AZVİRT Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti. 31 dekabr 2015-ci il tarixinə KONSOLİDƏ EDİLMİŞ (BİRLƏŞDİRİLMİŞ) MALİYYƏ HESABATLARI VƏ MÜSTƏQİL AUDİTOR RƏYİ

Transkript

1 AZVİRT Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti 31 dekabr 2015-ci il tarixinə KONSOLİDƏ EDİLMİŞ (BİRLƏŞDİRİLMİŞ) MALİYYƏ HESABATLARI VƏ MÜSTƏQİL AUDİTOR RƏYİ

2 Mündəricat 31 DEKABR 2015-Cİ İL TARİXİNƏ BİTƏN İL ÜZRƏ KONSOLİDƏ EDİLMİŞ (BİRLƏŞDİRİLMİŞ) MALİYYƏ HESABATLARININ HAZIRLANMASI VƏ TƏSDİQLƏNMƏSİ İLƏ BAĞLI RƏHBƏRLİYİN MƏSULİYYƏTİNƏ DAİR HESABAT... 1 MÜSTƏQIL AUDITORUN HESABATI... 2 Maliyyə Nəticələri Haqqında Hesabat... 3 Maliyyə Vəziyyəti Haqqında Hesabat... 4 Pul Vəsaitlərinin Hərəkəti Haqqinda Hesabat... 5 Kapitalda Dəyişikliklər Haqqında Hesabat Korporativ məlumat Təqdim etmənin əsasları Əhəmiyyətli uçot siyasətlərinin qəsa məzmunu Əhəmiyyətli mühasibat təxminləri və fərziyyələri Seqment haqqında məlumat Gəlir Satışın maya dəyəri İnzibati xərclər Maliyyə xərcləri Sair (fövqəladə) xərclər/(gəlirlər) Ehtiyatlar Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri Torpaq, tikili və avadanlıqlar Qısamüddətli debitor borclar Sair qısamüddətli aktivlər Qısamüddətli kreditor borcları Mənfəət vergisi Sair qısamüddətli öhdəliklər Pay üzrə mənfəət Əlaqəli tərəflərlə əməliyyatlar Maliyyə risklərinin idarə edilməsinin məqsədi Qəbul olunmuş lakin qüvvədə olmayan standartlar Hesabat tarixindən sonra baş vermiş hadisələr... 31

3 31 DEKABR 2015-Ci İL TARİXİNƏ BİTƏN İL ÜZRƏ KONSOLİDƏ EDİLMİŞ (BİRLƏŞDİRİLMİŞ) MALİYYƏ HESABATLARININ HAZIRLANMASI VƏ TƏSDİQLƏNMƏSİ İLƏ BAĞLI RƏHBƏRLİYİN MƏSULİYYƏTİNƏ DAİR HESABAT Rəhbərlik Azvirt Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti və onun struktur bölmələrinin ( Cəmiyyət ) 31 dekabr 2015-ci il tarixinə maliyyə vəziyyətini, eləcə də həmin tarixə bitən il üzrə əməliyyat nəticələri, pul vəsaitlərinin hərəkəti və səhmdar kapitalında dəyişiklikləri düzgün əks etdirən konsolidə edilmiş (birləşdirilmiş) maliyyə hesabatlarının Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına ( MHBS ) müvafiq olaraq hazırlanmasına görə məsuliyyət daşıyır. Konsolidə edilmiş (birləşdirilmiş) maliyyə hesabatlarının hazırlanmasında rəhbərlik aşağıdakılara cavabdehdir: Mühasibat uçotu qaydalarının müvafiq şəkildə seçilməsi və tətbiqinə; Məlumatların, o cümlədən mühasibat uçotu qaydalarının müvafiq, mötəbər, müqayisəli və anlaşıla bilən tərzdə təqdimatına; İstifadəçilərə xüsusi əməliyyatların, digər hadisə və şəraitlərin Cəmiyyətin maliyyə vəziyyəti və maliyyə nəticələrinə təsirini anlamaqda yardım göstərilməsi üçün MHBS-nın xüsusi tələblərinin yerinə yetirilməsi kifayət etmədikdə əlavə açıqlamalar verilməsinə; Cəmiyyətin fasiləsizlik prinsipinə əsasən fəaliyyətini davam etdirə bilməsi imkanlarının qiymətləndirilməsinə. Həmçinin rəhbərlik aşağıdakılara görə məsuldur: Cəmiyyət daxilində sağlam və effektiv daxili nəzarət sisteminin yaradılması, tətbiqi və saxlanılmasına*; Cəmiyyətin əməliyyatlarının açıqlanması və izah edilməsi, habelə, onun konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarının istənilən vaxt dəqiqliklə açıqlanması üçün yetərli olan və Cəmiyyətin konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarının MHBS-na uyğun gəldiyini təmin edə biləcək müvafiq mühasibat uçotu qeydlərinin aparılması; Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi və mühasibat uçotu qaydalarına müvafiq olaraq məcburi mühasibat uçotu qeydlərinin aparılmasına; Cəmiyyətin aktivlərinin mühafizə olunması üçün mümkün tədbirlər görülməsinə və Saxtakarlıq və digər pozuntuların müəyyən edilməsi və qarşısının alınmasına. Cəmiyyətin 31 dekabr 2015-ci il tarixinə bitən illər üzrə konsolidə edilmiş (birləşdirilmiş) maliyyə hesabatları 06 aprel 2015-ci il tarixdə rəhbərlik tərəfindən təsdiq olunmuşdur. E.Ə.Əliyev Direktor M.D.Məmmədov Baş mühasibi 1

4 2

5 Maliyyə Nəticələri Haqqında Hesabat Qeyd manat Əsas əməliyyat gəlirləri Satışın maya dəyəri 9 ( ) ( ) Ümumi mənfəət Sair əməliyyat gəlirləri Sair əməliyyat xərcləri (6 022) (4 779) Marketinq və kommersiya xərcləri (217) (120) İnzibati xərclər 10 (15 337) (7 752) Əməliyyat mənfəəti (zərəri) (992) Maliyyə gəlirləri Maliyyə xərcləri 11 (524) (1 170) Fövqaladə gəlirlər Fövqaladə xərclər 12 (1 242) (1 338) Vergitutmadan əvvəl mənfəət (zərər) Mənfəət vergisi 19 (437) (1 705) Hesabat dövründə xalis mənfəət (zərər) Xitam verilmiş əməliyyatlar Mənfəət/ zərər - - Hesabat dövründə xalis mənfəət (zərər) Mənfəətdə iştirak payı: - Təsisçilərin payı paya düşən mənfəət E.Ə.Əliyev Direktor M.D.Məmmədov Baş mühasib 3

6 Maliyyə Vəziyyəti Haqqında Hesabat Qeyd 31 Dekabr manat 31 Dekabr 2014 AKTİVLƏR Uzunmüddətli aktivlər Qeyri maddi aktivlər Torpaq, tikili və avadanlıqlar ( Əsas vəsaitlər) İnvestisiyalar Qısamüddətli aktivlər Ehtiyatlar Qısamüddətli debitor borcları Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri Sair qısamüddətli maliyyə aktivləri Sair qısamüddətli aktivlər CƏMİ AKTİVLƏR Kapital və öhdəliklər Kapital Ödənilmiş nominal (Nizamnamə) kapitalı Kapital ehtiyatları Bölüşdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş zərər) CƏMİ KAPİTAL Öhdəliklər Uzunmüddətli öhdəliklər Təxirəsalınmış vergi öhdəliyi Uzunamüddətli kreditor borcları Qısamüddətli öhdəliklər Qısamüdətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər Qısamüdətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər - - Vergi və sair məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklər Qısamüddətli kreditor borcları Sair qısamüddətli öhdəliklər CƏMİ ÖHDƏLİKLƏR CƏMİ KAPİTAL VƏ ÖHDƏLİKLƏR E.Ə.Əliyev Direktor M.D.Məmmədov Baş mühasib 4

7 Pul Vəsaitlərinin Hərəkəti Haqqında Hesabat 000 manat Qeyd Əməliyyat fəaliyyətindən pul vəsaitlərinin hərəkəti Vergitutmadan əvvəl mənfəət (xərclər) Qeyri-pul maddələri üzrə gəlirlər və xərclər: Bina, qurğu və avadanlıqların amortizasiyası və qiymətdən 15 düşməsi Qeyri maddi aktivlərin amortizasiyası Bina, qurğu və avadanlıqların xaricolmasından mənfəət - - Aşağıdakı maddələr üzrə baş verən dəyişikliklər: Ehtiyatlar üzrə artma/azalma Debitor borcları üzrə artma/azalma (57 658) Maliyyə aktivlər üzrə artma/azalma (67) (67) Sair aktivlər üzrə artma/azalma (1 298) Əməliyyat kreditor borcları üzrə artma/azalma (72 331) Vergi və sosial sığorta öhdəlikləri üzrə artma/azalma (368) Uzunmüddətli kreditor borcları üzrə artma/azalma (88 880) Sair kreditor borcları üzrə artma/azalma (5 174) (21 934) Mənfəət vergisi üzrə xərclər (475) (1 705) Əməliyyat fəaliyyətindən yaranan pul vəsaitlərinin xalis hərəkəti İnvestisiya fəaliyyətindən pul vəsaitlərinin hərəkəti Əsas vəsaitlərin alınması 15 (14 820) (11 727) Qeyri-maddi aktivlərin alınması - - Əsas vəsaitlərin xaricolması üzrə qalıq dəyəri Əsas vəsaitlər və qeyri-maddi aktivlər məzənnə fərqi İnvestisiya fəaliyyətindən yaranan pul vəsaitlərinin xalis hərəkəti (10 459) (10 765) Maliyyələşdirmə üzrə fəaliyyətdən pul vəsaitlərinin hərəkəti Borc ödənilməsi/ daxilolmalar Kapitalda pay sahiblərinə ödənilən dividendlər (15 304) (24 368) Qeyri-nəzarət payına ödənilən dividendlər - - Maliyyələşdirmə üzrə fəaliyyətdən yaranan pul vəsaitlərinin xalis hərəkəti (6 834) (22 458) Pul vəsaitləri və onların ekvivalentlərinin xalis artması (azalması) (10 046) (7 560) Valyutə fərqləri Yanvar tarixinə pul vəsaitləri və pul vəsaitləri ekvivalentləri Dekabr tarixinə pul vəsaitləri və pul vəsaitləri 14 ekvivalentləri E.Ə.Əliyev Direktor M.D.Məmmədov Baş mühasib 5

8 Kapitalda Dəyişikliklər Haqqında Hesabat Qeyd Nizamn amə kapitalı Kapital ehtiyatları Bölüşdürül məmiş mənfəət 000 manat Cəmi kapital 1 yanvar 2014-cü il tarixə Aktivlərin yenidən qiymətləndirilməsi Hesabat dövründə xalis mənfəət (zərər) Mülkiyyətçilərin kaptal qoyuluşları Mülkiyyətçilər arasında kaptalın bölüşdürülməsi (dividendlər) - - (24 368) (24 368) 31 dekabr 2014-cü il tarixə yanvar 2015-ci il tarixə Aktivlərin yenidən qiymətləndirilməsi Hesabat dövründə xalis mənfəət (zərər) Mülkiyyətçilərin kaptal qoyuluşları Mülkiyyətçilər arasında kaptalın bölüşdürülməsi (dividendlər) - - (15 304) (15 304) 31 dekabr 2015-ci il tarixə E.Ə.Əliyev Direktor M.D.Məmmədov Baş mühasib 6

9 1. Korporativ məlumat Hazırkı konsolidə edilmiş (birləşdirilmiş) maliyyə hesabatları 31 dekabr 2015-ci ildə tamamlanan il üzrə Maliyyə Hesabatlarının Beynalxalq Standartlarına (MHBS) uyğun olaraq Azvirt Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti ( Cəmiyyət ) üçün tərtib edilmişdir. Cəmiyyət 29 iyun 1995-ci ildə Azərbaycan Respublikası tərəfindən hüquqi şəxs olan AZAL Dövlət Konserni (11% iştirak payı) və Bakı şəhər İcra Hakimiyyəti (40% iştirak payı), Almaniyanın Virtgen İnternational Gmbh firması (49% iştirak payl) tərəfindən Azvirt Birgə Müəssisəsi adı ilə təsis edilmişdir. Cəmiyyət 05 may 2004-cü il və 16 dekabr 2006-ci il tarixlərdə yenidən qeydiyyata alınmışdır. Bu zaman müəssisə Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətə cevrilmiş, mülkiyyət forması xüsusi olmuşdur. Azvirt MMC-in iqamətgahı (ofisi) bu ünvanda yerləşir: AZ1040, Azərbaycan Resppublikası, Bakı şəhəri, Bakıxanov qəsəbəsi, B.Bünyadov küçəsi 26 b. Cəmiyyətin Azərbaycandan xaricdə aşağıda göstərilən filial və törəmə müəssisələri vardır: - Cerbiya Respublikasının Belqrad şəhərində Azvirt Ogranak Beograd adı ilə Nümayəndəliyi; - Cerbiya Respublikasının Belqrad şəhərində Azvirt Balkan Construction MMC; - Rumıniya Respublikasının Buxarest şəhərində Nümayəndəlik; - Rumıniya Respublikasının Buxarest şəhərində AZROM İnternational Constraction S.R.L; - Qazaxstan Respublikası Astana şəhərində Nümayəndəlik; - Latviya Respublikasınnın Riqa Şəhərində Nümayəndəlik. Cəmiyyət xüsusi razılıq tələb olunan fəaliyyət növləri üzrə müvafiq razılıq (lisenziya) aldıqdan sonra Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyi ilə qadağan edilməyən hər hansı bir fəaliyyətlə məşğul ola bilər, Cəmiyyətin əsas fəaliyyəti yol, körpü və s tikinti-təmir işləridir. 31 dekabr 2015-ci il tarixində Cəmiyyətin mülkiyyətinin pay bölgüsü aşağıdakı kimi olmuşdur: Mülkiyyətçi 2015 % 2014 % Martin Manfred - Almaniya vətəndaşı «Falcom Holding s.a.r.l.» - Lüksemburq Əliyev Elnur - Azərbaycan vətəndaşı Saxariaz Valter - Almaniya vətəndaşı Cəmi Təqdim etmənin əsasları Konsolidə edilmiş (birləşdirilmiş) maliyyə hesabatları ədalətli dəyərdə ölçülən satışı mümkün olan maliyyə aktivləri, törəmə maliyyə alətləri, torpaq və binalar və investisiya xüsusiyyətləri istisna olmaqla tarixi qiymət əsasında hazırlanmışdır. Ədalətli dəyərdə sığortalanan tanınmış aktiv və öhdəliklərin köçürmə dəyərləri, sığorta edilən risklərə aid edilən ədalətli dəyərdə dəyişiklikləri qeyd etmək üçün uyğunlaşdırıldı. Konsolidə edilmiş (birləşdirilmiş) maliyyə hesabatları min Azərbaycan manatında ( 000 AZN) göstərilib, əks təqdirdə bütün dəyərlər ən yaxın rəqəmə yuvarlaqlaşdırılır. Uyğunluq haqqında bəyanat Cəmiyyətin konsolidə edilmiş (birləşdirilmiş) maliyyə hesabatları Mühasibat Uçotu üzrə Beynəlxalq Standartlar Şürası (MUBSŞ) tərəfindən buraxılan Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına (MHBS) müvafiq olaraq hazırlanmışdır. 7

10 Konsolidə etmənin əsasları Maliyyə Hesabatı Azvirt Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti ilə Azvirt Ogranak Beograd Nümayəndəliyin konsolidə edilmiş (birləşdirilmiş) maliyyə hesabatlarından ibarətdir. Digər törəmə müəssisələri və filialları aktiv fəaliyyətlə məşğul olmamışlar. 31 dekabr 2015-ci il tarixinə Cəmiyyətin iki törəmə müəssisəsi və dörd nümayəndəliyi olmuşdur. 3. Əhəmiyyətli uçot siyasətlərinin qəsa məzmunu Valyutaların yenidən hesanması Cəmiyyətin konsolidə edilmiş (birləşdirilmiş) maliyyə hesabatları Azərbaycan Respublikası Manatı (AZN) ilə göstərilmişdir. Bu "Azvirt" MMC-nin fəaliyyət göstərdiyi iqtisadi mühitin əsas valyutası hesab edilir. Cəmiyyət daxilindəki hər bir müəssisə öz yerli valyutasını müəyyən edir və hər bir müəssisənin hesabatında olan maddələr həmin valyuta ilə hesabalanır. Xarici valyuta ilə aparılan əməliyyatlar əməliyyatların aparılma tarixinə valyuta məzənnəsinə uyğun olaraq yerli valyutada əks etdirilir. Xarici valyutada ifadə edilən monetar aktivlər və öhdəliklər balans tarixində spot məzənnəyə uyğun olaraq yerli valyutada yenidən hesablanır. Bu cür əməliyyatlardan yaranan məzənnə fərqləri müvəqqəti olaraq pul vəsaitlərinin və netto investisiyaların hedcinqləşdirilməsi (aktivlər və öhdəliklərin dəyərinin dəyişməsindən yaranan itkilərdən sığortalamaq üçün həyata keçirilən əməliyyatlar) kapital hesabına aid edilmişdirsə, məzənnə fərqləri mənfəət və zərərlər haqqında hesabatda əks etdirilmir. Xarici valyutadakı məzənnə fərqlərindəki xərclərə aid olan kreditlər və vergi xərcləri ilkin əməliyyat tarixindəki məzənnəyə əsasən dəyişdirilir. Xarici valyutanın ədalətli dəyəri ilə hesablanan qeyri-monetar maddələr ədalətli dəyərin qəbul olunduğu günə olan məzənnəyə əsasən dəyişdirilir. Monetar maddələr üzrə mübadilə fərqləri mənfəət və ya zərərdə tanınır. Cəmiyyətin maliyyə hesabatlarının hazırlanmasında tətbiq etdiyi valyuta mübadiləsi məzənnələri aşağıdakı kimi olmuşdur: ABŞ dolları/azn Avro/AZN AZN/RSD Gəlirlərin tanınması Gəlir müəssisəyə gələcəkdə iqtisadi səmərənin daxil olması və onların etibarlı əsasda qiymətləndirilməsi ehtimalı olduqda tanınır. Gəlirin məbləği, alış-satış ilə bağlı hər hansı güzəşt məbləğləri və müəssisə tərəfindən edilmiş güzəştlər nəzərə alınmaqla, alınmış və ya alınacaq vəsaitlərin ədalətli dəyəri ilə ölçülür. Satışdan gəlir aşağıdakı qaydada tanınır: (a) Malların satışı Malların satışından gələn gəlir, mülkiyyət hüququ ilə bağlı mühüm risklərin və mülkiyyətlə bağlı mükafatların müəssisə tərəfindən alıcıya ötürülən zaman, adətən mallar alıcıya çatdırılanda tanınır. (b) Xidmətlərin göstərilməsi Hesabat dövründə yükdaşıma xidmətləri ilə bağlı olan gəlirlər xidmət göstərildikdə və konkret köçürmələrin tələb olunması dayandırıldıqdan sonra tanınır. Xidmətin yerinə yetirilmə dərəcəsi faktiki olaraq görstərilmiş xidmətlərin məbləğinin müqavilə üzrə göstərilməli olan dəyərin nisbəti kimi hesablanır. Tələb olunan konkret köçürmələrin bitmə dərəcəsi faktiti xidmətlərin dəyərinin gələcəkdə realizə ediləcək xidmətlərin dəyərindəki payı kimi qiymətləndirilir. (c) Faiz gəlirləri Faiz gəlirləri effetiv faiz dərəcəsi metodu istifadə edilməklə zaman tənasüblüyü əsasında tanınır. Faiz gəlirləri mənfəət və zərərlər hesabatında maliyyə gəlirləri başlığı altında qeyd olunur. 8

11 (d) İcarə gəlirləri Lizinq əməliyyatlarından icarə gəlirləri lizinqin müddətinə müvafiq olaraq düz xətli metod tətbiq edilməklə tanınır Vergilər (a) Cari mənfəət vergisi Cari mənfəət vergisi, cari və ya əvvəlki dövrlər üzrə vergiyə cəlb edilən və ya zərər ilə əlaqədar vergi orqanlarına ödəniləcək və ya onlardan geri alınacaq (əvəzləşdiriləcək) məbləği təşkil edir. Vergi dərəcəsi və vergi qanunları, göstərilmiş və ya mühasibat balansı ilə sabit göstərilən məbləğləri hesablamaq üçün istifadə olunur. (b) Təxirə salınmış mənfəət vergisi Təxirə salınmış mənfəət vergisi öhdəliklər metodu istifadə edilməklə, aktivlərin və öhdəliklərin vergitutma bazası ilə onların maliyyə hesabatlarında əks etdirilmiş balans dəyəri arasında meydana çıxan bütün zaman fərqləri üzrə müəyyən edilir. Təxirə salınmış vergi öhdəlikləri vergiyə cəlbolunan bütün zaman fərqləri əsasında tanınır. Yalnız: Təxirə salınmış vergi öhdəlikləri qudvilin, aktivin və ya öhdəliyin biznes birləşməsi əməliyyatından başqa ilkin tanınma zamanı əmələ gəlir. Qeyd olunan əməliyyat nə uçot nə də vergiyə cəlb olunan mənfəətə heç bir təsir etmir; və Aşağıdakı hər iki şərtə cavab verən hissəsi istisna olmaqla, müəssisə, törəmə və asılı müəssisələrinə, filiallara və birgə müəssisələrdə iştirak paylarına investisiyalar ilə əlaqədar bütün vergi tutulan müvəqqəti fərqlər üzrə təxirə salınmış vergi öhdəliyini tanımalıdır: 1) əsas müəssisə, investor və ya sahibkar müvəqqəti fərqin bərpa olunmasının vaxt üzrə paylanmasını idarə edə bilər; və 2) müvəqqəti fərqin yaxın gələcəkdə bərpa olunmayacağı ehtimalı var. Aktivin tanınması müəssisəyə gələcək dövrlərdə daxil olacaq iqtisadi səmərələr şəklində həmin aktivin balans dəyərinin bərpa olunmasını nəzərdə tutur. Aktivin balans dəyəri onun vergi bazasından artıq olduğu zaman, vergi tutulan iqtisadi səmərələrin məbləği vergi məqsədləri üçün çıxılmasına yol verilən məbləğdən artıq olacaq. Bu fərq vergi tutulan müvəqqəti fərqdir, yaranan mənfəət vergisini gələcək dövrlərdə ödəmək öhdəliyi isə təxirə salınmış vergi öhdəliyidir. Aktivin balans dəyəri bərpa olunduqca, vergi tutulan müvəqqəti fərq bərpa olunacaq və müəssisə vergi tutulan mənfəət əldə edəcəkdir. Bu, iqtisadi səmərələrin müəssisədən vergi ödənişləri şəklində xaric olacağı ehtimalını yaradır. Yalnız: vergi tutulan müvəqqəti fərqlər üzrə təxirə salınmış vergi aktivi, aktiv və ya öhdəliyin biznes birləşməsi əməliyyatından başqa ilkin tanınma zamanı əmələ gəlir. Qeyd olunan əməliyyat nə uçot nə də vergiyə cəlb olunan mənfəətə heç bir təsir etmir; və vergi tutulan müvəqqəti fərqlər üzrə təxirə salınmış vergi aktivinin istifadəsi, müəssisə, törəmə və asılı müəssisələrinə, filiallara və birgə müəssisələrdə iştirak paylarına investisiyalar yatırılan zaman, mövcud olan vergi tutulan müvəqqəti fərqlərin bərpa olunmasından yaranan mənfəətdən artıq olan gələcək vergi tutulan mənfəətdən asılı olduqda mümkündür. Təxirə salınmış vergi aktivinin balans dəyəri hər balans hesabatı tarixində yoxlanılmalıdır. Müəssisə balans dəyərini, bu təxirə salınmış vergi aktivinin tam məbləği və ya onun bir hissəsindən səmərə əldə etməyə yol verən kifayət qədər vergi tutulan mənfəətin əldə olunacağı ehtimalının artıq olmadığı dərəcədə azaltmalıdır. Hər hansı belə azalma kifayət qədər vergi tutulan mənfəətin əldə olunacağı ehtimalının yarandığı dərəcədə bərpa olunmalıdır. Təxirə salınmış vergi aktivləri və öhdəlikləri, balans hesabatı tarixinə qədər qüvvədə olan və ya mahiyyət etibarilə qüvvədə olan vergi dərəcələri (və vergi qanunvericiliyi) əsasında aktivin realizasiya olunduğu və ya öhdəliyin yerinə yetirildiyi dövrə tətbiq ediləcəyi gözlənilən vergi dərəcələri ilə qiymətləndirilməlidir. (c) Satış vergisi 9

12 Gəlirlər, xərclər və aktivlər hesabatda satış vergisi çıxılmaqla göstərilir. Vergi orqanlarına ödəniləcək və ya onlardan geri alınacaq (əvəzləşdiriləcək) satış vergisi xalis məbləğlə hesabat balansında göstərilir. Maliyyə aktivləri (a) İlkin tanınma Maliyyə aktivləri, ədalətli dəyərlə mənfəət və zərər, kreditlər və debitor borcları, ödəniş müddətinə qədər saxlanılan investisiyalar, satış üçün mövcud olan maliyyə aktivləri və törəmə aktivləri növlərinə bölünür. Cəmiyyət ona məxsus maliyyə aktivlərinin ilkin tanınma zamanı hansı növə aid olduğunu özü təyin edir. Maliyyə aktivləri ilkin olaraq ədaləti dəyər və alışla bağlı digər xərcləri üzərinə gəlməklə tanınır. Cəmiyyətə məxsus maliyyə aktivləri deyərkən pul və qısamüddətli depozitər, ticari və digər debitor borcları, kreditlər və debitor borcları, katirovka olunan və olunmayan maliyyə alətləri başa düşülür. (b) Maliyyə aktivlərinin növbəti ölçülməsi Maliyyə aktivlərinin növbəti ölçülməsi aşağıdakı kimi təsnifləşdirilir: Mənfəət və ya zərər vasitəsilə ədalətli dəyərdə əks olunan maliyyə aktivləri Müddəti təyin olunmuş maliyyə aktivinə münasibətdə, mənfəət və ya zərərlər effektiv faiz dərəcəsi metodundan istifadə olunaraq ödəmə müddəti başa çatana qədər saxlanılmış investisiyanın qalan ömründə mənfəət və ya zərərə silinməlidir. Satış üçün mövcud olan maliyyə alətləri dedikdə şirkət tərəfindən yaxın gələcəkdə satılmaq məqsədilə alınmış maliyyə aktivləri nəzərdə tutulur. Bu kateqoriyaya hedcinq zamanı 39 No BMUS-ın tələblərinə cavab verməyən törəmə alətləri aiddir. Törəmələr, əlaqəli törəmələr də daxil olmaqla effektiv hedcinq alətləri olana qədər satış ücün mövcud olan maliyyə aktivləri kimi təsnifləşdirilir. Ədalətli dəyərdə baş vermiş dəyişikliyin nəticəsi ilkin tanınma zamanı muəssisə tərəfindən mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanınaraq, ədalətli dəyərlə muəyyən edilən maliyyə aktivi balansda, maliyyə aktivinə aid mənfəət və ya zərər isə mənfəət və zərər hesabatında öz əksini tapır. Cəmiyyət mənfəət və ya zərər vasitəsilə ədalətli dəyərdə heç bir maliyyə aktivi göstərməmişdir. Əlaqədar törəmə alətin iqtisadi əlamətləri və riskləri baş müqavilənin iqtisadi əlamətləri və risklərinə sıx sürətdə aid edilmirsə, əlaqədar törəmə alət baş muqavilədən ayrılmalı, ədalətli dəyərdə qeydə alınmalı və bu Standart əsasında törəmə alət kimi uçota alınmalıdır. Bu əlaqədar törəmə alətləri mənfəət və zərər hesabatında göstərilən ədalətli dəyərin dəyişməsindən yaranan gəlir və zərərlə birlikdə ədalətli dəyərdə hesablanır. Yenidən qiymətləndirmə ancaq müqavilənin şərtlərində dəyişiklik olarsa baş verər. Kreditlər və debitor borcları Kreditlər və debitor borcları fəal bazarda kotirovka olunmayan, təsbit edilmiş və ya müəyyən edilə bilən ödənişli qeyri-törəmə maliyyə aktivləridir. Belə maliyyə aktivləri effektiv faiz dərəcəsi metodu tətbiq olunaraq amortizasiya olunmuş dəyərlə qiymətləndirilir. Kreditlər və debitor borclarının tanınması dayandırılarsa və dəyərdən düşərsə əldə olunan mənfəət və zərər, mənfəət və zərər hesabatında əks olunur. Maliyyə öhdəlikləri İlkin tanınma BMUS 39-un əhatə dairəsinə görə maliyyə öhdəlikləri, ədalətli dəyərlə mənfəət və zərər, kreditlər və borclar və effektiv hedcinqdə hedcinq alətləri kimi göstərilən törəmə öhdəlikləri növlərinə bölünür. Şirkət ona məxsus maliyyə öhdəliklərinin ilkin tanınma zamanı hansı növə aid olduğunu özü təyin edir. Maliyyə öhdəlikləri ilkin olaraq ədaləti dəyərlə, kredit və borclar isə onların əldə olunması ilə bağlı xərclərlə tanınır. Cəmiyyətə məxsus maliyyə öhdəlikləri deyərkən ticari və digər kreditor borcları, bank overdraftları, kreditlər və kreditor borcları, maliyyə təminatı müqavilələri və törəmə maliyyə alətləri başa düşülür. 10

13 Maliyyə öhdəliklərinin növbəti ölçülməsi Maliyyə öhdəliklərinin növbəti ölçülməsi aşağıdakı kimi təsnifləşdirilir: Mənfəət və ya zərər vasitəsilə ədalətli dəyərdə əks olunan maliyyə öhdəlikləri Müddəti təyin olunmuş maliyyə öhdəlikləri münasibətdə, mənfəət və ya zərərlər effektiv faiz dərəcəsi metodundan istifadə olunaraq ödəmə müddəti başa çatana qədər saxlanılmış investisiyanın qalan ömründə mənfəət və ya zərərə silinməlidir. Satış üçün mövcud olan maliyyə öhdəlikləri dedikdə şirkət tərəfindən yaxın gələcəkdə satılmaq məqsədilə alınmış maliyyə aktivləri nəzərdə tutulur. Bu kateqoriyaya hedcinq zamanı BMHS 39-un tələblərinə cavab verməyən törəmə alətləri aiddir. Satış üçün nəzərdə tutulmuş öhdəliklərdə gəlirlər və zərərlər mənfəət və zərər hesabatında göstərilir. Cəmiyyət mənfəət və ya zərər vasitəsilə ədalətli dəyərdə heç bir maliyyə öhdəliyi göstərməmişdir. Kreditlər və borclar İlkin tanınmadan sonra, effektiv faiz dərəcəsi metodu tətbiq olunaraq faiz gəliri gətirən öhdəliklər amortizasiya edilmiş dəyərlə hesablanır. Mənfəət və ya zərər amortizasiya prosesi zamanı və ya öhdəliyin tanınması dayandırılan zaman mənfəət və zərər hesabatında tanınır. Maliyyə zəmanətli müqavilələr Cəmiyyət tərəfindən buraxılan maliyyə zəmanətli müqavilələr, debitor tərəfindən müqavilə şərtlərinə əməl etməyərək vaxtında ödəniş etməzsə səhm sahibinə dəyən ziyanın ödənişini nəzərdə tutan müqavilələrdir. Maliyyə zəmanətli müqavilələr ilkin olaraq ədalətli dəyərdə öhdəlik kimi və müqavilənin baglanmasına çəkilən xərclər daxil olmaqla qəbul edilir. Bundan sonra, öhdəlik balans hesabatı tarixində cari öhdəliyin yerinə yetirilməsi üçün tələb olunan xərclərin və ya tanınmış məbləğdən amortizasiyanın fərqi arasından ən böyüyü kimi qəbul edilir. Maliyyə alətlərinin ədalətli dəyəri Fəal bazarda alınıb-satılan maliyyə aləti üçün ədalətli dəyərin təyin edilməsində məqsəd, müəssisənin birbaşa daxil ola bildiyi daha səmərəli fəal bazarda, bu maliyyə aləti üçün balans tarixində əməliyyatın baş verə bildiyi qiymətə gəlib çatmaqdır. Əgər maliyyə aləti ilə bağlı bazar fəal deyilsə, onda müəssisə qiymətləndirmə metodundan istifadə edərək ədalətli dəyəri muəyyən edir. Qiymətləndirmə metodları sonuncu bazar əməliyyatlarının hayata keçirilməsi uzrə müstəqil, yaxşı məlumatlandırılmış və maraqlı olan tərəflər arasında razılaşmanı əhatə edir, əgər mümkündürsə, əslində eyni olan başqa bir alətin cari ədalətli dəyərinə istinad edir, pul vəsaitlərinin hərəkətinin təhlilini və opsion qiymətləndirmə modellərini diskontlaşdırır. Maliyyə alətlərinin amortizasiya edilmiş dəyəri Maliyyə aktivi və ya maliyyə öhdəliyinin amortizasiya edilmiş dəyəri, əsas məbləğ üzrə ödəmələr çıxılmaqla, effektiv faiz metodunun istifadəsi ilə ilkin məbləğ ilə ödəmə məbləği arasındakı hər hansı fərqin məcmu amortizasiyası üstəgəl və ya çıxılmaqla və dəyərdən düşmə və ya umidsiz borclar ilə əlaqədar hər hansı azalma çıxılmaqla maliyyə aktivi və ya maliyyə öhdəliyinin ilkin tanınma zamanı qiymətləndirildiyi məbləğdir. Maliyyə aktivlərinin dəyərdən düşməsi Cəmiyyət hər hesabat tarixinə dəyərdən düşmə ilə bağlı sübutlar olduqda aktivləri yenidən qiymətləndirməlidir. Sübutların olduğu halda aktivlər dəyərdəndüşmə üçün test ediliməlidir. Bu halda 11

14 Cəmiyyət aktivin bərpa olunma dəyərini hesablamalıdır.bir maliyyə aktivi və ya bir qrup maliyyə aktivi yalnız və yalnız o zaman dəyərdən düşür və dəyərdən düşmə zərərləri baş verir ki, həmin aktivin ilkin tanınmasından sonra baş vermiş bir və ya daha çox hadisənin nəticəsi kimi dəyərdən düşmə haqqında obyektiv sübüt olsun və həmin zərər hadisəsinin düzgün qiymətləndirilə bilən həmin maliyyə aktivinin və ya maliyyə aktivləri qrupunun qiymətləndirilmiş gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətinə təsiri olsun. Aktivin qalıq dəyərinin bərpa dəyərində yüksək olduğu hal dəyərdən düşmə kimi qiymətləndirilir və aktivin dəyəri bərpa dəyərinə endirilir. Istifadə dəyəri qiymətləndirilərkən, təxmin edilən gələcək pul vəsaitlərinin hərəkəti pul vəsaitlərinin zaman dəyəri və aktiv üçün spesifik olan risklərin cari bazar qiymətləndirmələrini əks etdirən vergidən öncəki diskont dərəcəsi əsasında cari dəyərindən çıxılır. Ədalətli dəyər və satəş xərcləri arasındakı fərq hesablanarkən cari bazar əməliyyatları nəzərə alınır. Bu cür əməliyyatlar olmadıqda isə müəyyən modellər istifadə edilə bilər. Bu hesablamalar qiymətləndirmə Multiples təsdiq edilir, xalqa açıq şirkətlər və digər ədalətli dəyər göstəriciləri səhm qiymətləri bildirib. Bu hesablamalar səhm bazarında açıq şəkildə satılabilən qiymətlərlə təsdiq edilir. Şirkət hər bir aktiv üçün fərdi şəkildə dəyərsizləşmə ilə bağlı büdcə və proqnoz hesablamalarını aparmalıdır. Bu hesablamalar adətən beş illik dövrü əhatə edir. Daha uzun müddətli hesablamar üçün uzunmüddətli artım tempi də nəzərə alınmaqla gələcək pul axını hesabatları hazırlanmalıdır. Bu kimi aktivlər üçün dəyərsizləşmə maliyyə nəticələri haqqında hesabatda əvvəlki illərin yenidənqiymətləndirilməsi də nəzərə alınmaqla tanınmalıdır. Müştərilərə verilmiş borc avanslar Müəssisə müştərilərə verilmiş borc və avans məbləğlərini birinci növbədə eyni dərəcədə əhəmiyyətli olan maliyyə aktivləri üçün ayrı-ayrılıqda və eyni dərəcədə əhəmiyyətli olmayan maliyyə aktivləri üçün ayrıayrılıqda və ya kollektiv şəkildə dəyərdən düşmə ilə bağlı obyektiv sübutun olub-olmamağını müəyyən edir. Əgər müəssisə müəyyən edirsə ki, fərdi olaraq qiymətləndirilmiş maliyyə aktivinin dəyərdən düşməsi haqqında heç bir obyektiv sübut yoxdur, əhəmiyyətli olub-olmamağından asılı olmayaraq o, həmin aktivi eyni kredit (borc) riski xüsusiyyətləri ilə maliyyə aktivləri qrupuna daxil edir və onların ümumi şəkildə dəyərdən düşməsini təyin edir. Dəyərdən düşmədən dəyən zərərləri tanınan və ya tanınmaqda davam edən dəyərdən düşmə üçün fərdi şəkildə müəyyən olunan aktivlər ümumi qiymətləndirmənin tərkibinə daxil edilmir. Əgər qiyməti təyin edilməmiş kapital alətləri (ədalətli dəyəri düzgün qiymətləndirilə bilmədiyindən bu dəyərdə qiymətləndirilməyən) və ya törəmə aktivi (kapital aləti ilə əlaqəli və bu cür qiyməti müəyyən olunmamış kapital alətinin təqdim edilməsi ilə uçota salınan nizama salınmalıdır) ilə bağlı dəyərdən düşmədən dəyən zərərinin baş verməsi barədə obyektiv sübut varsa, oxşar bir maliyyə aktivi üçün cari bazar faizi gəlirliliyində diskontlaşdırılmış gözlənilən gələcək pul vəsaitinin hazırkı dəyəri arasındakı fərq kimi qiymətləndirilir. Əgər qiyməti təyin edilməmiş kapital alətləri (ədalətli dəyəri düzgün qiymətləndirilə bilmədiyindən bu dəyərdə qiymətləndirilməyən) və ya törəmə aktivi (kapital aləti ilə əlaqəli və bu cür qiyməti müəyyən olunmamış kapital alətinin təqdim edilməsi ilə uçota salınan nizama salınmalıdır) ilə bağlı dəyərdən düşmədən dəyən zərərinin baş verməsi barədə obyektiv sübut varsa, oxşar bir maliyyə aktivi üçün cari bazar faizi gəlirliliyində diskontlaşdırılmış gözlənilən gələcək pul vəsaitinin hazırkı dəyəri arasındakı fərq kimi qiymətləndirilir. Cəmiyyət balans dəyərini qiymətləndirilən gələcək nəğd pul axınlarının cari dəyərinin maliyyə alətinin ilkin effektiv faiz dərəcəsində hesablanması ilə yenidən kalkulyasiya edir. Əgər ssuda, debitor borcu və ya müddəti bitənə qədər saxlanılan investisiya dəyişkən faiz dərəcəsinə malikdirsə, hər hansı korlanmadan zərəri hesablamaq üçün uçot dərəcəsi müqavilə əsasında təyin olunmuş cari effektiv faiz dərəcəsidir. Maliyyə aktivlərinin tanınmasının dayandııılması Maliyyə aktivləri 12

15 Maliyyə aktivlərinin (maliyyə aktivinin bir hissəsi və ya oxşar maliyyə aktivləri qrupunun bir hissəsi) tanınması yalnız və yalnız aşağıdakı hallarda dayandırılacaqdır: maliyyə aktivlərindən pul vəsaitlərinin hərəkətləri ilə bağlı müqavilə üzrə hüquqlar qüvvədən düşəndə; və Müəssisə maliyyə aktivlərinin pul vəsaitlərinin hərəkətlərini qəbul etmək üçün müqavilə üzrə hüquqları saxlayır, pul vəsaitlərini bir və ya bir necə alıcıya ödəmək üzrə müqavilə öhdəliyini nəzərdə tutur; ya (a) Müəssisə maliyyə aktivinin mülkiyyət hüququ ilə bağlı əsas etibarilə bütün riskləri və mükafatlarını köçürür, ya da (b) müəssisə maliyyə aktivinin mülkiyyət hüququ ilə bağlı əsas etibarilə bütün riskləri və ya mükafatlarını nə köçürür, nə də saxlayır. Cəmiyyət koçürülmüş aktivə mülkiyyət hüququnun əsas etibarilə bütün riskləri və mükafatlarını nə köçürdüyü, nə də saxladığı, habelə köçürülmüş aktivə nəzarəti saxladığı təqdirdə, muəssisə köçürülmüş aktivi onun davamlı iştirak dərəcədə tanımağa davam edir. Cəmiyyətin davamlı iştirakı köçürülmüş aktivin zəmanət verilmə formasını alanda, müəssisənin davamlı iştirak həcmi aktivin məbləğinin aşağı və müəssisədən ödənilməsi (zəmanət məbləği) tələb edilə bilən qəbul edilmiş kompensasiyaların maksimum məbləğidir. Cəmiyyətin davamlı iştirakı köçürülmüş aktivin zəmanət verilmə formasını alanda, müəssisənin davamlı iştirak həcmi aktivin məbləğinin aşağı və müəssisədən ödənilməsi (zəmanət məbləği) tələb edilə bilən qəbul edilmiş kompensasiyaların maksimum məbləğidir. Cəmiyyətin davamlı iştirakı köçürülmüş aktivdə yazılı və ya satın alınmış opsion (və ya hər ikisi) formasını alan zaman, müəssisənin davamlı iştirak həcmi müəssisənin yenidən ala bildiyi köçürülmüş aktivin məbləğidir. Buna baxmayaraq, ədalətli dəyərdə ölçülən aktivdə yazılı alıcı ( put ) opsionu olan halda, müəssisənin davamlı iştirak həcmi köçürülmüş aktivin ədalətli dəyərindən aşağı və opsionun icra edilməsi qiyməti ilə məhdudlaşdırılır. Maliyyə öhdəlikləri Cəmiyyət öz balansından maliyyə öhdəliyini ya müqavilədə müəyyən olunmuş öhdəlik yerinə yetirilməmiş, ya ləğv olunmuş və ya da müddəti bitmiş olsa kənarlaşdıra bilər. Başlıca olaraq müxtəlif şərtlərlə borc alətlərini mövcud borc alan və borc verən arasındakı mübadilə ilkin maliyyə öhdəliyinin dayandırılması və yeni maliyyə öhdəliyinin tanınması üçün uçota alınacaqdır. Eynilə, mövcud maliyyə öhdəliyinin və ya onun bir hissəsinin şərtlərinin əsaslı dəyişdirilməsi ilkin maliyyə öhdəliyinin dayandırılması və yeni maliyyə öhdəliyinin tanınması üçün uçota alınacaqdır. Dayandırılmış və ya digər bir tərəfə köçürülmüş maliyyə öhdəliyinin balans dəyəri ilə köçürülmüş hər hansı bir nağdsız aktivlər və ya götürülmüş öhdəliklər də daxil olmaqla ödənilmiş kompensasiya arasındakı fərq mənfəət və ya zərərdə tanınacaqdır. Törəmə maliyyə alətləri və hedcinq zamanı uçot İlkin tanınma və növbəti ölçülmə Cəmiyyət forvard valyuta müqavilələri və faiz mübadilələri kimi maliyyə alətlərini müvafiq olaraq xarici bazar riski və faiz dərəcəsi risklərini sığortalamaq üçün istifadə edir. Bu kimi törəmə maliyyə alətləri ilkin olaraq törəmə müqavilə aparılan gündəki ədalətli dəyərdə tanınır və sonralar ədalətli dəyərdə yenidən ölçülür. Törəmələr, ədalətli dəyər pozitiv olarkən maliyyə aktivləri, neqativ olarkən isə maliyyə öhdəlikləri kimi qəbul edilir. Hesabat dövrü ərzində hedcinq zamanı uçot və ya effektiv hedcinqə məxsus effektiv olmayan hissəsi tələblərinə cavab verməyən, törəmənin ədalətli dəyərində baş verən dəyişikliklər mənfəət və zərər hesabatına silinir. Forvard valyuta müqavilələrinin ədalətli dəyəri, forvard mübadilə dərəcəsi ilə müqavilə dərəcəsi arasındakı fərqdir. 13

16 Forvard mübadilə dərəcəsi oxşar ödənilmə tarixi bitən maliyyə alətləri müqavilələrinin cari mübadilə tarixinə olan dərəcələri ilə ölçülür. Faizli svop müqaviləsinin ədalətli dəyəri oxşar maliyyə aktivinin cari bazar qiymətinə əsaslanaraq hesablanır. Hedc zamanı uçot məqsədləri üçün hedclər aşağıdakı növlərə ayrılır: ədalətli dəyər hedcinqi: tanınmış aktivin və ya öhdəliyin və ya tanınmamış sərti öhdəliyinin ədalətli dəyərində dəyişikliklərə məruz qalmanın hedcinqi, pul vəsaitləri hərəkətinin hedcinqi: pul vəsaitlərində dəyişkənliyə məruz qalmanın hedcinqi, o, (i) tanınmış aktiv və ya öhdəliklə əlaqələndirilən ciddi bir riskə ya da yuksək ehtimalla proqnozlaşdırılan əməliyyata aiddir və xarici əməliyyatda xalis investisiyanın hedcinqi. Hedcinqin başlanğıcında hedcinq əlaqəsinin rəsmi qeydiyyatı və sənədləşdirilməsi və hedcinqi qəbul etməyə görə müəssisənin risklərin idarəedilməsi məqsədi və strategiyası durur. Bu sənədləşməyə hedcinq alətinin, hedcinq edilmiş alət və ya əməliyyatın müəyyən olunması, hedcinq edilən riskin xüsusiyyəti və hedcinq edilmiş riskə aid edilə bilən pul vəsaitləri və ya hedcinq edilmiş maddənin ədalətli dəyərindəki dəyişikliklərə məruz qalmanın əvəzi ödənilən zaman müəssisənin hedcinq alətinin səmərəliliyini necə təyin edəcəyi daxildir. Hedcinq edilmiş risklərə aid edilə bilən pul vəsaitlərindəki və ya ədalətli dəyərdəki dəyişikliklərin əvəzedilməsinə nail olunmasında həmin ciddi hedcinq əlaqələri ucun orijinal olaraq sənədləşdirilmiş risklərin idarəetmə strategiyasına uyğun şəkildə hedcinqin yüksək səmərə verəcəyi gözlənilir. Torpaq, tikili və avadanıqlar Tikili və avadanlıqlar onların maya dəyəri, toplanmış amortizasiya məbləği və dəyərdən düşmə fərqi cıxılmaqla hesabatda öz əksini tapır. Maya dəyəri dedikdə tikili və avadanlıqların hissələrinin dəyişdirilməsinə çəkilən xərclər, uzunmüddəli tikinti müqavilələri zamanı çəkilən borclar üzrə məsrəflər (tanınma meyarlarına uyğun gələrsə) daxil olmaqla hesablanır. Eyniylə əsaslı təftişin aparılması zamanı yoxlamaya cəkilən məsrəflər, tanınma meyarlarına uyğun gəldikdə, tikili və avadanlıqların balans dəyərində əvəzləşdirmə kimi tanınır. Tikili və avadanlıqlara çəkilən bütün digər xərclər cari dövrün xərcləri kimi tanınaraq mənfəət və zərər hesabına silinir. Tikili və avadanlıqların istismardan çıxarılmasına çəkilən xərclərin cari diskontlaşdırılmış dəyəri üçün yaradılmış ehtiyat tanınma meyarlarına uyğun gələrsə müvafiq əsas vəsaitin dəyərinə aid edilir. Əsas vəsaitlərin istismardan çıxarılması ilə bağlı əlavə məlumat əldə etmək üçün ehtiyatlara istinad edilir. Torpaq və binalar, binaların amortizasiya məbləğinin və yenidənqiymətləndirmədən sonra baş vermiş dəyərdən düşmə məbləğinin ədalətli dəyərdən çıxılması ilə hesablanır. Yenidənqiymətləndirmə, yenidən qiymətləndirilmiş aktivin ədalətli dəyərinin balans dəyərindən fərqlənmədiyindən əmin olmaq üçün teztez aparılır. Əgər yenidənqiymətləndirmə nəticəsində aktivin balans dəyəri azalarsa, bu zaman həmin azalma mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanınmalıdır. Lakin, əgər əvvəlki tarixlərdə aparılan yenidənqiymətləndirmə nəticəsində hər hansı yenidənqiymətləndirmə artımı yaranmışsa və o artım yenidənqiymətləndirmə başlığı altında kapitalın kreditinə yazılmışsa, hər hansı növbəti hesabat tarixində yaranan azalma yenidənqiymətləndirmə hesabının kredit qalığı müqabilində həmin hesabın debitinə yazılmalıdır. Bölüşdürülməmiş mənfəətə köçürülmüş artımın məbləği aktivin yenidənqiymətləndirilmiş balans dəyəri əsasında hesablanmış amortizasiyası ilə aktivin ilkin dəyəri əsasında tanınan amortizasiyası arasındakı fərqi təşkil edir. Yenidənqiymətləndirmə tarixinə hər hansı yığılmış amortizasiya məbləği aktivin ümumi balans dəyərinə qarşı silinir, xalis məbləğ isə yenidən qiymətləndirilən məbləğə bərabər olması üçün yenidən təqdim edilir. Satış zamanı, satılan aktivin yenidənqiymətləndirmə ehtiyatındakı payı bölüşdürülməmiş mənfəətə köçürülür. 14

17 Aktivlərin amortizasiyası azalan qalıq dəyəri metodu istifadə olunmaqla istismar müddəti boyunca aşağıdakı qaydada hesablanır: Binalar il Maşın və avadanlıqlar 7-15 il Nəqliyyat vasitələri 8-15 il Mebel və təsərrüfat inventarları 3-5 il Sair əsas vəsaitlər 8-15 il Torpaq, tikili və avadanlıqlar obyektinin balans dəyərinin tanınması, aktivin silinməsi (satışı) nəticəsində və ya aktivin istifadəsindən və ya onun silinməsindən (satışından) gələcəkdə iqtisadi səmərənin əldə ediləcəyi ehtimal olunmadığı hallarda dayandırılır. Torpaq, tikili və avadanlıq obyektinin tanınmasının dayandırılması üzrə yaranan gəlir və ya zərər (bu obyektin balans dəyəri ilə xaricolma üzrə xalis daxilolma məbləği arasındakı fərq kimi müəyyənləşdirilir) aktivin tanınmasının dayandırıldığı ildə mənfəət və zərər hesabatında göstərilir. Aktivlərin son qalıq dəyərləri, faydalı istifadə müddəti və amortizasiya metodları hər hesabat tarixinin sonunda yenidən baxılır və uyğun gələrsə perspektiv şəkildə düzəlişlər edilir. Lizing Icarə razılaşmalarının müəyyən edilməsi ya lizinqin başlanğıc tarixində olan razılaşmaya əsaslanır yaxud aktivlə bağlı razılaşmaya dair istifadə hüququna əsaslanır. Borclar üzrə məsrəflər Şərtlərə cavab verən aktivin əldə olunması, tikilməsi və ya istehsalı ilə birbaşa əlaqəli olan borclar üzrə məsrəflər, həmin aktivin dəyərinin bir hissəsi kimi kapitallaşdırılmalıdır. Bütün digər hallarda borclar üzrə məsrəflər baş verdiyi tarixdə mənfəət və zərərə silinir. Borclar üzrə xərclərə faiz dərəcəsi və borcun əldə edilməsinə çəkilən digər xərclər daxildir. Nizamnamə kapitalı Nizamnamə payı kapital kimi təsnifləşdirilir. Cəmiyyətin nizamnamə kapitalı 129 min manatdır. Pul vəsaitləri və qısamüddətli depozitlər Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri maddəsində kassada olan nəğd pul vəsaitləri, yolda olan pul köçürmələri, bank hesablaşma hesabları, digər tələbli bank hesabları, pul vəsaitlərinin ekvivalentləri, bank overdraftları və ödənilmə müddəti üç aydan artıq olmayan digər yüsəklikvidli investisiyalar əks etdirilir. Pul vəsaiti hərəkətinin məqsədləri üçün, pul vəsaitləri və onun ekvivalentləri yuxarıda göstərildiyi kimi pul vəsaitləri və qısamüddətli depozitlərdən (bank overdraftları istisna olmaqla) ibarətdir. Ehtiyatlar Ehtiyatlar iki göstəridən ən aşağı malik olan qiymət üzrə əks etdirilirlər: Maya dəyəri Xalis satış dəyəri Ehtiyatların maya dəyəri birinci satınalmaların qiyməti üzrə (FİFO metodu) hesablanır. Hazır məhsulun və bitməmiş istehsalın maya dəyərinə xammal və material xərcləri, istehsal işçilərinin əmək haqqı xərcləri, sair birbaşa xərclər, həmçinin inzibati xərclərin müvafiq hissəsi daxil edilir. Xalis satış dəyəri adi təsərrüfat fəaliyəti zamanı qiymətləndirilmiş mümkün satış qiyməti ilə satış üzrə fərqlər arasındakı fərq məbləğidir. Ehtiyatların dəyərinə, bu xammal və material ehtiyatlarının əldə edilməsi ilə bağlı olan və müvafiq pul axının hedcinqləşdirilməsi alətləri üzrə mənfəət və zərərlər hesabından keçirilmiş zərərlər daxil edilir. Alıcı və sifarişçilərdən debitor borclar 15

18 Alıcılar və sifarişçilərlə hesablaşmalar ilkin olaraq ədalətli dəyər üzrə əks etdirilir. Sonradan isə qiymətdən düşmə ehtiyatlarınnın (rezervlərinin) yaradılması metodu ilə amortizasiya olunmuş dəyər ilə uçota alınır. Alicilar və sifarişçilərin debitor borcları üzrə qiymətdən düşmə ehtiyatları (rezervi) o halda yaradılır ki, elə obyektiv sübutlar mövcuddur ki, Cəmiyyət tərəfindən ilkin maliyyələşmə nəticəsində yaranmış bütün debitor borclarının yığılması mümkün deyildir və ya bütün debitor borclarının ödənilməsi mümkünsüzdür. Ehtiyatların (rezervin) məbləği aktivin balans dəyəri ilə pul vəsaitləri axınının effektiv faiz dərəcəsi nəzərə alınan fərz edilən diskontlaşdırılmış dəyəri arasındakı fərqdir. Ehtiyatların (rezervin) yaradılması və ya dəyişməsi mənfəət və zərərlər haqqında hesabatda əks etdirilir. Dividendlərin verilməsi Cəmiyyətn təsisçilərinə dividendlər maliyyə hesabatlarında öhdəlik kimi o dövrdə tanınır ki, həmin dövrdə Cəmiyyətin təsisçiləri tərəfindən təsdiq edilmişdir (qərar qəbul edilmişdir). Maliyyə risklərinin idarə edilməsi Maliyyə risk faktorları Cəmiyyətin fəaliyyəti bir sıra maliyyə risklərinə meyillidir: bazar riski ( valyuta riskləri, faiz dərəcələrinin dəyişməsinin ədalətli dəyərə təsir riski və qiymət riski daxil olmaqla); kredit riski; likvidlik riski və faiz dərəcələrinin dəyişməsinin pul vəsaitləri axınına təsir riski. Cəmiyyətin risklərin idarə olunması üzrə proqramı, maliyyə risklərinin qabaqcadan müəyyən edilə bilinməməsi amilinə cəmləşdirilmişdir ( fokusuna yığılmışdır) və Cəmiyyətin fəaliyyətinin maliyyə nəticələrinə potensial əlverişsiz təsirinin minimallaşdırılmasına yönəldilmişdir. Cəmiyyət müəyyən risklərin hedcinqləşdirilməsi üçün törəmə maliyyə alətlərindən istifadə edir. (a) Bazar riski Valyuta riski Cəmiyyət beynəlxalq iqtisadi əlaqələrə sahibdir və ona görə də, xarici valyuta kurslarının ( əsasən, ABŞ dollar, Avro, Böyük Britaniya funt sterlinqi, rus rublu və s. ) dəyişməsindən valyuta risklərinə meyillidir. Gələcək kommersiya sövdələşmələri, tanınmış aktivlər və öhdəliklər, həmçinin xarici şirkətlərə nettoinvestisiyalara münasibətdə mübadilə kurslarının dəyişməsi riski mövcuddur. Qiymət riski Cəmiyyət mallar üzrə qiymət riskinə mübtəla deyildir. Qiymətlər xidmət bazarında tələbatdan, göstərilən xidmətlərin keyfiyyətindən və bu xidmətləri təklif edən digər şirkətlərlə rəqabətdən formalaşır və tənzimlənir. (b) Kredit riski Cəmiyyət əhəmiyyətli kredit risklərinə mübtəla deyildir. Şirkətdə etibarlı kredit tarixinə məxsus olan alıcıların ödəmə qabiliyyətli olmasına inamı təmin edən prosedurlar işlənmişdir. Törəmə alətlərlə sövdələşmələr və pul əməliyyatları yalnız yüksək ödəmə qabiliyyəti olan maliyyə institutları üçün kredit riskini məhdudlaşdıran prosedurlar işlənmişdir. (c) Likvidlik riski Likvidlik riskinin ehtiyatkarlıqla idarə edilməsi pul vəsaitləri və dövriyyədə olan qiymətli kağızların kifayət qədər həcminin saxlanmasını, açılmış kredit xəttləri vasitəsilə adekvat maliyyələşmə imkanlarını və ortaya çıxa biləcək disbalans hallarında operativ idarəetmə imkanlarını nəzərdə tutur. (d) Faiz dərəcəsinin dəyişməsinin pul vəsaitləri axınına təsiri riski Cəmiyyət faiz gəliri gətirən əhəmiyyətli məbləğdə aktivlərə malik olmadığından, mənfəət və pul vəsaitlərinin əməliyyat axınları, əsasən bazar faiz dərəcələrinin dəyişməsindən asılı deyildir. Törəmə maliyyə alətləri və hedcinq əməliyyatları Törəmə maliyyə alətləri müvafiq sövdələşmələrin (kontraktların) bağlanma tarixinə ilkin balans dəyəri ilə uçota alınır: sonradan ədalətli dəyəri yenidən qiymətləndirmə tələb edilir. Bu qaydada müəyyən edilmiş gəlirlər və zərərlər maliyyə alətlərinin hedcinq ələti kimi təsnifləşdirilməsindən asılıdır. Ədalətli dəyərin hedcinqləşdirilməsi 16

19 Cəmiyyət tərəfindən pul vəsaitləri axınının hedcinqləşdirilməsi aləti kimi təsnifləşdirilən törəmə alətlərin ədalətli dəyərinin dəyişməsi mənfəət və zərərlər haqqında hesabatda hedcinqləşmə riskinə aid olan hedcinqləşdirilən maliyyə aktivləri və öhdəliklərinin ədalətli dəyərinin dəyişməsi ilə birlikdə əks etdirilir. Pul vəsaitləri axınının hedcinqləşdirilməsi Cəmiyyət tərəfindən pul vəsaitləri axınının hedcinqləşdirilməsi aləti kimi təsnifləşdirilən törəmə alətlərin ədalətli dəyərinin dəyişməsinin effektiv hissəsi kapitalın tərkibində tanınır ( bu dəyişmənin effektiv olmayan hissəsi mənfəət və zərərlər haqqında hesabatda əks etdirilir). Xüsusi hedcinqləşdirmə əməliyyatı uçotu tətbiq edilməyən törəmə alətlər Bir sıra maliyyə alətləri xüsusi hedcinqləşdirmə əməliyyatı uçotu qaydalarına aid edilmir. Hedcinləşdirmə əməliyyatları tətbiq edilməyən maliyyə alətlərinin ədalətli dəyərinin dəyişməsi birbaşa mənfəət və zərərlər haqqında hesabatda əks etdirilir. Ədalətli dəyərin müəyyən ediliməsi Aktiv bazarda dövriyyədə olmayan maliyyə alətlərinin ( birjadan kənar maliyyə alətləri) ədalətli dəyərinin qiymətləndirilməsi müxtəlif qiymətləndirmə metodları vasitəsilə müəyyən edilir. Cəmiyyət hesabat tarixinə bazaar şəraitindən asılı olaraq mövcud olan bir neçə qiymətləndirmə metodundan istifadə edir. Uzunmüddətli borcların ədalətli dəyərinin müəyyən edilməsi üçün analoji alətlər üçün birja qiymətləri və ya dilerlərin kotirovkaları tətbiq edilir. Qalan maliyyə alətlərinin ədalətli dəyərinin müəyyən edilməsi üçün hesablama pul vəsaitləri axınının diskontlaşdırılması metodu istifadə edilir. Faiz svoplarının ədalətli dəyəri pul vəsaitlərinin gələcək axınının törəmə dəyəri kimi hesablanır. Forvard valyuta sövdələşmələrinin (kontraktlarının) ədalətli dəyəri bazarda təkamül tapmış forvard valyuta kurslarından istifadə edilməklə hesablanır. 4. Əhəmiyyətli mühasibat təxminləri və fərziyyələri Cəmiyyət növbəti maliyyə ili ərzində hesabatlarda əks etdirilən aktiv və öhdəliklərin məbləğinə təsir göstərən təxminlər və fərziyyələr irəli sürür. Həmin təxminlər və fərziyyələr müntəzəm olaraq rəhbərliyin təcrübəsinə və digər amillərə, həmçinin rəhbərliyin fikrincə mövcud şəraitə uyğun olaraq əsaslandırılmış gələcək hadisələr üzrə təminlərə əsasən təhlil edir. Uçot siyasətinin tətbiqi zamanı rəhbərlik həmçinin peşakar mülahizələr və fərziyyələr irəli sürür. Maliyyə hesabatlarında əks etdirilən məbləğlərə daha çox təsir göstərən peşakar mülahizələr və növbəti maliyyə ili ərzində aktiv və öhdəliklərin balans dəyərinə əhəmiyyətli düzəlişlərin edilməsinə səbəb olan təxminlərə aşağıdakilar daxildir: Debitor borclarının dəyərsizləşməsi üzrə zərərlər Gələcək pul vəsaitləri hərəkətinin məbləğini və müddətini təxmin edərkən istifadə edilən metodologiya və mülahizələr, təxmini və həqiqi zərərlər arasındakı hər hansı fərqi azaltmaq məqsədilə müntəzəm olaraq nəzərdən keçirilir. Binaların yenidənqiymətləndirilməsi Hər bir balans tarixində Azvirt MMC-nin binalarının ədalətli dəyərinin balans hesabatında əks etdirilməsi məqsədilə, rəhbərlik binaların yenidənqiymətləndirilməsi üzrə əsas əldə etmək məqsədilə müstəqil qiymətləndirmə hesabatının tələb olunduğunu müəyyən etmək üçün peşəkar mülahizələr irəli sürür. Cəmiyyətin rəhbərliyinin fikrincə binaların ədalətli dəyərinin əhəmiyyətli dərəcədə dəyişmədiyinə görə, 31 dekabr 2015-ci il tarixinə yenidən qiymətləndirilməmişdir. Cəmiyyətin m2 torpaq sahəsi 990 min AZN məbləğində hesabatda əks olunmuşdur. Vergi qanunvericiliyi Azərbaycan Respublikasının vergi, sosial sığorta, valyuta və gömrük qanunvericiliyi müxtəlif şərhlərə 17

20 məruz qalır. 5. Seqment haqqında məlumat Başlanğıc tarixi) seqmenti iqtisadi seqment Menecmentin dəqiq işlemesi üçün Cəmiyyət istehsal etdiyi məhsul və xidmətlərə görə biznesi hissələrinə ayrilib və 2 iqtisadi seqmenti var: (1) Yol təmir- tikintisi (94,7%); (2) Sair xidmətlər (5,3%). Coğrafi məlumat Cəmiyyətin iqtisadi seqmenti müxtəlif coğrafi seqmentdə fəaliyyət göstərməkdir. Cəmiyyət Azərbaycanda qeydiyyatdan keçib. Əsas fəaliyyət sahəsi Azərbaycan (56,8%) və xaricdə (43,2%). Əsas fəaliyyət sferaları yol təmir-tikintisidir. 6. Gəlir Əsas əməliyyat gəlirləri aşağıdakılardan ibarətdir: Yol tikinti-təmir işləri Əsas vəsaotlərin icarəsi Məsləhət xidmətləri Qırma daş satışı Əsas əməliyyat gəlirlərindən yol tikinti-təmir işləri Sifarişcilərin adı Obyektlərin adları 2015-ci il 2014-cü il Azəryolservis Acıq Bakı şəhəri Ələt qəsəbəsi - Sumqayıt Səhmdar Cəmiyyəti avtomobil yolunun tikilməsi Azəryolservis Acıq Bakı şəhəri Nobel prospekti avtomobil Səhmdar Cəmiyyəti yolunda təmir-tikinti işləri Azəryolservis Acıq Bakı şəhəri Qala-Pirallahı yolunun Səhmdar Cəmiyyəti yenidən qurulması Azəryolservis Acıq Bakı şəhəri Ağ şəhər avtomobil Səhmdar Cəmiyyəti yolunun tikilməsi TEKFEN İns ve Tesis Bakı şəhəri - Olimpiya stadionunun ARf ətraf yolunun və yol qovşağının tikilməsi Azəryolservis Acıq Səhmdar Cəmiyyəti Bakı şəhəri H.Əliyev-Z.Bunyadov prospekti avtomobil yolunun yenidən Azəryolservis Acıq Səhmdar Cəmiyyəti AR Gənclər və İdman Nazirliyi Azəryolservis Acıq Səhmdar Cəmiyyəti qurulması Bakı şəhəri, Buzovna-Mərdəkan Qala qəsəbəsi avtomobil yolunun yenidən qurulması Formula- 1 və Stadionunun ətraf yolunun və yol qovşağının tikilməsi Bakı - Ələt - Qazax Gürcüstan Respublikası ilə dövlət sərhədi avtomobil yolunun 2-4 km hissəsinin (Dövlət Bayrağı Meydanına gedən yol) əsaslı təmiri

21 Azal Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti Azal Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti Azal Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti İcra hakimiyyətləri və digər sifarişcılər Serbiya Respublikası KORIDORI SRBIJE d.o.o. Beograd Dövlət Şirkəti Bakı şəhəri, Heydər Əliyev Beynəlxalq Hava Limanında Yeni Aerovağzal kompleksinin tikintisi, Hava Nəzarət Qülləsinin tikintisi, Mövcud Aerovağzal Terminalının yenidən qurulması Qəbələ Beynəlxalq Hava Limanının uçuş enmə zolağının, perronun, yönəldici yolların, aeroporta giriş yolunun və aeroport binasının tikintisi Yevlax aeroportu uçuş enmə zolağının, perronun, yönəldici yolların, aeroporta giriş yolunun tikintisi Yol təmir tikinti işləri Serbiya Respublikası E 763 magistral yolunun Belqrad Juzni Jardan hisssəsinin tikintisi Satışın maya dəyəri Satışın maya dəyəri aşağıdakılardan ibarətdir: İşçi heyəti üzrə xərclər - əmək haqqı xərcləri Sosial sığorta xərcləri Xammal və materiallar Amortizasiya ayırmaları Subpodrat xərcləri Nəqliyyat və istismar xərcləri Elektrik enejisi, qaz, yanacaq xərcləri Bitməmiş istehsal artma/azalma - (9 374) Material qalıqları - artma/azalma Sair xərclər İnzibati xərclər İnzibati xərclər aşağıdakılardan ibarətdir: İşçi heyəti üzrə xərclər - əmək haqqı xərcləri Sosial sığorta xərcləri Material xərcləri Amortizasiya Rabitə Sığorta Ezamiyyə

22 İcarə Mühafizə Peşəkar xidmətlər Vergi və icbari öhdəliklər Maliyyə xərcləri/gəlirləri Maliyyə xərcləri/gəlirləri aşağıdakılardan ibarətdir: Faiz xərcləri (258) (358) Bank xidmət haqqları (194) (799) Maliyyələşmə ilə əlaqədar digər xərclər (71) (13) (524) (1 170) Faiz gəlirləri Sair (fövqəladə) xərclər/(gəlirlər) Sair (fövqaladə) xərclər/gəlirlər aşağıdakılardan ibarətdir: Aktivlərin (əsas vəsaitlərin) xaricolması üzrə xərclər (zərərlər) - (134) Aktivlərin qiymətdəndüşməsi üzrə xərclər (zərərlər) - (11) Məzənnə fərqləri üzrə xərclər (zərərlər) (1242) (441) Ümidsiz öhdəliklərin silinməsi və ehtiyatların yaradılmasə üzrə xərclər - (752) (1242) (1338) Aktivlərin (əsas vəsaitlərin) xaricolması üzrə gəlirlər Məzənnə fərqləri üzrə xərclər gəlirlər Ehtiyatlar Ehtiyatlar aşağıdakılardan ibarətdir: Material ehtiyatları İstehsalat məsrəfləri (başa çatdırılmamış istehsal) Digər ehtiyatlar - AQTXOƏ Ehtiyatların dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər (239) (540) Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri aşağıdakılardan ibarətdir: Kassa Bank hesablarında pul vəsaitləri ƏDV deposit hesabında olan pul vəsaitləri

23 Bank hesablarinda pul vəsaitlərindən: Milli valyutada bank hesabları Xarici valyutalarda bank hesabları Torpaq, tikili və avadanlıqlar Torpaq, tikili və avadanlıqlar ibarətdir: Torpaq Binalar qurğular Maşın avadanlıq Nəqliyyat İnven tar Başa çatmamı ş tikinti tarixə ilkin dəyər Yığılmış amortizasiya - (1 216) (38 080) (8 361) (726) - (48 383) tarixə balans dəyəri Daxilolmalar Xaricolmalar - (1) (148) (605) (77) - (831) Amortizasiya ayırmaları - (342) (7 923) (1 725) (148) - (10 138) Xaricolmalar üzrə yığılmış amortizasiya Daxilolmalar üzrə amortizasiya Yenidənqiymətləndirmə - - (769) (769) Yenidənqiymətləndirmə tarixə ilkin dəyər Yığılmış amortizasiya - (1 557) (45 674) (9 972) (678) - (57 881) tarixə balans dəyəri Daxilolmalar Xaricolmalar - (144) (4 365) (97) (563) - (5 169) Amortizasiya ayırmaları - (313) (5 892) (1 456) (249) - (7 910) Xaricolmalar üzrə yığılmış amortizasiya Daxilolmalar üzrə amortizasiya Yenidənqiymətləndirmə - - (2 569) (2 569) Yenidənqiymətləndirmə tarixə ilkin dəyər Yığılmış amortizasiya - (1 836) (49 799) (11 361) (585 ) - (63 581) tarixə balans dəyəri Qısamüddətli debitor borclar Cəmi Qısamüddətlin debitor borcları aşağıdakılardan ibarətdir: Alıcılar və sifarişçilərin debitor borcları milli valyutada Alıcılar və sifarişçilərin debitor borcları sərbəst dğnərli valyutada Təsisçilərin debitor borcları Sair debitor borcları Alıcılar və sifarişçilərin debitor borcları netto

24 İşçi heyəti üzrə debitor borcları - - Sair debitor borcları Çıxılır: Əlaqəli tərəflərə verilmiş uzunmüddətli borclar - - Qısamüdətli debitor borcları Debitor borclarının ədalətli dəyəri aşağıdakı qaydada qiymətləndirilir: Alıcılar və sifarişçilər debitor borcları İşçi heyəti üzrə debitor borcları - - Sair debitor borcları Sair qısamüddətli aktivlər Digər qısamüddətli aktivlər aşağıdakı komponentlərdən ibarətdir: Əvəzləşdirilən vergi və məcburi ödənişlər Gələcək hesabat dövrünün xərcləri Verilmiş qısamüddətli avanslar Təhtəlhesab məbləğlər Digər qısamüddətli aktivlər Qısamüddətli kreditor borcları Qısamüddətli kreditor borcları aşağıdakılardan ibarətdir: Malgöndərən və podratçılara kreditor borcları İşçi heyəti üzrə kreditor borcları Təsisçilərin kreditor borcları Sair qısamüddətli kreditor borcları Mənfəət vergisi Mənfəət vergisi xərci aşağıdakı komponentlərdən ibarətdir: Maliyyə nəticələri haqqında hesabat Cari mənfəət vergisi xərci (472) (2 071) Təxirə salınmış vergi xərci (xeyri) İl üzrə mənfəət vergisi xərci (437) (1 705) Təxirə salınmış vergi aşağıdakı komponentlərdən ibarətdir: Təxirə salınmıç vergi

25 Maliyyə nəticələri haqqında hesabat Vergi mqsədləri üçün sürətləndirilmiş amortizasiya - - Gəlirdən şıxılmayan xərclər - sosial xərclər İl üzrə təxirə salınmış vergi xərci Təxirə salınmış vergi Maliyyə vəziyyəti haqqında hesabat Vergi məqsədləri üçün sürətləndirilmiş amortizasiya - - Satış üçün nəzərdə tutulmuş borc alətlərinin dəyərdən düşməsi - - Xalis təxirə salınmış vergi aktivləri /(öhdəlikləri) Sair qısamüddətli öhdəliklər Alınmış qısamüddətli avanslar Təhtəlhesab məbləğlər Pay üzrə mənfəət Pay üzrə əsas mənfəət, təsisçilərin payına düşən xalis gəlirin il ərzində verilməmiş payların nisbətinə bölünərək hesablanır. Aşağıdakı cədvəl pay üzrə mənfəət haqqında məlumatı göstərir: manat manat Pay sahiblərinə aid mənfəət - Davam etməkdə olan əməliyyatlar Təxirə salınmış əməliyyatlar - - Əsas gəlir üçün təsisçilərin illik payına düşən xalis mənfəət Əlaqəli tərəflərlə əməliyyatlar Hazırkı maliyyə hesabatlarının hazırlanması məqsədləri üçün tərəflər o zaman əlaqəli hesab olunur ki,tərəflərdən biri digərinə nəzarət edə bilsin, onunla eyni qrupun nəzarəti altında olsun və ya maliyyətəsərrüfat fəaliyyəti ilə bağlı məsələlər üzrə qərar qəbul edərkən ona təsir göstərə bilsin. Əlaqəli tərəflər arasındakı münasibətləri nəzərə alarkən həmin münasibətlərin hüquqi formasına deyil, iqtisadi məzmununa diqqət yetirilir. Əlaqəli dövlət müəssisələri ilə aparılmış əməliyyatlar maliyyə hesabatlarında nəzərə alınmışdır. Hesabat dövrü ərzində əlaqəli tərəflərlə əhəmiyyətli əlaqələr aparılmamışdır. 21. Maliyyə risklərinin idarə edilməsinin məqsədi Cəmiyyət daxilində risklərin idarə edilməsi funksiyası maliyyə riskləri (kredit riski, bazar riski, coğrafi risklər, valyuta riski, likvidlik riski və faiz dərəcəsi riskləri), əməliyyat və hüquqi risklər ilə əlaqədar həyata keçirir. Maliyyə risklərinin idarə edilməsi funksiyasının əsas məqsədi risk limitlərinin müəyyən edilməsi və bu limitlərə riayət edilməsidir. Əməliyyat və hüquqi risklərin idarə edilməsində 23

26 məqsəd, bu risklərin azaldılması üçün nəzərdə tutulan daxili qayda və prosedurlara müvafiq qaydada riayət edilməsini təmin etməkdən ibarətdir. Bazar riski Cəmiyyət bazardakı ümumi və spesifik dəyişikliklərə məruz qalan faiz, valyuta və pay alətləri üzrə açıq mövqelər ilə əlaqədar bazar risklərinə məruz qalır. Bazarda daha əhəmiyyətli dəyişikliklərin baş verdiyi halda müəyyən edilmiş limitdən artıq zərərlərin yaranmasının qarşısı alınır. Qəbul edilmiş normalar ilə uzunmüddətli borcların bazar dəyəri onların daşınan dəyərilə dəyişə bilər. Aşağıdakı bölmələrdə analizlərin həssaslığı 31 dekabr 2015 və 2014-cü ilə daxildir. Həssaslıq analizləri təmiz borcun miqdarı, xarici valyutalarda maliyyə alətlərinin proporsiyasi, törəmələrin və hedcinq dizaynları əsasında 31 dekabr 2013-cü ildə hazırlanmışdır. Analizlər pensiyə və digər öhdəliklərin və xarici əməliyyatlarla bağlı hər nası bir aktiv və öhdəliklərin qalıq dəyərindəki dəyişiklikləri istisan edir. Hər hansı bir təhlillər pensiya və digər post-pensiya öhdəlikləri, müddəaları balans dəyəri və qeyrimaliyyə aktivlərinin və xarici əməliyyatların öhdəlikləri üzrə bazar parametrlərində hərəkətlərin təsirini istisna edir. Aşağıdakı fikirlər həssaslıq analizlərini hesablayarkən edilmişdir: Mühasibat balansı həssaslığı yalnız törəmələrə və satış üçün mümkün olan borc alətlərilə əlaqəlidir Gəlir bəyanatının həssaslığı il ərzində faiz gəlirlərində qəbul edilən faiz dərəcələrinin dəyişməsinin, 31 dekabr 2015-ci ilə qalmış qeyri-ticarət maliyyə aktiv və öhdəliklərinin və hedcinq alətlərinin effektidir. 31 dekabr 2015-ci il tarixinə kapitalın həssaslığı, satış üçün mümkün olan maliyyə aktivlərinin yenidən hesablanması, hər hansı hedcinq birləşməsi və mübadilələrin nəgd pul hərəkətinin hedcinqi kimi müəyyən edilməsi və faiz dərəcələrində qəbul edilən dəyişikliklər əsasında hesablanır. Kapitalın həssaslığı, vaxtı catmış aktiv və mübadilə əsasında analiz edilir. Faiz dərəcəsi riski Faiz dərəcəsi riski maliyyə alətinin gələcək nəğd pul axınlarının ədalətli dəyərinin bazar faizlərində dəyişikliklər səbəbdən tərəddüd edəcəyi riskdir. Şirkətin bazar faiz dərəcələrinin dəyişilmə riskinə məruz qalması, Cəmiyyətin əsas uzunmüddətli borc öhdəlikləri ilə əlaqəlidir. Cəmiyyət faiz dərəcəsi riskini, balans olunmuş sabit və dəyişkən dərəcəli kredit portfeli və borclarına malik olmaqla idarə edir. Cəmiyyətin siyasəti borclarını % arasında sabit faiz dərəcəsi ilə saxlamaq və borcları dayandırılmış əməliyyatlardan çıxarmaqdır. Bunu idarə etmək üçün şirkət faizli svoplardan istifadə edir.milli qanunvericilikdən üstün olan sabit və dəyişən faizlər arasındakı fərqlərlə mübadilə edəcəkdir. Bu svoplar borc öhdəliklərinin hedcinqi üçün nəzərdə tutulmuşdur. 31 dekabr 2014 və 31 dekabr 2015-ci illər üçün Cəmiyyətin heç bir borcları yoxdu. Faiz dərəcəsi həssaslığı Cəmiyyət banklardan heç bir borc məbləği götürməyi düşünmür və buna görə də heç bir faiz dərəcəsi həssaslığı nəzərdən keçirilmir. Xarici valyuta riski Xarici valyuta riski maliyyə alətinin gələcək nağd pul axınlarının ədalətli dəyərinin xarici valyuta dərəcəsində dəyişikliklər səbəbdən tərəddüd edəcəyi riskdir. Şirkətin xarici valyuta dərəcələrindəki dəyişiklik riskinə məruz qalması, Şirkətin əməliyyat fəaliyyəti ( gəlir və xərclə başqa valyutada göstərilərkən) və investisiyaları ilə əlaqəlidir. Cəmiyyət xarici valyuta riskini 24 ay ərzində təsir edən əməliyyatları sığortalamaq ilə idarə edir. Vacib olan əməliyyatlar heç bir vaxt limiti olmadan sığortalanır. Xarici valyutada əməliyyatlar çox cüzi olduğundan xarici valyuta riski nəzərə alınmır. Kredit riski 24

27 Cəmiyyətin kredit riski konsentrasiyasi üçün potensial müzakirə mövzusu olan maliyyə aktivləri pul və debitor borclarından ibarətdir. Cəmiyyətin pul depozitləri mötəbər maliyyə idarələrində yerləşdirilmişdir. 22. Qəbul olunmuş lakin qüvvədə olmayan standartlar Maliyyə hesabatlarının hazırlanması üçün növbəti yeni, düzəliş və dəyişikliklər edilmiş bəyanatlar ilk dəfə 1 yanvar 2015-ci il tarixindən başlayan maliyyə ili üçün icbaridir (Bu siyahı aralıq maliyyə hesabatlarına və ya BMUS-un ilk tətbiqçilərinə, onların BMUS Hesabatlarına təsir edən yeni və dəyişdirilmiş tələblər barədə məlumatı ehtiva etmir). BMHS 9 standartı Maliyyə Alətləri ( cu ilin noyabr ayında buraxılmış və cu ilin oktyabr ayında dəyişdirilmişdir)- Bu standart maliyyə aktivlərinin təsnifatı üzrə növbəti yeni tələbləri təqdim edir: Biznes modeli və Pul vəsatlərinin hərəkəti xüsusiyyətləri test modellərinin hər ikisinin tələblərinə cavab verən borc alətləri amortizasiya olunmuş maya dəyərində ölçülür. (bəzi məhdud hallarda ədalətli dəyərin tətbiq olunması yol veriləndir) Kapital alətlərinə investisiyalar yalnız mənfəət və ya zərərdə tanınmış dividendlərlə "digər məcmu gəlir daxilində ədalətli dəyər" kimi təyin edilə bilər. Bütün digər maliyyə alətləri (törəmələr də daxil olmaqla) hər bir hesabat dövrünün sonunda ədalətli dəyərlə ölçülür. Əlaqədar törəmə alətləri anlayışı Standard daxilində maliyyə aktivləri üçün tətbiq edilmir və bütünlüklə yuxarıda qeyd olunan qaydalara uyğun olaraq tanınmalı və ölçülməlidir. Yenidən işlənmiş 9 -li BMHS maliyyə öhdəliklərinin təsnifatı və ölçülməsi üzrə yeni tələbləri və BMUS 39 Maliyyə Alətləri: Tanınma və ölçülmə üzrə mövcud tanınmanın dayandırılması tələblərini özündə birləşdirir. Yenidən işlənmiş maliyyə öhdəlikləri üzrə ehtiyyatlar əksər öhdəliklər üçün amortizasiya olunmuş maya dəyərini qoruyub saxlamışdır. Yeni tələblər müəssisə öhdəliklərini mənfəət və ya zərər vasitəsilə ədalətli dəyərdə tanıdığı zaman tətbiq olunur - bu halda, müəssisənin kredit riskinə bağlı ədalətli dəyərindəki dəyişiklik mənfəət və ya zərər hesabatında deyil, digər məcmu gəlirlərdə tanınır. Maliyyə öhdəliklərinin təsnifatı və ölçülməsi ilə bağlı BMHS 9-un ən əhəmiyyətli təsiri maliyyə öhdəliyinin ədalətli dəyərində dəyişikliklərin uçotu ilə bağlıdır ki, kredit riskində dəyişiklik mənfəət və ya zərər vasitəsilə ədalətli dəyərlə təyin edilir. Xüsusilə, 9 saylı BMHS, mənfəət və ya zərər vasitəsilə ədalətli dəyərlə nəzərdə tutulmuş maliyyə öhdəlikləri üçün, maliyyə öhdəliyinin ədalətli dəyərindəki kredit riskinə aid dəyişikliyinin məbləği mənfəət və zərərdə uyğunsuzluq və kənarlaşmalara səbəb olmadığı halda digər məcmu gəlirdə tanınır. Maliyyə öhdəliyi üzrə kredit riskinə aid edilən ədalətli dəyərdə dəyişikliklər mənfəət və zərər hesabatından kənar təsnifləşdirilmir. Hal-hazırda, 39 saylı BMUS-a əsasən, maliyyə öhdəliyinin ədalətli dəyərindəki dəyişikliklərin məbləği ədalətli dəyərdə olduğu kimi bütünüklə mənfəət və ya zərərdə tanınır. Tanınmanın dayandırılması ilə bağlı müddəalar BMUS 39-dan demək olar ki, dəyişməz olaraq keçirilmişdir. BMHS 9, dəyərsizləşmə üzrə tələblər, təlimat və hedcinq uçotu daxil olmaqla 1 Yanvar 2015-ci il və ondan sonrakı illik dövrlər üçün qüvvəyə minir. Müəssisə rəhbərləri təxmin edirlər ki, BMHS 9 qüvvədə olduğu dövrdən başlayaraq tətbiq olunacaq və onun tətbiqi müəssisənin maliyyə hesabatlarına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərəcək. Lakin ətraflı baxış tamamlanana qədər həmin təsir ilə bağlı əsaslı mülahizələrin irəli sürülməsi əlverişli deyil. Nəşr edilmiş, lakin hələ qüvvəyə minməmiş yeni və yenidən işlənmiş bildirişlər. Müəssisə BMUSŞ-ın buraxdığı, lakin hələ 1 Yanvar 2015-ci il tarixində başlayan maliyyə ili üçün qüvvəyə minməyən, aşağıdakı yeni, yenidən işlənmiş və ya düzəlişlər edilmiş bildirişləri tətbiq etməmişdir. Müəssisə rəhbərləri yeni standartların, düzəlişlərin və şərhlərin Müəssisənin maliyyə hesabatlarına qəbulunu həmin dövrlər üçün nəzərdə tutur və gələcək dövrlərdə qüvvəyə minəcək 25

28 bütün yeni standartların, düzəlişlərin və şərhlərin potensial təsirini praktiki cəhətdən mümkün olduğu qədər qiymətləndirmişdir. 10 saylı MHBS və 28 saylı MUBS -Payçı və Onun Asılı müəssisəsi və ya Birgə Müəssisəsi Arasında Aktivlərin Satışı və ya Əvəzsiz Verilməsi 10 saylı MHBS və 28 saylı MUBS-ə düzəlişlər 1 yanvar cı il tarixindən başlanan dövrlər üçün qüvvədədir. Əsas tələblər Düzəlişlər 10 saylı MHBS və 28 saylı MUBS arasında satılmış, asılı və ya birgə müəssisəyə çevrilmiş törəmə müəssisədə nəzarətin itirilməsinə aid ziddiyyətlərlə bağlıdır. Düzəlişlər aydınlıq gətirir ki, "Müəssisələrin Birləşməsi" adlı 3 saylı MHBS-də payçı və onun asılı müəssisəsi və ya birgə müəssisəsi arasında biznesə aid olan aktivlərin satışından və ya bağışlanılmasından yaranan gəlir və ya zərər tam tanınmalıdır. Belə ki, biznesə aid olmayan aktivlərin satışından və ya əvəzsiz verilməsindən gəlir və ya zərər asılı və ya birgə müəssisədə əlaqəli olmayan payçıların maraqları çərçivəsində tanınmalıdır. Keçid Düzəlişlər prospektiv olaraq tətbiq olunmalıdır. Erkən tətbiqetməyə icazə verilir, lakin bu zaman açıqlamalar verilməlidir. Təsir Düzəlişlər təcrübədə müxtəlifliyi aradan qaldıracaq və maliyyə hesabatlarını hazırlayanlara bu cür əməliyyatları qeydə almaq üçün əsaslı qaydalar toplusu verəcəkdir. Lakin, biznes anlayışının tətbiqi mübahisəlidir və müəssisələr bu anlayışı belə əməliyyatlarda ehtiyatla nəzərə almalıdırlar. 10 saylı MHBS, 12 saylı MHBS və 28 saylı MUBS İnvestisiya müəssisələri: Konsolidasiyada istisnalara tətbiq olunur 10 saylı MHBS, 12 saylı MHBS və 28 saylı MUBS-ə düzəlişlər 1 yanvar 2016-cı il tarixindən başlanan dövr üçün qüvvəyə minir. Əsas tələblər Düzəlişlər investisiya müəssisələrinə 10 saylı MHBS altında tətbiq olunan istisna hallarını əhatə edir. 10 saylı MHBS-ə düzəlişlər bütün törəmə müəssisələrini ədalətli dəyərlə ölçən investisiya müəssisəsinin törəməsi olan ana şirkətin konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarının təqdimatından (MHBS 10.4) azad edilməsinə aydınlıq gətirir. Bundan əlavə, düzəlişlər izah edir ki, özü investisiya müəssisəsi olmayıb investisiya müəssisələrinə dəstək xidmətləri göstərən və investisiya müəssisənin törəmə şirkəti olan təşkilatlar konsolidə edilir. İnvestisiya müəssisəsinin bütün digər törəmə müəssisələri ədalətli dəyərlə ölçülür. 28 saylı MUBS-ə düzəlişlər pay metodunun tətbiqi zamanı investora investisiya müəssisəsinin ədalətli dəyər ölçüsünü törəmə şirkət və ya birgə müəssisələrdən əldə olunan gəlirlərə aid etməyə imkan verir. Keçid Dəyişikliklər retrospektiv şəkildə tətbiq edilməlidir. Erkən tətbiqetməyə icazə verilir və bu zaman açıqlanması mütləqdir. Təsir 10 saylı MHBS və 28 saylı MUBS-ə düzəlişlər daha ardıcıl standartları tətbiq edənlər üçün faydalı izahatlar təmin edir. Lakin, çoxmərtəbəli struktura malik investisiya müəssisələrini təcrübədə müəyyən etmək hələ də çətinlik təşkil edə bilər. 11 saylı Birgə Əməliyyatlar uçotu adlı MHBS - 11 saylı MHBS-ə dəyişikliklər edilməsi 1 yanvar 2016-cı il və bu tarixdən sonra başlayan illik dövrlər üçün qüvvəyə minir. Əsas tələblər Bu dəyişikliklər birgə əməliyyatlarda pay əldə edən müəssisədən 3 saylı MHBS və digər MHBS prinsiplərini tətbiq edərkən 11 saylı MHBS-in tələblərilə ziddiyyət təşkil edilməməsini tələb edir. Bundan əlavə, həmin müəssisələrdə biznes birləşməsi ilə əlaqədar MHBS tərəfindən tələb olunan məlumatlar da 26

29 açıqlamalıdır. Dəyişikliklər həmçinin müəssisə tərəfindən yaradılan birgə əməliyyatlara da yalnız və yalnız mövcud biznesin bu əməliyyatların formalaşmasında birbaşa təsirə malik olduğu halda tətbiq edilir. Bundan başqa, dəyişikliklər birgə əməliyyat fəaliyyəti üzərində nəzarəti saxlamaqla, əlavə maraqların əldə olunması üçün daha əvvəl mövcud olan maraqların yenidən qiymətləndirilməsinin tələb edilmədiyi hallara da aydınlıq gətirir. Keçid Dəyişikliklər prospektiv şəkildə tətbiq edilir. Erkən tətbiqetməyə icazə verilir və bu zaman açıqlanmalıdır. Təsir 11 saylı MHBS-ə düzəlişlər, biznes və ya aktivin əldə olunub olunmamasını müəyyən etmək üçün həyata keçirilən qiymətləndirmə əməliyyatlarının həcmini artırır ki, bu da kifayət qədər mübahisəli məsələdir. Müəssisələr müvafiq əməliyyatlara və mövcud vəziyyətə uyğun uçot metodu seçməlidir. 14 saylı MHBS - Təxirə Salınmış Nizamlayıcı Hesablar 1 yanvar 2016-cı il və bu tarixdən sonra başlayan illik dövrlər üçün qüvvədir. Əsas tələblər 14 saylı MHBS qanunvericiliklə tələb olunan uçot siyasətini tətbiq edən müəssisələrə ilk dəfə MHBS tətbiq etdikləri dövrə qədər bu siyasəti davam etdirməyə icazə verir. Standard mövcud MHBS hazırlayanlara da aid edilmir. Həmçinin, müəssisənin cari ümumi qəbul edilmiş uçot prinsipləri dövlət tənzimləməsilə aktiv və öhdəliklərin tanınmasına icazə vermirsə, və ya onun cari uçot qaydalarına uyğun, belə bir siyasət qəbul edilməyibsə MHBS-in ilk dəfə tətbiqi zamanı da buna yol verilməyəcəkdir. 14 saylı MHBS-i qəbul edən müəssisələr təxirə salınan hesab qalıqlarını maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatda ayrıca sətirdə göstərməli, mənfəət və ya zərər və digər məcmu gəlirlər hesabatında ayrıca gəlir-xərc maddəsi kimi təqdim etməlidir. Standart qeyd olunan hesabların xarakterik xüsusiyyətlərinin və onlarla bağlı risklərin açıqlanmasını, həmçinin qanunvericilik tənzimlənməsinin müəssisənin maliyyə hesabatlarına təsiri ilə bağlı açıqlamaların təqdim olunmasını tələb edir. Keçid Erkən tətbiqetmə mümkündür və açıqlanmalıdır. Təsir 14 saylı MHBS ilk dəfə MHBS tətbiq etməyə başlayan müəssisələri qanunvericilik tənzimləməsilə tanınan aktiv və öhdəliklərinin geri tanınması tələbindən bu qəbildən olan aktiv və öhdəliklərin uçotu ilə bağlı hərtərəfli layihə MUBSŞ tərəfindən hazırlanana qədər azad edir. Bu cür layihənin hazırlanması MUBSKnın gündəmində aktualdır. 1 saylı MUBS Açıqlama Təşəbbüsü 1 saylı MUBS-ə düzəlişlər. 1 yanvar 2016-cı il və bu tarixdən sonra başlayan illik dövrlər üçün qüvvədir. Əsas tələblər Maliyyə Hesabatlarının Təqdimatı adlı 1 saylı MUBS-ə düzəlişlər əhəmiyyətli dəyişikliklərdən daha çox, mövcud 1 saylı MUBS-in tələblərini aydınlaşdırır. Düzəlişlər aşağıdakılara aydınlıq gətirir: 1 saylı MUBS-də əhəmiyyətlilik tələblərinə; mənfəət və ya zərər və digər məcmu gəlir, eləcə də maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatı(ları)nın xüsusi bəndləri daha ətraflı açıqlanmasına; Müəssisələrin maliyyə hesabatları üzrə qeydlərdə sərbəstliyin mövcudluğuna; Asılı və birgə müəssisələrin digər məcmu gəlirdə payı iştirak payı metodundan istifadə edilməklə, cəm halında bir maddə kimi təqdim olunmalıdır və sonradan mənfəət və zərərə təsnifləşdirilməyən və ya təsnifləşdiriləcək maddələr arasında qruplaşdırılmalıdır. Bundan başqa, düzəlişlər, maliyyə vəziyyəti və mənfəət və zərər hesabatlarında və digər məcmu gəlirdə əlavə yarımmaddələrə tətbiq edilən tələbləri aydınlaşdırır. Keçid 27

30 Erkən tətbiq etməyə icazə verilir və müəssisələrdən bunu açıqlamaq tələb olunmur. Çünki, Şura bu düzəlişlərin müəssisənin mühasibat uçotu siyasətinə və uçot qiymətləndirmələrinə təsir etmədiyini hesab edir. Təsir Bu düzəlişlər MHBS-in təqdimat və açıqlama tələblərini ödəyən zaman mühakimələri tətbiq etməkdə müəssisələrə yardımçı olur, tanınma və qiymətləndirilmə meyarlarına isə təsir etmir. 16 saylı MUBS və 38 saylı MUBS Qəbul olunmuş köhnəlmə və amortizasiya üsullarının aydınlaşdırılması 16 saylı MUBS və 38 MUBS-ə düzəlişlər 1 yanvar 2016-cı il və bu tarixdən sonra başlayan illik dövrlər üçün qüvvədir. Əsas tələblər Düzəlişlər 16 saylı "Torpaq, tikili və avadanlıqlar" adlı MUBS və 38 saylı "Qeyri-maddi aktivlər" adlı MUBS-in prinsiplərini aydınlaşdırır. Bu prinsipə görə, gəlir, aktivin istifadəsi nəticəsində sərf olunan iqtisadi faydanı deyil, biznes fəaliyyətindən yaranan iqtisadi faydanın (aktivin fəaliyyəti nəticəsində) formasını əks etdirir. Nəticədə, qazanılmış gəlirin gözlənilən cəmi gəlirə nisbəti torpaq, tikili və avadanlıqların köhnəlməsində rol oynaya bilməz, yalnız çox məhdud şəkildə qeyri-maddi aktivlərin amortizasiyasında rol oynaya bilər. Keçid Düzəlişlər prospektiv olaraq tətbiq olunmalıdır. Erkən tətbiq etməyə icazə verilir, lakin bu zaman açıqlanmalıdır. Təsir Hazırda torpaq, tikili və avadanlıqlar üçün gəlir əsaslı köhnəlmə metodundan istifadə edən müəssisələr öz hazırki köhnəlmə üsullarını qəbul olunan metoda dəyişməli olacaqlar. Bu metod aktivin istifadə müddətinin əvvəlində daha çox köhnəlmə xərci tanıyan azalan qalıq metodudur. Qazanılmış gəlir qeyri-maddi aktivin amortizasiyası üçün çox məhdud hallarda istifadə oluna bilər. 16 saylı MUBS və 41 saylı MUBS Kənd təsərrüfatı: Daşıyıcı bitkilər 16 saylı MUBS və 41 saylı MUBSə düzəlişlər 1 yanvar 2016-cı il və bu tarixdən sonra başlayan illik dövrlər üçün qüvvədir. Əsas tələblər 16 saylı MUBS və 41 saylı "Kənd təsərrüfatı" adlı MUBS-ə dəyişikliklər daşıyıcı bitkilər (məsələn, meyvə ağacları) tərifinə uyğun olan bioloji aktivləri aid etmək üçün 16 saylı MUBS-in tətbiq sahəsini dəyişir. Daşıyıcı bitkilərdə yetişən kənd təsərrüfatı məhsulları (məsələn, ağacda yetişən meyvələr) 41 saylı MUBSin tətbiq sahəsində qalacaq. Yeni düzəlişlərə əsasən, daşıyıcı bitkilərin uçotu bundan sonrakı ölçülmə məqsədilə ilkin dəyər və yenidənqiymətləndirmə dəyəri arasında seçim də daxil olmaqla, 16 saylı MUBSin tanınma və ölçülmə tələblərinə uyğun aparılacaq. Bundan başqa, daşıyıcı bitkilərlə əlaqəli olan hökümət subsidiyalarının uçotu 41 saylı MUBS əvəzinə, 20 saylı "Hökumət subsidiyalarının uçotu və hökumət yardımı haqqında məlumatların açıqlanması" adlı MUBS-ə uyğun olaraq aparılacaq. Keçid Müəssisələr düzəlişləri tam olaraq retrospektiv qaydada tətbiq edə bilərlər. Alternativ olaraq, müəssisə daşıyıcı bitkiləri göstərilmiş erkən dövrün başlanğıcında olan ədalətli dəyəri ilə qiymətləndirməyi seçə bilər. Erkən tətbiqetməyə icazə verilir, lakin bu zaman açıqlanmalıdır. Təsir Tələblər mənfəət və zərərdə kənd təsərrüfatı məhsulunun hələ də ədalətli dəyərdə qiymətləndirilməsinin dəyişkənliyini istisna etməyəcək. Bundan əlavə, müəssisələr bu aktivlərin daşıyıcı bitkilərdən ayrılıqda ədalətli dəyərini təyin etmək üçün müvafiq metodologiyalar müəyyən etməlidirlər. Bu, qiymətləndirmənin mürəkkəbliyini və subyektivliyini artıra bilər. 27 saylı MUBS Fərdi Maliyyə Hesabatlarında İştirak Payı Metodu 27 saylı MUBS-ə Dəyişikliklər 28

31 1 yanvar 2016-cı il tarixindən başlanan dövrlər üçün qüvvədədir. Əsas tələblər 27 saylı "Fərdi Maliyyə Hesabatları" adlı MUBS, öz fərdi maliyyə hesabatlarında törəmə, asılı və birgə müəssisələrindəki investisiyalarını uçota almaq üçün 28 saylı MUBS-də göstərildiyi kimi iştirak payı metodundan istifadə etməyə icazə verir. Beləliklə, müəssisə bu investisiyalar üçün aşağıdakı üsulları nəzərə almalıdır: İlkin dəyərdə 9 saylı MHBS-ə uyğun olaraq (və ya MUBS 39) və yaxud İştirak payı metodundan istifadə etməklə. Müəssisə investisiyaların hər bir kateqoriyası üçün eyni uçotu tətbiq etməlidir. Həmçinin, 1 saylı Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarının ilk dəfə tətbiq edilməsi adlı MHBS-ə da əhəmiyyətli düzəlişlər olunmuşdur. 1 saylı MHBS-ə düzəlişlər, fərdi maliyyə hesabatlarında investisiyaların uçotunu ilk dəfə tətbiq edənə icazə verir ki, investisiya əldə olunmasına aid əvvəlki biznes birləşmələrinə görə 1 saylı MHBS-in güzəştini tətbiq etmək üçün iştirak payı metodunu istifadə etsin. Keçid Dəyişikliklər retrospektiv şəkildə tətbiq edilməlidir. Erkən tətbiqetməyə icazə verilir və açıqlanmalıdır. Təsir Düzəlişlər qanunların törəmə, asılı və birgə müəssisələrin nəzərə alınması ilə fərdi maliyyə hesabatlarını iştirak payı metodu ilə təqdim etməsini tələb etdiyi halda, ölkələr üçün Ümumi Qəbul Olunmuş Mühasibat Uçotu Prinsiplərinin (ÜQOMUP) fərqlərini aradan qaldırır. 5 saylı Satış üçün saxlanılmış uzunmüddətli aktivlər və dayandırılmış əməliyyatlar adlı MHBS Silinmə üsullarında dəyişikliklər Aktivlər (və ya silinmə qrupları) ümumiyyətlə, ya satış, ya da mülkiyyətçilər arasında bölüşdürülməsi ilə silinir. Düzəliş aydınlaşdırır ki, satış üsullarından birində dəyişiklik satışın yeni planı kimi göstərilə bilməz, əksinə o, əsas planın davamıdır. Bu, 5 saylı MHBS-də tələblərin tətbiqinin fasiləsizliyi səbəbindəndir. Düzəliş prospektiv olaraq tətbiq edilməlidir. 7 saylı MHBS Maliyyə alətləri : Açıqlamalar Xidməti müqavilələr Düzəliş aydınlaşdırır ki, xidmət haqqını özündə əks etdirən xidməti müqavilə maliyyə aktivlərində davamlı olaraq əksini tapa bilər. Müəssisə tələb olunan açıqlamaların dəyərləndirilməsi üçün 7 saylı MHBS-in B30 bəndində və 7 saylı MHBS-in 42C bəndində xidmət haqqının növünü və sözləşməni qiymətləndirməlidir. Davamlı olaraq təşkil olunan xidməti müqavilələrin qiymətləndirilməsi retrospektiv olmalıdır. Lakin, tələb olunan açıqlamaların müəssisənin dəyişiklikləri ilk tətbiq etdiyi dövrdən əvvəlki hər hansı dövrü göstərməsinə ehtiyac yoxdur. Əvəzləşdirilmiş açıqlamaların qısaldılmış aralıq maliyyə hesabatlarına tətbiqi Düzəliş aydınlaşdırır ki, açıqlamanın əvəzləşdirilmiş tələbləri qısaldılmış aralıq maliyyə hesabatlarında tətbiq edilmir, belə açıqlamalar ən sonuncu illik hesabatda əhəmiyyətli məlumatların yenilənməsini təmin edir. Düzəliş retrospektiv qaydada tətbiq edilməlidir. 15 saylı MHBS Müştərilər ilə Müqavilələrdən Gəlir 1 yanvar 2017-ci il və bu tarixdən sonra başlayan illik dövrlər üçün qüvvəyə minir. Əsas tələblər 29

32 15 saylı MHBS maliyyə hesabatlarının beynəlxalq standartlarının gəlirlərlə bağlı bütün mövcud tələblərini əvəz edir (BMS 11 Tikinti Müqavilələri, BMS 18 Gəlir, BMHŞK 13 Müştəri Loyallığı Proqramları, BMHŞK 15 Daşınmaz əmlakın tikintisi üzrə Müqavilələr, BMHŞK 18 Müştərilər Tərəfindən Aktiv Köçürmələri və CŞK 31 Gəlir- reklam xidmətlərinin cəlb olunması ilə Barter əməliyyatları ) və müştərilərlə müqavilələrdən irəli gələn bütün gəlirlərə aid edilir. O, həmçinin əmlak, avadanlıq və qeyri-maddi aktivlərin, o cümlədən müəyyən qeyri-maliyyə aktivlərinin tanınması və ölçülməsi üçün model təmin edir. Standart eyni zamanda müəssisənin gəlirlərini ölçməsi və tanıması üçün prinsipləri ehtiva edir. Burada əsas prinsip müəssisənin mal və ya xidmətlərin müştəriyə çatdırılması müqabilində əldə edəcəyi məbləğdə maliyyə vəsaitinin gəlir kimi tanınmasıdır. 15 saylı MHBS-in əsas prinsipləri 5 mərhələli modelin istifadəsi ilə tətbiq olunacaqdır: 1. Müştəri ilə müqavilə(lər)nin müəyyən edilməsi 2. Müqavilə üzrə icra öhdəliklərinin müəyyən edilməsi 3. Köçürmə dəyərinin müəyyən edilməsi 4. Köçürmə dəyərinin müqavilə üzrə icra öhdəliklərində ayrılması 5. İcra öhdəliyi yerinə yetirildiyi zaman gəlirin tanınması. Standart müəssisədən öz müştəriləri ilə müqavilələrə tətbiq etdiyi modelin hər bir addımda bütün mümkün faktları və vəziyyətləri nəzərə alaraq mühakimə aparmağı tələb edir. Standart həmçinin artan xərcləri və birbaşa müqavilənin yerinə yetirilməsi ilə bağlı xərclərin hesablanma yollarını göstərir. 15 saylı MHBS-də təmin edilmiş təlimat əqli mülkiyyət, lisenziya, zəmanət, geri alma hüquqları, sifarişçi-agent tənzimləmələri, əlavə mallar və ya xidmətlər üçün seçimlər və s. bu kimi ümumi məsələlərdə yardım məqsədilə nəzərdə tutulmuşdur. Keçid Dəyişikliklər müəssisələr tərəfindən bəzi azadolmalar nəzərə alınmaqla tam retrospektiv şəkildə və ya dəyişdirilmiş retrospektiv yanaşma ilə tətbiq edə bilərlər. Erkən tətbiqetməyə icazə verilir və bu zaman açıqlanması mütləqdir. Təsir 15 saylı MHBS cari MHBS-dən daha əlverişlidir və daha çox təlimatla təmin edir. Açıqlama tələbləri də daha genişdir. Standartın bütün sahələrdən olan müəssisələrə təsiri gözlənilir. Onun qəbulu müəssisənin cari mühasibatlıq sistem və prosedurlarında potensial dəyişikliklərə səbəb olacaqdır. Məhz bu səbəbdən erkən tətbiqetmə daha məqsədə uyğundur. Əlavə olaraq, aidiyyəti qurumlarda məsələ ilə bağlı müzakirələr davam etməkdə olduğu üçün müəssisələrin bu müzakirələri diqqətdə saxlamaları çox əhəmiyyətlidir. 9 saylı MHBS Maliyyə alətləri 1 yanvar 2018-ci il tarixindən başlanan dövrlər üçün qüvvədədir. Əsas tələblər Maliyyə aktivlərinin təsnifatı və qiymətləndirilmə Əgər maliyyə alətləri mənfəət və zərərdə ədalətli dəyərlə hesablanmazsa, o zaman, bütün maliyyə aktivləri ilkin tanınmada əməliyyat xərcləri üzrə düzəlişlər edilməklə, ədalətli dəyərlə qiymətləndirilir. Borc alətləri nəticədə mənfəət və zərərdə ədalətli dəyərlə ölçülür, amortizasiya olunmuş dəyər və yaxud ədalətli dəyər digər məcmu gəlirdə, onların müqavilədə göstərilmiş pul vəsaitlərinin hərəkətinə və borc öhdəliklərinin saxlanıldığı biznes modelinə əsaslanır. Əgər uçot uyğunsuzluqlarını ləğv edirsə və ya əhəmiyyətli dərəcədə azaldılırsa, ədalətli dəyər opsionu maliyyə aktivlərinin ilkin olaraq mənfəət və zərərdə ədalətli dəyərlə tanınmasına imkan verir. Kapital alətləri ümumiyyətlə, mənfəət və zərərdə ədalətli dəyərlə qiymətləndirilir. Maliyyə öhdəliklərinin təsnifatı və qiymətləndirilməsi Ədalətli Dəyər Seçimindən istifadə olunaraq mənfəət və zərərin ədalətli dəyəri ilə ölçülən maliyyə öhdəlikləri üçün kredit riskindəki dəyişikliklərə tabe olan belə maliyyə öhdəliklərinin ədalətli dəyərindəki dəyişikliyin məbləği Digər Məcmu Gəlirlər hesabatında təqdim olunmalıdır. Öhdəliyin kredit riski baxımından ədalətli dəyərindəki dəyişikliyin Digər Məcmu Gəlirlər hesabatında təqdimatı Mənfəət və ya 30

33 Zərər hesabatında mühasibat uçotu uyğunsuzluğu yaratmasına və ya artırmasına baxmayaraq, ədalətli dəyərdəki dəyişikliyin qalanı Mənfəət və ya Zərər hesabatında təqdim edilir. Maliyyə öhdəlikləri üçün 39 saylı "Maliyyə Alətləri" adlı MHBS: Tanınma və Ölçülmə standartının digər bütün təsnifat və ölçmə tələbləri, əlaqədar törəmələrin maliyyə alətlərinin ayrılması qaydaları və Ədalətli Dəyər Seçimindən istifadə olunması üçün kriteria da daxil olmaqla, 9 saylı MHBS-ə keçirilmişdir. Dəyərsizləşmə Dəyərsizləşmə tələbləri 39 saylı MHBS-in çəkilmiş zərər modelini əvəz edən gözlənilən kredit zərəri modelinə əsaslanır. Gözlənilən kredit zərəri modeli amortizasiya olunmuş ilkin dəyərlə və ya Digər Məcmu Gəlirlər vasitəsilə Ədalətli Dəyərlə ölçülən borc alətlərinə; əksər kredit öhdəliklərinə; maliyyə zəmanəti müqavilələrinə; 15 saylı MHBS-ə əsasən, müqavilə aktivlərinə; və 17 saylı "İcarələr" adlı MUBS-ə əsasən lizinq üzrə debitor borclarına tətbiq edilir. Müəssisələrdən əsasən, ilkin tanınmadan bəri kredit riskində əhəmiyyətli artımın olub-olmamasından asılı olaraq, 12 aylıq və ya ömürlük gözlənilən kredit zərərini tanımaq tələb olunur. Bəzi debitor borcları üçün ömürlük gözlənilən kredit zərəri tanınanda sadələşdirilmiş yanaşma tətbiq edilə bilər. Hedcinq uçotu Hedcinq effektivlik testi 39 saylı MUBS-dəki 80%-dən 125%-dək aydın xətt testindən perspektivlidir və hedcinqin mürəkkəbliyindən asılı olaraq keyfiyyətli ola bilər. Risk komponenti ayrılıqda müəyyənləşdirilə bilən və etibarlı şəkildə ölçülə bilən olarsa, maliyyə və qeyri-maliyyə alətinin risk komponenti hedcinq maddəsi kimi təyin edilə bilər. Opsiyonun zaman dəyəri, forvard müqaviləsinin istənilən elementində, xarici valyuta alqı-satqısındakı əsaslı fərqlər hedcinq alətlərindən çıxarıla bilər və hedcinq xərci kimi tanına bilər. Keçid İlkin tətbiq olunmaya 24 iyul 2015-ci ildən sonra başlanan hesabat dövrləri üçün icazə verilir. 9 saylı MHBS-ə keçid öz tələbləri ilə fərqlənir və bir hissəsi retrospektiv və digər bir hissəsi də prospektivdir. 9 saylı MHBS bütövlükdə tətbiq olunması tələbinə baxmayaraq, müəssisələr ilk vaxtlarda standartdakı digər tələbləri tətbiq etmədən, yalnız Mənfəət və ya Zərər vasitəsilə Ədalətli Dəyərlə təyin edilmiş maliyyə öhdəlikləri üzrə qazanc və itkilərin təqdimatı üçün olan tələbləri tətbiq etməyi seçə bilər. Təsir 9 saylı MHBS-in tətbiq olunması bir çox maliyyə alətlərinin müqavilə üzrə pul vəsaitlərinin hərəkətindən və istifadə edildiyi biznes modelindən asılı olaraq ölçülməsini və təqdimatını dəyişə bilər. Dəyərsizləşmə tələbləri ümumiyyətlə kredit zərərlərinin daha erkən tanınması ilə nəticələnir. Yeni hedcinq modeli hedcinq uçotunun tələblərinə cavab verən daha qənaətcil hedciq strategiyalarının tətbiqinə apara bilər. Yuxarıda göstərilən hallardan başqa, yeni standartların və şərhlərin əhəmiyyətli dərəcədə Müəssisənin maliyyə hesabatlarına təsiri gözlənilmir. 23. Hesabat tarixindən sonra baş vermiş hadisələr Maliyyə hesabatlarına əhəmiyyətli təsir edəcək hadisələr baş verməmişdir. E.Ə.Əliyev Direktor M.D.Məmmədov Baş mühasib 31