Franchise bedeli, anlasması, pazarlıgı, yasaları

Transkript

1 ALMAK A4 Franchise bedeli, anlasması, pazarlıgı, yasaları Franchise bedellerini degerlendirmek, Franchise anlasması maddeleri, Pazarlık sınırları, Franchise alanın elini güçlendiren unsurlar, UFRAD Dürüstlük ve Açıklık İlkeleri, Rekabet yasası hükümleri, Anlasmayı ilgilendiren yasal düzenlemeler

2 7- Bedel GİRİ BEDELİ Franchise giriş bedeli başta ödenir, sınırlı sayıda kazanç fırsatından yararlanmak içindir Yeni çıkanlar $ istiyor, ama genelde alamıyorlar Gelişmeyi başaranlar $ istiyorlar, eskiler alıyor, yeniler taviz veriyorlar Dünya markaları $ istiyor ve alıyorlar Çok karlı olanlar az sayıda veriyor, $ istiyorlar Paket teklif verenler bedeli yatırıma gizliyorlar

3 KULLANMA BEDELİ 7- Bedel Franchise destekleri ve markayı kullanma karşılığında ödenen bedel Franchise alanların gereksinim duyduğu destek için %2 - %5 arası masraf gerekiyor Genelde cirodan %4-6, karlı işlerde %8-12 Hizmetlerde %40 a, sipariş toplamada %80 e kadar Herkes memnuniyetle ödüyorsa oran doğrudur Genelde V.Ö. net karın %20-30 u kadardır

4 7- Bedel REKLAM FONU Merkezi reklam için toplanır Ciro üzerinden %2 - % 5 arasındadır Nerede ve nasıl kullanıldığı önemlidir Bölgesel dağılıma dikkat edilmelidir Gerçekten işe yarıyorsa memnuniyetle ödenir Tek işletmenin bütçesinden daha çok etkilidir Franchise satmak için kullanılmamalıdır

5 7- Bedel SATIN ALMADA Tedarik kaynakları kısıtlanırsa bedel belirsiz FV tedarikçi ise pazarlık olanağı yok FV bağımsız tedarikçilerden komisyon alabilir FA ya verilecek sponsorluk FV de kalabilir Vadede katı davranır, hızlı tahsilat yapar Teminatta katı davranır, sağlam çalışır Pazar koşullarıyla karşılaştırmak gerek Fiyatı değiştirme hakkı tek taraflı İyi kar ettiriyorsa risk alınabilir, yoksa anlamsız

6 7- Bedel ÖLÇÜLEMEYEN BEDEL Franchise almanın belirsiz bedelleri var FA istediği zaman işi bırakamaz Devrederken kısıtlama getirilebilir Yer seçimi yanlışsa taşıyamayabilir Kira FV üzerineyse katı davranabilir Anlaşma bitiminde FV uzatmayabilir

7 7- Bedel FA NEYE PARA ÖDER Hemen başlayan müşterisi hazır iş Genelde işler 3 yılda oturur, franchise hemen başlar Açılış kampanyası ile kendinden haberdar eder Ürün satışında bölgesel tekel Aynı markayı taşıyan başka işletme olmayacak Hesaplanabilir bir müşteri bölgesine satış yapacak Ticari sırlar Uzun yıllara dayanan bilgi birikimi aktarılacak Deneme yanılma yok, öğrenme bedeli belli

8 7- Bedel FA NEYE PARA ÖDER Marka kullanma hakkı Tanınmış marka müşteri getirir, iş artar Markaya alışan kolay müşteridir, masraf azalır Tedarik kolaylığı Tek kaynaktan alışveriş zaman kazandırır Toplu pazarlık tasarruf sağlar Destek hizmetleri Her zaman ulaşılabilir uzman ekip bulunur Taşeronlar doğru, hızlı, ucuz olur

9 7- Bedel FA NEYE PARA ÖDER Merkezi reklam Toplu reklam bütçenin gücünü misliyle katlar TV, reklam, katalog, insert, vb. kullanılır Denetim Denetlenmek hataları önler Karşılaştırma sektör normallerini gösterir Uzun süreli anlaşma İşin sürekliliğini garanti eder Yatırımın geri dönüş süresinden kaç kat daha uzun

10 7- Bedel FİYATI İNCELEME Franchise yatırımının giriş bedeli, yatırım tutarı, işletme sermayesi vb. den oluşan toplamı bulunur Yatırım için ucuz veya pahalı kavramı olamaz Yatırımın geri dönüş süresi uzun veya kısa dır Yatırımın riski yüksek veya düşük tür Kendi adına iş yapanın geri dönüşü daha hızlıdır ancak yatırımının riski daha yüksektir

11 7- Bedel FİYATI İNCELEME Franchise veren kendi kurar kendi işletirse Yatırım 100, aylık ciro 25, aylık kar 5, dönüş 20 ay Franchise alan kurar, giriş bedeli öderse Yatırım , ciro 25, kar 5, dönüş 24 ay Franchise alan kurar, giriş ve kullanım öderse Yatırım 120, royalite %5=1.25, kar 3.75, dönüş 32 ay

12 7- Bedel ALTAN ALDI-YA AR YAPTI Altan Yaşar Açıklama Başlangıç yatırımı $ $ Yatırım aynı olsun (başarı!) Franchise giriş bedeli $ 0 Toplam yatırım $ Tek fark isim hakkı

13 7- Bedel ALTAN ALDI-YA AR YAPTI 1. yıl cirosu $ $ Yaşar ın cirosu %25 düşük 1. yıl brüt kar $ $ %33 karlılıkla çalışıyorlar 1. yıl KDV avantajı 0 $ $ Yaşar yarı yarıya fiş kesiyor 1. yıl franchise kul. bdl $ 0 $ Altan %5 fr. kullanım bedeli 1. yıl reklam harcamaları $ $ Altan %5, Yaşar % yıl genel giderler $ $ Yaşar SSK, muhtasar kısar 1. yıl vergi karşılığı $ $ Altan %25, Yaşar usulen 1. yıl net kar $ $ Yaşar ın ciro az, karı çok teorik geri ödeme süresi 2.77 yıl 1.28 yıl franchise almak aptallıktır!

14 7- Bedel ALTAN ALDI-YA AR YAPTI 2. yıl cirosu $ $ Yaşar zorda, rakipler artıyor, ciro düşüyor 2. yıl net kar $ $ Yaşar ın kasiyer çalıyormuş, attı ama parasını alamadı 3. yıl cirosu $ $ Ekonomi krizde, Altan aynen devam 3. yıl karı $ $ Yaşar: bu semt bu fiyatları kaldırmaz Vergi cezası ve faizi 0 $ $ Yaşar yakalandı ama aftan yararlandı, daha az ödedi Devir bedeli 0 $ $ Yaşar işten sıkıldı, iyi fiyatla devretti

15 7- Bedel ALTAN ALDI-YA AR YAPTI 4. yıl kazancı $ $ Yaşar 1000 $ net maaşla işe girdi 5. yıl kazancı $ $ Altan ve Yaşar işe devam 6. yıl kazancı $ $ Yaşar ın işyeri kapandı, 4 ay boşta gezdi İlk 6 yıl kazancı $ $ Altan ve Yaşar ın toplam gelirleri Sonunda elde kalan $ 0 $ Altan dükkanı en azından maiyetine devredebilir

16 8-Anlaşma YATIRIM Toplam yatırım ne Giriş bedeli ne FV başka ne alıyor Taşeron zorunluluğu var mı Yatırım öngörüsü gerçekçi mi Finansman olanakları neler Leasing avantajları var mı Gelişme ve ilave yatırım Anlaşmayı yenileme bedeli

17 8-Anlaşma KAZANÇ Ciro ne olacak, örnek var mı Masraflar ne olacak, örnek var mı Kira kimin üzerine, artış ne FA kazancı, ücreti, vergisi Yatırımın geri dönüş süresi Satınalma kısıtlamaları Fiyat, vade, zam, kademe, pazarlık Bölge sınırı, satış kısıtlamaları Reklam fonu açık ve yeterli mi

18 8-Anlaşma GÜVENCE Anlaşma süresi yeterli mi Fesih koşulları ne Haksız fesih olanağı var mı Devir kısıtlaması var mı Devirde FV talebi var mı Ölüm, iş görememe, mücbir sebep Uygulanacak hukuk ne Hakem var mı, müzakere var mı Hak ve yükümlülükler karşılıklı mı

19 8-Anlaşma BA LIKLARI Tarafları kimler olmalı Kişi, firma, kefil Süresi, yenileme süresi Bölge sınırı, yer seçimi, nakil hakkı Yeni yer açma hakkı ve zorunluluğu Yükümlülükler ve haklar Kiralama ve açma süresi

20 BEDEL VE KISITLAR 8- Anlaşma Rekabet kısıtlaması Satın alma kaynakları Kota ve fiyat listesi Çalışma ilkeleri, el kitabı Değişikliklerin yansıması Alınacak ücretler Cezalar Teminatlar Kendini tanıtma

21 8- Anlaşma FESİH VE SONA ERME Fesih koşulları Kademeli yaptırımlar FV devir hakkı FA devir koşulları FA geri alma hakkı FV ölüm ve iş göremez olma hali Mücbir sebep hali Uygulanacak hukuk ve tahkim

22 6- Mevzuat UFRAD İLKELERİ 1995 te UFRAD tüzüğüne eklendi Tüm UFRAD üyeleri uymak zorunda UFRAD üyesi olmayanı bağlamaz Açıklık ilkeleri ABD de uygulanan UFOC Amacı franchise alanı bilgilendirmek Dürüstlük ilkeleri AB de uygulanan EFF Amacı franchise sistemini düzenlemek

23 6- Mevzuat AÇIKLIK İLKELERİ - 1 FV geçmişi, yöneticileri, ihtilaf ve iflas geçmişi Sistemin ve pazarın tanıtımı İlk yatırım, ödenecek tüm bedeller, satın alma zorunlulukları kimden, finansman paketi ne FV destekleri Bölge sınırları, kotalar Marka, patent ve kullanım hakları

24 6- Mevzuat AÇIKLIK İLKELERİ - 2 Bizzat çalışma zorunluluğu Anlaşmanın iptali, devri, uzatılması İşletme sayısı, açılacaklar, fesihler Sistemdeki ünlüler, ilişkinin şekli Bilançolar, vergiler Örnek anlaşma Alındı belgesi

25 6- Mevzuat DÜRÜSTLÜK İLKELERİ Franchise ilişkilerine uygulanır Franchise verenin yükümlülükleri denemek, teknik destek, eğitim, marka Franchise alanın yükümlülükleri gayret göstermek, açık davranmak, denetlenmek Franchise alanın ve verenin yükümlülükleri iyi niyet, ikaz, süre tanımak, müzakere etmek

26 DÜRÜSTLÜK İLK Mevzuat Tanıtım tarafsız, tam, doğru, önceden yapılmalı Ön ödemeler mahsup veya iade edilmeli Doğru adaya franchise verilmeli Anlaşmada bulunması istenen özellikler herkesin yararına, yazılı, net, kapsamlı, uzun süreli Master franchise verilirken uygulanmaz

27 6- Mevzuat REKABET YASASI Amaç Mal ve hizmet piyasalarındaki rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşma, karar ve uygulamaları ve piyasaya hâkim olan teşebbüslerin bu hâkimiyetlerini kötüye kullanmalarını önlemek, bunun için gerekli düzenleme ve denetlemeleri yaparak rekabetin korunmasını sağlamak. Kapsam Türkiye de mal ve hizmet piyasalarında faaliyet gösteren ya da bu piyasaları etkileyen her türlü teşebbüsün aralarında yaptığı rekabeti engelleyici, bozucu ve kısıtlayıcı anlaşma, uygulama ve kararlar ile piyasaya hâkim olan teşebbüslerin bu hâkimiyetlerini kötüye kullanmaları ve rekabeti önemli ölçüde azaltacak birleşme ve devralma niteliğindeki her türlü hukukî işlem ve davranışlar, rekabetin korunmasına yönelik tedbir, tespit, düzenleme ve denetlemeye ilişkin işlemler. Kamu kurum ve kuruluşları hariçtir.

28 6- Mevzuat RK YASAKLARI Alış veya satış fiyatların belirlenmesi Miktarların kontrolü Boykot ve girişi engelleme Eşitlere farklı koşul uygulanması Satış için başka ürün veya teşhir şartı Suçsuzluğun kanıtlanması gerekir!

29 RK MUAFİYETLERİ 6- Mevzuat Muafiyet ile gelişme, iyileşme, ekonomik veya teknik gelişme sağlanması amaçlanıyor Tüketicinin bundan yarar sağlaması gerek İlgili piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması durumunda veriliyor Rekabetin amaçların elde edilmesi için zorunlu olandan fazla sınırlanmaması isteniyor Muafiyet kararları en çok 5 yıl için veriliyor

30 6- Mevzuat RK ÖZEL MUAFİYET Özel muafiyet getiren anlaşmalar Motorlu taşıtlar Dikey anlaşmalar ArGe

31 6- Mevzuat RK İ LEYİ İ Kurum = Kurul + Başkanlık + Teşkilat Birleşme, devralma, uyumlu eylem, anlaşmada yetkili, zarar gören herkes başvurabilir Başvuru Ön araştırma kabul / ret Soruşturma Bildirim Savunma Karar Karar alma yöntemi En az 8 üye ile toplantı, en az 6 oyla ile karar, çekimser oy olamaz, en son Başkan, eşitlik halinde 2 oyu var, İtirazlar Danıştay a, zarar görene tazminat, kusurluya ceza Örnekler: Petrol AVM GSM Reklam Kola Cips

32 RK DİKEY ANLA MA 6- Mevzuat Mal, hizmet ve fikri hakların ticaretinde geçerlidir İşin %80 den fazlasına müdahale edilirse geçerli değildir Herkes kendi satış fiyatını belirler Satış bölgesi kısıtlanamaz Bölge dışına aktif satış, toptancının perakende satışı, yetkisizlere satış, rakibe yarı mamul satışı kısıtlanabilir En çok 5 yıl süreyle yapılır, daha uzun olursa süresiz sayılır Anlaşmanın bitiminden sonra 1 yıl süreyle rekabet yasağı Münhasır bayi rakibin ürününü satabilir

33 F&M Değerlendirme KİMİ KORUR TEMSİLCİLİK EĞİTİMİ Franchise anlaşmaları genelde asimetrik tir Verenin haklarını, alanın yükümlülüklerini sayar Bu şekilde yazılmasının amacı alanın hatasının markayıa ve diğer alanlara zarar vermesinin önlenmesidir Kalem verenin eline geçince bütün sorumluluğu alana yükler, kendine hiçbir yükümlülük yazmaz Haklar alanın aleyhine kullanılır, anlaşma gerekçesiz feshedilir, yersiz zam yapılır, bölge korumaya uyulmaz vb. Amerika da ve Avrupa da alanı yasalar korur, bizde korumaz

34 F&M Değerlendirme SİMETRİ TESTİ TEMSİLCİLİK EĞİTİMİ F&M tarafından geliştirilen bir test yöntemidir Franchise anlaşması ve ekleri incelenir Markayı, vereni, alanı ne kadar koruduğuna bakılır Anlaşmanın ana hatları 5 başlıkta değerlendirilir Toplam 23 kritere bakılır, marka, alan veren için puanlanır Puanlar toplanır, denge görülür Dağılım dengeliyse simetrik tir, dengesizse asimetrik tir

35 F&M Değerlendirme KRİTERLER TEMSİLCİLİK EĞİTİMİ Marka ve sistem - markanın korunması, sistemin korunması, el kitabı, eğitim, denetim Bölge ve yer - kira koşulları, bölge koruması, büyüklüğü, dağılımı, yerin kirası Yatırım ve karlılık - yatırım, ödemeler, temin kaynakları, tedarikçi destekleri, satış fiyatları Satış ve tanıtım - reklam fonu, açılış kampanyası, yerel tanıtım, satış kotası Devir ve fesih - süre, devir hakkı, fesih nedenleri, fesih sonrası, anlaşma süresi, rekabet kısıtlaması

36 F&M Değerlendirme PUANLAMA TEMSİLCİLİK EĞİTİMİ Her kriter için markayı, vereni, alanı koruyan durumlar tanımlı Anlaşmada hangi durumun geçerli olduğunu buluyoruz Açıkça yazmayan hususları, eklere veya tedarik şartlarına bakarak, sistemi kullanan franchise alanlara sorarak buluyoruz Aynı kriter için birçok tarafı koruyan maddeler olabilir YOK ZAYIF ORTA İYİ ÇOK TAM 0-3 puan 4-7 puan 8-11 puan puan puan puan

37 F&M Değerlendirme GÖSTERİLİ TEMSİLCİLİK EĞİTİMİ Örneğin FV=17, M=13, FA=6 puansa, o anlaşma markayı orta, franchise vereni çok, franchise alanı zayıf koruyor, yani asimetrik bir anlaşma oluyor