İNGİLİZCE TUBA KARATAYLI ZEHİR. BLACKswan SELFHELPseries

Transkript

1 İNGİLİZCE [kullana] TUBA KARATAYLI ZEHİR BLACKswan SELFHELPseries

2

3 Tüm öğrencilerime, geçmişte ve gelecekte...

4

5 English is arbitrary

6 6

7 Ön söz Bu kitap bir ihtiyaçtan doğdu. İngilizce öğretmenliği yaptığım yıllar boyunca, eski lise arkadaşlarımdan trafikte aracımı çeviren polis memuruna, eve tadilata gelen mimardan bale eğitmenime kadar bir çok kişi İngilizce öğrenmeyle ilgili sorunlarını dile getirdi ve önerilerde bulunmamı istedi. Bu kişilerin bir bölümü daha önce kolejlerde veya dil dershanelerinde İngilizce öğrenmiş ama şu anda kendilerini İngilizce kullanabilecek kadar güvende hissetmeyen kişilerden oluşuyordu. Bir çoğu yoğun bir iş temposuyla çalışan ve bir aile hayatı olan kimselerdi: İngilizce öğrenmeye zaman ayıramamaktan, ayırsalar bile nereden başlayacaklarını ve ne yapmaları gerektiğini bilmemekten şikayetçiydiler. Bana danışan bir diğer grup da elbette öğrencilerimdi. Onların sorunu ise önlerinde geçmeleri gereken sınavlar olması ve bu yüzden yaşadıkları sıkıntılardı. 7

8 Her ne kadar bu iki grubun bulundukları nokta birbirinden çok farklı gibi görünse de sonuçta ihtiyaç duydukları şey aynıydı: İngilizce bilen ve bunu yeri geldiğinde kullanabilen bireyler olmak. Yıllar boyunca farklı bireyler ve ihtiyaçlara yönelik İngilizce öğrenme sorunlarını ilgi ve hevesle gidermeye çalıştıktan sonra ortaya çıkan fikir ve önerilerimi bir kitapta toplamaya karar verdim. Sonuçta elinizdeki kitap ortaya çıktı. Bu kitap bir gramer kitabı değildir, bir sözlük de değildir, bir test kitabı hiç değildir. Bu kitap sizlere gramer kitaplarını, test kitaplarını, sözlüğünüzü, yabancı televizyon dizilerini, İnternet i, İngilizce roman veya öyküleri, branş kitaplarını ve hatta buzdolabınızı İngilizce öğrenmek için nasıl kullanabileceğinizi ve nasıl kullanmamanız gerektiğini anlatan ve bunu yaparken de yaşanmış ve kimisi komik anılarla İngilizce öğrenirken düştüğümüz tuzakları gösteren bir rehberdir. İngilizce (kullana) bilmek? te bulacağınız tüm öneriler yıllar yılı sevgili öğrencilerimin ve benden fikir almak isteyen dostlarımın deneyimlerinden derlenmiştir. Ve her bir öneri en az bir birey tarafından denenmiş ve işe yarar bulunmuştur. Kısacası bu kitap 17 yaş ve üzeri yetişkinlerin İngilizce öğrenme serüvenlerinde onlara rehberlik etmesi amacını taşımaktadır. Her bireyin ihtiyaçları, bulundukları dil seviyesi, yaşam tarzları ve ilgi alanları farklı olduğu için de kimilerine 8

9 çılgınca gelecek, kimilerine de hah! İşte aradığımı buldum dedirtecek öneriler içermektedir. Okuyun, deneyin, sizin için en uygununu bulun ve eğer zaman ayırabilirseniz adresine bir yorum yazın. İngilizce öğrenme serüveninizin keyifli geçmesini dilerim... İngilizce yi kullanabilmek için gereken faktörler ve aralarındaki bağlantı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. İlerleyen bölümlerde bu faktörler ayrıntılı ve anlaşılır şekilde ele alınmıştır. İstek, ihtiyaç hedef bilgi İngilizce kullanabilmek beceri çalışma yapmak 9

10 İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ... 7 GİRİŞ Dilin Doğası BÖLÜM 1 Öğrenmeyi öğrenmek Öğrenme yöntemleri Bilgi, beceri Beceri mi, yetenek mi? Hedef seçimi hedef daraltma Berber misiniz, jeolog mu? İkinci bir dil bilmek gerekli midir? Kısa dönem hedefleri uzun dönem hedefleri Bireysel farklılıklar mükemmelci-maceracı kişilikler BÖLÜM 2 Bilgi edinme / artırma çalışması Kelime bilgisi edinme / artırma Kelimeyi bilmek mi? kullanabilmek mi? Sözlüğünüzü doğru seçin Sözlüğünüzü doğru kullanının Bilgiyi kaydetmek Tek tek kelime öğrenme Defter [vocabulary journal] tutma

11 Kartlara yazma Rastgele kelimelerden öykü oluşturma Bağlantılı kelimeleri öğrenme Örümcek ağı hazırlama Ezber Öğrenilecek kelimeleri seçmek BÖLÜM 3 Beceri kazanma çalışması Okuma becerisi Kelimelerin anlamını tahmin etme Kelimeleri göz ardı etme Kelimelerin gramerine[köklerine] odaklanma Bildiğinizi sandığınız kelimeler Okuyarak İngilizce geliştirme çalışması yapmak Dinleme becerisi Dizi veya filmlerin İngilizce geliştirmek için doğru kullanımı Bant kayıtlarının [dinleme parçalarının] İngilizce geliştirmek için kullanımı Yazma becerisi Konuşma becerisi Çalışmaya başlama önerileri SON SÖZ

12 BOŞ

13 Language is arbitrary

14

15 Giriş Dilin Doğası Dil diğer konuların aksine öğretilmesi gerekmeyen bir şeydir... Anneler çocuklarına ayakkabılarını bağlamayı veya kim o? demeden kapı açmamayı öğretebilirler. Ama hiçbir anne bak çocuğum, cümlenin öznesi ben ise yüklemin sonuna (u)m eklemelisin türünden bir cümle kurmaz! Çocuk bunu duyarak öğrenmiştir zaten. Kuralı bilmeye ihtiyacı yoktur, düşüncesini iletebilmek için cümleyi kurmaya ihtiyacı vardır. İletişim kurabilmeye, dinlenmeye, anlaşılmaya ihtiyacı vardır. Ve bu durum da dili öğrenebilmek için gerekli motivasyon, istek ve ihtiyacı fazlasıyla sağlamaktadır. Elbette bu durum Türkçe öğrenimi için geçerlidir. Bir çoğumuz İngilizce yi sınıfta, kitaplar ve öğretmenler yardımıyla öğrenmekteyiz. Türkçe öğrenmeyle İngilizce Öğrenme arasındaki benzerlik ve farklılıklara bir göz atmak ne yapmamız gerektiğiyle ilgili bir fikir verebilir: 15

16 Hedef / Amaç Bilgi Beceri [edinilme sırasına göre] Süre TÜRKÇE İletişim [Sözlü ve yazılı] Dilbilgisi [gramer ve kelime bilgisi] Dinleyip anlama Konuşma Okuma Yazma Okuma Dinleyip anlama Yazma Konuşma ~ 3 yıl: konuşma ~ 7-15 yıl: okuma-yazma İNGİLİZCE İletişim [Sözlü ve yazılı] Dilbilgisi [gramer ve kelime bilgisi] En az 8-9 ay Hedef sütununa baktığımızda her iki dilde de amacın iletişim olduğunu görüyoruz. Ne yazık ki bir çoğumuz ikinci dil hedeflerimizi sınavı geçmek, okulu bitirmek, şu İngilizceden bir an önce kurtulmak, vs olarak algılamaktayız. Herhangi bir dil sınavından alacağınız bir puan üçüncü sütunda listelenmiş becerileri kullanarak İngilizce dilinde iletişim kurmanızı garanti etmez! Aynı şekilde bir kolejden veya İngilizce ile eğitim yapan bir üniversiteden mezun olmuş olmanız da yıllar sonra bir Japon iş adamıyla telefonda iş görüşmesi yapmaya yetecek İngilizce becerilerine sahip olacağınız anlamını taşımaz! Bilgi sütununda her iki dil için de gereken bilginin doğasının aynı olduğu görülmektedir. Anadilde çocuklar bu bilgi onlara kitap, öğretmen, sınav üçlüsünden oluşan eğitim sistemiyle resmi sınıf ortamında verilmesinden çok öncesinde hedefleri olan iletişimi gerçekleştirebilmektedirler. 16

17 Bir başka deyişle, özne, zincirleme isim tamlaması, edilgen çatı gibi teknik terimlere ihtiyaç duymadan dili büyük oranda doğru kullanabilmektedirler. Kısacası, anadilde öğretilen bilgi ye sahip olmadan da hedefimiz olan iletişimi gerçekleştirebilmekteyiz. İngilizce ye geldiğimizde ise çoğumuz Türkçe dekinden daha fazla teknik (öğretilmiş) bilgiye sahibizdir. Passive voice, if clauses veya reported speech konularını biliriz. Bir sürü de İngilizce kelime ezberlemişizdir. Ama nedense yukarıda adı geçen Japon a telefonda altı ay önce patronumuzun istediği gibi maliyet hesapları gönderilmiş olsaydı, bu ihaleye zamanında hazırlanabilirdik diyemeyiz! Haber Haber Haber İYİ Haber Haber İngilizce nin gramerini bir gramer kitabı alıp günde altı saat kadar bir çalışma yaparak günde öğrenebilirsiniz. 17

18 İNGİLİZCE r Haber H er abe Haber H O gramer kalıplarını kullanarak yukarıda bahsettiğim Japon la 10 dakikalık doğal ve önceden ezberlenmemiş bir telefon konuşması yapamazsınız. Hatta New York ta bindiğiniz taksinin şoförüne kardeş, sağda iki dakka duruver de büfeden bi selpak alıyım ya da yabancı iş arkadaşınıza Gazeteyi okudun mu? Çocuğu kaçıran adamlar 2 milyon dolar fidye istemiş de diyemezsiniz ( Fidye kelimesinin öğrenim ve kullanımına 3. bölümde tekrar döneceğiz) O çok iyi bildiğiniz (i sandığınız) gramer kalıplarını hatırlayıp kullanamadığınız gibi, bildiğiniz(i sandığınız) kelimeler de bir türlü aklınıza gelmez (kidnapper kelimesini okuyunca ya da duyunca hatırlarsınız ama iş bir cümleyi kurmaya gelince aklınızdan haince uçuverir!) KÖTÜ r abe Hab 18

19 İNGİLİZCE Beceri sütununda bir dili bildiğinizin göstergesi olan onu kullanabilme becerileri, edinilme sırasına göre listelenmektedir. Ana dilde ilk başardığımız şey dinleyip anlamadır. Daha minicikken hanimiş de anneannesinin bi tanecik kuzusu, yerim ben seni, yerim cümlesininin içerdiği mesajı bu iyi insan beni seviyor diye anlar bari ben de ona güleyim, belki gene cee yapar da neşemizi buluruz şeklinde de tepki verebiliriz. Yaklaşık iki sene kadar çevredeki büyüklerin konuşmalarını duyar, dinler, müthiş bir zeka göstererek duyduklarımız arasındaki gramatik bağlantıyı kurar ve sonunda da konuşmaya başlarız göz ardı edilebilecek kadar ufak ve süratle düzeltilen gramatik hatalar dışında dilbilgimiz sorunsuzdur. Okula başlama ile birlikte de duyduğumuz ve konuştuğumuz şeylerin nasıl yazıldığını öğrenir, başkalarının yazdığını okur ve biz de başkaları okusun diye yazı yazmaya başlarız. İkinci dil (İngilizce) ise genellikle farklı bir beceri edinme sırası izler. Çoğumuz ilk İngilizce dersimizin tahtanın tümünü dolduracak kadar yazı ile başladığını anımsayacaktır. Öğretmenin tahtaya yazdıklarını ve ders kitabında yazılı olanları okuruz, öğretmenimizi ve (eğer varsa) teypteki kayıtlı metinleri dinleriz, tabi bu arada öğretmenimizin istediği ve/ya kitapta yazılı şeyleri yüksek sesle tekrarlarız (ancak bunu gerçek konuşma becerisi yle karıştırmayalım 19

20 İNGİLİZCE bakınız Japon la konuşmalar!). Daha sonraki adım genellikle yazmadır ki nadir durumlar dışında, gerçekten iletişim kurmak için yazmaktan ziyade öğrendiğimiz kalıpları bir kez de yazılı olarak bildiğimizi öğretmenimize gösterme amaçlıdır. İkinci dilde (sınıf ortamında) en son gelişen hatta bence genellikle pek de gelişmeyen- beceri, konuşmadır ki iletişimin en eski ve en geçerli becerisidir. Süre sütununda ise anadilimizi öğrenirken harcadığımız sürenin İngilizce öğrenmek için sahip olduğumuz süreden hatırı sayılır derecede uzun olduğunu görebiliriz. Anadilde duyduğunu anlama becerisi doğumu takip eden aylarda süratle gelişir. Üç yaşına doğru konuşarak iletişim kurma becerisini kazanırız. Okuma ve yazma becerileri ise genellikle resmi öğretimle (hangi kaynağa baş vurduğunuza bağlı olarak) 6 15 yaş arasında olgunlaşır. Oysa genel olarak İngilizce öğrenimine ayrılan ortalama süre (İngilizce hazırlık sınıfları göz önünde bulundurulursa) 8-9 ay civarındadır. Peki bu şartlar altında İngilizceyi öğrenmek, kullanabilmek ve unutmamayı başarabilmek mümkün müdür? İyi haber, evet, mümkündür. Nasıl mı? Öğrenmeyi öğrenmekle! 20

21 ÖĞRETİLEMEZ, EDİNİLİR:) DİL

22

23 BÖLÜM 1 Öğrenmeyi Öğrenmek

24

25 İNGİLİZCE Öğrenmeyi öğrenmek Öğrenmeyi Öğrenmek Okula başladığımızda bizlere bir çok ders okutulur. Bu derslerin doğaları, içerikleri ve gerektirdikleri beceriler birbirinden farklı olmasına rağmen, genellikle kimse bize o dersi nasıl öğrenebileceğimizi anlatmaz. Basitçe özetlersek, öğretmenimiz bize bilgi verir ve biz de bilgiyi alırız (en azından öyle varsayarız) ya da almayız (çünkü dersi veya öğretmeni sevmiyoruzdur, ilgimizi çekmiyordur, ya da anlık bir sorunumuz derse odaklanmamızı engelliyordur, vs). Sonra da bir sınav yapılır, geçeriz veya kalırız. Oysa öğrenme bu kadar basit işleyen bir mekanizma değildir. Öğrenme yöntemleri Türkçe öğrenmek için çoğumuz doğru dürüst bir çaba sarfettiğimizi hissetmemişizdir. Zaten çok küçükken öğrenmiş olduğumuz için bu çabayı hatırlamayız bile. Ancak İngilizceyi de Türkçe gibi bilinçli bir çaba harcamadan öğrenmek he- 25

26 İNGİLİZCE Öğrenmeyi Öğrenmek 1 pimiz için mümkün olmayabilir: Yani hepimiz İngiltere ye taşınıp hiç Türkçe konuşulmayan bir ortamda dört beş yıl kalarak İngilizceyi anadilimizi öğrendiğimiz gibi öğrenme lüksüne sahip değiliz. O nedenle, Hanım valla kusura bakma, senden boşanıp Cenıfır diye bir kadınla evlenicem ve Amerika ya yerleşip doğal ortamında İngilizce öğrenicem. Benim başka türlü bu dili öğreneceğim yok!, gibi bir cümle kurmak yerine hayatımızda radikal değişiklikler yapmadan, sahip olduğunuz şartlar altında en kısa sürede ve en verimli şekilde ben nasıl İngilizce öğrenebilirim sorusunu sormaya başlamakta sonsuz yarar vardır. (Zaten büyük ihtimalle iki sene sonra Jennifer ın kocası hala İngilizce öğrenememiş, ama Jennifer ın kendisi, Haldun! Boyu devrilesice, bira içmeyi bırak da kalk köpeği gezdir! türünden Türkçe cümleleri şakır şakır kurabiliyor olacaktır.) 2 Öğrenci sayısı kadar öğrenme yöntemi vardır Ama ne yazık ki pek azımız bir şeyi öğrenmeye başlamadan bunu ben en kısa sürede ve en verimli şekilde nasıl öğrenebilirim? Benim için bunu öğrenmenin en iyi yöntemi nedir? sorularını kendine sorar. (Öğrenme yöntemleriyle ilgili bazı önerileri Bölüm 3 te bulabilirsiniz) 26

27 İNGİLİZCE Bilgi, beceri Dahası, her dersin gerektirdiği bilgi ve beceriler, ve dolayısıyla o dersin öğrenilmesine yardımcı olacak yöntemler de birbirinden farklıdır. Aşağıda üç farklı ders türünün gerektirdiklerini incelenmektedir: Öğrenmeyi Öğrenmek Bilgi Beceri Coğrafya Coğrafya bilgisi Dil Resim yapmak Gramer bilgisi Kelime bilgisi Renk bilgisi Kompozisyon bilgisi Perspektif bilgisi Malzeme bilgisi Örneğin: Bir yabancıyla konuşabilmek Konuşulanı anlayabilmek Okuduğunu anlayabilmek Metin veya konuşmada geçen bilinmeyen kelimeleri tahmin edebilmek Düşüncelerini yazılı ifade edebilmek vs Örneğin: Manzara resmi yapabilmek için: düz çizgi çizebilmek yelpaze fırçayı ağaç yapmakta kullanabilmek gökyüzünü doğru tonlarda boyayabilmek ağaçları doğru yere yerleştirebilmek vs Not: coğrafya ve resim öğretmeni arkadaşlarım derslerinin gerektirdiği bilgiyi çok açmadığım için beni bağışlarlar umarım. Özellikle coğrafya çok bilgi gerektirdiği için buraya özet olarak bile sığdırmam olanaksız. 27

28 İNGİLİZCE Öğrenmeyi Öğrenmek Coğrafya dersi için bilgi tek başına belki yeterli olabilir. Ancak resim yapmak istiyorsanız bilginin size tek başına fayda sağlaması imkansızdır. Bir resim öğretmeni size resim yapabilmek için gereken bilgiyi sağlasa ve elinize bir tuval, fırça ve diğer malzemeyi verse bu bilginin tümünü kullanarak bir manzara yapmanızı istese sadece doğuştan çok yetenekli olanlarınız bunu bir dereceye kadar başarabilir. Doğru ve güzel resim yapmak için çok resim yapmak gerekir, sadece resim yapma hakkında bilgiye sahip olmak değil. Resim dersi almış olanlar bilebilir: bir çok resim kursunda öğrencileri desen çalıştırarak başlatırlar, renk, ışık dengesi, gölgelendirme gibi konular daha sonra ele alınır, ve resim kurslarında çok az bilgi verilir, daha ziyade öğrenciler becerilerini geliştirmek için bıkıp usanmadan çizerler, boyarlar, tekrar tekrar çizer ve boyarlar. Bu resim yapmanın doğasıdır. Dil öğrenimi bu anlamda coğrafyadan çok resim yapmayı öğrenmeye benzer. Bir öğretmen bize dil hakkında (dilbilgisi, kelime bilgisi) bilgilendirip sonra da sevgili Japonumuzla telefonda iş görüşmesi yapmamızı istese, doğuştan en yeteneklimiz bile bunu beceremez. Dil öğrenmeyi yüzme öğrenmeye de benzetmek mümkündür. Yüzme öğretmeni öğrencilere karada bakın kolunuzu böyle atacaksınız, ayağınızı da böyle çırpacaksınız diye gösterebilir (bilgilendirebilir), ama bu bilgi suya girip de 28

29 İNGİLİZCE yüzmeye çalışan öğrencilerin boğulmasını ne yazık ki engellemez. O nedenle yüzme dersleri suyun içinde bir yere tutunup ayak çırparak başlar. Dil öğretmeni de öğrencilerini suya sokmadan (beceri geliştirme faaliyetleri yaptırmadan) dili öğrenmelerini sağlayamaz. Peki ya havuzdaki öğrenci ayağını hiç çırpmadan, tamam ben nasıl çırpılacağını anladım, çırpmama gerek yok, şimdi hoca başka bir şey öğretsin derse Demez, yüzme dersindeki öğrenciler demez, ama İngilizce dersindekiler sıklıkla derler 3 Öğrenmeyi Öğrenmek Sınıflarımda öğrencilerime dili kullanmalarını gerektirecek faaliyetleri yaptırmakta genellikle zorlanırım. Gerekli bilgiyi verip beceri kazanmaları için bu bilgiyi kullanmalarını istediğimde (örneğin, geçmiş zaman kalıplarını ve boş zamanları değerlendirme yollarının İngilizcelerini öğrendiler ve ben de kendilerinden hafta sonu ne yaptıklarını yanlarında oturan arkadaşlarına anlatmalarını istedim) çok nadir öğrenci bunu becerisini geliştirmek için bir fırsat olarak algılar. Bir çok öğrenci bu tür bir konuşma faaliyetini öğretmen o anda yeni bir şey öğretmekte olmadığı için- bir zaman kaybı olarak değerlendirir. Bazı derslerin büyük çoğunluğunun beceri kazandırma faaliyetleriyle geçtiği durumlarda ise, dersin sonunda bu derste ne öğrendiniz sorusunun cevabı genellikle hiçbir şey öğrenmedim olur. Bunun nedeni İngilizce öğrenmenin İngilizce hakkında bilgi edinmek 29

30 İNGİLİZCE Öğrenmeyi Öğrenmek değil dili kullanabilmek olduğunun genellikle gözden kaçmasıdır. Elbette bir çok okuyucum şu anda ama sınavlarda ölçülen şey genellikle bilgi oluyor diye düşünüyordur. Ben kendilerine yukarıda kısaca değindiğim ve ilerleyen sayfalarda daha ayrıntılı olarak yer alan hedef konusunu gözden geçirmelerini öneriyorum. Hedefimiz İngilizce yi doğal ortamında konuşarak, dinleyip anlayarak, okuyarak ve yazarak kullanabilmek, herhangi bir sınavı geçmek değil. Kaldı ki son yıllarda hazırlanan yüksek kalitedeki güvenilir ve geçerli sınavların çoğu artık yalnızca dili bilmeyi değil, aynı zamanda dili kullanabilmeyi ölçen sorulardan oluşmaktadır. Beceri mi, yetenek mi? Bazı insanlardan duyarız dile hiç kabiliyetim yok veya, Ahmet Beylerin oğlu dil konusunda çok yetenekli, 10 yaşında, ama maşallah şakır şakır İngilizce konuşuyor. Bu ne derece doğrudur? Bunu yanıtlamadan önce beceri ile yetenek arasındaki farka bir göz atalım. Bu kitapta beceri kelimesi edinilen bir şey anlamında kullanılmaktadır, yetenek (veya kabiliyet ise) doğuştan eğilimli olduğumuz şeyleri simgeler. Evet, bazı insanların bazı konulara doğuştan eğilimleri olabilir, ve bu onları özel kılar. Bütün yüzme kursu öğrencile- 30

31 İNGİLİZCE ri olimpiyat şampiyonu olacak yeteneğe sahip değillerdir. Olmaları da gerekmez. Ama kursun sonunda büyük bir çoğunluk suyun üzerinde A noktasından B noktasına boğulmadan gitmeyi başarabilir, ve bu onları çok mutlu eder. Yeteneği olan öğrenci diğerlerinden daha kısa sürede öğrenebilir. Yetenekli resim kursu öğrencisi üç desen çalışması yaptıktan sonra yağlı boyaya geçmeye hazır olabilir, normal öğrenciler ise daha uzun süreye ihtiyaç duyabilirler. Ama sonuçta hepsi manzara resmini yapabilir sadece süre değişir. Dolayısıyla da yeteneğin başarıya değil sadece öğrenme süresine etkisi vardır, ve bu anlamda yetenekli öğrenci sadece bazı konularda şanslı öğrencidir. Bir itirafta bulunmam gerekirse, yaklaşık 20 yıllık öğretmenlik hayatımda yetenekli ya da kabiliyetli diye tanımlayabileceğim bir öğrenciyle çalışmadım. Benim başarılı öğrencilerim genellikle sorun yaşadıkları konular kadar başarılı oldukları noktaların da farkında olan veya kendini sürekli bunu nasıl daha verimli öğrenebilirim, nasıl hatırlar ve yeri geldiğinde kullanabilirim, bunu öğrenmek bana ileride fayda sağlar mı şeklinde sorgulayan öğrencilerdi. Öğrenmeyi Öğrenmek YETENEK SADECE ÖĞRENME SÜRESİNİ DEĞİŞTİRİR 4 31

32 İNGİLİZCE Öğrenmeyi Öğrenmek 5 Toparlamak gerekirse, dil öğrenmek bilginin yanı sıra çok yoğun beceri çalışması gerektirir. Tıpkı resim yapmak ve yüzmekte olduğu gibi bilginin kendisi tek başına yeterli değildir. Bu nedenle İngilizce öğreniminin bu doğası gereği hem bilgi edinme/artırma hem de beceri geliştirme çalışmalarının doğru yöntemler kullanılarak uygulanması gerekir. Hedef seçimi Hedef daraltma Resim yapmak istemeyen biri resim yapmaz! Zorlasalar da yapamaz! İngilizce öğrenmeye ihtiyacı olmayan birinin İngilizce öğrenmesi çok zordur. Her iki durumda da uzun süreli motivasyon sağlanamaz. Eğer İngilizce yi kullanmanızı gerektirecek bir durumunuz yoksa genellikle İngilizce öğrenme girişimleriniz başarısızlıkla sonuçlanır. Bir kısmınız geçmişte farklı kurslarda, okullarda İngilizce öğrenmeye çalışmışsınızdır ama şu anda bu kitabı okuduğunuza göre tatmin edici sonuçlar almamış olmalısınız. Dil kullanmadıkça unutulan bir şeydir. Mesleğim olmasına rağmen ben bile yaz tatili dönüşlerinde İngilizce konuşmakta zorlandığımı hissederim. Dille ilgili en büyük sorun da budur. Öğrenmek değildir zor olan, unutmamaktır. Kurslara bir sürü zaman ve 32

33 İNGİLİZCE para harcadıktan sonra, bir kaç yıl İngilizce yi kullanmayınca en başa dönüş kaçınılmazdır. Bu da dil öğrenmeyle ilgili motivasyon eksilmesi yaratabilir. O halde yapılması gereken şey dili sadece öğrenmek değil aynı zamanda da unutmamaya çalışmaktır, yani bir şekilde günlük hayatımızın içine İngilizce çalışması sokmalıyız (Bazı önerileri bölüm 3 ve 4 te bulabilirsiniz.) 6 Öğrenmeyi Öğrenmek NEYİ ÖĞRENECEĞİNİ BİLMEDEN NASIL ÖĞRENECEĞİNİ BİLMEK ZORDUR 7 33

34 İNGİLİZCE Berber misiniz, jeolog mu? Öğrenmeyi Öğrenmek İngilizce kursuna kayıt yaptıran her öğrencinin hedefi şüphesiz İngilizce öğrenmek tir. Ancak bu çok büyük ve aslında biraz da belirsiz bir hedeftir. Bir erkek berberinin bilmesi gereken İngilizce ile bir jeoloğun veya bir turist rehberinin bilmesi gereken İngilizce aynı değildir. Bir jeoloğun İngilizce kullanılan ortamlarla yanları kısalt, üstler uzun kalsın, abi türünden bir cümleyi duyma veya kurma olasılığı oldukça zayıftır. Ama bu cümleyi bilmek bir berber için yaşamsal önem taşıyabilir. Keza, bir turist rehberinin genel olarak bir ülke veya kültürün geçmişinden bahsedeceği düşünülürse, konuşmasında geçmiş zaman formlarını sıklıkla kullanması gerektiği kaçınılmazdır. Bir jeolog ise sokaktaki sıradan New Yorklunun bile anlamakta zorlanacağı terimler içeren akademik içerikli yazıları okuyacak ve yazacak kadar İngilizce öğrenmelidir ama affedersiniz bayım, Londra ya giden bir sonraki hızlı tren saat kaçta, acaba, cümlesini, eğer Londra nın biraz dışında bir Jeoloji konferansına gitmediyse, öğrenmesi, ve kurmak için çalışmalar yapmaya süre harcaması öncelik olmamalıdır. Shell de müdürseniz toplantı odası, yönetim stratejileri, kurumsal davranış gibi terimlerin İngilizcelerini bilip sözlü ve yazılı olarak kullanabilmeniz gerekir. Ama Jeologsanız kimse sizden şakır şakır İngilizce konuşup gürültücü komşunuzun dedikodusunu yapmanızı beklemeyeceği için sosyal amaçlı ve sözel İngilizce kullanma çalışması yapmanız bir öncelik olmamalıdır. 34

35 İNGİLİZCE Öğrenmeyi Öğrenmek Elbette sırf meraktan veya canınız istediği için de İngilizce öğrenmek istiyor olabilirsiniz. Ancak bu kadar netlikten uzak bir amaç, hedef seçmenizi ve daraltmanızı zorlaştıracağı için neyi öğreneceğiniz konusunda sıkıntı yaratabilir ve uzun vadede motivasyonunuzu kaybedip öğreniminizi yarıda bırakmanıza neden olabilir. O halde şimdi bu cümleyi tamamlamaya çalışın: İngilizce öğrenmek / kullanabilmek istiyorum, çünkü Eğer bu cümleyi içinize sinecek bir biçimle tamamlayamadıysanız da üzülmeyin. Biraz kendinize zaman verdikten sonra tekrar deneyin. Yine de tamamlayamıyorsanız, belki de İngilizce öğrenmeniz gerekmiyordur. O zaman öğrenmeyin. Canınızı da sıkmayın. Herkes İngilizce bilmek zorunda değil. Siz hayatınızı İngilizce ye gerek duymadan sürdürebiliyorsanız ve gelecekte de sürdürmeye devam edebilecekseniz neden dil öğrenimine bu kadar yatırım yapasınız ki? Bu vaktinizi ve paranızı 35

36 İNGİLİZCE Öğrenmeyi Öğrenmek 9 size daha çok şey katacak ve sizi daha mutlu edecek bir yönde harcamanızdan daha akıllıca bir şey olamaz. Sırf anneniz istiyor diye ya da çok uygun fiyatlı bir kurs / öğrenme seti buldum diye, yahut ta bu devirde İngilizce bilmemek ayıp diye düşündüğünüz için (hiç de ayıp filan değil! Saç tıraşı yapmayı bilmemek ayıp değil, siyaset tarihini bilmemek ayıp değil de İngilizce bilmemek niye ayıp olsun!) bu zahmetli sürece kalkışmamalısınız. Mesleğim öğretmenlik olduğu için ve İngilizce nin çoğumuz için gerekli olduğuna inandığımdan yukarıdaki paragrafı yazmak ve öğrenmeyin demek bana çok zor geldi. O nedenle küçük puntolarla yazdım. Siz de lütfen hızlıca okuyup geçin! Ama doğruluğuna da %100 inanıyorum. İnsanlar kendilerine gereken şeyleri çok daha kolay öğrenir. 36

37 İNGİLİZCE İkinci bir dil bilmek gerekli midir? Peki gerçekten ikinci bir dil, özellikle İngilizce, öğrenmek gerçekten gerekli midir? Fransa ya bir ziyarette bulunana kadar bu soruyu hayır diye yanıtlayabilirdim. Yetişkinlik hayatım boyunca İngilizce kullanabilen birisi oldum ve İngilizce veya Türkçe konuşulan durumlar dışında hiç bulunmadım. O nedenle de ikinci bir dil bilmemenin ne kadar zor olduğunu hiç farketmedim. Yalnızca İngilizce bilmem sayesinde bir çok durumun üstesinden gelebildiğimi, yoksa sandığım gibi çok feci becerikli, akıl küpü ve süper bir insan olmadığımı hiç anlamadım. Ta ki yukarıda bahsettiğim Fransa gezisine kadar... Daha önce İngiltere Hollanda, Belçika gibi iyi ingilizce konuşan vatandaşları olan Avrupa ülkelerinde bulunmuş ve çok keyifli zaman geçirmiştim. Aklımca, tüm ülkeler benimdi: Her şart altında istediğimi yapar, istediğim yerde yemek yer veya istediğim müzeye metroyla gidebilirdim. Ben olanca özgüvenimle Fransa ya gittim ve ancak ondan sonra Fransızların çoğunun bildiğim dillerden ikisini de kullanmadıklarını farkettim. Benim de tek kelime Fransızcam olmadığı için Paris de kabus dolu günler geçirdim. Ne bir yere nasıl gidileceğini sorup öğrenebildim, ne bir lokantada yemek ısmarlayabildim ne de bir marketten aromasız maden suyu ve yağsız süt alabildim. Yetişkinlik hayatım boyunca kendimi Öğrenmeyi Öğrenmek 37

38 İNGİLİZCE Öğrenmeyi Öğrenmek hiç bu kadar aciz ve özgürlüğü kısıtlanmış hissetmemiştim. Herkesin hayranlıkla döndüğü Paris ten ben müthiş bir hayal kırıklığıyla ayrıldım. O zaman dil bilmenin insanı nasıl özgürleştirdiğinin farkına vardım. Elbette bu kitabı okuyan herkesin yurtdışında yağsız süt almaya kalkışmayacağının farkındayım ama büyük çoğunluğunuz kişisel nedenler veya işi sebebiyle Çin den elektronik devre, İngiltere den bale patiği, Amerika dan test ölçüm cihazı satın alabilmek için veya bir tura katılmadan yurtdışına seyahat edebilmek için İngilizce ye gereksinim duymaktadır. Dahası, İngilizce bilmeyen biri ihtiyaç duyduğu bilgiye ulaşabilmek için başkalarına muhtaçtır; bu bilgiyi İngilizce bilen birisinin Türkçe ye çevirmesini beklemek, ve bu çevirinin doğruluğuna güvenmek zorundadır. ÖZGÜRLEŞTİRİR İNGİLİZCE BİLMEK 38

39 İNGİLİZCE İngilizce bilen birisi ise ihtiyacı olan bilgiye anında (İnternet veya konusunda yazılmış kitaplar aracılığıyla) ve birinci elden ulaşabilir; Çin den satın almak istediği elektronik devreyle ilgili olarak firmayla yazışabilir, İnternette yayınlanan kullanıcı görüşlerini okuyarak hangi firmadan ne tür bir telsiz ölçüm cihazı alması gerektiğini öğrenebilir ve Amerika lı firmaya telefon ederek siparişini takip edebilir. Ve elbette İngilizce konuşulan bir ülkede marketten yağsız süt alabilir (Fransızlar Avrupa halkı içinde İngilizce ye az önem veren ülkelerden biridir. Hollanda da, örneğin, İngilizce bilen bir turist olarak çok rahat hayatınızı sürdürebilirsiniz.) Öğrenmeyi Öğrenmek Kısa dönem hedefleri Uzun dönem hedefleri 35. sayfada tamamladığınız cümlede yazdığınız şey(ler) 2 farklı hedef türünden biri olabilir: kısa dönem hedefleri, uzak dönem hedefleri. Uzak dönem hedefleri daha geniş ve genel hedeflerdir ve adından da anlaşılacağı gibi görece uzun bir sürenin sonunda gerçekleştirilebilir. Örneğin: branşımla ilgili yeni yayınları takip edebilmek, gibi bir hedef başlangıç seviyesinde İngilizce bilen bir öğrenciye çok uzak ve gerçekleştirilmesi zor görünebilir. (Tüketim toplumunun özelliklerinden biri 39

40 İNGİLİZCE Öğrenmeyi Öğrenmek olarak istediğimiz şeye hemen, zahmetsizce ulaşmak çoğumuz için bir yaşam biçimidir. Kredi kartları, zayıflama hapları hep bu sabırsız anlayışın sonuçlarıdır.) O nedenle bu yaklaşımda biri iseniz bu kadar uzak ve zor görünen bir hedefe doğru çalışmanız zor olabilir. O halde hedeflerinizi küçültmeyi ve süreleri kısaltmayı deneyebilirsiniz. Örneğin: Her gün bir tane branşımla ilgili İngilizce kelime bulup, öğrenip hatırlayabileceğim şekilde kaydedip bir önceki gün kaydettiğim kelimenin tekrarını yapacağım. Her haftasonu da hafta içinde öğrendiğim kelimeleri gözden geçireceğim, gibi. Nispeten basit, anlaşılır, anlamlı ve ulaşılabilir bir hedef. Elbette bu örnek sadece kelime öğrenmenize yardımcı olacak bir hedeftir. Diğer hedefler dilin okuyarak, dinleyip anlayarak, konuşarak ve yazarak kullanımını geliştirmesine odaklanmalıdır. Bu hedefler yine uzak dönem hedefinizle uygun olarak konmalıdır. Yani İngilizce ile eğitim yapan bir üniversitede öğrenciyseniz kısa dönem ihtiyaçlarınızın en büyüğü İngilizce branş ders kitaplarınızdaki bilgileri hızlıca anlayıp öğrenebilmek ve dersi İngilizce olarak anlatan Hintli öğretmeninizin dediğini anlayıp not tutabilmektir. Bu hedefe ulaşmak için yapacağınız çalışma daha çok okuma ve dinleme içermelidir. Bu durumda her gün veya birkaç günde bir (ihtiyacınıza ve isteğinize bağlı olarak) ders kitabınız veya benzer bir başka kaynaktan okuma çalışması yapmanız (konuyla ilgili önerileri sonraki bölümde bulabilirsiniz) ve 40

41 İNGİLİZCE belli günler de de CD ler veya Internet aracılığıyla branşınızla ilgili dinleme yapmanız akla yakındır. Ama şu andaki en büyük ihtiyacınız İngilizce konuşma değilse bu beceriyi geliştirmeye çok fazla zaman harcamamayı seçebilirsiniz. Bütün bunları söyledikten sonra kafası karışmış olan okurlarım için yinelemek istiyorum: Bir dili bilmek demek, o dili yazarak ve yazılı olanı okuyup anlayarak, konuşarak ve konuşulanı dinleyip anlayarak iletişim kurabilmek demektir. Yani, şu anda konuşma becerisine ihtiyacım yok diyerek hiç konuşma çalışması yapmamak doğru olmaz. Yalnızca konuşma çalışmasına ayıracağınız sürenin size öncelikle gereken becerileri geliştirmek için ayıracağınız süreden uzun olmamasına özen gösterebilirsiniz. Ayrıca beceri artırma çalışmalarını sırf edindiğiniz bilgileri (gramer, dilbilgisi, kelimeler, kalıplar) kullanabilmek için de yapabilirsiniz. Yani, öğrendiğiniz kelimeleri kullanarak sözlü veya yazılı bir kaç cümle kurmak, edindiğiniz kelime bilgisini dilin doğasının gerektirdiği yazma veya konuşma becerisini kullanarak kelimeleri pekiştirmenizi sağlar. Bu tür bir çalışmada amaç beceri geliştirmekten çok, bilgiyi pekiştirmektir. 12 Öğrenmeyi Öğrenmek 41

42 İNGİLİZCE Öğrenmeyi Öğrenmek Bireysel farklılıklar Mükemmelci-maceracı kişilikler Peki, bireysel öğrenme farklılıkları İngilizce öğrenmenizde nasıl bir etkiye sahiptir? Bazı öğrenci (mükemmelci) doğru şekilde düz çizgi çizmeyi öğrenmeden manzara resmi yapmaya kalkışmaz bile, yüzlerce düz çizgi çizer, ancak tatmin olduktan sonra bir sonraki aşamaya geçer. Bazısı ise (maceracı) Manzarayı yapmaya koyulur, bakar ki düz çizgi çizmekte zorlanıyor bu konu üzerinde biraz çalışır veya sonraki resminde daha dikkatli olur. Maceracı kişiler risk almaktan çekinmez ve hatalarından çok şey öğrenirler. Öğrenmek insan doğasında vardır. Bebekler çok maceracıdır mesela. Annesinin örgü şişini elektrik prizine sokarak, koltuğun altında bulduğu leblebiyi burnuna tıkarak deneyler yaparlar. Yürümeyi öğrenmek, konuşmayı öğrenmek hep maceradır, bayılır bebekler maceraya. Yürümeyi öğrenirken habire düşerler, ağlarlar, sonra bir daha kalkıp yürümeye çalışırlar. Hiç biri de eh, ben bu işi kıvıramıyorum. Bak komşunun kızı tıpış tıpış yürüyo. İyisi mi ben bu işten vaz geçeyim diye motivasyonlarını kaybetmezler. Ya da benim için daha erken zaten yürümemi gerektirecek bir durum da yok. Lazım olunca bi şekilde yürürüm herhalde demezler. Sonuçta yürürler. Bebekler bilir: yürümeyi öğrenmek için yürüme denemeleri yapmaları gerekir Ama her nedense aynı bebek 42