüzden ilkokuma ve yazma öğretiminde çeşitli sorunlarla karşılaştıkları yönünde anlamlı bir farklılık bulunduğu görülmektedir. Bulunan bu anlamlı farklılık, veli toplantılarının çoğunlukla okulların açık bulunduğu saatlerde yapılması ve o saatlerde evlerde yalnızca bayan velilerin bulunması ve bayan velilerin de bayan öğretmenlerce yapılan veli toplantılarına daha rahat katılıyor olmasından kaynaklanıyor olabilir. Öğrencilerin yöresel ağızla konuşmalarının ilkokuma ve yazma öğretiminde sorun yaratması maddesinde de erkek öğretmenler lehine anlamlı bir farklılık bulunmuştur.

6 I.BURDUR SEMPOZYUMU 1041 Bu anlamlı farkın nedeni olarak genellikle bayanların sözel yetenek bakımından erkeklerden daha iyi durumda olması gösterilebilir. Bayan öğretmenler düzgün konuşma konusunda daha titiz davranarak, kendileri daha düzgün konuşarak sınıflarındaki yöresel ağızla konuşma problemini çözmüş olabilirler. İlköğretim birinci sınıf Türkçe dersi program içeriğinin ağırlığı, sınıfların mekân olarak yeterince geniş olmaması, yeterince açık ve ayrıntılı plan yapmama, ders saatleri dışında derse hazırlık için zaman ayırmama, derslerde yöresel ağızla konuşma ve özel problemlerini sınıfa yansıtma maddelerinde erkek öğretmenler lehine anlamlı bir farklılığın bulunduğu görülmektedir. Bu bulgu, Kılıç (1996) tarafından yapılan araştırmada elde edilen; öğretmenlerin kişisel problemlerinin, özlük hakları ile ilgili sıkıntılarının, hizmet öncesi ve hizmet içi eğitim eksikliklerinin ilkokuma ve yazma öğretiminde başarıyı olumsuz etkilediği yönündeki bulguları desteklediği görülmektedir. Bu anlamlı farklılığın sebebi, sınıf öğretmenliğinin uzun yıllardan beri toplumumuzda bayan mesleği olarak nitelendirilmesi gösterilebilir. Sınıf öğretmenliği bayan mesleği olarak nitelendirildiği için erkek öğretmenler bu mesleğin gerektirdiği hazırlık ve incelikleri uygulamada bayan meslektaşları kadar hassas davranmıyor olabilirler. Bu bulgular, yine Damar (1996) tarafından yapılan araştırmada elde edilen, bayan öğretmenlerin çözümleme yöntemini kullanma ve çalışmalara ayrılacak süreleri belirlemede daha az güçlükle karşılaştıkları yönündeki bulguları desteklemektedir. 8- İlkokuma ve yazma öğretiminde karşılaşılan sorunlar ile öğretmenin mesleki deneyimi arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? Öğretmenlerin mesleki deneyimleri ile ilkokuma ve yazma öğretiminde karşılaşılan sorunlara ilişkin bulgulara bakıldığında, sorunların mesleki deneyimlere göre anlamlı bir farklılık göstermediği görülmektedir. Anlamlı bir farklılık bulunmayışının nedeni olarak örneklemde yer alan öğretmenlerin en az yıllık tecrübeye sahip olması gösterilebilir. Mesleki tecrübe yetersizliği sebebi ile çeşitli sıkıntıların yaşandığı dönemin ilk beş yıl olduğu düşünüldüğünde yıl ve üzerinde mesleki tecrübeye sahip olan öğretmenlerin 15 ya da 20 yıllık tecrübeli olmasının anlamlı bir farklılık oluşturmaması doğaldır. mıdır? 9- İlkokuma ve yazma öğretiminde karşılaşılan sorunlar ile okul türü arasında anlamlı bir ilişki var İlkokuma ve yazma öğretiminde karşılaşılan sorunlar ile okul türü arasındaki ilişkilere bakıldığında 8 sınıflı ilköğretim okulları ile 5 sınıflı ilköğretim okullarında öğrencilerin okulöncesi eğitim almamış olmasından kaynaklanan sorunlar yaşanırken, birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okullarında öğrencilerin okulöncesi eğitim almamış olmalarından kaynaklanan sorunlar yaşanmadığı görülmektedir. 8 sınıflı ve 5 sınıflı ilköğretim okullarında genellikle bir anasınıfı bulunmaktadır. Bu okulların birinci sınıflarındaki öğrencilerin büyük çoğunluğu da bu hazırlık sınıflarında okulöncesi eğitim almaktadır. Bu öğrencilerin dışında az sayıda okulöncesi eğitim almamış öğrencisi olan öğretmenler iki grup öğrenciyle birlikte ilkokuma ve yazma öğretiminin başlangıç devresi olan hazırlık devresinde hangi tür el alıştırmaları ve çizgi çalışmalarını, ne kadar süre yapacağına karar vermede zorlanmış olabilir. Okulöncesi eğitim almış olan öğrencilerle bir haftalık bir hazırlık devresinden sonra ilk fiş cümlelerine geçilebilirken hazır olmayan öğrencilerle bu çalışmalar 2-3 haftaya sarkabilir. Öğretmenlerden elde edilen görüşlere göre bu tür okullarda okulöncesi eğitim almamış olan öğrencilerin ilkokuma ve yazma öğretiminde çeşitli sorunlarla karşılaşmaktadır. Öte yandan birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okullarına bakıldığında; bu tür okullarda hazırlık ( anasınıfı) sınıfı olmadığı gibi okul öncesi eğitim almış ilköğretim birinci sınıf öğrencisi de yok denecek kadar azdır. Bu tür okullarda çalışan birinci sınıf öğretmenleri tüm öğrencileri için planladıkları etkinlikleri belirledikleri süreler içinde yapmakta ve ilkokuma ve yazma öğretiminde öğrencilerinin okulöncesi eğitim almamış olmalarından kaynaklanan bir sorun yaşamamaktadırlar. Çünkü sınıflarındaki öğrenciler küçük kas gelişimi ve ilkokuma ve yazmaya hazırlık bakımından 8 sınıflı ve 5 sınıflı ilköğretim okullarına oranla daha homojen bir yapıdadır. İlkokuma ve yazma öğretiminde çevreden kaynaklanan sorunlar ile okul türü arasındaki ilişkiye bakıldığında da 8 sınıflı ve 5 sınıflı ilköğretim okullarında çevrenin okula ve okumaya karşı ilgisizliğinin ilkokuma ve yazma öğretiminde sorun oluşturduğu görülmektedir. Birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okullarında ise bu durum ilkokuma ve yazma öğretiminde sorun oluşturmamaktadır. 8 sınıflı ve 5 sınıflı ilköğretim okullarının çoğunlukla il merkezinde ya da merkez ile iletişimi iyi olan köylerde bulunmaktadır. Yine bu okullarda birden fazla birinci sınıf olabilmektedir. Öğretmenler, yakın çevrelerinde karşılaştırılacakları diğer birinci sınıfları düşünerek öğrencilerini bir an önce okuma-yazmaya geçirmek istedikleri düşünülebilir. Bu durumda velinin ya da çevrenin okumaya ya da okula karşı ilgisizliği öğretmenlerce daha büyük bir sorun olarak algılanmış olabilir.

7 1042 I.BURDUR SEMPOZYUMU Birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin yakın çevrelerinde karşılaştırılacaklar başka birinci sınıflar olmadığı, olsa bile bu sınıflar birleştirilmiş sınıf olmadıkları için ( öğretmenler başarısızlıklarını birleştirilmiş sınıf okutuyor olmalarına bağlayabilirler) kendilerini daha rahat hissetmekte ve çevrenin ilgisiz oluşundan fazlaca etkilenmemektedir. Öğretmen görüşlerinden elde edilen bulgulara göre, 8 sınıflı ilköğretim okulları ile 5 sınıflı ilköğretim okullarında çalışan öğretmenler İlkokuma ve yazma öğretiminde yazı programında sık sık değişiklik yapılmasından kaynaklanan sorunlar yaşamamaktadır. 8 sınıflı ve 5 sınıflı ilköğretim okulları, birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okullarına oranla ya şehir merkezlerinde ya da büyük köylerde bulunmaktadırlar. Dolayısıyla bu okulların resmi yazıları günü gününe takip etme olasılığı birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okullarına oranla daha yüksektir. Bu okullardaki öğretmenler değişikliklerden daha kısa sürede haberdar olabilmektedir. Bu tür okulların öğretmen kadrosu da kalabalık olduğundan değişiklikleri yorumlama ve uygulamaya koymada öğretmenlerin birbirlerinden yardım aldıkları, akıl danıştıkları ve sorun yaşamadıkları düşünülebilir. Birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin yardım alabileceği ya da fikir alışverişinde bulunabileceği öğretmen sayısı çok az olduğundan yazı programı değişikliklerini uygulamada daha fazla zorluk çektikleri söylenebilir. Öneriler: a) Yapılacak uygulamalara dönük öneriler Elde edilen bulgulara göre ilköğretim okullarının birinci sınıfına devam eden öğrencilerin okulöncesi eğitim almamış olmaları ilkokuma ve yazma öğretiminde büyük ölçüde sorun oluşturmaktadır. Öte yandan okulöncesi eğitim kurumlarında edinilen hatalı alışkanlıklar ( harflerin hatalı yazımı gibi) ilkokuma ve yazma öğretiminde çeşitli sorunların yaşanmasına sebep olmaktadır. Bu sorunun giderilmesine yönelik olarak aşağıda açıklanan çalışmalar yapılabilir: Okulöncesi eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenler için düzenlenecek bir hizmetiçi eğitim kursu ya da bir toplantı ile okuma yazmaya hazırlık çalışmaları konusunda bilgilendirilmeleri sağlanabilir. Yalnızca okulöncesi eğitim programında yer alan çalışmaların yaptırılması gerektiği konusu vurgulanabilir. Okulöncesi eğitim kurumlarında branş dışı öğretmen görevlendirilmesine son verilmesi ya da branş dışı çalışan öğretmenlerin hizmet içinde yetiştirilmesi problemin çözümünde etkili olabilir. Öğrencilerin okulöncesi yıllarda aile ya da çevrenin etkisi ile hatalı alışkanlıklar geliştirmelerinin önüne geçmek için aileleri bilinçlendirme toplantıları düzenlenmesi etkili olabilir. Yazı programında yapılan değişikliklerin öğretmenlere (özellikle birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okullarında çalışan) zamanında duyurulması, öğretmenlerin hazırlıklarını yeni düzenlemelere göre yapmasını sağlamada etkili olur. Ayrıca öğretim yılı sonunda yapılan yılsonu seminer çalışmaları sırasında bir sonraki öğretim yılında birinci sınıfı okutacak ( olası) öğretmenlerle bir toplantı düzenlenmesi ve değişiklik ve gelişmelerden haberdar edilmeleri sağlanabilir. Bu bilgilendirme toplantısı özellikle birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin sorunların üstesinden daha rahatlıkla gelmesini sağlayabilir. Böylelikle öğretmenin yaz tatili boyunca daha sağlıklı hazırlıklar yapması ve değişikliklerden olumsuz etkilenmesi engellenebilir. Yaşı küçük, yeterli gelişim düzeyinde olmayan çocukların, ilkokuma ve yazma öğretiminde çeşitli sorunlar yaşadıkları öğretmen görüşlerine dayalı olarak elde edilen bulgularından anlaşılmaktadır. Okul müdürlüklerinin öğrencilerin okula kayıt edilmeleri sırasında daha titiz davranmaları, yaşı küçük öğrencilerin ya da yeterli gelişim düzeyinde olmayan öğrencilerin okula kayıt edilmesini önleyecektir. Ayrıca birinci sınıf velilerinin bu konuda bilgilendirilmeleri de gerekir. Takvim yaşı müsait olsa bile yeterli gelişim düzeyinde olmayan çocukların birinci sınıflarda yaşayabilecekleri olumsuzluklar velilere anlatılmalıdır. Zira çocuğun ilköğretim birinci sınıfta başarısızlıkla karşı karşıya gelmesi onun tüm akademik yaşamını olumsuz etkileyebilecektir. Bunun için okullarda veli toplantısı, illerde genel toplantılar düzenlenebileceği gibi yazılı ve görsel basında da bu konuda bilgilendirme çalışmaları yürütülebilir. Bu çalışmaların hem yerel ve hem de ulusal düzeylerde yürütülmesi daha da etkili olacaktır. İlköğretim birinci sınıfı okutan öğretmenlerin meslekte 20 yılını aşmış olmalarının başarıyı olumsuz etkilediğine ilişkin öğretmen görüşleri bulunmaktadır. Okul yönetimlerince sınıf dağılımları yapılırken birinci sınıfların tecrübeli, istekli ve dinamik öğretmenlere verilmesi, ilkokuma ve yazma öğretiminin daha başarılı gerçekleşmesini sağlayabilir.

8 b) Yapılacak araştırmalara dönük öneriler I.BURDUR SEMPOZYUMU İlkokuma ve yazma öğretiminde karşılaşılan sorunlara yönelik olarak veliler, okul yöneticileri ve ilköğretim müfettişlerinin de görüşlerini içeren daha kapsamlı araştırmalar yapılmalıdır. 2-Bu araştırmada ele alınan ilkokuma ve yazma öğretiminde karşılaşılan sorunlardan her biri ile ilgili deneysel araştırmalar yapılmalıdır. Kaynakça Alperen, Nusret. Okuma- Yazma Öğretimi Metodları ve Çözümleme Metodunun Türkçe Öğretimine Uygulanması Y.L. Tezi Ankara 1994 Akyılmaz, Lütfü- Kocaoluk, M.Şükrü. İlkokuma ve Yazma Öğretimi 12. Baskı. Tarsus-1962 Balcı,Ali. Sosyal Bilimlerde Araştırma. Ankara 1997 Baymur,Fuat. İlk Okuma ve Yazma Öğretimi. Üçüncü Basım. İnkılap Kitabevi. İstanbul Bilen, Mürüvvet. Plandan Uygulamaya Öğretim. Üçüncü basım. Ankara Cemaloğlu, Necati. İlkokuma ve Yazma Öğretimi Ankara -Nobel Yayınları Çelenk, Süleyman. İlkokuma ve Yazma Programı ve Öğretimi. Ankara Artım Yayınları-1999 Çelenk, Süleyman. İlkokuma ve Yazma Öğretiminde Aşamalı Bireşim Tekniğinin Etkinliği. Dok. Tezi. Ankara 1993 Çetin, Filiz. Ankara İli Merkez İlçelerindeki İlkokullara ve İlköğretim Birinci Kademesine Sınıf Öğretmeni Olarak Atanan Branş Öğretmenlerinin Meslekle İlgili Sorunları ve Bu Sorunların Çözümüne Yönelik Beklentileri. Y.L. Tezi. Ankara Damar, Mustafa. İlkokuma ve Yazma Öğretiminde Karşılaşılan Güçlüklerle Öğretmen Nitelikleri Arasındaki İlişki. Y. L. Tezi. Ankara-1996 Demirel, Özcan. Türkçe Programı ve Öğretimi. Usem Yayınları. Ankara 1996 Dikmen, Selahattin. İlkokuma ve Yazma Öğretimi Öğretmen Rehberi. Baskı. Ankara Erginer, Ergin. İlkokuma ve yazma Öğretimindeki Öğretmen Davranışlarının Değerlendirilmesi ve Sınıf Öğretmenliği Eğitimine Yansımalar. Y. L. Tezi. Ankara-1996 Erzincanlı, Ali Ziya. İlkokuma ve Yazma Öğretimini Nasıl Yürüteyim. Birinci Basım. Çözüm Yayınları Fidan, Nurettin. Okulda Öğretme ve Öğrenme. Alkım Yayınevi. Ankara 1996 Güleryüz, Hasan. Programlanmış İlkokuma ve Yazma Öğretimi Kuram ve Uygulamaları. Önder Matbaacılık. Bursa Güleryüz, Hasan. Programlanmış İlkokuma ve Yazma Öğretimi Kuram ve Uygulamaları. Pegem. Ankara Kaptan,Saim. Bilimsel Araştırma ve İstatistik Teknikleri. 11. Basım. Ankara 1998 Karasar, Niyazi.Bilimsel Araştırma Yöntemi..8. Basım. Ankara Karasar, Niyazi. Araştırmalarda Rapor Hazırlama.5. Basım. Ankara Kavcar, Cahit-Oğuzkan,Ferhan.-Sever, Sedat. Türkçe Öğretimi. Engin Yayınları. Ankara 1998 Komisyon. İlkokuma Yazma Dersi Öğretmen Kılavuzu. MEB yayınları Ankara Köksal, Kemal. Okuma yazmanın Öğretimi. Önder Matbaacılık Ankara Nas, Recep. Metinlerle İlkokuma ve Yazma Öğretimi. Ezgi Yayınları Bursa-1999 Ölçüm, Yurdagül. İlkokuma ve yazma öğretiminde Karşılaşılan Güçlükler Konusunda Öğretmenlerin Görüşleri. Y. L. Tezi. Ankara Öz, M.Feyzi. Uygulamalı İlkokuma ve yazma Öğretimi. Anı Yayıncılık- Ankara 1998 Özcan, Gülsen. İlköğretim Okullarının Birinci Sınıflarında Görevli Sınıf Öğretmenlerinin Pekiştireç Kullanmayla İlgili Tutumları. Y. L. Tezi. Bolu-1998 Özden,Yüksel. Öğrenme ve Öğretme. Üçüncü baskı.ankara-1999 Özgüven, İbrahim Ethem. Görüşme İlke ve Teknikleri. Ankara Savaş, Behsat. Sınıf Öğretmenliği Öğrencileri İle Sınıföğretmenliği Sertifika Grubu Öğrencilerinin Yeterliklerine İlişkin Görüşleri ve Bu Görüşlerin Karşılaştırılması-Y.L. Tezi Bolu-2001 Senemoğlu, Nuray. Gelişim Öğrenme ve Öğretim Kuramdan Uygulamaya. Ankara-1997 Senemoğlu, Nuray. vd. Öğretmenlik Mesleğine Giriş. Anı Yayıncılık. Ankara-2000 Stahl,A.Steven;R.Joan Pognucco, First Grader s Reading and Writing İnstruction in Traditional and-proccess Orianted Glasses-1996 Tan, Niyazi. Oyunlarla İlkokuma ve Yazma Öğretimi. Bu Yayınları. İstanbul 1997 Tuna, Serdar. İlkokuma ve Yazma Öğretiminde İllüstrasyondan Faydalanma. Y.L. Tezi. Ankara Yangın, Banu. Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öğretimi. Dersal Yayıncılık. Ankara Yıldırım,Ali-Hasan Şimşek. Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayınevi. Ankara 1999.