ÇENELERDE GÖRÜLEN KİSTLERDE PROGNOZ VE TEDAVİ SEÇENEKLERİ BİTİRME TEZİ. Stj. Dişhekimi : Nurullah Düger. Danışman Öğretim Üyesi : Prof. Dr.

Transkript

1 T.C Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Patoloji Birimi ÇENELERDE GÖRÜLEN KİSTLERDE PROGNOZ VE TEDAVİ SEÇENEKLERİ BİTİRME TEZİ Stj. Dişhekimi : Nurullah Düger Danışman Öğretim Üyesi : Prof. Dr. Taha ÜNAL İZMİR

2 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 1. GİRİŞ GENEL BİLGİLER KİSTİN TANIMI KİSTLERİN OLUŞUMU KİSTLERİN SINIFLANDIRILMASI ODONTOJEN LİSTLER PERİAPİKAL KİST LATERAL PERİODONTAL KİST YENİ DOĞANIN GİNGİVAL KİSTİ DENTİGERÖZ KİST ERÜPSİYON KİSTİ GLANDULAR ODONTOJENİK KİST ODONTOJENİK KERATOKİST KALSİFİYE ODONTOJENİK KİST NON-ODONTOJEN KİSSTLER NASOLABİAL KİST..12

3 NASOPALATİN KANAL KİSTİ PSÖDOKİSTLER ANEVRİZMAL KEMİK KİSTİ TRAVMATİK KEMİK KİSTİ STAFNE KEMİK KİSTİ ÖZET KAYNAKLAR.16

4 ÖNSÖZ Çenelerde görülen kistlerde prognoz ve tedavi seçenkleri konulu bitirme tezimi hazırlarken tez çalışmamda benden iyi niyet ve yardımlarını esirgemeyem değerli hocam, Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Sayın Prof. Dr. Taha ÜNAL a teşekkür ederim. İZMİR-2013 Stj. Dt. Nurullah Düger

5 1. GİRİŞ Çene kemiklerinde yerleşen kistler orjin aldıkarı epitele odontojenik ve non-odontojenik olarak ayrılırlar. Odontojenik kistler dişlerle ilgili olan kistler, non-odontojen kistler dişlerle ilgili olmayan kistlerdir. Ayrıca kist olarak isimlendirilen ancak epiteli olmadığı için yalancı kist (psödokist) olarak bilinen lezyonlarda vardır (5,8). Odontojenik ve non-odontojenik kistler, çene yüz bölgesindeki patolojilerin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Bu kistlerin oral kavitede sıklıkla gözlenmesi gerek cerrahi gerekse de patoloji biliminin özel ve ilginç konularından biri olmasına neden olmuştur. Bu tez çalışmamdaki amacım; çenelerde sıklıkla görülen kistlerin tedavi seçenekleri, prognozu, nüks potansiyelleri hakkında bilgi vermektir. 2. GENEL BİLGİLER 2.1. KİSTİN TANIMI Kist, epitelle örtülü patolojik kavite olarak tanımlanır. Odontojen kistlerin gelişmesinde rol oynadığı kabul edilen epitelyum kaynakları şunlardır: 1-diş germi 2-indirgenmiş mine epiteli 3-malassez epitelyum artıkları 4-dental lamina artıkları 5-ağız epitelinin bazal tabakası (3,7).

6 2.2. KİSTLERİN OLUŞUMU Kist gelişimi iki safhada incelenir. Birinci safhada non-spesifik irritasyon dokuda metabolizma değişikliği yapıp epitelyum artıklarının proliferasyonuna yol açar. Bu irritasyon genellikle ilthapsaldır. Ancak şimdiye kadar travmatik nedenler ve henüz aydınlığa kavuşmamış endojen kaynaklar üzerinde de durulmuştur.(7) Kist gelişiminin ikinci safhasında kistin büyümesi incelenir. Kistlerin büyümesi kistin içerisindeki hidrostatik basıncın yükselmesi ile çevre kemiğin rezorbe olmasına bağlı olduğu gibi, aynı zamanda prostoglandinlerin stimüle ettiği bone resorbing faktör ler ile de olmaktadır (7). 3. KİSTLERİN SINIFLANDIRILMASI Çene kemiklerinde yerleşen kistler orjin aldıkları epitele göre odontojenik ve non-odontojenik olarak ikiye ayrılır. Odontojen kistler ağız ve çeneler bölgesi kistlerinin %95-96 sını, non-odontojen kistler ise %4-5 ini oluştururlar (5) ODONTOJENİK KİSTLER PERİAPİKAL KİSTLER Ağız boşluğunda en sık rastlanan kistlerdir. Periapikal kist, devital bir dişin apeksinde, kemik içinde lokalize kronik enflamatuvar granülasyon dokusu odağı olan periapikal granulomdan köken alır. Var olan malassez epitelyum artıklarının çoğalması, enflamasyon ürünlerine cevap olarak oluşur. Çevre kemikten enflamatuvar stimülusla ayrılmasına yardım eden epitelyal proliferasyon sonucu kist meydana gelir (3,7). 2

7 Radyografide dişin apikalindeki radyolüsent alanın lamina duranın devamı halinde ince radyoopak bir çizgi ile çevrili olduğu görülür, fakat çok hızlı büyümekte olan radiküler kistlerde bazen bu radyoopak çizgi görülmeyebilir (7). Kist epiteli çok katlı yassı epitelden oluşur ve yer yer kalınlığı 20 hatta daha fazla hücre katına ulaşabilir. Enflamatuvar hücre infiltrasyonu olabilir. Rushtan hyalin cisimcikleri görülebilir (7). o Çürük,travma,periodontal hastalık o Pulpanın ölümü o Apikalde kemik enflamasyonu o Dental granuloma oluşumu o Malassez epitel artıklarının uyarılması ve proliferasyonu o Periapikal kist oluşumu Tablo-1: radiküler kist gelişimi (3). TEDAVİ VE PROGNOZ : Periapikal lezyon ilgili non-vital dişin çekimi ve apikal bölgenin küretajı ile başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Alternatif olarak kök kanal tedavisi apikal rezeksiyon ile birlikte de yapılabilir (lezyonun direkt küretajı). Üçüncü ve en sık olarak kullanılan seçenek,en çok görülen periapikal lezyonlar granulomalar olduğundan sadece nekrotik pulpanın çıkarımını ve kök kanal tedavisini içeriyor. Cerrahi tedavi yetersiz kanal tedavisi, kist varlığını gösteren belirti veya persiste olan lezyonlarda yapılır (3). 3

8 Devital diş çekildiği zaman fakat kist epiteli tamamen çıkarılmadığında yıllar veya aylar sonra rezidüel kist gelişebilir. Rezidüel kist veya başlangıç periapikal kist yetersiz tedavi edilirse maksilla ve mandibulanı zayıflamasına ve belirgin kemik rezorpsiyonuna neden olabilir. Tam bir kemik tamiri periapikal veya rezidüel kistin yeterli tedavisi sonucu görülür (3) LATERAL PERİODONTAL KİST Bu kist, diş kökünün yanında veya bitişiğinde oluşan non-keratize gelişimsel bir kisttir. Lateral periodondal kistler yetişkinlerin gingival kistleri ile benzer histolojik özellikler taşırlar. Bu kistin kaynağının dental lamina artıklarının proliferasyonu ile ilişkili olabileceğine inanılıyor. Yetişkinlerin gingival kisti ile lateral periodontal kistin benzer histolojik özellikleri ve yüksek konsantrasyonda dental lamina artıkları içermeleri aralarındaki yakın ilişkiyi destekliyor (3). Lateral periodontal kistlerin ve yetişkinlerin gingival kistlrinin çoğu mandibular premolar ve kanin bölgesinde görülürken nadiren kesici bölgesinde de görülebilir. Maksillada lezyonlar öncelikle lateral kesici bölgesi yerleşimlidirler. Radyografide ilgili dişin kökünün yanında çapı 1cm den küçük yuvarlak veya damla şeklinde gözlenen oluşumlardır. Komşu dişlerin kökünde açı yapacak şekilde yer değişikliğine neden olabilir. Klinikte dental papilin altinda hafif şişlikler şeklinde kendilerini belli ederler. Ayırıcı tanısında lateral radiküler kistler, radyolüsent görüntü veren odontojen tümörler ve lateral kök yüzeyine yerleşmiş primordial kist ile yapılmalıdır (3,7). 4

9 TEDAVİ VE PROGNOZ : Gingival kist ve lateral periodontal kistlerin lokal eksizyonları genelde yeterlidir. Multiloküler çeşit olan botryoid odontojenik kistlerinin yüksek rekürrens potansiyeline sahip oldukları görülüyor. Bu yüzden multiloküler olanlar için uzun süreli takip öneriliyor (3) YENİ DOĞANIN GİNGİVAL KİSTİ Yeni doğanın gingival kistleri yeni doğanın dental lamina kistleri veya bohn s nodüleri olarak da bilinir. Bu kistler tipik olarak yenidoğanda alveolar kret boyunca multiple nodüller şeklinde görülür. Diş gelişiminden sonra alveolar kenar mukozası içinde kalan dental lamina parçalarının prolifere olmasıyla oluşan küçük, keratinize kistler olduğuna inanılıyor. Vakaların büyük kısmında kistler kendiliğinde küçülür ve ağıza rüptüre olup iyileşirler(3). Epstein incileri olarak adlandırılan, ortta hatta, palatal mukozada görülen lezyonlarda benzer inklüzyon kistlerdir (7). TEDAVİ VE PROGNOZ : Tedaviye gerek yoktur; çünkü hasta üç aylık olmadan önce kendiliğinden geriler veya rüptüre olur (3) DENTİGERÖZ (FOLLİKÜLER) KİST Dentigeröz kist, odontojen kistlerin en sık görülen ikinci kistidir ve aynı zamanda çenelerde en sık görülen gelişimsel kisttir. Sürmemiş yada kısmen sürmüş bir dişin kronu etrafında yer alan kistlerdir. Bu özelliği nedeniyle 5

10 gömülü kalmanın en fazla olduğu 3.molar diş ve maxiller kanin dişler bölgesinde sık görülür (2,3). Bu kist dental mine epiteli artıklarının proliferasyonu sonucu oluşur. Diğer kistlerde olduğu gibi dentigeröz kistin büyümesi epitelyal proliferasyon, bone resorbing faktör salınımı ve kist sıvısı basıncının artmasıyla ilişkilidir (3). Erkeklerde kadınlara göre 1.6 : 1 oranla daha fazla görülür. 2. ve 3. dekadlarda sık görülür. Bu kistin en yaygın belirtisi dişin geç sürmesiyle birlikte dental arkta dişin yokluğudur. Büyük boyutlara ulaşabilir ve yüzde asimetri yapabilir. Ancak büyük boyutlara nadir ulaşır. Bazen sekonder infekte olabilir, ağrı ve şişlik belirgin hal alabilir (2,3,7). Radyolojik olarak sürmemiş diş kronu etrafında ince sklerotik bantla çevrili uniloküler radyolüsent bir görünüm sergiler. Büyük dentigeröz kistler beraberinde olduğu gömülü dişlerde yer değişimi yaparak mandibula ramusu ve maksiller sinüs içine itebilir (2,3). Histopatolojik olarak inflamasyon yoksa ince birkaç sıralı nonkeratinize çok katlı yassı epitel bulunur. Kist duvarı gevşek fibrokonnektif dokudan oluşur. Bazen epitel silyalı olabilir. Bağ dokusu içinde sebaseöz hücreler ve kolesterol birikimi bulunabilir (2,3). TEDAVİ VE PROGNOZ : İlgili dişin çekimi ve yumuşak doku komponentlerinin enükleasyonu çoğu vakada kesin tedavi seçeneğidir. Çok büyük lezyonlarda kistin dekompresyonunu takiben marsüpyalizasyon uygulanabilir. Nüks nadirdir. 6

11 Nadiren dentigeröz kist epiteli neoplastik transformasyon gösterebilir ve bu zeminden ameloblastoma ve squamoz hücreli karsinoma gelişebilir (3,7) ERÜPSİYON KİSTİ Erüpsiyon kisti sürmekte olan dişin folleküler aralığında sıvı birikimi ile gelişir. Kisti çevreleyen epitel indirgenmiş mine epitelidir (7). Dişeti mukozasında kabarık, translüsent görünümlü, yumuşak şişlik halindedir. Mandibular molar dişler ve maksiller ön dişler bölgesinde daha sık olarak görülür. Kist lümenine kanama olduğu zaman kistik lezyon morumsu, hematom benzeri görünüm alır (2). Tanı için nadiren patolojiye gönderilen bir antitedir. Kist boşluğu iki üç sıralı kübik epitelle döşelidir. Genellikle kist içinde ve çevresinde inflamasyon vardır. Kanamada görülebilir (6). TEDAVİ VE PROGNOZ : Tedaviye gerek yoktur. Kistin hekim tarafından açılması veya kendiliğinden rüptüre olması kist epitelinin ağza açılmasını sağlar. Dişin sürmesi ile kendiliğinden iyileşir (2,3,7) GLANDULER ODONTOJENİK KİST Glanduler odontojenik kist veya diğer adıyla sialo-odontojenik kist ilk kez 1987 de tanımlanmıştır. Botryoid odontojenik kist ve müküz üreten tükrük bezi tümörü ile benzerlik göstermektedir (7). %80 oranla mandibulada ve özellikle ön bölgede görülür. Maksillada ise anterior segmente lokalize olma eğilimindeler. Genellikle asemtomatiktir, 7

12 bazen büyük boyutlara ulaşabilir. Radyolojik olarak sıklıkla multiloküler olup bazen üniloküler olabilen, radyolüsen, iyi sınırlı, etrafında sklerotik bant bulunan lezyon görümündedir (2,3). Histopatolojik olarak fibröz bir kapsüle sahiptir ve kapsülde enflamasyon bulunmaz. Kist epiteli ve fibröz duvar arası ilişki düzdür, epitelde rete bulunmaz. Yüzeyel hücreler silyalıdır ve mukus üretebilirler. Epitelde kript veya kist benzeri yapılar bulunur ve bu alanlar içinde müsin üretimi görülebilir (2). TEDAVİ VE PROGNOZ : Lezyonun agresif yapısı vardır. Glanduler odontojenik kistin tedavisinde enükleasyon ve lokal küretajın yeterli olduğunu ancak postoperatif yakın takibin gerektiği rapor edilmiştir; çünkü büyük boyutlara ulaşan lezyonlarda rekürrens olasılığı yüksektir. Prognoz iyidir (2,3,4) ODONTOJENİK KERATOKİST Odontojenik keratokisler nevoid bazal hücreli karsinoma sendromu ile ilişkili, yüksek rekürrens oranı ve farklı klinik davranışlar sergileyebilen kistlerdir. Keratokist epitelinin mitotik aktivitesi ve bağ dokusunu proliferasyon kabilyeti yüksektir. Dental lamina artıklarından ve ağız epitelinin bazal hücrelerinden kaynak alırlar (3,7). Çok değişik yaş gruplarında görülmekle birlikte 2. Ve 3. dekadlarda en çok görülür. Büyük boyutlara ulaşan kistler şişme, ağrı ve drenaj oluşturması gibi bulgular verebilir ve radyolojik olarak multiloküler gibi görülebilir. Ancak kortekste ekspansiyon dentigeröz kistlerden daha az görülür. Odontojenik 8

13 keratokistler multiple olabilir. Gorlin Sendromu olarak da bilinen bazal hücreli karsinoma sendromunda da çok sayıda keratokist görülür (2,3). Kemik içinde ileri boyutlara ulaşabilecek kadar yıkıcı olabildiği halde genellikle sınırları sklerotik çevrelenme gösterir.sürmemiş bir diş ile birlikte görülmesi(%25-40),dentigeröz kist benzeri görünüm verebilir (2,6). Histopatolojik olarak 6-8 hücre dizisi içeren çok katlı yassı epitelle döşelidir. Epitelin keratin üretimi ortokeratinizasyon veya parakeratinize yapılar halinde olabilir. Keratokistlerin ortokeratotik ve parakeratotik tiplerinden bahsedilmektedir. Keratokistlerin %85-95 i parakeratotik tiptedir. Keratokistlerin epitellerinde gözlenen bu histopatolojik farklılık klinik davranışlarınıda etkiler. a) Ortokeratotik kistler kadınlarda erkeklerden 3 kat daha fazla görülmektedir. b) Ortokeratotik kistler genelde monolokülerdir. c) Ortokeratotik kistler bazal hücre tabakası pek belirgin olmasa da granüler tabaka belirgindir. d) Parakeratotik kistler genelde multiloküler olup daha agresiftirler. e) Parakeratotik kistlerin epitellerinin bazal tabakası bağ dokusuna doğru tomurcuklanma gösterdiği için ameliyatlarında tam bir enükleasyon sağlanamayacağından residiv riskleri yüksektir.bu tomurcuklara uydu kist veya mikrokist denir (2,7). 9

14 TEDAVİ VE PROGNOZ : Periferal osseöz küretaj ve osteotomi ile beraber cerrahi eksizyon tedavi için öneriliyor. Yüksek rekürrens oranı bu agresif tedavi yaklaşımını haklı gösteriyor. Nüks olasılığını azaltmak için enüleasyon kavitesi içinde kalabilecek epitel hücrelerini nekroze edecek maddelerin kullanılması da önerilmektedir. Çok büyük boyutlardaki kistlerde enükleasyonu takiben, kistin küçülmesine izin veren marsüplizasyon etkili bir tedavi olabilir (2,7). En sık rezidiv görülme süresi 5 yıldır. Rezidiv olasılığı %5-62 arasındadır. Ancak sekiz yıl sonra dahi rezidiv olabildiği bildirilmiştir. Rezidivlerin yanısıra bu kistlerde neoplastik değişikliklere de rantlanabilir. Bu nedenle bu hastaların uzun süre takibi gerekmektedir. Prognoz iyidir. Nadiren bu zeminden yassı hücreli karsinoma gelişebilir (2,7) KALSİFİYE ODONTOJENİK KİST Ender görülen bir lezyon olup ilk defa 1962 yılında çenede gözlendiği bildirilmiştir. Gölgeli hücreli odontojen tümör adı ile de anılmaktadır (7). Kalsifiye odontojenik kistlerin mandibula, maksilla yada gingiva içindeki odontojenik epitel kalıntılarından köken aldığına inanılıyor. Bu kistin karakteristik mikroskobik görünümü hayalet hücreli keratinizasyon, ` polimatriksoma veya malherbe nin kalsifiye epitelyoması olarak bilinen kutanöz lezyonun tanımlanmış görünümüdür. Çenelerde hayalet hücreler, ameloblastik fibroma, ameloblastik fibroodontoma, adenomatoid odontojenik tümör, ameloblastoma ve odontomaları içeren diğer odontojenik tümörlerde de görülebilir (3). 10

15 Kalsifiye odontojenik kist ilk olarak lokalize yavaş gelişen bir şişlikle kendini gösterebilir. Ağrı sık görülmemekle beraber bazı vakalarda semptomlardan biridir. Bazı durumlarda asemptomatik olan lezyon rutin dental muayenelerde tespit edilebilir. Komşu dişlerde deplasman ve rezorpsiyon görülebilir. Lezyon bazı durumlarda gömülü bir dişle de ilişkili olabilir. Her yaşta görülmekle beraber en çok 2. ve 3. Dekadlarda görülür. Maksilla ve mandibulada görülme sıklığı arasında bir fark yoktur (1). Radyografide düzgün sınırlı üniloküler yada multiloküler radyolüsent alanlar içerisinde yer yer kalsifikasyon odaklarına sahip lezyonlar halinde gözlenirler. Histopatolojik olarak lezyonların çoğunun multikistik yapılarda olduğu ve fibröz bağ dokusunun lümen oluşturacak şekilde odontojen epitelle çevrelendiği görülür. Epitel tabakası yer yer farklı kalınlıktadır. Bu lezyonda rastlanan en belirgin özellik epitelyal elemanlar içerisinde hayalet hücrelerin görülmesidir (7). TEDAVİ VE PROGNOZ : Kalsifiye odontojenik kistlerde tedavi enükleasyon ve lokal eksizyonla gerçekleştirilir. Nüks olasılığı azdır. Ancak solid, büyük, inraosseöz, neoplastik olanlarda geniş eksizyonlar uygulanmalıdır. Bu kistlerin lezyonlarının genellikle asemtomatik olması, klinik ve radyolojik olarak belirgin karakteristik bulgularının olmaması, ameloblastoma, ameloblastik odontoma ve dentigeröz kist gibi patolojilerle karıştırılabilmesi, literatürde bildirilen nüks ve malign kalsifiye kist vakaları nedeniyle de teşhisi tedavisi ve kontrolleri üzerinde önemle durulması gereken bir patolojidir (1,7). 11

16 3.2. NON-ODONTOJEN KİSTLER NASOLABİAL KİST Nasolabial kistler üst dudağın yumuşak doku kistleridir. Patogenezi tam bilinmemekle birlikte nasolakrimal kanalın alt ve ön kısımlarındaki epitel artıklarından kaynaklandıkları görüşü öne sürülmektedir. Bu kistlerin çift taraflı gelişebilmeleri bu görüşü desteklemektedir (3,7). En sık 4 ve 5 dekadlarda görülür. Büyümesiyle burun kenarını yukarı kaldırır ve mukolabial kıvrım silinir. Enfekte olmadıkça ağrı olmaz. Yumuşak dokular içinde geliştiği için çoğu olguda radyolojik bulgu yoktur. Kist epiteli karakteristik olarak goblet hücreleri içeren psödostrafiye silialı epitele döşelidir (2,3). Diş hekimi bu kistlerin enfekte diş kökenli patolojilerden farklı olduğunu ayırt etmelidir. Tedavisi enükleasyon olup kistin mukozası ile yakın ilişkide olduğu olgularda perforasyonlara karşı dikkatli olunmalıdır ve nüks etmezler (3,6,7) İNSİZİV KANAL KİSTİ (NASOPALATİNAL KANAL KİSTİ) Bu kist palatinal papilla kisti olarak bilinen kanalın açılma yerinde palatal yumuşak dokular içinde veya nasopalatinal kanal içinde lokalizedirler (3). Nasopalatinal kist insiziv kanal içinde embriyonik nasopalatinal kanalın epitelyal kalıntılarının proliferasyonundan gelişir. Erkeklerde kadınların 3 katı fazla görülür. İnsiziv papilla içinde gelişenler hariç kemikiçi yerleşimlidir. Sert damakta bir şişlikle fark edilir. Orta hatta iyi sınırlı radyolüsent lezyon halindedir. Kesici dişlerin apeksleri hizasında lokalizedir (2,3,6). 12

17 Histopatolojik olarak kist boşluğu skuamöz epitelle veya yalancı çok katlı silyalı epitelle döşelidir. Klinik ve özellikle radyolojik görünümü radiküler kistleri andırabilir (6). Tedavide enükleasyon önerilir. Büyük kistlerde enükleasyondan önce marsüplizasyon uygulanabilir. Rekürrens oranı çok düşüktür (3) YALANCI KİSTLER (PSÖDOKİSTLER) ANEVRİZMAL KEMİK KİSTİ Anevrizmal kemik kisti bir psödokisttir; çünkü radyografide bir kist gibi görünür fakat mikroskopta epitelyum çeper yoktur. Bu lezyon mandibula,masilla ve diğer kemiklerde görülebilen kemiğin iyi huylu lezyonunu temsil ediyor. Kraniofasiyal kompleks içerisinde bu lezyonların %40 ı mandibulada, %25 i maksillada lokalizedir (3). Bu lezyonlar neoplastik olmaktan çok reaktif ezyonlardır. Hemodinamik güçlerdeki önemli değişikliklerin bu arteriovenöz malformasyonlara neden olduğu ve anevrizmal kemik kistlerinin ortaya çıktığı düşünülmektedir. Yüksek selularite, mitotik aktivite ve çok sayıda rastlanan dev hücreler bazen bu lezyonların sarkom gibi algılanmasına yol açabilir (7). Mandibulada molar bölgede ve kadınlarda biraz daha sık görülür. Kemik korteksinde genişleme yaptığı için yüzde şişme, bazen ağrı yapabilir. Radyolojik olarak büyük tek gözlü veya sabun köpüğü benzeri çok gözlü radyolüsent görünüm verir. Ameliyet sırasında boşluğun kanla dolu olduğu ve bir miktar yumuşak doku içerdiği görülür (2,6). 13

18 Tedavisi küçük lezyonlarda küretajdır. Yüksek rekürrens oranı yalnız küretaj uygulanan olgularda daha çok görülür. Destekleyici kriyoterapi ile birikte eksizyon ve küretaj bir başka tedavi seçeneğidir. Nüks etme olasılıkları olduğu için hastaların düzgün aralıklarla takibi gereklidir (3,6,7) TRAVMATİK KEMİK KİSTİ Tavmatik kemik kisti epitelle döşeli olmayan kemikiçi boşluklardır. Mandibulada kanin diş ve molar dişer arası bölgede ve anterior bölgede de görülebilir. Boşluk içi boş veya sıvıyla dolu olabilir. Daha sık olarak genç yaşlarda görülür. Soliter tek kavite halinde, radyolüsent, sklerotik, iyi sınırlı bir görünüm verir. Dişler vital ve kök rezorpsiyonları görülmez (2,3,6). Patogenezi için öne sürülen görüşe göre kemik içinde kalın korteksle çevrili ve hematopoetik doku içeren süngerimsi kemikte meydana gelen zedelenme sonucu kanama olmakta, bir nedenle(belki zemin doku nekroze olduğu için) fibrin pıhtı organize olamamakta, daha sonra erimekte ve böylece içi boş veya sıvıyla dolu kist boşluğu gelişmektedir (6). Tedavide önce kaviteye girilir, cerrah lezyonu kapatmadan önce kanama yaparak boşluğun kanla dolmasını sağlar. Böylece şekillenen granülasyon dokusu zemininde boşluğun yeni kemikle dolması sağlanılır. Rekürrens görülmez (3,6). 14

19 STAFNE KEMİK KİSTİ Epitel çeperi olmayan bu lezyonlar mandibulada 1.molar dişler hizasında radyografide düzgün sınırlı, yuvarlak veya ovoid şekilde inferior alveolar kanala komşu radyolüsent oluşumlardır. Özellikle erkeklerde ve yetişkinlerde görülen bu boşluğun gelişimsel olduğuna inanılıyor (3,7). Etiyolojisinde mandibuanın gelişimi sırasında tükrük bezi parenkiminin bu bölge kaldığı görüşü hakimdir. Radyografide tesadüfen görülen bu lezyonlar herhangi bir tedaviye gerek göstermezler (7). 4. ÖZET Odontojenik ve non-odontojenik kistler çeneler bölgesinde oldukça sık gözlenen önemli patolojierdir. Bu kistlerin çevre dokular üzerinde ciddi zararlı etkiler meydana getirebilmektedir. Bu yüzden bu patolojiler tanımak, tedavi etmek ve prognozunu izlemek tüm diş hekimlerinin görevidir. Bu çalışmada çenelerde görülen kistlerin tedavi seçenekleri ve prognozu anlatılmaktadır. 15

20 5.KAYNAKLAR 1- Erdem E, Metin M, Dolanmaz D : Kalsifiye Odontojenik Kist : İki Vaka Raporu. T Klin Diş Hek Bil, 2000, 6-3, s Günhan Ö : Oral ve Maksillofasiyal Patoloji. 1. ed. Atlas, Ankara s Joseph A. R, James J.S, Richard C.K.J : Oral Pathology : Clinical pathologic Correlations. 5. ed. Linda Duncan, China. 2008, s Meral G, Akalın A.G, Taşar F, Saysel M: Glanduler Odontojenik Kist: Olgu Bildirimi. G.Ü. Dişhek. Fak. Derg. 2005, 22-2, s M. Shear, Cysts of the oral region, 2. ed, Wright, Boston, 1983, p Oygür T: Ağız Patolojisi Ders Kitabı : Ağız Lezyonarı ve Temel Patogenetik Mekanizmalar. 1. ed. Efil, Ankara. 2010, s Ünür M, Onur Ö. D: Ağız Hastaıklarının Tanı ve Tedavisi. 2. ed. Quintessence, İstanbul. 2008, s Yücetaş Ş. : Sert ve Yumuşak Doku Kistleri G.Ü Dişhek. Fak. Ağız ve Çevre dokusu Hastalıkları, Ankara. 2004, s