TÜRİYE DEKİ ÇOCUK KORUMA HİZMETLERİNİN AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI UYGULAMALARI ÜZERİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ 1

Transkript

1 TÜRİYE DEKİ ÇOCUK KORUMA HİZMETLERİNİN AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI UYGULAMALARI ÜZERİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ 1 İlknur TUNÇ 2 ÖZET Günümüzde küreselleşme alanında yaşanan gelişmelerle birlikte toplumsal ve sosyal düşüncenin kendini kuvvetle hissettirdiği görülmektedir. Yeni dünya düzenin getirdiği olumsuzlukları törpülemek amacıyla her ülkenin gündeminde yer alan sosyal politika uygulamaları içerisinde ki öncelikli konulardan biri de çocuk ve çocuklara ilişkin hizmetlerdir. Bu çerçevede, çocukların korunması, yetiştirilmesi, öğrenimleri, çocuk hakları, çocuk suçluluğunu önleyici tedbirler, çocukların bakımı ve korunmasının son yıllarda önem kazandığını görülmektedir. Ülkemizde çocuk hizmetlerine yönelik çalışmalar uzun yıllar boyunca daha çok korunmaya muhtaç çocuklar açısından ele alınmış olup, çocukların eğitimine, sosyal, fiziksel ve ruhsal gelişimlerine yönelik bir çok konunun ihmal edilmiş olduğu görülmektedir. Çocukların geleceği etkileme potansiyelleri dikkate alındığında, güçlü ve sağlıklı bir toplum yaratılması için çocuk hizmetlerinin ne derece önemli olduğu daha iyi anlaşılabilmektedir. Çalışma kapsamında Türkiye de çocuk hizmetleri alanında yaşanan gelişmelerin Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı uygulamaları çerçevesinde ele alınması amaçlanmaktadır. (Anahtar Kelimeler: Çocuk, Korunmaya Muhtaç Çocuk, Çocuk Koruma Politikaları, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı) 1 Bu çalışma; Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı Sosyal Politika Bilim Dalı bünyesinde, Doç. Dr. Muharrem Es sorumluluğundaki Bilimsel Araştırma Yöntemleri adlı yüksek lisans dersi için hazırlanmış ve tarihli derste sunulmuştur. 2 İlknur TUNÇ, Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, Sosyal Politika Bilim Dalı Yüksek Lisans Öğrencisi (ilknurtunc04@hotmail.com) 1

2 GİRİŞ Her toplum, toplumsal devamlılığın sağlanabilmesi ve yarının güven verecek şekilde tasarlanabilmesi güdüsüyle sağlıklı ve güçlü bir nesil yetiştirme çabası içerisindedir. Bu açıdan tüm toplumlar için çocuk konusu, toplumun geleceğini belirleyecek olması nedeniyle, öncelikli konular arasında yer almaktadır. Çocuklar; bağımlı hayatları ve geleceğe yönelik büyük etki potansiyelleri nedeniyle toplum içerisinde korunması gereken en önemli gruplardan biridir. Çocuklar, bakım ve korumaya gereksinim duyarlar çünkü desteksiz bir şekilde bu bakımı ve korumayı sağlamaları mümkün değildir. Çocukluk döneminde desteklenecek bu bakım ve koruma süreci, çocuğun ileriki dönemde fiziksel ve ruhsal açıdan sağlıklı bir birey olarak toplum içerisinde yerini alabilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu paralelde, çağdaş, demokratik ve sağlıklı bir toplum oluşturabilmek için çocuğu fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal gelişim yönünden, bir bütün olarak ele alabilen politikalara ihtiyaç duyulmaktadır. Temel olarak çocukların bakımı ve korunması anne babalar tarafından sağlanmakla birlikte, bu konuda genel standartları belirleme, gerekli hizmet programları geliştirme, anne babayı bakım-koruma konusunda destekleme, gerekli durumlarda anne baba misyonunu devralarak çocukların bakım ve korumasını üstlenme görevi devletin sorumluluğu altındadır. Çocuk hakları kavramı uluslar arası düzeyde sınırları çizilmiş bir kavramdır. Çocuklara yönelik uygulamalara ilişkin uluslar arası düzenlemelerin getirmiş olduğu gereklilikler olmakla birlikte ülkeler de yarınlarının yapı taşları olan çocukların sağlıklı bir gelişim süreci içinde yetişmelerini sağlamak için çeşitli politikalar uygulamaktadırlar. Türk toplumunda çocukları koruma politikalarına yönelik hizmetlerin, çok uzun yıllardan beri var olduğu bilinmekle birlikte modern anlamda ve kurumsallaşmış çocuğa yönelik politikaların uygulanması çok yenidir. Tükiye de ilk çocuk koruma Kanununun 1949 yılında çıkarılmış olması ve daha sonra üzerinde bir çok kez revizyonlar yapılması da ülkemiz de çocuk koruma politikalarının geçmişinin kısa bir zaman öncesine dayandığına işaret etmektedir. Tarihsel sürece bakıldığında çocuklara yönelik sosyal hizmet politikalarının daha çok kamuya yararlı vakıflar aracılığıyla yürütüldüğü görülmektedir. Çocuklara yönelik koruma ve bakım görevi 1921 yılında Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna verilmiştir. Uzun yıllar vakıf olarak faaliyetlerine devam eden kurum 1983 yılında Devlet bünyesi altında yapılandırılmıştır. Ancak gerek kurumun vakıf vasfı nedeniyle devlet politikaları içerisinde yer almamış olması, gerekse çok sayıda yönetsel ve fonksiyonel değişiklikten geçmiş olması gibi nedenlerle bir çok sorunu içinde barındıran karmaşık yapılı bir kurum halini almıştır. 2

3 Bilindiği üzere Türkiye de ki sosyal hizmet uygulamalarının sosyal politika çerçevesinde bir zemine oturtulması, sosyal hizmete yönelik devlet politikası oluşturulması ve tek bir merkezden yönetilmesi amacı ile 2011 yılında tüm sosyal yardım ve hizmet kurumları Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bünyesinde yapılandırılmıştır.çocuk bakım ve koruma politikaları görevini yürüyen Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu da bu yapılanma içerisinde Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü şekilde yerini almıştır. Bu çalışmanın amacı söz konusu kurumsal yapılanmanın Türkiye de ki çocuk koruma politikalarının etkinliğinin arttırılmasına sağladığı katkıları, çocuklara ilişkin mevcut sayısal verilere dayanarak incelemektedir. Çalışmanın sınırlılıkları değerlendirildiğinde; Ülkemizde bu konuya ilişkin sistematik bir kurumsal hafızanın olmaması dikkat çekmektedir yılından günümüze kadar yıllar itibariyle çocuk hizmetlerine ilişkin sayısal verilere ulaşılabilmekle birlikte önceki dönemler için karşılaştırmaya tabi tutulabilecek yeterli bir veri elde edilememektedir. Söz konusu durumun da kurumsal yapılanmadan kaynaklanan bir eksiklik olduğu değerlendirilmekle birlikte, belirtilen nedenlerle yılları ile 2011 yılından sonraki dönemde çocuklara yönelik hizmetlerde yaşanan gelişmeler karşılaştırmalı olarak analiz edilcektir. Çalışmanın birinci bölümünde genel olarak çocuk koruma politikaları ve korunmaya muhtaç çocuklarla ilgili kavramsal çerçeveye yer verilecektir. İkinci bölümde; Türkiye de çocuk koruma politikaları ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumunun tarihsel süreci üzerinde durulacaktır. Son bölümde ise Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı uygulamaları kapsamında çocuklara yönelik hizmetlere, yılları arasındaki uygulama sonuçları ile karılaştırmalı değerlendirme yapılmak suretiyle yer verilecektir. 3

4 1. KORUNMAYA MUHTAÇ ÇOCUK VE ÇOCUK KORUMA KAVRAMLARI 1.1. ÇOCUK KAVRAMI Çocuk, en genel manasıyla insan yavrusu olarak tanımlamaktadır (Salim 2011) Sayılı Çocuk Koruma Kanunda, daha erken yaşta ergin olsa bile 18 yaşını doldurmamış kişiler çocuk olarak kabul edilmektedir. Çocuk Hakları sözleşmesinde ise tüm ülkeler için genel bir tanımlama yapılmış olup, çocuk kavramı; Belirli bir devletin yasaları uyarınca, çocukluktan çıkış daha önceki yaşlarda gerçekleşmiş sayılmadığı sürece, çocukluk dönemi 18 inci yaş günü ile birlikte sona ermektedir şekilde ifade edilmektedir. Tanımlarda da belirtildiği üzere 0 ile 18 yaş arasındaki kişiler çocuk olarak kabul edilmektedir. Çocukluk dönemi; asıl olarak birey için hayata hazırlanma dönemdir. Çocukların hem hukuki tem de toplumsal açıdan birey olma sıfatını kazandıkları döneme kadar geçen süre içerinde edinecekleri bilgi, deneyim ve tecrübe ile hayata hazırlanmaları amaçlanmaktadır. Bu dönemde çocukların bakımı ve korunması görevi anne ve babaya verilmiştir. Anne ve babaların; çocuğun beslenme, giyinme, barınma gibi zorunlu ihtiyaçlarını karşılanmakla birlikte topluma faydalı bir birey olarak yetiştirilmesini sağlamak üzere çocuğun, eğitimi, sosyal, psikolojik ve ruhsal gelişimini de en iyi şekilde tamamlamasını sağlayacak imkanları da sunmaları gerekmektedir KORUNMAYA MUHTAÇ ÇOCUK KAVRAMI En genel anlamıyla korunmaya muhtaç çocuk; her yönden sağlıklı yetişmesi için gerekli koşulların sağlanamadığı çocuğu ifade etmektedir (Salim 2011). Çeşitli nedenlerle öz anası-babası ile birlikte yaşamak gibi en doğal hakkından yoksun kalan, herkesin acıdığı, ama kimsenin tam sahip çıkmadığı çocuklar korunmaya muhtaç çocuk kavramı içerisinde yer almakla birlikte günümüzde bu kavram çocuğa ilişkin herhangi bir ihtiyaçtan mahrum kalınması olarak genişletilmiştir. Günümüzde korunmaya muhtaç çocuklar; temel bakımı, yetiştirilmesi, esirgenmesi ve gözetilmesinde yetersizlikler bulunan, bu yetersizlikler nedeniyle, sosyal, fiziksel, ruhsal ve ahlaki yönden sağlıklı bir yetişkin olması risk altına giren çocuklar olarak ifade etmektedir. (Salim 2011) 2828 Sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu; beden, ruh ve ahlak gelişimleri veya şahsi güvenlikleri tehlikede olup; ana veya babasız, ana ve babasız, ana veya babası veya her ikisi de belli olmayan, ana ve babası veya her ikisi tarafından terkedilen, ana veya babası tarafından ihmal edilip; fuhuş, dilencilik, alkollü içkileri veya uyuşturucu maddeleri kullanma gibi her 4

5 türlü sosyal tehlikelere ve kötü alışkanlıklara karşı savunmasız bırakılan ve başıboşluğa sürüklenen çocuğu korunmaya muhtaç çocuk olarak kabul etmektedir Bunun yanında yine bu düzlemde kategorize edilen; çalışan çocuklar, sokak çocukları, tinerci çocuklar, zihinsel ve bedensel engelli çocuklar, bakıma muhtaç çocuklar, korunmaya muhtaç çocuk kavramının farklı kategorilerini oluşturmaktadır. Toplumdaki diğer çocuklardan eğitimleri, bedensel ve zihinsel gelişim süreçleri, gündelik yaşamları, toplumla kurdukları/kurmaya çalıştıkları ilişki ağları, sosyal hayata adaptasyon çabaları açısından farklılık arz eden korunmaya muhtaç çocukların; bakımı, korunması ve yetiştirilmesi sosyal açıdan öncelikli konular arasında kendisine yer bulmaktadır (Parin ve Bilan 2007). 2. TÜRKİYE DE Kİ ÇOCUK KORUMA POLİTİKALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ 2.1. TÜRKİYE DE ÇOCUK KORUMA POLİTİKALARININ GELİŞİMİ Çocuğun bakımı ve korunması, anne ve babalara verilmiş bir görev olmakla birlikte anne ve / veya babanın yokluğu ya da görevlerini yerine getirememeleri gibi nedenlere devletin müdahale alanlarından biri haline gelmektedir. Devlet, sosyal devlet olmanın gereklilikleri doğrultusunda toplumun bu günü ve geleceği için önemli bir yere sahip olan çocukların sosyal, ruhsal ve fiziksel olarak en iyi şekilde yetiştirilmesi ve topluma kazandırılması amacıyla; aileye yönelik rehberlik ve danışmanlık hizmetleri, çocuklara yönelik eğitim ve sağlık hizmetleri, korunmaya muhtaç çocuk olarak tanımlanan çocuklar için rehabilitasyon, bakım ve koruma hizmetleri yürütmektedir. Çocuk, toplumsal etkiye ve toplum içinde aleyhte gelişmelere açık konumlarından dolayı her açıdan korunması gereken bir alanda yer almaktadırlar. Türkiye toplumunun demografik kompozisyonuna baktığımızda 1935 yılından bu yana total nüfus içindeki çocuk nüfusu(yani 0-14 yaş arası) oranları 1935 te % 41,2 ; 1950 de % 38.2, 1965 de %41.8, 1980 de% 38.9, 2000 de ise % olarak ortaya çıkmaktadır. Başka bir ifade ile çocuk nüfusun toplam demografik yapının üçte birlik dilimini aşan oranlara sahip olduğunu görüyoruz. Söz konusu nicel veriler, Türkiye de çocuğun eğitim şartları, çocuk hakları, beslenme ve barınma olanakları, sağlık imkanları gibi hizmetlerin toplumsal açıdan ne derece önemli olduğunu anlamımıza yardımcı olmaktadır (Parin ve Bilan 2007) Türk toplumu açısından çocukları koruma politikalarının modern anlamda başlangıcının Osmanlı Devleti döneminde, özellikle 19. yüzyılda yaşanılan savaşlar sonucunda ölen vatandaşların geride kalan çocuklarının sayısının inanılmaz boyutlara ulaşması neticesinde, çocukların bakım ve gözetimi için kurum bakımı modelinin geliştirilmesine dayandığı görülmektedir (Salim 2011). 5

6 Savaşlar sonrasında ortaya çıkan can ve mal kayıpları ile göç hareketleri nedeniyle yüzlerce çocuğun kimsesiz kaldığı, sokaklarda yaşayan çocuk sayısının arttığı buna bağlı olarak da kötü alışkanlıkların ve madde bağımlıklarının çocuklar açısından artış gösterdiği görülmektedir. Şüphesiz ki savaşın sonuçlarından en çok etkilenen gruplardan biri çocuklar olmuştur. Bu dönemde çocuk koruma hizmetleri daha çocuk çocuk bakım modeli üzerinden yürütülmeye çalışılmış ve merkezi ve devlet temelli bir çocuk koruma politikası yerine vakıflar üzerinden yürütülen bakım hizmetleri olarak uygulanmıştır (Mermer 2007). Çocukları koruma politikalarına yönelik hizmetlerin, Türk toplumunda, vakıf sistemi ile çok önceleri başlatılmış olduğu görülmekle birlikte modern toplumun gereksinimi olarak kurumsallaşmanın ise diğer milletlerden çok sonra gerçekleştiği söylenebilir (Salim 2011). Cumhuriyetin kurulması ile birlikte çağdaş bir devlet örgütlenmesinin yanında buna paralel siyasal ve sosyal oluşumların olduğunu Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu, Halkevleri örneklerinde görmek mümkündür. Çocuk Esirgeme Kurumu da bu yapının tamamlayıcı bir ünitesi olarak hedef ve işlevleri itibariyle Cumhuriyet dönemi ile birlikte yeni bir toplum yaratma idealinin bir uzantısı amacıyla bu fotoğraf içindeki yerini almıştır (Parin ve Bilan 2007). Ancak yöne de özelde korunmaya muhtaç çocuklar, genelde ise bütün ihtiyaç gruplarını hedefine alan, bütünlüğü olan modern sosyal hizmet uygulamalarının varlığından söz etmek mümkün değildir (Salim 2011) SOSYAL HİZMETLER VE ÇOCUK ESİRGEME KURUMU Çocuk koruma sistemi denilince, bir toplumda çocukların ihmal ve istismardan korunması için, çocuğun tam iyilik halinin devamını hedefleyen hizmetlerin organize edildiği yasal ve örgütsel yapıdan bahsedilmektedir (Yolcuoğlu). Çocuk sorununa ilk sistemli yaklaşım olarak kurulan Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) bu alanda atılmış en önemli adımlardan bir tanesidir. Türkiye de çocuk koruma sistemi, SHÇEK tarafından biçimlendirilmiştir. Çocuk açısından bakıldığında SHÇEK bir anlamda ebeveyn rolünü üstlenmiş bir kurum olarak karşımıza çıkmaktadır. Cumhuriyet in ilanından sonra Türkiye de nüfusu artırmaya yönelik politikalara ağırlık verilmiştir yılında 13,6 milyon olan nüfus, 1935 yılında 16,2 milyona yükselmiş ve bunun %41,2 sini 15 yaşın altındaki çocuklar oluşturmuştur. Ancak Devletin çocuk sayısının artırılmasına yönelik politikalarının varlığına rağmen, ailenin ekonomik tabanlı desteklenmesi hususuyla ilgili politikalarının bulunmamasına bağlı olarak suç işleyen, sokakta çalışan/yaşayan, dilenci ve bakıma muhtaç çocukların sayısındaki hızlı artışların yaşandığı görülmektedir. Bu dönemde vakıflar ve gönüllü 6

7 kuruluşlar aracılığı ile devletten bağımsız olarak yürütülmekte olan çocuk koruma hizmetlerine, giderek artan korunmaya muhtaç çocuklar sorunu nedeniyle merkezi hükümetçe müdahale ihtiyacı doğmuştur. Bu kapsamda Türkiye Cumhuriyetinin ilk Korunmaya Muhtaç Çocuklar Kanunu 1949 yılında çıkarılmıştır. Ancak söz konusu Kanun korunmaya muhtaç çocuklar konusuna çok dar perspektiften bakması nedeniyle ihtiyacı karşılamakta yetersiz kalmıştır. Söz konusu yasasının genel bakış açısı Ailesi olan çocukların korunması gerekmez. Devletin ailesi ile birlikte yaşayan çocuklar için yapabileceği hiçbir şey yoktur. Korunması için de onu bir kuruma almak ve rüşt yaşına gelinceye kadar orada muhafaza etmek yeterlidir. Bu koşullarda başka herhangi bir hizmet ya da programa da zaten ihtiyaç yoktur. şeklinde özetlenmektedir (Salim 2011). Kanunun çocuk konusunda ki başarısız yaklaşımı neticesinde 1957 yılında Korunmaya Muhtaç Çocuklar Kanunu yeni haliyle yürürlüğe girmiştir. Kanunda TÇEK in yetkileri daraltılmış ve sosyal hizmetler konusunda, özelde çocuk koruma sistemi bağlamında, yetki iki merkezi kamu kurumu arasında pay edilmiştir. Bu yeni yapıya göre 0-12 yaş grubunda bulunan korunmaya muhtaç çocuklar için Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı na, yaş grubunda bulunan korunmaya muhtaç çocuklar için ise Milli Eğitim Bakanlığı na hizmet sunma görevleri verilmiştir Korunmaya muhtaç çocuklar alanına yönelik olarak özellikle 1960 lı yılların başlarında etkili sayılabilecek kamu politikalarının hayata geçirildiği ve planlı kalkınma programlarında alana yönelik hedefler konulduğu görülmektedir yılında çıkarılan Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu ile SHCEK kurumsal bir yapıya kavuşmuştur yılında kabul edilen 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu ile yeni bir dönem başlamıştır. Ancak bu dönemde de ailenin bütünlüğünün korunması, çocuğun aile içinde yetiştirilmesi ve desteklenmesi için, ailenin güçlendirilmesi hususları ihmal edilmiş, aile ve çocuğu birlikte ele alan bir örgütlenme anlayışı geliştirilememiş çocukların bakım ve gözetiminin kurumlarda yerine getirilmesinin çocuk koruma politikalarındaki belirleyiciliği devam etmiştir. SHCEK in kurumsal yapısında çocuk koruma politikalarında yaşanan gelişmeler ve kurumsal yapıda meydana gelen sorunlar nedeniyle yıllar içerisinde pek çok kez değişlik yapılmıştır. Sosyal Hizmet ve Çocuk Esirgeme Kurumu 2002 yılında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına, 2003 yılında ise Başbakanlığa bağlanmıştır yılından itibaren ise Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı altında teşkilatlanarak, Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü adı ile faaliyetlerini sürdürmektedir. 3. AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI DÖNEMİ ÇOCUK KORUMA POLİTİKALARI 7

8 Tarihsel süreçte, refah sosyal politikaları ülkelerin gelişmişlik seviyesiyle de bağlantılı olarak yasal ve örgütsel açıdan önemli değişimler geçirmiştir. Günümüzde modern sosyal hizmet sistemleri; ailenin işlevselliğini destekleyici, gereksinimlerini karşılama yönünde güçlendirici ve özellikle çocuk refahı hizmetlerinin organize edildiği gelişmiş yapılardır. Çocuk koruma sistemleri de buna paralel, olarak çocuğun ihmal ve istismardan korunması, toplumsallaşması gibi çocuğun yüksek yararını temel alan hizmetlerin yürütüldüğü yasal ve örgütsel yapılar olarak oluşturulmaktadır. Çocuk koruma sistemleri, ülkelerde yaşanan sosyal sorunlar, göçler, mülteci sorunları, işsizlik ve yoksulluk gibi çocukların iyilik halini tehdit eden risk faktörleri karşısında, onların gereksinimlerini karşılamak ve çocuk ihmallerini önlemek hedefiyle, çağdaş toplumsal refah sistemlerinde yerlerini almışlardır (Yolcuoğlu). Türkiye de, çocukların korunmasını sağlamaya yönelik politika eksiklikleri nedeniyle yeterince güçlendirilemeyen ve kurumsallaşamayan SHÇEK, kendi olanakları ve gücü ölçüsünde bir takım uygulamalar yapabilmiştir (Yolcuoğlu). Ancak sosyal refah anlayışında yaşanan gelişmeler ülke genelinde aileyi, kadını, erkeği, genci, yaşlıyı, çocuğu, engelliyi içine alan geniş bir alanda sosyal devlet anlayışıyla hizmet sunmayı, sosyal yardım ve hizmet alanında politika üretecek ve uygulayacak bütüncül bir kurumsal yapılaşmayı zorunlu kılmaktadır. Bu bağlamda 633 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı sosyal politika alanında icracı bir bakanlık olarak kurulmuştur. Daha önce farklı yapılanmalar olarak faaliyet sürdüren bir çok sosyal hizmet kurumu Bakanlık bünyesindeki yapılanmada yerini almıştır. Bakanlık bünyesinde; Aile ve Toplum Hizmetleri, Sosyal Yardımlar, Kadının Statüsü, Çocuk Hizmetleri, Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlükleri, Şehit Yakınları ve Gazi Hizmetleri Daire Başkanlığı olmak üzere toplam altı hizmet birimi bulunmaktadır. 633 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile; öncelikle çocuğun aile içinde yetiştirilmesi ve desteklenmesi amacıyla aileyi eğitim, danışmanlık ve sosyal yardımlarla güçlendirmek; korunmaya, bakıma ve yardıma muhtaç çocukların tespiti, bunların korunması, bakımı, yerleştirilmesi ve rehabilitasyonlarını sağlamak üzere gerekli hizmetleri yürütmek, bu hizmetler için gündüzlü ve yatılı sosyal hizmet kuruluşlarının açılması ve işletilmesi görevi Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına verilmiştir. Bu kapsamda Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü altında sunulan çocuk hizmetleri aşağıdaki şekildedir: Aile Yanında Destek Hizmetleri Önceki dönemlerde ağırlıklı olarak uygulanmış olan kurum bakım hizmetleri yerine günümüzde çocuğun aile içinde yaşamasını sürdürebilmeyi amaçlayan hizmetler ön planda tutulmaktadır. 8

9 Sosyal ve Ekonomik Destekler Yoksulluk içinde olup temel ihtiyaçlarını dahi karşılamakta güçlük çeken kişilere ve ailelere yapılan ayni ve nakdi destekleri kapsamaktadır. Korunmaya muhtaç çocuk ve gençlerin korunma altına alınmasına esas oluşturacak nedenin ekonomik yoksunluk olması halinde, bu kişilere ve ailelerine kuruluş bakımı yerine, ekonomik yardım ve diğer destekleyici sosyal hizmet uygulamalarıyla ailenin parçalanmadan bir arada yaşamasına fırsat sağlamaktır Evlat Edindirme Hizmetleri Evlat Edinme; durumu evlat edindirilmeye uygun bir çocukla, durumu evlat edinmeye uygun kişi/eşler arasında hukuki bağlar sağlanarak çocuk ebeveyn ilişkisinin kurulmasıdır. Evlat edindirme aşağıdaki koşullara bağlanmıştır. Küçüğün, evlât edinen tarafından en az bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması, Evlât edinmenin her halde küçüğün yararına bulunması ve evlât edinenin diğer çocuklarının yararlarının, hakkaniyete aykırı bir biçimde zedelenmemesi, Evlât edinecek kişi veya eşlerin, evlât edinilenden en az onsekiz yaş büyük olması, Ayırt etme gücüne sahip olan küçüğün rızasının alınması, Evlat edinen ile edinilen arasında en fazla 40 yaş fark olması, Küçüğün ana ve babasının rızasının bulunması, Eşlerin en az beş yıldan beri evli olmaları veya her ikisinin de otuz yaşını doldurmuş bulunmaları, koşulları aranır Koruyucu aile hizmetleri Değişik sebeplerle öz ailesinin yanında bakılamayan çocukların, belli bir süreliğine, bakımlarını üstlenen aile ya da kişilerin yanında, devlet denetiminde yetiştirilmeleri olarak tanımlanmaktadır. Koruyucu Aile Hizmetinde amaç, çocuk için karmaşık ve sorunlu olan bir dönemde özenli davranılarak çocuğun bu dönemi örselenmeden geçirmesini ve normal hayatını devam ettirmesini sağlamaktır. 9

10 Koruyucu ve Önleyici Hizmetler Tüm çocukların öncelikle aileleri yanında fiziksel duygusal, bilişsel ve sosyal gelişimlerini sağlıklı şekilde tamamlamaları amacıyla çocuğun bakımından sorumlu kişilerin bilinçlendirilip desteklenmesi, Çocukların ait oldukları sosyal çevreden uzaklaşmadan bakılıp gelişebilmeleri için gerekli tedbirlerin alınıp düzenlemelerin yapılması Çocukların gelişimlerini yaralayabilecek her türlü riskten uzak büyümelerini sağlanması, gelişimlerini destekleyici her türlü hizmetin nitelik ve nicelik açısından güçlendirilmesi, Çocukların temel yaşam becerilerinin destekleyici çalışmalar gerçekleştirerek onların riskli durumlar karşısında daha güçlü kalmalarının sağlanmasına yönelik çalışmaların yürütülmesi Kreş ve Gündüz Bakım Evi Hizmetleri Çalışan anne-babanın, 0-6 yaş grubundaki çocuklarının bakımlarını gerçekleştirmek, bedensel ve ruhsal sağlıklarını korumak, geliştirmek ve bu çocuklara temel değer ve alışkanlıkları kazandırmak amacıyla yürütülmektedir. Kamu ve Özel Kurum ve kuruluşlarca işletilen Kreş ve Gündüz Bakımevlerinin denetlenmesi, bu kuruluşların hizmetlerini geliştirici ve iyileştirici yönde rehberlik ve danışmanlık hizmetleri yürütülmektedir Ücretsiz Bakım Hizmetleri Ücretsiz Bakım Hizmeti ile ekonomik yetersizlik içinde olan ailelerin çocuklarının korunma altına alınmadan, aile yanında desteklenerek gündüzlü olarak kreş hizmetinden yararlanmaları sağlanmaktadır. Özel Kreş ve Gündüz Bakımevlerinde en az 2 çocuk olmak üzere % 5 kontenjan ayrılarak ücretsiz bakım hizmeti verilmektedir Bakım Hizmetleri 0-18 yaş korunmaya, bakıma ve yardıma muhtaç çocuk tespiti, bunların korunması, bakımı, yetiştirilmesi ve rehabilitasyonlarını sağlamak Bu hizmetler için çocuk evleri, sevgi evleri, çocuk yuvaları, yetiştirme yurtları gibi sosyal hizmet kuruluşları kurmak ve işletmek Terk edilen ya da kaybolduktan sonra kolluk birimleri ya da vatandaşlarca bulunan çocukların, durumlarına uygun aile ya da sosyal hizmet kuruluşlarına yerleştirilmesini sağlamak hizmetlerini kapsamaktadır. 10

11 Eğitim ve Toplumsal Destek Hizmetleri Çocukların Hayata Hazırlanması ve Eğitimine İlişkin Yürütülen İşlemler Sosyal Hizmet kuruluşlarında bakım ve korunma altında bulunan çocukların eğitim başta olmak üzere sportif, sanatsal, ve kültürel başarılarının artırılması Ortaöğretim ve üniversite giriş sınavlarına hazırlanacak çocukların başarı durumlarını artırmak amacıyla özel dershane hizmetlerinden yararlandırılması Çocukların psiko-sosyal açından desteklenmesi Özel eğitime ihtiyacı olan çocukların başarılarının artırılmasına yönelik çalışmalar yürütülmesi bu kapsamda yapılan çalışmalardır Toplum İçinde İzleme ve İşe Yerleştirilmeye İlişkin Yürütülen İşlemler Kurumdan reşit olarak ayrılan gençler, en son ayrıldığı kuruluş müdürlüğünce bir yıl süre ile izlenmekte ve topluma uyum sağlamada karşılaştığı güçlüklerin çözümünde rehberlik yapılmaktadır. Kamu kurum ve kuruluşlarında açılan kadrolara yerleştirilmeleri için gerekli başvuru ve takip işlemleri yapılmaktadır Bakım Sonrası Rehberlik Hizmetlerine İlişkin Yürütülen İşlemler Yaş sınırlarını tamamlamaları nedeniyle yetiştirme yurtlarından ayrılan, bir iş ve meslek sahibi olamayan gençlere ayni veya nakdi yardım yapılması Korunma kararı sona eren ve kuruluştan ayrılan çocukların kendi kendilerine yeterli duruma gelmeleri sağlanıncaya kadar kalacakları gençlik evlerinin il Müdürlüklerince açılması ve işletilmesi işlemleri Sosyal Rehabilitasyon Hizmetleri Suça itilmiş / suç mağduru, refakatsiz sığınmacı, sokakta olumsuz koşul ve ortamlarda yaşayan, sokakta çalıştırılan, evinden kaçmış olan, maddenin kötüye kullanımı sonucu rehabilitasyona gereksinim duyan çocukların Bakımı, korunması, tedavisi, aile ve topluma kazandırılması amacıyla ; çocuk ve gençlik merkezleri, çocuk izlem ve takip merkezleri, koruma bakım ve sosyal rehabilitasyon merkezleri, bakım ve sosyal rehabilitasyon merkezleri hizmetleri yürütülmektedir. Çocuk koruma politikaları ve bu kapsamda yapılan uygulamalara ilişkin sayısal verilere üçüncü bölümde detaylı olarak yer verileceğinden bu bölümde kurumun yapılanması ile bilgi verilmekle yetinilmiştir. 11

12 3.2. ÇOCUK HİZMETLERİNE İLİŞKİN GELİŞMELERİN DEĞERLENDİRMESİ Tarihsel süreç içerisindeki çocuk koruma politikalarında yaşanan gelişmelerin temelinde çocuk ve korunmaya muhtaç çocuk algısında yaşanan değişimin payı büyüktür. Önceki dönemlerde çocuk, anne ve babanın sorumluluğu altında bir kişi olarak algılanmakta ve ihtiyaçları fiziksel imkanların ötesinde düşünülmemektedir.. Korunmaya muhtaç çocuk kavramı kimsesiz çocuk kavramı ile eş anlamlı olarak kabul edilmekte ve bu nedenle çocuğa ilişkin hizmetler çocuk bakım hizmetinin ötesine gitmemektedir. Çocuk bakımı ise kurum bakımı olarak değerlendirilmekte ve çocuk ve aile ilişkisi ihmal edilmektedir. Uzun süreler tartışma konusu edilen kurum bakım modeli temelli çocuk koruma politikaları günümüzde yerini çocuğu aile ile birlikte korumayı ve desteklemeyi amaç edinen uygulamalara dönüşmektedir. Bu kapsamda kurum bakımı altındaki çocuklar projeler dahilinde aile yanına geri döndürmüştür. Yine kurum bakımını azaltma amacıyla yürütülen diğer uygulamalar ise aile yanında destek hizmetleridir. Kurum ortamında büyüyen çocukların özellikle ruhsal açıdan yaşadığı travmalar mevcut uygulamaları evlat edindirme hizmetleri, koruyucu aile hizmetleri ve aile yanında bakım hizmetleri gündeme getirmiştir. Ayrıca kurumda bakımı sağlanan çocuğun kuruma maliyeti yaklaşık olarak aylık lira olduğu belirtilmektedir. Ailelerin bir çocuğunun çocuğunu ekonomik zorluklar nedeniyle kuruma bıraktığı düşünüldüğünde aileye çocuk bakımı amacıyla verilecek ekonomik destekle çocuğun aile yanında büyümesine katkı sağlamasının daha doğru olacağı düşülmeye başlanmıştır (Mermer 2007). Bu kapsamda evlat edinilen çocuk sayısı 2008 yılında 9851 iken, 2013 yılı kasım ayı itibariyle bu sayının ye ulaştığı görülmektedir. Koruyucu aile yanına yerleştirilen çocuk sayısı ise 2008 yılında 1103 iken 2012 yılı başında 1289 olduğu 2013 yılında ise bu sayının 3237 ye yükseldiği görülmektedir arasında ki 3 yıllık süre içerisinde sağlanan artış %16 iken, Tablo 1 de de görüleceği üzere 2012 (Ocak)-2013 (Kasım) dönemini kapsayan yaklaşık 2 yıllık süre içerisinde sağlanan artışın %151 e ulaştığı görülmektedir. Aile yanında bakım hizmetleri açısından kurumsal yapının getirdiği politika üretme ve uygulama kabiliyetinin bu artıştaki payının büyük olduğu açık bir şekilde görülmektedir. Yine Bakanlık döneminde yetiştirme yurdu sayısında düşüş yaşandığı görülmektedir. Bu düşüsün sebebi çocuk yuvalarının toplu bakım modelinden uzaklaştırılması düşüncesidir. Toplu bakım hizmeti veren kurumların sayısı azaltılarak yerlerine sevgi evleri uygulaması getirilmiştir. Daha önce 29 olan sevgi evlerinin sayısı bakanlık döneminde kısa bir süre içerisinde 61 e, kapasiteleri de 3602 den 5280 e yükselmiştir..yatak odalarında ranzadan, tek kişilik yataklara geçilmiştir. Kuruluşlardaki oda 12

13 kapasiteleri ten, 2-4 kişilik odalar haline dönüştürülüp, odalara ahşap yataklar, elbise dolapları, ayna ve resimler konularak sıcak ve samimi bir ortam sağlanmıştır. Yuvaların çocukların evi olduğu gerçeğinden hareket ederek; çocukların dinlenebilecekleri, televizyon seyredip, ders çalışabilecekleri çok amaçlı bölümler, yaş durumlarına uygun tefriş edilmiş mekânlar, çocukların uygulama yaparak yemek yapmayı öğrenebilecekleri uygulama mutfakları, çocukların bilgi ve teknolojiden yararlanmasına olanak sağlayacak bilgisayar sınıfları, çocuklar için oyun bahçeleri, yeşil alanlar, kum havuzları, basket veya futbol sahaları, kış aylarının yoğun geçtiği illerde bina içinde oyun oynayabilecekleri veya boş zamanlarını değerlendirebilecekleri kış bahçeleri oluşturulmuştur. Tablo 1. Çocuk Hizmetlerine İlişkin Veriler KARŞILAŞTIRMALI ÇOCUK İSTATİSTİKLERİ S KAPASİTE KTLI KİŞİ SSI FİİLEN BAKILAN KİŞİ SSI YIL İÇİNDE HİZMETTEN YARARLANA N KİŞİ SSI 2012 OCAK 2013 KASIM 2012 OCAK 2013 KASIM 2012 OCAK 2013 KASIM 2012 OCAK 2013 KASIM 2012 OCAK 2013 KASIM Aileye Döndürülen Çocuk Evlat Edindirme Hizmetlerinden Yararlanan Çocuk Koruma Altına Alınmadan Aile Yanında Desteklenen Çocuk Koruyucu Aile Sayısı Koruyucu Aile Yanındaki Çocuk Çocuk Evi (0-18) Çocuk Yuvası ve Kız Yetiştirme Yurdu (0-18) Çocuk Yuvası(0-12) Erkek Yetiştirme Yurtları (13-18) Kız Yetiştirme Yurtları (13-18) Sevgi Evi (0-18) Özel Kreş ve Gündüz Bakımevleri Ücretsiz Kreş ve Bakımevlerinden Yararlanan Çocuk Bak.ve Sosyal Reh.Mrk Kor.Bak. Ve Sos.Reh.Mrk Kaynak: Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğünden elde edilen verilerden derlenmiştir. Önceki yıllarda sıklıkla kötü şiddet, cinsel istismar, taciz vb olaylarla basına yansımış olan bakım kurumlarının son dönemde modern ve çağdaş yapısıyla hizmet veriyor olması modern çocuk koruma politikalarının uygulamada yer bulmaya başladığının en açık göstergesidir. 13

14 Çocuklar için en önemli ihtiyacın sevgi ve ilgi olduğu düşünüldüğünde, kurumlarda çalışan bilinçsiz bakıcıların yaşattığı sorunları çok uzun yıllar gerek basılı gerekse görsel medya üzerinden takip etmiştik. Son dönem çocuk koruma uygulamalarında yaşanılan en önemli değişikliklerden bir tanesi de çocukların eğitimli kişiler tarafından bakılıyor olmasıdır. Kuruluşlarda her 8 çocuk için çocuk bakımı konusunda sertifika programına tabi tutulan bir bakım elemanı istihdam edilmektedir. Bu personel yalnızca çocukların bakımından sorumlu olup, temizlik hizmeti ayrıştırılmıştır. Ayrıca kurum bazında çocuklara yönelik çok sayıda projede imza atılmıştır. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı faaliyet raporlarından derlenen projelerden bazıları aşağıda sayılmıştır: Türkiye de Korunmaya Muhtaç Çocuklara Yönelik Hizmetlerde Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi Projesi Proje önerisi hazırlanarak AB Bakanlığına 2012 yılı Mart ayında sunulmuştur. Projenin 4 ayrı bileşeni bulunmaktadır. Bunlar; 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu Danışmanlık Tedbiri Uygulayıcılarına Yönelik Eğitim, Hizmet Satın Alınması Yoluyla Çalışan Personel Eğitimi, Çocukların Rehabilitasyonu Sürecinde Görevli Personel Eğitimi ve Gönüllülük- Duyarlılık-Sorumluluk Oluşturma Eğitimleri dır. Proje; AB Bakanlığı ve AB Türkiye Delegasyonu tarafından kabul edilerek, ESEI 2012 paketi taslak proje listesine dahil edilmiştir. Halen proje fişi revizyonuna ilişkin çalışmalar devam etmektedir. Çocuk Erken Tanı ve Uyarı Sistemi (ÇETUS) Projesi Proje kapsamında, Türkiye de çocuğa yönelik risk faktörlerinin belirlenerek koruyucu ve önleyici faaliyetlerin planlanması, politikaların geliştirilmesi, çocukların korunmaya muhtaç hale gelmeden tespiti ve müdahale edilebilmesi için erken tanı ve uyarı sisteminin modellenmesine ilişkin veri elde edilebilmesi amaçlanmaktadır yılı ikinci periyodunda TÜBĠTAK ile birlikte çalışmalarına başlanan proje, Kalkınma Bakanlığı tarafından kabul edilerek 2013 yılı yatırım programına dâhil edilmiştir. Çocuklar İçin Adalet Projesi Adalet Bakanlığı, Türkiye Adalet Akademisi, HSYK ile işbirliği içerisinde ve UNICEF in teknik desteği ile proje çalışmaları devam etmektedir. Uluslararası Spor Değişim Programı GDP12 14

15 Proje, Gençlik ve Spor Bakanlığınca tarihinde kabul edilmiştir. 1 yıl süreli olan proje ile ülkemiz genelinde bölgesel voleybol turnuvaları gerçekleştirilmiş ve bölgeleri temsilen kız ve erkek voleybol takımları belirlenmiştir. Finalist takımlara yönelik halen profesyonel voleybol eğitimleri verilmekte olup 2013 Nisan ayında gerçekleştirilecek final müsabakaları sonucunda kazanan kız ve erkek voleybol takımımız Amerika Birleşik Devletleri nin Illinois Eyaletinde bulunan Chicago Şehrine giderek burada onlar için gerçekleştirilecek dostluk maçlarına katılacaklardır. Koruyucu Aile Hizmetlerimizin Yaygınlaştırılması Projesi Proje ile günümüz ekonomik ve sosyal Şartlarına uygun olarak değiştirilen koruyucu aile hizmet modeliyle, öz aileleri yanında bakılmaları mümkün olmayan korunmaya muhtaç daha fazla çocuğun aile ortamında bakılabilmelerinin sağlanması amaçlanmaktadır. Bu amaçla hazırlanan proje önerisi, finansal destek için Milli Piyango Genel Müdürlüğüne sunulmuş çalışmalar sürdürülmektedir. Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü 1. Tiyatro Festivali Projesi - Perdeler Bizimle Açılıyor Ülke genelinde bağlı kuruluşlarda korunma ve bakım altında bulunan çocukların katılımıyla, Perdeler Bizimle Açılıyor isimli Tiyatro Festivali nin gerçekleştirilmesi için proje önerisi hazırlanmıştır. Proje ile yetenekli çocuklarımızın festival kapsamında tiyatro eğitimi almaları ve yeteneklerini sergileme fırsatı bulmaları hedeflenmektedir. Festival sırasında tiyatro konusunda özel bir yeteneği olduğu saptanan gençlere, meslek olarak tiyatroyu seçmeleri için yönlendirme yapılması düşünülmektedir. Proje, destek için Kültür ve Turizm Bakanlığına sunulmuş olup süreç devam etmektedir. Kuruluş Bakımı, Sevgi Evleri, Çocuk Evleri Hizmet Modellerinin Çocukların Psikoz- Sosyal ve Akademik Gelişimleri Üzerindeki Etkisinin Karşılaştırılmalı Analizinin Yapılması Projesi Proje kapsamında, kuruluş bakımı (çocuk yuvası, yetiştirme yurdu), sevgi evi, çocuk evi hizmet modellerinin çocukların psiko-sosyal ve akademik gelişimleri üzerindeki etkisinin karşılaştırılmalı olarak değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Çalışmalarına 2012 yılı ikinci periyodunda başlanan proje, Kalkınma Bakanlığı tarafından 2013 yılı yatırım programına dâhil edilmiştir. 15

16 Ebeveyn Bakımından Yoksun Çocuklar İçin Minimum Standartlar Projesi BM tarafından belirlenen uluslararası minimum standartların ülkemize uyarlanması ve bununla ilgili Genel Müdürlüğümüze bağlı kuruluşlarda bir yazılım programı ile bir takip, izleme ve raporlamanın oluşturulacağı sistem kurulması hedeflenmektedir. Proje kapsamında; 12 ilde 15 çalıştay, 76 kuruluşta gözlem, 300 meslek elemanı, 312 bakım elemanı ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir yılı Kasım ayında 3 ilde (Gaziantep, İzmir, Ankara) pilot çalışma yapılmış olup Aralık 2012 tarihleri arasında 81 ilden il müdür yardımcılarına yönelik eğitim programı gerçekleştirilmiştir. Şüphesiz ki hizmetlerin niceliği ve niteliğini değerlendirirken ve yeni hizmetlere duyulan gereksinmeyi ortaya koyarken, sayılar çok önemlidir. Korunmaya muhtaç çocuk sayısı ve sunulan hizmetlere ilişkin Bakanlık dönemine kadar derlenmiş bir istatistik veya sayısal veriye rastlamak pek mümkün değildir. Mevcut verilerde ise tutarsızlıklar yer almaktadır. Bu alanda yaşanan iyileşme sürecinin henüz devam eden bir süreç olduğunu göstermektedir. Bugün Türkiye de, bir görüşe göre beş yüz bin, bir diğer görüşe göre bir milyon civarında korunmaya muhtaç çocuk bulunmaktadır. Halen, çocuk devletin korunması altındadır. Diğer bir deyişle eğer ülkemizde bir milyon civarında korunması gereken çocuk varsa; devlet, bunun sadece % 1.97 sine ulaşabilmektedir. Sayısal veride ve istatistiksel bilgide var olan eksiklik çocuk koruma uygulamalarının politikaya dönüşmesi önündeki önemli engellerden birdir. Bu haliyle henüz hesaplayama katılmamış ya da ulaşılamamış korunmaya muhtaç çocuk olduğu varsayılan çocukların büyük çoğunluğunun gelecekleri bir soru işreti olarak görülmektedir. Bakanlık uygulamaları ile birlikte aylar iyibariyle istatistiksel veri kayıtları tutulmaya ve kamu oyu ile paylaşılmaya başlanmıştır. Bunlar birlikte çocuğu tüm yönleri ile eğitilip yetiştirilmesi gereken ve bu konuda devletin yönlendirici rolünü de iyi analiz eden bir kurumsal yapılanmanın oluşturulmaya başladığını söyleyebiliriz. Gerek aileler gerekse çocuklar için düzenlenen danışmanlık, rehberlik ve rehabilitasyon hizmetleri, bilgilendirme eğitimleri, broşür, afiş, kamu spotu vb bilinç düzeyini arttırmaya yönelik rehberlik faaliyetleri sosyal hizmet ve çocuk bağlamında toplumsal algının değişimi ve fakındalığın arttırılması için yapılan diğer önemli çalışmalardır. 16

17 SONUÇ Çocuğun yetişkinden ayrı olduğu ve ona göre tutum ve davranış geliştirilmesi gerektiği düşüncesi, günümüz modern çocuk algılamasının temelini oluşturmaktadır. Çocukların korunmasında toplumun ve devletin sorumluluğunun bulunduğu algısıyla oluşturulan politikaların Ülkemizde çocuk aile ve toplum temelli bir yapıya oturtma çalışmaları çok yakın bir geçmişte başlamıştır. Günümüze değin ülkemizde çocuklar için bütüncül bakış açısının geliştirilememesi, konuyla doğrudan veya dolaylı olarak ilgili kesimlerin üzerine düşen görevleri yeterince yerine getirememesi, korunması gereken çocuklar alanında sadece zaman kaybını ortaya çıkarmakla kalmamış, kaybedilen zaman, çocuklardan çok şey alıp götürmüştür. Türkiye de 1960 lı yıllarda çocuğun korunmaya muhtaç çocuk konumunda bulunduğu tahmin edilmekteyken,395 bu rakam yaklaşık otuz yıl sonra, DPT tarafından 1989 yılında yayınlanan Türkiye de Çocuğun Durumu isimli raporda olarak tahmin edilmiştir. Aynı şekilde 2003 yılı içinde korunma ihtiyacında olan çocuk sayısının civarında olduğu tahmin edilmiştir. Son dönemde ise Türkiye de korunmaya muhtaç çocuk sayısının yaklaşık ile civarında olduğu tahmin edilmektedir. Söz konusu rakamlarda ki artış çocuk koruma konusunda yürütülen başarısız uygulamaların bir sonucu olarak değerlendirilmektedir. Türkiye de uygulanan politikalarda henüz yeterli düzeyde ve çocuğun yüksek menfaatini hedefleyen plan ve programlardan söz etmek mümkün değildir. Ülkemizde çocuğun korunmasına yönelik yaklaşımlar içinde öncelik kurum bakımının olagelmiş, toplumsal duyarlılığın öne alındığı toplum temelli yaklaşımlar göz ardı edilmiştir yılı itibariyle bir Bakanlık bünyesinde teşkil edilerek direk olarak devletin ilgi alanı altına alınması çocuk koruma politikaların orta ve uzun vadede başarısını arttıracağı aşikardır. Çocuğu toplumun geleceği olarak görmek, iyi yetiştirilmiş bir neslin toplumsal faydanın arttırılmasında ne derece önemli olduğunu göstermektedir. Merkezi hükümetin bu konuda ki irade beyanı çocuğun gelişim 17

18 sürecini sadece ebeveyn ya da gönüllü kuruluşlara bırakmak gibi talihsiz yaklaşımların terk edildiğinin en açık göstergesidir. Kaynakça «2828 Sayılı Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu.» «Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı 2011 Yılı Faaliyet Raporu.» Faaliyet Raporu, Ankara, «Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Faaliyet Raporu.» Faaliyet Raporu, Ankara, «Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Stratejik Planı.» Stratejik Plan, Ankara, «Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında 633 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname.» «Başbakanlık Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu 2008 Yılı Faaliyet Raporu.» Faaliyet Raporu, Ankara, «Başbakanlık Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Stratejik Planı.» Stratejik Plan, Ankara, Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü «gundemcocuk.org.» IV. Türkiye Çocuk Politikası: Sosyal Hizmet- Sosyal Yardım Sistemi efah.pdf (01 12, 2013 tarihinde erişilmiştir). 18

19 Mermer, Aytuğ. Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu Tarihçesi, Verdiği Hizmetler, Bilinmeyen Yüzü. Araştırma Raporu, Ankara: Milliyetçi Hareket Partisi Kadın Kolları Genel Başkanlığı, Parin, Suvat, ve Seda Bilan. «Devlet Çocuk İlişkisi Bağlamında Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumları Üzerine Bir Analiz.» Sosyoloji Dergisi, no. 14 (2007): «Riskler ve Çocuk Koruma.» (12 17, 2013 tarihinde erişilmiştir). Salim, Muammer. Geçmişten Günümüze Türkiye'de Çocuk Koruma Politikaları ve Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Türkiye'de Çocukların Durumu Raporu. UNICEF, «Unicef.» Çocuk Koruma Sistemleri ve Çocuklar (01 12, 2013 tarihinde erişilmiştir). Yolcuoğlu, İsmet Galip. (12 28, 2013 tarihinde erişilmiştir). 19