TÜRKĠYE DE VE BARTIN ORMAN FAKÜLTESĠNDE ORMAN MÜHENDĠSLĠĞĠ EĞĠTĠMĠ

Transkript

1 1857 den Günümüze Ormancılık Eğitim-Öğretim Çalıştayı, Bildiriler Kitabı s , Kasım 2013, İstanbul. ÖZET TÜRKĠYE DE VE BARTIN ORMAN FAKÜLTESĠNDE ORMAN MÜHENDĠSLĠĞĠ EĞĠTĠMĠ Prof. Dr. İsmet DAŞDEMİR (1) Bu çalışmada; bir taraftan dünyadaki gelişmeler, çağdaş ormancılık anlayışı ve Bologna süreci, diğer taraftan ülkemizin koşulları, toplumsal beklentiler ve yasal düzenlemeler (özellikle 5531 sayılı yetki yasası) dikkate alınarak, genel olarak Türkiye de ormancılık eğitimi ve özel olarak Bartın Üniversitesi (BÜ) Orman Fakültesi Orman Mühendisliği eğitimi incelenmeye ve değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla öncelikle tarihsel süreç içerisinde dünyada ortaya çıkan ormancılık anlayışları ve eğitimleri, Türkiye de ormancılık anlayışı, ormancılık eğitimi ve tarihsel gelişimi incelenmiştir. Sonra BÜ Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümündeki ormancılık eğitim ve öğretiminin tarihsel gelişimi, Bologna süreci kapsamında yapılan çalışmalar, bölümün akreditasyonu, öğrenci sayıları ve giriş puanları, teknik geziler, staj, stratejik plan, yüksek lisans ve doktora eğitimi çalışmaları incelenmiş, değerlendirilmiş ve bu kapsamda bazı öneriler geliştirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Ormancılık anlayışı, orman mühendisliği eğitimi, Bologna süreci, Bartın, Türkiye. 1. GĠRĠġ Dünyada tarihsel süreç içerisinde ilk bilimsel ormancılık anlayışı ve eğitimi 18. ve 19. yüzyıllarda Orta ve Batı Avrupa (özellikle Almanya, Fransa ve Avusturya) ülkelerinde ortaya çıkmıştır. Bu ülkelerde bitki-toprak-su üçlüsüne dayanan dar kapsamlı (klasik, biyolojik) ormancılık anlayışı ve eğitim sistemi, zamanla diğer ülkelere yayılmış ve pek çok ülkenin, bu arada Amerika Birleşik Devletlerinin (ABD) ve ülkemizin ormancılık anlayışının ve eğitim sisteminin başlangıç bilgilerini oluşturmuştur. Tarihsel süreç içerisinde gelişmiş ülkeler, özellikle Amerika, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda klasik ormancılık anlayışının ve eğitim sisteminin kendilerine uymadığını fark ederek, değişik arayışlara girmişlerdir. Böylece biyolojik ve ekolojik düşüncelerin yanı sıra, sosyal ve ekonomik düşüncelere de yer veren bir ormancılık anlayışı gelişmiştir ki, buna geniş kapsamlı veya çağdaş ormancılık anlayışı denilmektedir. Biyolojik esaslı klasik ormancılıkta, artım ve büyüme ilişkileri veri kabul edilmekte, doğayı taklit, ekolojik dengeyi koruma, en yüksek hacimde maddesel ürün elde etme ve devamlılık ilkesi ön plandadır. Talebe göre üretim, bir sistem anlayışı içerisinde çok yönlü yararlanma, ekonomik, sosyal ve toplam faydayı maksimum yapacak düşünceler fazla önemli değildir. Çağdaş ormancılıkta ise bir sistem anlayışı içinde, sürdürülebilirlik ve çok yönlü yararlanma ilkeleri ve toplumun talepleri doğrultusunda orman kaynaklarına bilinçli müdahale esastır. Ayrıca talebe göre üretim, parasal faydaları diğer faydalarla dengelenme, makroekonomik, sektörel ve bölgesel amaçlara uygunluk, ekonomik, sosyal ve toplumsal refahı artıracak düşünceler ön plandadır (Geray, 1989; Daşdemir, 1996, 2006, 2007, 2013). O halde çağdaş ormancılığı; orman kaynaklarından bir sistem anlayışı içinde, toplumun orman ürünlerine ve hizmetlerine olan gereksinimlerini sürekli ve optimal olarak (1) Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölüm Başkanı, isdasdemir@hotmail.com 187

2 karşılamak amacıyla yapılan biyolojik, teknik, ekonomik, yönetsel, sosyal ve kültürel çalışmaların tümünü kapsayan çok yönlü ve sürdürülebilir bir etkinlik olarak tanımlamak mümkündür (Daşdemir, 1996, 2006, 2013). Aslında çağdaş anlamda ormancılığa orman kaynaklarının yönetimi mesleği gözüyle bakılmaktadır. Orman kaynaklarını yönetecek ve bu zor görevi başaracak orman mühendislerini yetiştirmek için de, ormancılık eğitim ve öğretim sisteminde biyolojik, ekolojik ve teknik ormancılık bilgilerinin yanında, sosyo-ekonomik kapsamlı bilgilerinde belirli bir oranda yer alması gerekmektedir. Çünkü çağdaş ormancılık anlayışına uygun bir eğitime ulaşmada, sadece biyolojik ve ekolojik kapsamlı dersler eksik ve yetersiz kalmaktadır. Çağdaş ormancılık anlayışının hakim olduğu ülkelerin ormancılık eğitim-öğretim sistemlerinde; sosyo-ekonomik kapsamlı derslerin ağırlığı fazla olup, özellikle doğal kaynak yönetimi, planlama, işletme ekonomisi, orman kaynakları ekonomisi, çevre politikası, orman kaynakları yönetimi, yaban hayatı yönetimi, mera yönetimi, su havzası yönetimi, rekreasyon ekonomisi, doğal kaynaklar ekonomisi, tarımsal ormancılık, sosyal çevre, kırsal kalkınma, üretim planlaması, pazarlama, çok ölçütlü karar verme, matematiksel ekonomi, makro ve mikro ekonomi, sosyoloji gibi dersler yer alabilmektedir. Ayrıca gelişmiş ülkelerin ormancılık eğitiminde, çoğu teorik ders uygulamayla desteklenmekte ve öğrenciyi öğrenmeye ve araştırmaya yönelten bir sistem söz konusudur (Daşdemir, 2007). Ülkelerin ormancılık anlayışlarına paralel olarak ormancılık eğitim sistemleri de gelişmiştir. Ormancılık eğitim sistemi her şeyden önce toplumun orman kaynaklarından beklentilerini sürdürülebilir ve optimal bir şekilde karşılamaya hizmet etmelidir. Özellikle gelişmiş ülkeler kendi uluslarının ihtiyaçlarına cevap verecek ve küreselleşen dünya ile bütünleşecek şekilde ormancılık eğitim sistemlerini geliştirmişlerdir. Bu eğitim sistemi, büyük ölçüde çağdaş ormancılık anlayışına uygun bilgi kompozisyonuna sahiptir. Günümüzde ABD ormancılığı Avrupa ormancılığından farklılık göstermekte ve gelişmekte olan ülkelere öncülük etmektedir. Ormancılık kurumlarının ve öğretiminin en eski örnekleri Avrupa kıtasında görülse dahi, Avrupa ormancılığı orman kaynaklarının yönetimi ve yönetim için gerekli insan gücünün eğitimi açılarından bugün için öncülük görevini görmekten uzaktır (Daşdemir, 2007). Böylece aslında dünyada genel eğitimde görülen ayrışmaya paralel olarak, ormancılık eğitim ve öğretim sisteminde de iki ayrı eksen veya anlayış (ekol) ortaya çıkmıştır. Birisi ABD ekolü, diğeri ise çoğu Avrupa ülkesinin bir araya gelerek ABD ekolüne karşı Bologna süreci ile oluşturdukları Avrupa ekolüdür. 2. TÜRKĠYE DE ORMANCILIK VE ORMAN MÜHENDĠSLĠĞĠ EĞĠTĠMĠ Ülkemizde ormancılık anlayışının ve eğitim sisteminin temellerinin atılmasında ve gelişmesinde, 1856 yılından itibaren Fransa, Almanya ve Avusturya dan ülkemize getirilen ormancı uzmanların ve bilim adamlarının etkisi büyük olmuştur. Dolayısıyla ormancılık anlayışımızda ve eğitim-öğretim sistemimizde, bu ülkelerin ve ağırlıklı olarak Almanya nın 19. yüzyıldaki dar kapsamlı ormancılık anlayışının ve eğitim sisteminin izleri görülmektedir. 188

3 Bu nedenle ülkemizde ormancılık, asıl olarak, biyolojik nitelikli (dar kapsamlı) bir etkinlik olarak anlaşılmakta, sosyo-ekonomik boyutu, toplum talepleri, öteki sektörlerle, makroekonomik yapıyla ve bölgeyle olan ilişkileri yeterli ölçüde dikkate alınmamaktadır (Geray, 1993). Yani, orman kaynaklarını biyolojik, teknik, ekonomik, sosyal, yönetsel ve kültürel yönleriyle, çok boyutlu bir sistem olarak ele alan çağdaş ormancılık anlayışı hakim değildir. Dar kapsamlı ormancılık anlayışının izleri hem uygulamada hem de orman mühendisliği eğitim-öğretim sisteminde kendini hissettirmektedir (Daşdemir, 2007). Zamanla ormancılık anlayışındaki birtakım değişimlere bağlı olarak, ülkemizdeki ormancılık eğitimi de değişimlere zorlanmış ve bu anlamda bazı değişiklikler yapılmıştır. Ancak, bugün itibariyle orman mühendisliği eğitiminin çağdaş ormancılığa ve ülkemizin gerçeklerine uygun, sosyo-ekonomik bilgi boyutunu öne çıkaran dinamik bir yapıya kavuşturulduğu söylenemez. Bir ülkedeki ormancılık eğitimi, başta o ülkede hakim olan ormancılık anlayışı olmak üzere ülke koşullarından, yasal düzenlemelerden, ulaşılmak istenen amaçlardan, dünyadaki sosyal, ekonomik, teknolojik, çevresel, toplumsal ve demografik değişikliklerden önemli ölçüde etkilenmektedir. Klasik ya da geleneksel ormancılık eğitimi, orman ürünlerine yönelik talebin sürekli artacağı varsayılarak, arz yanlı gelişmiştir. Oysa çağdaş ormancılık eğitimi küresel ve yerel ölçekte toplumsal taleplere, sosyal, ekonomik, bilimsel, teknolojik ve çevresel değişimlere cevap verecek şekilde gelişmektedir (Daşdemir, 2007) Türkiye de Orman Mühendisliği Eğitiminin Tarihsel GeliĢimi 1856 yılından itibaren ülkemize getirilen Avrupalı ormancı uzmanların etkisiyle, yönetici ve ormancı teknik eleman yetiştirmek üzere, ülkemizde ilk ormancılık eğitimi ve öğretimi 1857 yılında İstanbul da başlamış ve bugünlere gelmiştir. Buna göre Türkiye de ormancılık eğitimi ve öğretiminin tarihsel gelişimini dönemler itibariyle aşağıdaki gibi olmuştur (Özdönmez vd., 1998; Eryılmaz, 1993; Tolunay, 2001): I. Dönem; ( ) Orman Okulu: Öğretim dili Fransızca olup, ortaokul çıkışlılarının kabul edildiği, 2-4 yıl eğitim verilen ve Rütbe-i Rabia unvanı ile mezun veren bir okuldur. II. Dönem; ( ) Orman ve Maden Okulu: Ortaokul çıkışlılarının kabul edildiği, öğretim süresi 4 yıl olan ve Orman Mühendisi unvanı ile mezun vermiş bir okuldur. III. Dönem; ( ) Halkalı Tarım ve Orman Okulu: Ortaokul çıkışlarının kabul edildiği ve öğretim süresi 4 yıl olan bir okuldur. IV. Dönem; ( ) Halkalı Tarım ve Orman Yüksek Okulu: Ortaokul ve lise çıkışlılarının kabul edildiği okulun öğretim süresi 4 yıl olup, mezunlarına Tarım Bakanlığının onayladığı bir icazetname verilmiştir. V. Dönem; ( ) Orman Yüksek Okulu: Öğretim süresi 1917 yılına kadar 2 yıl, daha sonra 3 yıl olan, lise ve dengi okul çıkışlılarının kabul edildiği bir okuldur yılına kadar mezunlarına Orman Fen Memuru unvanı, daha sonra Orman Mühendisi unvanı verilmiştir. 189

4 VI. Dönem; ( ) Yüksek Ziraat Enstitüsü Orman Fakültesi: 1934 yılında Orman Yüksek Okulu, Ankara da kurulan Yüksek Ziraat Enstitüsüne bağlı bir fakülte haline getirilmiştir. Lise ve dengi okul çıkışlılarının kabul edildiği fakültede öğretim süresi 4 yıl olup, ilk 2 yılı Ankara da, son 2 yılı da İstanbul/Bahçeköy de okutulmuştur. Mezunlarına Orman Yüksek Mühendisi unvanı verilmiştir. VII. Dönem: (1948- ) İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi: 1948 yılında Yüksek Ziraat Enstitüsünün kapatılması üzerine İstanbul/Bahçeköy deki Orman Fakültesi de İstanbul Üniversitesine bağlanmıştır. Lise çıkışlılarının kabul edildiği ve 4 yıllık öğretim süresine sahip bu fakültenin mezunlarına 1980 yılından önce Orman Yüksek Mühendisi unvanı, daha sonra Orman Mühendisi unvanı verilmiştir. Halen eğitim ve öğretimine devam eden Fakültenin bünyesine, Orman Mühendisliği bölümüne ilaveten 1980 li yıllardan itibaren iki bölüm (Orman Endüstri Mühendisliği ve Peyzaj Mimarlığı) daha eklenmiştir. VIII. Dönem: (1972- ) Karadeniz Teknik Üniversitesine Orman Fakültesi: 1972 yılına kadar Türkiye yükseköğretimde ormancılık eğitimi veren tek fakülte İÜ Orman Fakültesi olmasına rağmen, 1972 yılında Karadeniz Teknik Üniversitesine bağlı iki bölümlü (Orman Mühendisliği, Orman Endüstri Mühendisliği) bir Orman Fakültesi daha kurulmuş, daha sonra bünyesine Peyzaj Mimarlığı bölümü de eklenmiştir. Halen 3 bölümü bulunan fakültenin Orman Mühendisliği bölümünden mezun olanlarına Orman Mühendisi unvanı verilmektedir. IX. Dönem: (1993- ) Yeni Orman Fakülteleri: 1993 yılından itibaren yeni orman fakülteleri kurulmuş olup, halen 9 orman fakültesinde orman mühendisliği eğitimi ve öğretimi verilmektedir. Bunlar; 1) Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi 2) Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi 3) Çankırı Karatekin Üniversitesi Orman Fakültesi 4) Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi 5) İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi 6) Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Orman Fakültesi 7) Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi 8) Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi 9) Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi 2010 yılında yeni üniversitelerin kurulmasıyla üç yeni orman fakültesi daha açılmıştır. Fakat bu üç orman fakültesinde, eğitim ve öğretim söz konusu değildir. Bunlar; 1. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Orman Fakültesi, 2. Bursa Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi, 3. Karabük Üniversitesi Orman Fakültesidir. 190

5 2.2. Türkiye deki Orman Mühendisliği Eğitiminin Değerlendirilmesi Türkiye de orman mühendisliği eğitimini değerlendirmek amacıyla bazı araştırmalar yapılmıştır. Örneğin, 1969 yılında yapılan bir çalışmada (Kalıpsız vd., 1969); orman mühendislerinin %60 ının ve 1976 yılında yapılan bir çalışmada (Çepel, 1984) ise; %87 sinin en çok yönetim ve işletmecilik alanında bilgiye ihtiyaç duydukları tespit edilmiştir. Ayrıca 1998 yılında orman işletme yöneticileri üzerinde yapılan bir araştırmada (Daşdemir, 1998); yöneticilerin %92 sinin çeşitli nedenlerle (sosyo-ekonomik bilgi yetersizliği, uygulama eksikliği, yabancı dil yetersizliği, branşlaşmanın olmaması vb.) orman fakültelerindeki eğitim ve öğretim sisteminden memnun olmadıkları ve özellikle fakülte eğitiminin Türkiye ormancılığının sorunlarını çözemediğini ve bu nedenle halkla ilişkiler, yönetim, ekonomi, planlama, işletme, muhasebe, hukuk gibi sosyal ve ekonomik içerikli derslere daha fazla ihtiyaç olduğu saptanmıştır. ABD, Avustralya ve İsveç deki bazı üniversitelerin ormancılık eğitimleri içindeki sosyo-ekonomik içerikli derslerin payı %23-36 arasında değişirken, ülkemizde bu oranlar İÜ Orman Fakültesi Orman Mühendisliği bölümünde 1991 yılında %14 (Geray, 1991) ve 2013 yılında %17, BÜ Orman Fakültesi Orman Mühendisliği bölümünde yaklaşık %13-14 olarak gerçekleşmiştir (sadece zorunlu ders saatleri dikkate alınmıştır). Orman mühendisliği eğitimini ülkemizdeki 9 orman fakültesinin orman mühendisliği bölümünde okuyan 670 öğrencinin bakış açısıyla değerlendirmek amacıyla yapılan bir araştırmada (Daşdemir ve Atmiş, 2008) aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir; Öğrencilerin yaklaşık %10 u orman mühendisinin ne iş yaptığını tam olarak bilmemekte ve %50 si ise orman mühendisini ormanları koruyan, genişleten, geliştiren, işleten ve sürekliliğini sağlayan, dikim, bakım, gençleştirme, kesim, yangın vb. işlerle uğraşan, yani daha çok teknik ve biyolojik işlerle uğraşan bir meslek elemanı olarak görmektedir. Orman mühendisini; orman kaynaklarını yöneten, planlayan ve onlardan topluma fayda ve hizmet sunan, yani toplum ile orman kaynakları arasında bağ kuran ve toplum refahı doğrultusunda ona müdahale eden (dolayısıyla sosyal ve ekonomik bilgisi ön planda olan) bir eleman olarak görenlerin oranı ise %22 dir. Öğrencilerin %75 i orman mühendisi olacaklarından dolayı çok mutlu ve mutludur. Öğrencilerin %64.6 sı mezun olduktan sonra kısa ve orta vadede iş bulacağını düşünmektedir. Öğrencilerin %86.7 si orman mühendisliğini geleceği parlak ve gelişme umudu olan bir meslek olarak değerlendirmektedir. Öğrenciler tarafından orman mühendisliği bölümünün tercih edilme sırası ise 11 dir. Bartın için bu rakam 12 dir. Öğrencilerin yarıdan fazlası (%55) orman fakültelerindeki orman mühendisliği eğitimini çağdaş ormancılık anlayışına uygun bulmamaktadır. Öğrencilerin %72.5 i biyolojik ve ekolojik kapsamlı derslerin ormancılık eğitiminde önemli olduğunu düşünmektedir. Bu sonuç ormancılığın hâlâ dar kapsamlı bir etkinlik olarak algılandığını, 191

6 özellikle sosyal ve ekonomik boyutunun tam olarak algılanmadığını, bu konuda gerekli eğitimin verilemediğini, öğrencide vizyon ve misyon oluşturulamadığını göstermektedir. Öğrencilerin %53 ü orman fakültelerinde halen uygulanan öğretim ve ders geçme sistemini uygun ve normal bulmaktadır. Öğrenciler ormancılık eğitiminde öncelikli olan üç sorunu; teorik ders fazlalığı ve uygulama eksikliği, fiziki alt yapı yetersizliği ve ezbere dayalı bir öğretim ve ders geçme sistemi şeklinde tespit etmiştir. Ayrıca ülkemizdeki 9 orman fakültesinde çalışan 162 akademisyenin bakış açısıyla orman mühendisliği eğitimini değerlendirmek amacıyla yapılan bir araştırmada (Atmiş ve Daşdemir, 2008) ise aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır; Akademisyenlerin büyük çoğunluğu orman mühendisliği mesleğini geleceği parlak ve gelişme umudu olan bir meslek olarak görmekte ve orman mühendisliği bölümünden mezun olanların orta vadede iş bulacağını düşünmektedir. Akademisyenlerin yarısından fazlası (%58.6) orman fakültelerindeki ormancılık eğitimini çağdaş ormancılık anlayışına uygun bulmamaktadır. Akademisyenlerin %55.6 sı biyolojik ve ekolojik kapsamlı derslerin ormancılık eğitiminde daha önemli olduğunu ifade etmiştir. Bu durum akademisyenlerin büyük çoğunluğu tarafından ormancılığın ve ormancılık eğitiminin dar kapsamlı (biyolojik-ekolojik) bir etkinlik olarak algılandığını, özellikle sosyal ve ekonomik boyutunun tam olarak algılanmadığını göstermektedir. Akademisyenlerin %60.5 i ormancılık eğitimde uygulanan öğretim ve ders geçme sisteminin uygun ve normal olduğunu düşünmektedir. Akademisyenler ormancılık eğitiminde öncelikli olan üç sorunu; teorik ders fazlalığı, öğrenci kalitesinin düşüklüğü ve akademik kadronun yetersizliği şeklinde tespit etmiştir. Diğer yandan KTÜ Orman Fakültesi Orman Mühendisliği bölümü öğrencileri üzerinde yapılan bir çalışmada (Türker, 2005); orman mühendisliği bölümünün genellikle son sıralarda tercih edildiği, düşük puanla öğrenci girişlerinin olduğu ve öğrenci kalitesinin gittikçe düştüğü, okuyan öğrencilerin ancak %54 ünün orman mühendisliği bölümünden memnun olduğu, bu nedenle nitelikli orman mühendisi yetiştirmenin ve etkili eğitim stratejileri geliştirmenin güç olduğu vurgulanmaktadır. Bu konuda yapılan bir araştırmada (Miller, 2004) ise; çoğu Avrupa ülkesinde üniversitelerin ormancılık bölümünü tercih eden öğrenci sayısının, yani talebin, gittikçe azaldığı ifade edilmektedir. O halde, çağdaş ormancılıkta sosyo-ekonomik boyutun olmazsa olmaz koşulu olduğu ve salt biyolojik, teknik ve ekolojik bilgilerle orman kaynaklarının toplum refahı doğrultusunda yönetmenin mümkün olmadığı dikkate alınarak, Türkiye de orman mühendisliği eğitiminin çağdaş ormancılığa ve ülkemiz gerçeklerine uygun, sosyo-ekonomik bilgi boyutunu ön planda tutan orman kaynaklarının yönetimi biçiminde bir içeriğe kavuşturulması gerekmektedir (Daşdemir, 2007). 192

7 Dolayısıyla ormancılıkta eğitimin amacı; orman kaynaklarını tanıyan ve özelliklerini bilen, aralarındaki ilişkileri açıklayan, orman kaynaklarına toplum refahı doğrultusunda ve bir sistem anlayışı içinde planlı müdahale ederek optimal ve sürdürülebilir fayda sağlayan insan gücünü (orman mühendisini) yetiştirmektir. Yani fiziksel kuvvetten çok, fikri düşünceye önem veren, biyolojik, ekolojik ve teknik bilgilerin yanında ekonomik, sosyal ve kültürel bilgilere sahip, ileriyi gören, rasyonel karar verme ve akıl yürütme yeteneğine sahip olan bir meslek adamı yetiştirmektir. Ormancılığı gelişmiş ülkelerde, ormancılık eğitiminin amacı orman kaynaklarını toplum refahı doğrultusunda rasyonel yöneten insan gücü yetiştirmektir (Geray, 1991; Daşdemir ve Atmiş, 2008). 3. BARTIN ORMAN FAKÜLTESĠNDE ORMAN MÜHENDĠSLĠĞĠ EĞĠTĠMĠ 3.1. Ders Planları ve Tarihsel GeliĢimi Bartın Orman Fakültesi, 1992 yılında o zamanki adıyla Zonguldak Karaelmas Üniversitesine bağlı üç bölümlü (orman mühendisliği, orman endüstri mühendisliği, peyzaj mimarlığı) bir fakülte olarak kurulmuştur de Bartın Üniversitesinin kurulmasıyla birlikte, bu üniversiteye bağlı bir fakülte haline gelmiştir. Orman mühendisliği bölümüne 1993 de yılında öğrenci alınmaya başlanmış ve ilk mezunlarını 1997 de vermiştir. O zamanki yılların ders planları ve anabilim dallarının yapılanması incelendiğinde, İÜ Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümünün model alındığı anlaşılmaktadır yılları arasında 4 yıllık eğitim süresince 2547 sayılı Kanunun 5i maddesi dersleri (Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Türk Dili, Yabancı Dil) dahil, 57 zorunlu ders (159 kredi), 8 seçmeli ders (16 kredi) olmak üzere toplam 65 ders ve 175 krediyle öğrenci mezun edilmiştir yılında İÜ Orman Fakültesinin girişimleri sonucunda İstanbul da bölüm başkanlarının katıldığı bir toplantıda alınan karar gereğince; orman mühendisliği bölümlerinin ders planlarında bir standartlık oluşturulması, değişen koşullara ve çağdaş ormancılık anlayışına uygunluk sağlanması amacıyla bölümümüz ders planında revizyona gidilmiştir. Bazı dersler programdan çıkarılmış, bazı yeni dersler eklenmiş, ders saatleri düzenlenmiş ve toplam 13 kredi azaltılmıştır. Böylece 5i dersleri dahil 58 zorunlu (146 kredi), 8 seçmeli ders (16 kredi) olmak üzere toplam 66 ders ve 162 kredi ile öğrenci mezun edilmeye başlanmıştır yılında çıkarılan 5531 sayılı yetki yasasıyla birlikte, ders planlarının revizyonu tekrar gündeme gelmiştir. Bu amaçla Nisan 2007 tarihlerinde İÜ Orman Fakültesinde geniş katılımlı bir çalıştay yapılmıştır. O zamanki ders planımız tarafımdan incelenmiş ve 5531 sayı yetki yasasının gerektirdiği bilgi kompozisyonun büyük ölçüde karşılandığı anlaşılmıştır. Ancak yine de revize edilmesi gereken hususlar öneriler şeklinde ifade edilmiştir (Daşdemir, 2007) yılına Bologna süreci çalışmaları kapsamında bölümümüzün ders planları, hem sürecin istekleri, hem 5531 sayı yetki yasasının gerekleri, mezunların yeterliliği ve paydaşların görüşleri dikkate alınarak yeniden revize edilmiştir. Yapılan değişikliklerden sonra orman mühendisliği bölümünde 4 yıllık lisans eğitim ve öğretim süresince yarıyıllar itibariyle okutulan dersler ve AKTS kredileri (Ders Planı) Çizelge 1 de verilmiştir. 193

8 Çizelge 1. BÜ Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü Ders Planı (2011 den itibaren). 1. S I N I F (Bölüm Kodu:108) 1.Yarıyıl Dersleri 2.Yarıyıl Dersleri Dersin Kodu Dersin Adı TE PR AKTS Dersin Kodu Dersin Adı TE PR AKTS ORM103 Genel Botanik ORM104 İstatistik Metotlar ORM111 Zooloji ORM108 Genetik ve Fizyoloji ORM113 Orman Mühendisliğine Giriş ORM110 Genel Ekoloji MAT185 Genel Matematik ORM112 Bilgisayar Destekli Çizim KİM185 Genel Kimya ORM114 Ölçme Bilgisi TBT181 Temel Bilgi Teknoloji Kullanımı Seçmeli Ders Seçmeli Ders TÜR181 Türk Dili I TÜR182 Türk Dili II YDL183 Yabancı Dil I YDL184 Yabancı Dil II AİT181 Atatürk İ.İ.Tarihi I AİT182 Atatürk İ.İ.Tarihi II Seçmeli Dersler Seçmeli Dersler BED185 Beden Eğitimi I BED186 Beden Eğitimi II MÜZ187 Müzik FOT188 Fotoğrafçılık S I N I F 3.Yarıyıl Dersleri 4.Yarıyıl Dersleri Dersin Kodu Dersin Adı TE PR AKTS Dersin Kodu Dersin Adı TE PR AKTS ORM203 Toprak İlmi ORM204 Orman Ekolojisi ORM213 Ormancılık Hukuku ORM206 Mera Amenajmanı ORM217 Dendrometri ORM216 Staj I ORM221 Gymnospermae ORM218 Ekonomi ORM225 Fitopatoloji ORM222 Angiospermae ORM224 Toprak Koruma Seçmeli Ders Seçmeli Ders Seçmeli Ders Seçmeli Ders Seçmeli Dersler Seçmeli Dersler ORM205 Jeoloji ORM212 Orman İçi Su ürünleri ORM207 Harita ve Kadastro Tekniği ORM228 Yaban Hayatı Bilgisi ORM209 Mühendislik Mekaniği ORM230 Ağacın Teknolojik Özellikleri ORM211 Ağaç Morfolojisi ORM232 Bitki Beslenmesi ORM219 Mesleki Yabancı Dil ORM234 Bitki Sosyolojisi ORM233 Çevre Koruma ORM236 Korunan Alan Yönetimi S I N I F 5.Yarıyıl Dersleri 6.Yarıyıl Dersleri Dersin Kodu Dersin Adı TE PR AKTS Dersin Kodu Dersin Adı TE PR AKTS ORM307 Orman Yollarının Planlanması ORM310 Orman Entomolojisi ORM317 Maliye ORM312 Hasılat Bilgisi ORM319 Silvikültürün Temel Esasları ORM314 Staj II ORM321 Havza Amenajmanı ORM320 Silvikültür Tekniği ORM323 Ormancılık İş Bilgisi ORM322 Orman Transport Tekniği ORM327 Fidanlık Tekniği ORM326 Orman Bakımı Seçmeli Ders Seçmeli Ders Seçmeli Ders Seçmeli Ders Seçmeli Dersler Seçmeli Dersler ORM305 Pazarlama ORM328 Muhasebe ORM309 Sel ve Çığ Kontrolü ORM330 Ormancılıkta Mekanizasyon ORM329 Diri Örtü İle Mücadele ORM334 Ormancılıkta Halkla İlişkiler ORM331 Tarımsal Ormancılık ORM336 Su Kaynaklarının Korunması ORM335 Yöneylem Araştırması ORM338 Silvikültürel Projelendirme ORM337 Odun Dışı Orman Ürünleri ORM340 Ormancılık Hukuku Uygulamaları S I N I F 7.Yarıyıl Dersleri 8.Yarıyıl Dersleri Dersin Kodu Dersin Adı TE PR AKTS Dersin Kodu Dersin Adı TE PR AKTS ORM401 Ormancılık İşletme Ekonomisi ORM406 Ormancılık Yönetim Bilgisi ORM403 Coğrafi Bilgi Sistemleri ORM408 Bitirme Ödevi ORM407 Orman Koruma ORM422 Orman Amenajmanı ORM417 Ormancılık Politikası ORM424 Ağaçlandırma ORM421 Orman Amenajmanı Esasları ORM428 Uzaktan Algılama Seçmeli Ders Seçmeli Ders Seçmeli Ders Seçmeli Ders Seçmeli Dersler Seçmeli Dersler ORM409 Foto Yorumlama ORM404 Orman Ürünlerinden Faydalanma ORM413 Ağaç Islahı ORM430 Ormancılıkta Biyolojik Mücadele ORM415 Ormancılıkta Değer Tayini ORM432 Biyokütle ORM433 Sosyal Ormancılık ORM434 Arazi Sınıflandırması ORM437 Enerji Ormancılığı ORM436 Orman Hava Hatları ORM441 Kavak Yetiştirme ORM438 Planlama ve Proje Değerlendirme ORM443 Proje I ORM440 Proje II

9 3.2. Bologna Süreci Kapsamında Ders Planında Yapılan DeğiĢiklikler ve Değerlendirmeler Bilindiği gibi 1998 yılında Fransa, İtalya, Almanya ve İngiltere eğitim bakanlarının yaptıkları toplantı sonunda yayımlanan Sorbonne Bildirisi ile Bologna Sürecinin temelleri atılmıştır yılında ise, 29 Avrupa ülkesinin yükseköğretimden sorumlu bakanlarının Avrupa da ortak bir yükseköğretim alanı yaratma düşüncesiyle imzaladıkları Bologna Bildirisi ile de Bologna Süreci resmen başlamıştır. Ülkemiz 2001 yılında sürece dahil olmuş ve zamanla sürece yeni ülkelerin katılımıyla ülke sayısı 47 ye çıkmıştır. Bologna süreci hedeflediği Avrupa da ortak bir yükseköğretim alanı içerisinde ülkelerin yükseköğretim sistemlerinin kendilerine özgü farklılıkları korunarak birbirleriyle uyumlu hale getirilmesi ve bu şekilde, bir ülkeden ya da yükseköğretim sisteminden diğerine geçişin kolaylaştırılması, öğrenciler ve öğretim görevlilerinin hareketliliğinin ve istihdamının artırılması planlanmıştır. Böylece gelişen ABD bilimine ve eğitim sistemine karşı güçlü bir Avrupa ekolü veya ekseni oluşturulmaya çalışılmıştır. Bologna süreci ile beraber dersin teorik ve uygulama saatlerinin bileşkesinden oluşan klasik kredi sistemi yerine, öğrenci odaklı, dersin toplam iş yükünü gösteren (teorik ve uygulama ders süresi, derse öğrencinin hazırlanması, ders dışı çalışmaları, sınavlara hazırlık, ödevler, projeler vb. faaliyetlerin tümünü temsil eden) Avrupa Kredi Transfer Sistemi (AKTS veya ECTS) getirilmiştir. Buna göre Bologna Sürecinin ders planlarına yönelik öngörüleri aşağıda özetlenmiştir: - 5i dersleri hariç her yarıyıldaki toplam ders sayısı 5-8, - 5i dersleri hariç 8 yarıyıldaki toplam ders sayısı 40-56, - 5i dersleri hariç her yarıyıldaki toplam ders saati saat, - Her yarıyılda 30 AKTS ve 8 yarıyılda toplam 240 AKTS, - 5i dersleri hariç zorunlu derslerin toplam ders sayısına oranı %70-80, - 5i dersleri hariç seçmeli ders sayısının toplam ders sayısına oranı %20-30, - 5i dersleri hariç alan dışı seçmeli ders sayısının seçmeli ders sayısına oranını asgari %10 olmalıdır. Bir taraftan Bologna sürecinin öngörüleri, diğer taraftan dünyadaki gelişmeler, çağdaş ormancılık anlayışı ve 5531 sayılı yetki yasasının gerekleri dikkate alınarak, bölümümüz ders planında aşağıdaki düzenlemeler yapılmıştır: 1) 5i dersleri hariç her yarıyıldaki toplam ders sayısı 6-8, 8 yarıyılda toplam ders sayısı 56, her yarıyıldaki toplam ders saati (teori+uygulama) saat, 8 yarıyıldaki toplam ders saati 156 saat, her yarıyılda 30 AKTS ve 8 yarıyılda toplam 240 AKTS olacak şekilde bir düzenleme yapılmıştır. 2) 5i dersleri hariç toplam ders sayısı 56 dır. Bunun 14 ü seçmeli, 42 si zorunlu derstir. Birinci sınıfta her yarıyılda birer adet alan dışı seçmeli ders vardır. 2. sınıftan itibaren öğrenci her yarıyılda 2 adet seçmeli ders alacaktır. Böylece 5i dersleri hariç seçmeli ders sayısının toplam ders sayısına oranı %25 dir. Alan dışı seçmeli ders sayısının toplam seçmeli ders sayısına oranı ise %14 dür. 195

10 3) Ayrıca öğrencinin mesleki bilgi ve görgüsünü artırmak amacıyla 2. ve 3. sınıflarda 20 şer iş günü olmak üzere toplam 40 gün staj yapmasını sağlayacak Staj I ve Staj II dersleri 2 AKTS olarak düzenlenmiştir. Son sınıfta iki dönemde öğrencilere proje yapma alışkanlığı kazandırmak amacıyla Proje I ve Proje II seçmeli derslerine yer verilmiştir. 4) Orman mühendisliği eğitiminde dengeli ve kapsayıcı bir bilgi birikimi oluşturmak amacıyla bazı derslerin yarıyılı değiştirilmiş, bazıları zorunludan seçmeliye dönüştürülmüş, bazıları programdan kaldırılmış, bazı yeni zorunlu ve seçmeli dersler konulmuştur (Çizelge 2). Çizelge 2. Yarıyılı Değiştirilen, Seçmeliye Dönüştürülen, Kaldırılan ve Yeni Konulan Dersler. YARIYILI DEĞĠġTĠRĠLEN DERSLER Eski Durum Yeni Durum Yarıyıl Dersin kodu, adı, kredisi, AKTS si Yarıyıl Dersin kodu, adı, kredisi, AKTS si IV ORM220 Orman Entomolojisi (2-2-3)-5 VI ORM310 Orman Entomolojisi (2-2-3)-4 VI ORM318 Mera Amenajmanı (2-0-2)-4 IV ORM206 Mera Amenajmanı (2-0-2)-4 VIII ORM410 Orman Koruma (4-0-4)-5 VII ORM407 Orman Koruma (3-0-3)-4 IV ORM226 Mühendislik Mekaniği (2-0-2)-2 III ORM209 Mühendislik Mekaniği (2-0-2)-4 III ORM223 Yaban Hayatı Bilgisi (2-0-2)-3 IV ORM228 Yaban Hayatı Bilgisi (2-0-2)-4 ZORUNLU DERSTEN SEÇMELĠYE DÖNÜġTÜRÜLEN DERSLER Eski durum (Zorunlu) Yeni Durum (Seçmeli) Yarıyıl Dersin kodu, adı, kredisi, AKTS si Yarıyıl Dersin kodu, adı, kredisi, AKTS si I ORM106 Jeoloji (2-2-3)-3 III ORM205 Jeoloji (2-0-2)-4 IV ORM226 Mühendislik Mekaniği (2-0-2)-2 III ORM209 Mühendislik Mekaniği (2-0-2)-4 III ORM235 Ağaç Morfolojisi (2-0-2)-3 III ORM211 Ağaç Morfolojisi (2-0-2)-4 IV ORM210 Orman İçi Su ürünleri (2-0-2)-3 IV ORM212 Orman İçi Su ürünleri (2-0-2)-4 III ORM223 Yaban Hayatı Bilgisi (2-0-2)-3 IV ORM228 Yaban Hayatı Bilgisi (2-0-2)-4 V ORM325 Sel ve Çığ Kontrolü (2-0-2)-4 V ORM309 Sel ve Çığ Kontrolü (2-0-2)-4 VI ORM324 Muhasebe (2-0-2)-3 VI ORM328 Muhasebe (2-0-2)-4 VII ORM405 Pazarlama (2-0-2)-3 V ORM305 Pazarlama (2-0-2)-4 VII ORM411 Foto Yorumlama (2-0-2)-4 VII ORM409 Foto Yorumlama (2-0-2)-4 VII ORM423 Ağaç Islahı (2-0-2)-3 VII ORM413 Ağaç Islahı (2-0-2)-4 VIII ORM426 Orman Ürünlerinden Faydal. (2-0-2)-3 VIII ORM404 Orman Ürünlerinden Faydal. (2-0-2)-4 PROGRAMDAN KALDIRILAN DERSLER Yarıyıl Dersin kodu, adı, kredisi, AKTS si I ORM105 Teknik Resim (1-2-2)-2 II ORM110 Meteoroloji ve Klimatoloji (2-0-2)-3 II TBT182 Temel Bilgisayar Bilimleri (2-2-3)-4 YENĠ AÇILAN ZORUNLU DERSLER Yarıyıl Dersin kodu, adı, kredisi, AKTS si I ORM113 Orman Mühendisliğine Giriş (2-0-2)-3 II ORM110 Genel Ekoloji (2-0-2)-3 II ORM112 Bilgisayar Destekli Çizim (2-2-3)-4 VII ORM403 Coğrafi Bilgi Sistemleri (1-2-2)-5 YENĠ AÇILAN SEÇMELĠ DERSLER Yarıyıl Dersin kodu, adı, kredisi, AKTS si I MÜZ187 Müzik (2-0-2)-4 II FOT188 Fotoğrafçılık (2-0-2)-4 III ORM207 Harita ve Kadastro Tekniği (2-0-2)-4 IV ORM236 Korunan Alan Yönetimi (2-0-2)-4 V ORM329 Diri Örtü İle Mücadele (2-0-2)-4 V ORM337 Odun Dışı Orman Ürünleri (2-0-2)-4 VI ORM336 Su Kaynaklarının Korunması (2-0-2)-4 VI ORM338 Silvikültürel Projelendirme (2-0-2)-4 VI ORM340 Ormancılık Hukuku Uygulamaları (2-0-2)-4 VII ORM415 Ormancılıkta Değer Tayini (2-0-2)-4 VII ORM443 Proje I (2-0-2)-4 VIII ORM430 Ormancılıkta Biyolojik Mücadele (2-0-2)-4 VIII ORM432 Biyokütle (2-0-2)-4 VIII ORM440 Proje II (2-0-2)-4 196

11 Görüldüğü gibi, 5531 sayılı yetki yasasının 4. maddesinde sayılan orman mühendislerinin faaliyet konularına uygun olarak; ormancılıkta değer tayini, ormancılıkta biyolojik mücadele, su kaynaklarının korunması, ormancılık hukuku uygulamaları, korunan alan yönetimi, odun dışı orman ürünleri gibi bazı yeni dersler programa eklenmiştir. Böylece ders planında yapılan bu değişikliklerle hem Bologna sürecine uyum sağlanmış, hem de 5531 sayılı yetki yasasının kapsam ve içeriğine hizmet eden bir ders planı oluşturulmuştur. Ayrıca bu ders planı, 2009 tarihli Orman Mühendisleri Odası Mesleki Deneyim Kazanma ve Meslek Mensupluğu Sınav Yönetmeliği nin 40. maddesinde yer alan konuları da kapsamaktadır Bölümün Tanıtımı, Mezunlar, Öğrenci Sayısı ve GiriĢ Puanları BÜ Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü lisans eğitiminin amacı; ulusal ve uluslararası nitelikte çağdaş bir eğitim ve öğretim sürdürerek, orman kaynaklarının sürdürülebilir yönetimini sağlayan, olayları çok boyutlu düşünen, yorumlayan, bilimsel etik değerleri yüksek, toplumsal sorumluluk taşıyan, bilimsel araştırmaları ve gelişmeleri izleyen, evrensel bilime ve uygulamaya katkı sağlayan orman mühendisleri yetiştirmektir. Bu amaçla Orman Mühendisliği Bölümünde halen Orman Botaniği, Orman Amenajmanı, Ormancılık Ekonomisi, Silvikültür, Orman Entomolojisi ve Koruma, Orman İnşaatı ve Transportu, Ölçme Bilgisi ve Kadastro, Ormancılık Politikası, Ormancılık Hukuku, Toprak İlmi ve Orman Ekolojisi, Havza Amenajmanı adıyla 11 Anabilim Dalı mevcut olup, 7 Profesör, 5 Doçent, 14 Yardımcı Doçent, 3 Araştırma Görevlisi ve 1 Öğretim Görevlisi olmak üzere toplam 30 akademik personel görev yapmaktadır. Orman Mühendisliği Bölümüne ilk defa 1993 de öğrenci alınmış ve ilk mezunlarını 1997 de vermiştir den bu yana, yaklaşık 20 yıllık bir süre içerisinde toplam 666 öğrenci orman mühendisi olarak mezun olmuştur (Çizelge 3) yılından itibaren de bölümümüzden mezun olan öğrencilere Bolonga süreciyle uyumlu olarak Diploma Eki verilmeye başlanmıştır. Çizelge 3. Orman Mühendisliği Bölümünden Yılar İtibariyle Mezun Olanların Sayısı. Yıllar Mezun Sayısı Mezun Sayısı Yıllar Kız Erkek Toplam Kız Erkek Toplam TOPLAM Bartın Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümüne MF puan türüyle öğrenci alınmaktadır. Bölümün öğrenci kontenjanları 2008 yılına kadar yaklaşık her yıl 80 öğrenci iken, bu sayı 2009 yılından itibaren 120 nin üzerine çıkmıştır yılı kontenjanı 57 ve 2013 yılı kontenjanı ise 21 olarak gerçekleşmiştir (Çizelge 4). Bölümümüzde halen 126 sı kız, 300 ü erkek olmak üzere toplam 197

12 426 öğrenci eğitim-öğretim görmektedir. Derslikler, laboratuvar ve arazi çalışmaları dikkate alındığında, kaliteli bir eğitim-öğretim yapılabilmesi için öğrenci kontenjanlarının olması gerektiği düşünülmektedir. Çizelge 4. BÜ Orman Mühendisliği Bölümü Öğrenci Kontenjanları ve Kayıt Durumu. Yıllar Puan Türü Ġstenen Kayıt Olan Öğrenci Sayısı En Küçük Kontenjan Kız Erkek Toplam Puan 2009 MF , MF , MF , MF , MF , Bölümün Akreditasyonu (MÜDEK) yıllarında İÜ Orman Fakültesi yetkilileri ve uzman elemanlarıyla görüşmeler ve ortak çalışmalar yapılarak Orman Mühendisliği Bölümü için MÜDEK (Mühendislik Eğitim Programları Değerlendirme ve Akreditasyon Derneği) Program Ölçütlerinin aşağıdaki gibi olabileceği belirlenmiştir: Orman mühendisliği bölümü mezunlarının; - Orman mühendisliği alanındaki problemlerin çözümlerinin gerektirdiği matematik ve istatistik dahil temel bilimler ile program amaçları doğrultusunda ekolojik, biyolojik, silvikültürel, teknik, sosyo-ekonomik, hukuki ve yönetsel konularda bilgi yeterliliğine, - Orman kaynaklarının elemanlarını bir sistem olarak tanıma, aralarındaki ilişkileri analiz etme ve orman kaynaklarına toplum refahı doğrultusunda ve sürdürülebilirlik ilkesi çerçevesinde bilinçli müdahale edebilme bilgi ve becerisine, - İleriyi görebilme, çok boyutlu düşünebilme, alternatif geliştirebilme ve aralarından seçim yapabilme, çok sayıda faktörü dikkate alarak yorum yapabilme ve uzun vadeli düşünebilme yeteneğine, - Orman kaynaklarının ve ormancılığın doğa koruma ve sürdürülebilir kalkınmadaki yerini, önemini, diğer sektörlere ve toplumsal yapıya sağlanan faydaları anlama ve algılamada yeterliliğe, - Program amaçları doğrultusunda teorik bilgileri ve ilkeleri uygulamada yeterlilik ve mesleki uygulamalar hakkında bilgiye sahip olduğu kanıtlanmalıdır. Diğer yandan İÜ Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümünün 2013 yılında MÜDEK e yaptığı başvuru sonucunda, Orman Mühendisliği Bölümünün Program Ölçütleri MÜDEK tarafından aşağıdaki gibi belirlenmiştir: 1. Mezunların orman mühendisliği uygulamalarıyla ilişkili problemlerin çözümlerinin gerektirdiği matematik ve istatistik dahil, temel bilimler ile program amaçları doğrultusunda ekolojik, biyolojik, silvikültürel, teknik, sosyo-ekonomik, hukuki ve yönetsel konularda evrensel ve yerel bilgi yeterliliğine sahip oldukları kanıtlanmalıdır. 198

13 2. Program, mezunlarına, ayrıca, orman kaynakları ve ilgili ekosistem elemanlarını bir sistem olarak tanıma, çağdaş ölçüm, modelleme ve bilgi sistemlerini kullanarak aralarındaki ilişkileri analiz etme, envanter yapabilme, orman ve ilgili ekosistemlere sürdürülebilirlik ilkesi doğrultusunda bilinçli müdahale edebilecek tasarımları geliştirebilme, planlama, plan ve uygulamaları yönetme bilgi ve becerisini vermelidir. Ancak bu ölçütler doğrultusunda Bölümümüz adına akreditasyon için henüz MÜDEK e bir başvuru söz konu değildir Teknik Geziler ve Staj Orman mühendisliği uygulamalı bir bilim dalı olduğu için teknik geziler ve stajlar son derce önemli olup, eğitimin bir parçası olarak görülmelidir. Teknik gezilerin ve stajların amacı eğitimöğretim süresince öğrenilen teorik bilgilerin uygulamaya aktarılması, pekiştirilmesi, deneyim kazanılması ve ormancılık mesleğinin tanıtılmasıdır. Bu nedenle teknik gezilere ve stajlara gereken önem verilmeli ve yeterli kaynak ayrılmalıdır. Üniversitemizin maddi olanakları dahilinde son sınıf öğrencilerine hemen her yıl bir hafta süreyle teknik geziler düzenlenmektedir. Örneğin, 2011 yılında Bursa ve Çanakkale Orman Bölge Müdürlüklerine, 2012 yılında Antalya ve Muğla Orman Bölge Müdürlüklerine, 2013 yılında da Amasya Orman Bölge Müdürlüğüne teknik geziler düzenlenmiştir. Teknik gezilere orman mühendisliği eğitiminin hemen her alanından yeterli sayıda öğretim elemanı katılmalı, uygulamayla işbirliği içerisinde iyi bir planlama yapılmalı ve yeterli kaynak ayrılmalıdır. Teknik geziler son sınıfta öğrenciye maddi yük getirmeyecek şekilde, birer hafta süreyle birkaç kez tekrarlanmalıdır. Bartın Orman Fakültesinin 2009 tarihli staj uygulama yönergesine göre; Orman mühendisliği bölümü öğrencilerinden 4. ve 6. yarıyıllarında devam sürelerini tamamlamış olanlar, stajlarını iki yaz tatili döneminin her birinde 20 şer iş günü olmak üzere, toplam 40 iş günü Fakültece hazırlanacak programa göre yapmakla yükümlüdürler. Orman Mühendisliği Bölümü öğrencileri stajlarından birini orman işletmelerinde yapmak zorundadır. Öğrencilerin farklı ormancılık faaliyetlerini yerinde ve uygulamalı olarak görebilmesi için, stajların farklı coğrafi bölgelerde yapılması esastır. Ancak stajların farklı ormancılık birimlerinde veya konularında yapılması halinde, iki staj aynı bölgede veya ilde yapılabilir. Ancak uygulamada çoğu stajın gerekli şekilde yapılmadığı, uygulayıcıların staja gereken önemi vermedikleri, öğrencilerle ilgilenmedikleri ve staj yapan öğrencilere ücret ödenmediği bilinmektedir (Özkan, 1984; Ata, 1990; Çelik, 1990; Tanyel, 1990; Atmiş vd., 2008). Stajların başarılı ve faydalı olması için, öğrenciye barınma yeri verilmesi, makul bir ücret ödenmesi, gerekli ilginin gösterilmesi, yetki ve sorumluk verilerek işe devamı ve işlere katılımı sağlanmalıdır. Stajın bir formalite ve külfet görülmemesi gerekmektedir. Ayrıca staj yeri seçiminin öğrenciye bırakılmaması, bu konuda fakültelerin rehberlik etmesi, fakültelerin kontrolünde iyi planlama ve uygulama yapılması gerekmektedir. Gerçekte yapılmayıp kağıt üzerinde yapıldı gibi gösterilen staj uygulamalarına (naylon staj) son verilmesi, hem öğrencinin hem de uygulayıcı birimlerim staja gereken önemi vermesi ve 199

14 stajların denetlenmesi gerekmektedir. Diğer yandan şu anki staj süresinin yeterli olduğu, ancak eğitimöğretim süresinin 5 yıla çıkarılarak son yılın tamamen staja ayrılması ve stajyer olarak uygulayıcı birimlerde çalışılmasının da öğrenciler ve ormancılık örgütü çalışanları tarafından büyük oranda kabul gördüğü saptanmıştır (Atmiş vd., 2008) 3.5. Stratejik Plan 2012 yılında Bartın Üniversitesinin stratejik plan yapımı çalışmaları kapsamında Orman Fakültesinin Stratejik Planı ( ) yapılmış ve bu stratejik plan içerisinde orman mühendisliği bölümü de yer almıştır. Stratejik planda bölümün mevcut durumu, akademik faaliyetleri, yayınları, araştırma projeleri, fakülte bazında misyon, vizyon, temel değerler, SWOT analizi, dönemine ilişkin bölümün stratejik amaçları, hedefleri ve performans göstergeleri, izleme değerlendirme bilgileri yer almıştır. Stratejik Plan üniversitemizin web sayfasına konulmuştur. Yapılan stratejik planın işlevsel olması için, stratejik planın gereklerinin yerine getirilip gerilmediği zaman zaman kontrol edilmeli, performans göstergeleri izlenmeli, değerlendirmeli ve sapmalar varsa üzerinde durulmalıdır. Böylece bir sonraki plan dönemine ilişkin sağlam bir yapı oluşturulmalıdır. Aksi takdirde yapılan planlar rafta kalmaktadır Yüksek Lisans ve Doktora Eğitimi Bartın Üniversitesi Orman Mühendisliği Bölümünün lisansüstü (yüksek lisans ve doktora) eğitiminin amacı; ulusal ve uluslararası nitelikte çağdaş bir eğitim ve öğretim sürdürmek, orman kaynaklarının sürdürülebilir yönetimini sağlayan, olayları çok boyutlu olarak düşünüp yorumlayan, bilimsel etik değerleri yüksek, toplumsal sorumluluk taşıyan Orman Yüksek Mühendisleri ve Doktorantlar yetiştirmek ve bilimsel araştırmaları geliştirmek suretiyle evrensel bilime ve uygulamaya katkı sağlamaktır. Bölümümüzde 1994 yılında Yüksek Lisans, 1995 yılında da Doktora eğitimi başlamıştır. Halen BÜ Fen Bilimleri Enstitüsünün lisansüstü eğitim ve öğretim programı çerçevesinde bölümümüzde Tezli Yüksek Lisans ve Doktora eğitimi verilmektedir. Son 5 yılın öğrenci sayıları Çizelge 5 de verilmiş olup, halen 61 Yüksek Lisans ve 4 Doktora öğrencisi olmak üzere toplam 65 öğrenci eğitimöğretim görmektedir. Yaklaşık yıllık bir geçmişe sahip olan Orman Mühendisliği Lisansüstü Eğitim-Öğretim Programı çerçevesinde, 2013 yılı itibariyle 97 Orman Yüksek Mühendisi ve 24 Doktorant yetiştirilmiştir. Çizelge 5. Yıllara Göre Yüksek Lisans ve Doktora Öğrenci Sayısı. Yıllar Öğrenci Sayısı Yüksek Lisans Doktora Toplam

15 Ayrıca 2013 yılında BÜ Uzaktan Eğitim Programı kapsamında Orman Mühendisliği Bölümünde Tezsiz Yüksek Lisans Programı açılmış, ancak henüz öğrenci alınmamıştır. Tezsiz Yüksek Lisans Programının büyük ölçüde kamu kurumlarında çalışan ve çeşitli nedenlerle derslere devam edemeyen orman mühendisleri için uygun olacağı düşünülmektedir. Böylece yetişen uzman kişiler, kamu kurumlarının çeşitli kademelerinde daha etkin hizmet ve görevlerde bulunabilecektir. 4. SONUÇ VE ÖNERĠLER Orman mühendisliği eğitiminin amacı; orman kaynaklarını tanıyan ve özelliklerini bilen, aralarındaki ilişkileri açıklayan, orman kaynaklarına toplum refahı doğrultusunda ve bir sistem anlayışı içinde planlı müdahale ederek optimal ve sürdürülebilir fayda sağlayan, ileriyi görebilen, çok boyutlu düşünen, toplumsal sorumluluk taşıyan, evrensel bilime ve uygulamaya katkı sağlayan orman mühendisleri yetiştirmektir. Bologna süreciyle birlikte Avrupa da yükseköğretimde ortak bir eğitim alanı oluşturma düşüncesi belki sosyal, ekonomik ve doğal koşulları ve gelişmişlik düzeyleri birbirine yakın olan ülkeler için faydalı olmuştur. Ancak kendine özgü koşulları, çeşitliliği ve değişkenliği oldukça fazla olan ve çoğu Avrupa ülkesinden farklılık gösteren ülkemizde özellikle orman mühendisliği eğitim programlarının, sürecin gereklerine göre dizayn edilmesi bir hayli zor olmuştur. Adeta ülkemizin gerçekleri göz ardı edilerek, özgür ve geniş kapsamlı bir eğitim sistemi dar bir kalıba sokulmaya çalışılmıştır. Bununla birlikte Bologna sürecinin diploma eki, kredi sistemi ve eğitimde bir standartlaşma getirdiği, ancak demokratik olmadığı, eğitimde özerkliğe ve kaliteye yeterince önem vermediği söylenebilir. Diğer yandan 18. ve 19. yüzyıllarda orta ve batı Avrupa da ortaya çıkan klasik ormancılık anlayışı, ülkemizde hem uygulamaya hem de orman mühendisliği eğitimine yansımıştır. Bu anlayış ülkemizin doğal, sosyal ve ekonomik koşullarına uymamakta, orman kaynaklarına toplum refahı doğrultusunda ve bir sitsem anlayışı içinde müdahale etmede, böylece optimal ve sürdürülebilir bir yönetimi sağlamada yetersiz kalmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmada; genel olarak Türkiye deki ormancılık eğitimi ve özel olarak BÜ Orman Fakültesinde Orman Mühendisliği eğitimi-öğretimi çeşitli açılardan incelenmeye ve değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda 2011 yılında Bologna sürecine uyum kapsamında bir taraftan ormancılık anlayışında görülen değişmeler, dünyadaki gelişmeler ve Bologna sürecinin öngörüleri, diğer taraftan ülkemizin koşulları, yasal düzenlemeler (özellikle 5531 sayılı yetki yasası), toplumsal beklentiler, mezunların yeterliliği ve paydaşların görüşleri dikkate alınarak, Bartın orman mühendisliği bölümünün ders planları revize edilmiştir. Böylece hem Bologna sürecinin gereklerine, hem 5531 sayılı yetki yasası ile çağdaş ormancılık anlayışına uygunluk sağlanmıştır. Bununla birlikte yapılan değişikliklerin zaman zaman uygunluğunun kontrol edilmesi, değişimlere ve gelişmelere paralel olarak güncellemelerin yapılması gerekmektedir. Ülkemizdeki orman fakültelerinin orman mühendisliği bölümlerinden her yıl yaklaşık öğrenci mezun olmaktadır. Ülkemizde orman mühendislerinin kamuda ve özel sektörde istihdam edilme olanakları dikkate alındığında, bu sayının ülkemiz koşulları için çok fazla olduğu 201

16 anlaşılmaktadır. Bu nedenle yeni orman fakültelerinin açılmaması, eğitim-öğretim kalitesinin artırılması bakımından mevcut öğrenci kontenjanlarının makul seviyelerde tutulması ve kimi orman fakültelerinde açık olan ikinci öğretimlerin de derhal kapatılması gerekmektedir. Aslında Bologna sürecinin bir uzantısı olarak tüm orman fakülteleri, orman mühendisliği bölümlerinin temsilcilerinin katılımıyla belirlenecek MÜDEK-Akreditasyon ölçütleri doğrultusunda orman mühendisliği bölümlerindeki eğitim ve öğretiminin Akreditasyonu için MÜDEK e başvuru yapmalı ve akreditasyon belgesi almalıdır. Orman mühendisliği eğitim sistemi içerisinde teknik geziler ve stajlar son derce önemli olup, eğitimin bir parçası olarak görülmelidir. Teknik gezilere yeterli sayıda öğretim elemanı katılmalı, uygulamayla işbirliği içerisinde iyi bir planlama yapılmalı ve yeterli kaynak ayrılmalıdır. Ayrıca stajlara gereken önem verilmeli, fakültelerin kontrolünde iyi planlama yapılarak, uygulanmalı ve denetlenmelidir. Bu kapsamda öğrenciye barınma yeri sağlanmalı, makul bir ücret ödenmeli, gerekli ilgi gösterilmeli, naylon staj uygulamasına son verilmeli, yetki ve sorumluk verilerek işe devamı ve işlere katılımı sağlanmalıdır. Orman mühendisliği bölümleri için mutlaka stratejik plan yapılmalı ve bu planının gereklerinin yerine getirilip gerilmediği zaman zaman kontrol edilmeli, performans göstergeleri izlenmeli ve değerlendirmelidir. Yüksek lisans ve doktora eğitiminde yaygınlığı ve kaliteyi artırmak amacıyla gerekli önlemler alınmalıdır. Özellikle tezli yüksek lisans ve doktora programlarında öğrencinin derse devamı, seminerödev hazırlaması ve sunması, bilimsel çalışmaları tek başına yürütebilecek güce, bilgiye ve bilimsel etiğe sahip olması sağlanmalı, tez konularının orijinal olması, uygulamaya ve bilme katkı yapan sorun bilinci alanlardan seçilmesi gerekmektedir. KAYNAKLAR Ata, C Türkiye de Orman Mühendisliği Öğretimi. OMO Dergisi, Sayı 12, s.23-25, Ankara. Atmiş, E. ve Daşdemir, İ Orman Fakültesi Öğretim Elemanlarının Orman Mühendisliği Eğitiminin Bugününü ve Geleceğini Değerlendirmesi. III. Ulusal Ormancılık Kongresi, TOD Bildiriler Kitabı, s , Ankara. Atmiş, E., Günşen, H.B., Güleç, R Stajın Ormancılık Eğitimindeki Önemi. III. Ulusal Ormancılık Kongresi Bildirisi, TOD Bildiriler Kitabı, s , Ankara. Çelik, O Türkiye de Orman Mühendisliği Öğretimi. OMO Dergisi, Sayı 12, s.26-29, Ankara. Çepel, Ormancılık Öğretimi ile Uygulama Arasındaki İlişkiler. I.Ü.Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Cilt 34, Sayı 1, s.33-44, İstanbul. Daşdemir, İ Orman İşletmelerinin Başarı Düzeylerinin Belirlenmesi (Kuzeydoğu Anadolu ve Doğu Karadeniz Bölgesi Örneği). OB, Doğu Anadolu Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten No: 1, 162 s., Erzurum. Daşdemir, İ Devlet Orman İşletmelerinin Yönetsel ve Örgütsel Boyutlarının Belirlenmesi. OB, Doğu Anadolu Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Yayını, Teknik Rapor No: 3, Erzurum. 202

17 Daşdemir, İ Orman Kaynakları Yönetiminde Müdahale Odakları ve Türkiye Ormancılığında Durum. Ormancılıkta Sosyo-Ekonomik Sorunlar Kongresi, s , Mayıs Ilgaz/Çankırı. Daşdemir, İ Türkiye de Orman Mühendisliği Eğitiminin Yeniden Yapılandırılması Konusunda Bazı Değerlendirmeler. Orman ve Av, Yıl: 83, Sayı: 5 Eylül-Ekim, Cilt:84, s.6-12, Ankara. Daşdemir, İ Ormancılık İşletme Ekonomisi (2. Baskı). Bartın Üniversitesi Yayın No: 10, Orman Fakültesi Yayın No: 6, ISBN , 407 s., Bartın. Daşdemir, İ. ve Atmiş, E Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü Öğrencilerinin Orman Mühendisliği Eğitimini Değerlendirmesi. III. Ulusal Ormancılık Kongresi, TOD Bildiriler Kitabı, s.53-75, Ankara. Eryılmaz, A. Y Ormancılık Öğretimi ve Bu Konuda Yapılmış Yayınlar. 1. Ormancılık Şurası Tebliğler Kitabı, Orman Bakanlığı Yayın No: 6, Seri No: 13, Cilt 2, s , Ankara. Geray, A. U Ormancılığın Çağdaş Çerçevesi. İÜ Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Cilt: 39, Sayı:4, s.17-27, İstanbul. Geray, A. U Çağdaş Ormancılık Eğitiminin Neresindeyiz? OMO Dergisi, Şubat Sayısı, s Ankara. Geray, A. U Orman Kaynakları Yönetiminin Geliştirilmesi ve Sorunları (I. Ormancılık Şurası Tebliği). Orman Bakanlığı Yayın No: 6, Seri No: 13, Cilt: 3, s , Ankara. Kalıpsız, A., Gülen İ. ve Tokmanoğlu, T İ.Ü. Orman Fakültesi nin Öğretim ve Eğitim Sorunları ve Çözüm Yolları Hakkında Rapor. İstanbul. Miller, H Trends in forestry education in Great Britain and Germany, 1992 to (Erişim tarihi: ). Özdönmez, M., Akesen, A. ve Ekizoğlu, A Ormancılık Yönetim Bilgisi. İÜ, Orman Fakültesi Yayın No: 457, 357 s., İstanbul. Özkan, N Ormancılık Öğretimi. OMO Dergisi, Sayı 1, s.35-39, Ankara. Tanyel, E Türkiye de Orman Mühendisliği Öğretimi. OMO Dergisi, Sayı 12, s.32-36, Ankara. Tolunay, A Ormancılıkta Uygulayıcı Teknik Personel Eğitimi. 1. Ulusal Ormancılık Kongresi Tebliğler Kitabı, TOD Yayını Kongre Seri No:1, s , Ankara. Türker, M. F Orman Mühendisliği Eğitim-Öğretimi Üzerine Bazı Değerlendirmeler (KTÜ Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü Örneği). 1. Çevre ve Ormancılık Şurası-Tebliğler, 4. Cilt, s , Antalya Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi Stratejik Planı ( ), 45 s., 2012, Bartın /05/2009 tarih ve 2009/08 sayılı Üniversite Senato Kararı ile kabul edilmiş Bartın Orman Fakültesi Staj Uygulama Yönergesi, 4 s., Bartın tarihli ve 5531 sayılı Orman Mühendisliği, Orman Endüstri Mühendisliği ve Ağaç İşleri Mühendisliği Hakkında Kanun (Yetki Yasası), 12 s. 203