DEN Z KAPLUMBA ALARI SEMPOZYUMU

Transkript

1 B R NC ULUSAL DEN Z KAPLUMBA ALARI SEMPOZYUMU B LD R LER K TABI 4-5 Aral k 2003, stanbul MAVA Fonu ve Garanti Bankas n destekleriyle bas lm t r.

2 Fethiye Kumsal Caretta caretta Yavrular t r lmas , Yusuf Kat lm 1 1, 3, , i i i E t S i 119

3 Fethiye kumsal 13 ana Caretta caretta yuvalama kumsal ndan birisi olarak Akdeniz deniz kaplumba alar aç s ndan önemli kumsallardan birisidir (Baran & Kasparek, 1989, Baran & Türkozan, 1996). Kumsaldaki maksimum yuva say s 191 olarak belirtilmi tir (Türkozan, 2000). Genel olarak daha önce Akdeniz kaplumba alar için K br kumsallar için di i a rl kl bir yavru oran (% 81,6) verilmi tir (Kaska ve ark., 1998), Fethiye kumsal ise bu çal mada erkek yavru oran en yüksek kumsallardan birisi olarak i aret edilmekte olup bu nedenle bu kumsal n ayr nt l olarak incelenmesi amaçlanm t r. Materyal ve Metot Yuvalardaki s cakl verilen s cakl k aletleri kullan lm t r (Orion ündedir. Cihaz n do rulu u laboratuar artlar nda standart civa termometresiyle kar la t r lm ve 0,35 o C kararl l kta (min. 0,3 o C, max. 0,4 o C), ölçüm yapt bulunmu tur. Bu cihaz n kaydetti i bilgiler bilgisayara kaydedilerek gerekli istatistiki de erler ç kar lm t r. Deniz kaplumba alar n n yuvalama alan n n s cakl k haritas n n ç kar lmas, yavru deniz kaplumba alar nda cinsiyet tayini için önemlidir. Bilgisayarda bilgi yüklenmi s cakl k ölçerler kumsala yerle tirilirken; öncelikle gece arazilerinde yumurtlayan yada yumurtlamak için haz rl klar yapan kaplumba alar n n yuvalar seçilmi tir. Bu i lemi yaparken kaplumba ay rahats z etmemeye, yuvan n dizayn n bozmamaya ve yumurtalara zarar vermemeye dikkat edilmi tir. S cakl k ölçerler dikkatlice yumurtalar n aras na b rak lm, seri numaras ve yerle tirme zaman (Tarih, saat) kaydedilmi tir. Is ölçerler deniz kaplumba as yuvalar yan nda sahilde sabit noktalara veya çe itli bölgelere yerle tirilmi tir. Histolojik olarak yavru cinsiyet tayini için, yavrular n tamam veya kesilen gonadlar Boin solusyonunda saklanm t r. Bunun için böbrekle birlikte gonad ve ovaryum kesilmi ve sonra enine olarak ortadan ikiye ayr lm t r. Bir parças rutin hidrasyon ve dehidrasyon basamaklar ndan sonra a, kesilmi ucundan kesite ba lanacak ekilde yerle tirilmi ve mikron kal nl nda kesitler al narak hematoksilin ve Periyodik As pe e boyanm t r ve sonuçlar mikroskop alt nda de erlendirilmi tir (Yntema ve Mrosovsky, 1980). Yavru plastronu kesildi inde böbrek, gonad ve iç organlar görünür hale gelir. Gonadlar d ardan inceleyerek cinsiyet tayini yapmak yan lt c olabilir ancak testisler ovaryumdan daha ince ve küçük yap l d r. Ovaryum üzerinde lateral uzant l oyuklar mevcuttur. Gonadlardan al nan enine kesitlerde lamaktad r. Di iye ait gonad enine kesitinde, kenar girintilerin oldu u yap ve germinal epitelyum ovaryumun d yüzeyinde, medulla ise içte ve bunlar birbirinden ay ran tunika albuginea vard r. Bu yap Periyodik lan boyamalarda daha aç k görülmektedir. Erke e ait gonad enine kesitinde ise yan kenarlar daha az girintilidir. Epitel tabaka ise d kenarda çok koyu stroma içerisine gömülü halde bulunurlar. Tart ma ve Sonuç Yuvalardan elde edilen s cakl tir. Bütün yuvalarda s cakl k 26,8 ile 31,8 C aras nda de i mektedir. Maksimum s cakl k yükselmesi 7 C olarak bulunmu tur. Yuvalar n ortalama s cakl klar n n kar la t r lmas l a yol açm t r. A a daki ekilde bu iki yuvaya ait s cakl i ve yavru ç k zamanlar gösterilmektedir. Buradan yuvalarda 1 C de i iklik kuluçka süresinde 4.8 günlük bir de i meye sebep olmu tur ( ekil 1). 120

4 ekil 1. Fethiye kumsal nda 29 Haziran 2000 tarihli iki yuvadaki (üst, no:2 ve alt, no:3) s cakl klar. Oklar yavrular n ç kmaya ba lad A ustos 2000 tarihini göstermektedir. Yuvalardaki ortalama cinsiyet oran % 60,80 olarak hesaplanm t r. Kuluçka süresi ile kuluçkan n ortadaki 1/3 lük döneme ait s cakl aras nda pozitif bir korelasyon (r 2 = 0,97) bulunmu tur. Bu yuvalara ait ortalama kuluçka süresi 58 gündür, bu da %60 l k bir di i yavru olu umunu i aret etmektedir ( ekil 2). 85 rastgele seçilen yavrular n bak lan cinsiyet oranlar da % 64,7 olarak bulunmu tur. 121

5 Tablo 1. Yuvalarda toplam ve orta 1/3 lük kuluçka süresince kaydedilen s cakl k ve elde edilen cinsiyet oranlar na ait istatistiksel bilgileri (% di i oran ).(Ü: üst, O: orta, A: alt, Y: yuva yan hizas ndan). Yuva No Yuvalama tarihi Yumurta Say s Yavru ç k ba ar s Denize uzakl k (m) Kul. Sü. (gün)+ Ç k günü Toplam Kuluçka Süresi Orta 1/3 lük dönem Cinsiyet Ort. ±SD Min Mak Ort. ±SD Min Mak oran ( % ) 1-Ü 28 Haz , ,2 0,6 26,3 29,9 28,0 0,4 27,0 29, O 28 Haz , ,5 0,5 26,3 28,4 27,3 0,3 26,6 28, A 28 Haz , ,8 0,4 25,9 27,7 26,7 0,3 26,3 27, Haz , ,3 1,1 25,2 30,3 28,7 0,5 27,7 29, Haz , ,0 1,2 28,1 33,0 31,0 0,7 30,3 32, Tem , ,8 1,2 27,7 34,1 32,1 1,0 29,9 33, Tem , ,5 1,2 28,4 32,6 30,6 0,5 29,9 31, Tem ,8 0,9 29,6 32,6 30,9 0,5 29,9 32, O 06 Tem , ,7 1,0 25,6 31,1 29,2 0,8 27,7 31, Y 06 Tem , ,6 0,9 25,9 30,7 29,1 0,7 27,7 30, Tem , ,2 0,6 28,8 31,4 30,2 0,4 29,2 31, Y 24 Tem , ,6 0,7 26,0 28,8 28,1 0,3 27,0 28, O 24 Tem , ,8 0,8 25,5 29,6 28,3 0,3 27,4 28, Haz , ,3 1,0 28,1 33,3 31,4 0,6 30,3 32, Haz , ,6 1,6 26,3 33,3 31,1 0,5 30,3 32, Haz , ,5 1,5 26,6 32,2 29,7 0,6 28,8 31, Tem , ,5 0,7 29,2 33,0 31,9 0,7 29,9 33, Tem , ,5 1,0 28,1 31,4 29,7 0,6 28,8 30, Tem , ,2 0,9 27,0 30,7 28,9 0,5 28,1 30, Tem , ,5 0,8 27,0 30,3 29,3 0,5 28,1 30, Haz , ,1 0,4 26,3 27,7 27,3 0,2 27,0 27, Haz , ,6 1,0 26,3 31,8 30,1 0,6 28,8 31, Tem , ,3 0,6 27,0 29,2 28,7 0,3 28,4 29, Tem , ,4 0,4 27,7 29,9 29,6 0,4 28,8 29, Tem , ,0 0,3 28,4 29,9 29,0 0,2 28,8 29,

6 ekil 2. Fethiye kumsal ndaki s cakl n, cinsiyet oran n n ve kuluçka süresiyle ili dönemindeki s cakl k ile elde edilen cinsiyet oran n n kar la t r lmas. E ik s cakl k 28,8 o C yi göstermektedir.b) Ortalama kuluçka s cakl n n toplam kuluçka süresine kolerasyonu. E ik kuluçka süresi 59 günü i aret cakl n kuluçka süresiyle olan ili kisi. Bu sonuçlar nda, Fethiye Kumsal, daha önceki sonuçlara paralel olarak en fazla erkek yavru üreten kumsal olma özelli i ile dikkati çekmektedir. Bu durum özellikle küresel s nma sonucu giderek di i a rl kl bir populasyonun hakim oldu u deniz kaplumba alar n n nesillerinin devaml l aç s ndan büyük önem ta maktad r. Kaynaklar Baran, Turkozan O (1996) Nesting activity of the loggerhead turtle (Caretta caretta) at Fethiye Beach, Turkey in Chelonian Conserv Biol 2: Baran, Kasparek M (1989) Marine turtles Turkey. Status survey 1988 and recommendations for conservation and management. Prepared by WWF. Heidelberg Broderick AC, Godley BJ, Reece S, Downie JR (2000) Incubation periods and sex ratios of green turtles: highly female biased hatchling production in the eastern Mediterranean. Mar Ecol Prog Ser 202: Casale P, Gerosa G, Yerli SV (2000) Female-biased primary sex ratio of the green turtle, Chelonia mydas, estimated through sand temperatures at Akyatan, Turkey. Zool Middle East 20: Godfrey MH, Barreto R, Mrosovsky N (1996) Estimating past and present sex ratios of sea turtles in Suriname. Can J Zool 74: Godley BJ, Broderick AC, Mrosovsky N (2001a) Estimating hatchling sex ratios of loggerhead turtles in Cyprus from incubation durations. Mar Ecol Prog Ser 210: Godley BJ, Broderick AC, Downie JD, Glen F, Houghton JD, Kirkwood I, Reece S, Hays GC (2001b) Thermal conditions in nests of loggerhead turtles: further evidence suggesting female skewed sex ratios of hatchling production in the Mediterranean. J Exp Mar Biol Ecol 263:

7 Hanson J, Wibbels T, Martin RE (1998) Predicted female bias in hatchling sex ratios of loggerhead sea turtles from a Florida nesting beach. Can J Zool 76: Houghton JRD, Hays GC (2001) Asynchronous emergence by loggerhead turtle (Caretta caretta) hatchlings. Naturwissenschaften 88: Janzen FJ, Paukstis GL (1991) Environmental sex dete experimental design. Q Rev Biol 66: Kaska Y, Downie JR, Tippett R, Furness R (1998) Natural temperature regimes for loggerhead and green turtle nests in the eastern Mediterranean. Can J Zool 76: Kaska Y (2000) Predation pattern of loggerhead and green turtle nests in the Eastern Mediterranean and its possible effect on sex ratio. Isr J Zool 46: Kraemer JE (1979) Variation in incubation period of loggerhead sea turtle, Caretta caretta, clutches on the Georgia coast. MS thesis, University of Georgia, Athens Marcovaldi MA, Godfrey MH, Mrosovsky N (1997) Estimating sex ratios of loggerhead turtles in Brazil from pivotal incubation durations. Can J Zool 75: Miller JD, Limpus CJ (1981) Incubation period and sexual differentiation in the green turtle Chelonia mydas L. In: Banks C, Martin A (eds) Proceedings of the Melbourne herpetological symposium zoological board of Victoria, Zoological Board of Victoria, Parkville, p Mrosovsky N, Pieau C (1991) Transitional range of temperature, pivotal temperatures and thermosensitive stages for sex determination in reptiles. Amphib-Reptilia 12: Mrosovsky N, Provancha J (1992) Sex ratio of hatchling loggerhead sea turtles: data and estimates from a 5-year study. Can J Zool 70: Mrosovsky N (1994) Sex ratios of sea turtles. J Exp Zool 270: Spotila JR, Standora EA, Morreale SJ, Ruiz GJ (1987) Temperature dependent sex determination in the green turtle (Chelonia mydas): effects on the sex ratio on a natural beach. Herpetologia 43: Standora EA, Spotila JR (1985) Temperature dependent sex determination in sea turtles. Copeia, 1985: Türkozan O (2000) Reproductive ecology of the loggerhead turtle, Caretta caretta, on Fethiye and K z lot beaches, Turkey. Chelonian Cons Biol 3(4): Yntema, CL (1979) Temperature levels and periods of sex determination during incubation of eggs of Chelydra serpentina. J Morph 159: Yntema CL, Mrosovsky N (1980) Sexual differentiation in hatchling loggerhead (Caretta caretta) incubated at different controlled temperatures. Herpetologica 36: