MARMARA BÖLGESİNDEKİ MÜZİK ÖĞRETMENLİĞİ LİSANS PROGRAMI ÖĞRENCİLERİNİN ORTA ÖĞRETİMDEKİ PİYANO EĞİTİMLERİNE YÖNELİK GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Transkript

1 T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI MÜZİK EĞİTİMİ BİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ MARMARA BÖLGESİNDEKİ MÜZİK ÖĞRETMENLİĞİ LİSANS PROGRAMI ÖĞRENCİLERİNİN ORTA ÖĞRETİMDEKİ PİYANO EĞİTİMLERİNE YÖNELİK GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ ÖMER ÇOBAN TEZ DANIŞMANI PROF. ATİLLA SAĞLAM EDİRNE 2012

2

3

4 I Tezin adı: Marmara Bölgesindeki Müzik Öğretmenliği Lisans Programı Öğrencilerinin Ortaöğretimdeki Piyano Eğitimlerine Yönelik GörüĢlerinin Değerlendirilmesi Hazırlayan: Ömer ÇOBAN ÖZET Eski adıyla Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri (AGSL), günümüzdeki ismiyle Güzel Sanatlar ve Spor Liseleri, müzik öğretmenliği lisans programlarının önceki basamağı olarak kabul edilmektedir. Bu bağlamda bu tez çalıģması, lisans eğitimlerini müzik öğretmenliği programlarında sürdürmekte olan öğrencilerin AGSL de aldıkları piyano eğitimlerine yönelik görüģlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu araģtırmada, AGSL piyano programının ne derecede ve nasıl uygulandığı, dersin iģleniģi, okullardaki fiziki Ģartların yeterliliği ve konser etkinliklerinin yeterliliği, öğrencilerin görüģleri doğrultusunda incelenmiģtir. AraĢtırmanın temel sorusu Müzik Öğretmenliği Lisans Programlarında Öğrenim Gören Öğrencilerin Mezun Oldukları Anadolu Güzel Sanatlar Liselerinde Uygulanan Dört Yıllık Piyano Eğitimine Yönelik GörüĢleri Nedir? olarak belirlenmiģtir. AraĢtırma kapsamında, Marmara Bölgesi nde bulunan müzik öğretmenliği bölümlerinde eğitimlerini sürdüren öğrencilerin AGSL ndeki piyano eğitimlerine yönelik görüģlerini ortaya koymak için bir anket hazırlanmıģtır. Elde edilen veriler SPSS 13.0 paket programında ortalama dağılımları, Etmen analizi, Mann Whitney U testi, Kruskal Wallis testi, korelasyon testi ve çapraz testler yapılarak bulgulara dönüģtürülmüģtür. Ortaya çıkan bulgulara göre, demografik değiģkenlerin, Etmen analizi sonucu elde edilen programın uygulanıģı ve dersin iģleniģi, çalıģılan eserler ve konser etkinlikleri, fiziki Ģartlar ve öğretmen değiģikliğine iliģkin boyutlar üzerinde etkili olduğu görülmüģtür. Anahtar kelimeler; piyano, piyano eğitimi, AGSL

5 II Name of Thesis: Music Teacher Degree Program Students In Marmara, Assessment of Attitudes Towards Secondary Education in Piano Prapared by: Ömer ÇOBAN ABSTRACT Anatolian Fine Arts High School, today known as Fine Arts and Sport High School, can be accepted as the previous stage of department of music education. In this regard the aim of this thesis study is to present opinions of undergraduate students who are currently studying in department of music education, about their piano education in Anatolian Fine Arts High School. During this study, the efficiency of Piano Education in Anatolian Fine Arts high Schools, the efficiency of the teaching process in piano classes, the sufficiency of hard infrastructure and materials provided by Anatolian Fine Arts High schools, the sufficiency of concert activities have been analysed by undergraduate students of Department of Music Education. A survey has been conducted in Marmara Region of Turkey, in order to find out opinions of Undergraduate Students of Department of Music Education about their piano education in Anatolian Fine Arts High Schools. The results have been obtained by SPSS 13.0 program via appyling frequency division, factor analysis, Mann Whitney U Test, Kruksal Wallis Test, correlation test and cross table. The result of the survey points out the effects demographic variables on implementation of piano education and teaching in class, hard infrasutructure and materials, teacher substitution. Key words: Piano, piano education, AGSL

6 III TEŞEKKÜR Tez çalıģmamın her aģamasında katkılarını ve yardımlarını esirgemeyerek beni yönlendiren, teģvik eden, kaynak taramasından verilerin yorumlanmasına kadar tüm süreçte yanımda olan değerli hocam ve tez danıģmanım Sayın Prof. Atilla SAĞLAM a öncelikle çok teģekkür ederim. Bu çalıģmanın ortaya çıkabilmesi için maddi ve manevi desteklerini hiçbir zaman eksik etmeyen, fikir ve bilgilerini paylaģan aileme ve arkadaģlarıma, yüksek lisans eğitimim ve tez yazımım süresince istatistik konusunda bana ve yüksek lisans arkadaģlarıma bilgilerini aktaran ve verilerin iģlenmesi sürecinde büyük emeği olan Yrd. Doç. Dr. Adil OĞUZHAN a, arkadaģlıkları, bilgi paylaģımları ve yardımları için yükseksek lisans arkadaģlarım Rasim PAġAOĞLU, Gül SAKARYA, Serhat CelbiĢ ve Mete Deniz KARABACAK a, Ayrıca tüm öğretim elemanı arkadaģlarıma, istatistik ve çeviri konularında yardımlarını esirgemeyen Samet UZUN ve Tuna ALKAN a teģekkürlerimi sunarım. Ağustos, 2012 Ömer ÇOBAN

7 IV İÇİNDEKİLER ÖZET... I ABSTRACT... II TEŞEKKÜR... III BÖLÜM I 1. GĠRĠġ Türkiye de Piyano Eğitimi Alessandro Voltan (Macar Tevfik) Stephan Elmas Adnan Saygun Türk Piyano Okulunun OluĢması, Ġlgili Kurumlar ve Öğretim Programları Türk Piyano Okulunun OluĢumu, Türk Piyanistler ve Eğitim GeçmiĢlerinin Değerlendirilmesi Cumhuriyetten Günümüze Mesleki Müzik Eğitimi Veren Kurumlar Nitelik Açısından Piyano Öğretim Programları Piyano Eğitimi BÖLÜM II 2. YÖNTEM AraĢtırma Yöntemi ve Deseni AraĢtırmanın Evren ve Örneklemi Evren Öğrenci Verilerinin Güvenilirlik Test Sonuçları Öğrencilerin AGSL lerinde Aldıkları Piyano Eğitimlerine ĠliĢkin Sorulan Soruların Tümüne Yönelik Güvenilirlik Çözümlemesi Dersin ĠĢleniĢi ve Programın Uygulanması Boyutuna Yönelik Güvenilirlik Çözümlemesi ÇalıĢılan Eserler ve Konser Etkinlikleri Boyutuna Yönelik Güvenilirlik Çözümlemesi... 20

8 V Fiziki ġartlar Boyutuna Yönelik Güvenilirlik Çözümlemesi Öğretmen DeğiĢikliği Boyutuna Yönelik Güvenilirlik Çözümlemesi Anket Uygulanan Öğrencilerin KiĢisel Özelliklerine ĠliĢkin Sıklık Dağılımla Ankete Katılan Öğrencilerin Cinsiyetlerine Göre Dağılımları Ankete Katılan Öğrencilerin YaĢlarına Göre Dağılımları Örneklem Kümesini OluĢturan Öğrencilerin AGSL nden Mezun Oldukları Yılların Dağılımları Örneklem Kümesini OluĢturan Öğrencilerin Lisans Eğitimine BaĢlangıç Yılı Dağılımı Veri Toplama Araçları ve Çözümleme Tekniği Ġlgili Kaynakların Değerlendirilmesi Yönteme ĠliĢkin Kaynaklar Derlemeye ĠliĢkin Kaynaklar Osmanlı dan Günümüze Müzik ve Piyano Eğitim Sürecine ĠliĢkin Kaynaklar Piyano Eğitimine ĠliĢkin Kaynaklar Ġnternet Kaynakları BÖLÜM III 3. BULGULARIN ÇÖZÜMLENMESĠ VE YORUMLANMASI Anket Uygulanan Öğrencilerin KiĢisel Özelliklerine ĠliĢkin Sıklık Dağılımları Çizelge: Örneklem Kümesini OluĢturan Öğrencilerin AGSL Eğitimleri Süresince Yılsonunda Aldıkları Piyano Notlarının Dağılımı Çizelge: Örneklem Kümesini OluĢturan Öğrencilerin Müzik Beğenisi Dağılımı Çizelge: Örneklem Kümesini OluĢturan Öğrencilerin AGSL Eğitimleri Öncesi Piyano Eğitimi Dağılımı... 33

9 VI 3.2 Öğrencilerin Ortaöğretimde Aldıkları Piyano Eğitimine Yönelik GörüĢlerini Belirlenen Sıklık Dağılımları Etmen çözümlemelerine ĠliĢkin bulgula Çizelge: Katılımcıların AGSL Eğitimleri Boyunca Aldıkları Piyano Eğitimlerine Yönelik GörüĢlerine ĠliĢkin Toplam Varyans ( Variance Explained) Sonuçları Katılımcıların AGSL Eğitimleri Boyunca Aldıkları Piyano Eğitimlerine Yönelik GörüĢlerine ĠliĢkin DönüĢümlü Etmen Yükleri (Rotated Component Matrix) Çizelge: 1. Dersin ĠĢleniĢi ve Programın Uygulanması Boyutu Çizelge: 2. ÇalıĢılan Eserler ve Konser Etkinlikleri Boyutu Çizelge: 3. Fiziki ġartlar Boyutu Çizelge: 4. Öğretmen DeğiĢikliği Boyutu Katılımcıların KiĢisel Özellikleri Ġle AGSL Eğitimleri Süresince Aldıkları Piyano Eğitimine ĠliĢkin Etmenlerin Alt Boyutları Arasındaki Farkla Ġlgili Bulgula Çizelge: Kolmogorov-Smirnov Testi Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre AGSL Eğitimleri Süresince Aldıkları Piyano Eğitimine Yönelik GörüĢlerine ĠliĢkin Etmenlerin Alt Boyutları Arasındaki Farka ĠliĢkin Testler Çizelge: Cinsiyete Göre AGSL Eğitimi Süresince Aldıkları Piyano Eğitimine Yönelik GörüĢlerine ĠliĢkin Mann-Whitney U Test Sonuçları Çizelge: YaĢa Göre AGSL Eğitimi Süresince Aldıkları Piyano Eğitimine Yönelik GörüĢlerine ĠliĢkin Kruskal-Wallis Test Sonuçları Çizelge: Müzik Beğenisine Göre AGSL Eğitimi Süresince Aldıkları Piyano Eğitimine Yönelik GörüĢlerine ĠliĢkin Kruskal-Wallis Test Sonuçları KiĢisel Bilgiler ve DeğiĢkenleri Çapraz biçimde Açıklayan Bulgular Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Piyano Programının Uygulanmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Çalınan Türk Eserleri Sayısına Göre Dağılımı... 49

10 VII Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Çalınan Sonatin Sayısına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Çalınan Etüt Sayısına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Çalınan Romantik ve ÇağdaĢ Dönem Eseri Sayısına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Yeterli Sayıda ÇalıĢma Odası Olmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Yeterli Miktarda ÇalıĢma Saati Olmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Yeterli Sayıda Piyano Olmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Ek Nota Verilmesine Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Öğretmenlerin Ders DıĢı ÇalıĢmaları Denetlemesine Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Piyano Öğretmeninin DeğiĢmesine Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Piyano Öğretmeninin DeğiĢmesinin Faydasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Öğretmenin Dersin ĠĢleniĢinde Ġstekli Olmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Öğretmenin Teknik GeliĢim Ġçin Öneride Bulunmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Temaları Ortaya Çıkarma Farkındalığına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Öğretmenin Tartımsal ÇalıĢmalar Yaptırmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Nota DıĢındaki ĠĢaretleri Tanımaya Göre Dağılımı... 64

11 VIII Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Nota DıĢındaki ĠĢaretlerin Eser Ġcrasında Kullanımına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Partisyon Üzerindeki Sözel Ġfadeleri Tanımaya Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Büyük Biçimli Eserleri Tanımaya Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Pedalları Kullanmayı Öğrenmeye Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Batı Müziği Özelliklerini Öğrenmeye Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Cinsiyeti DeğiĢkeninin Piyano Konserine Çıkarak Sahne Tecrübesi YaĢamaya Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin YaĢı DeğiĢkeninin Piyano Programının Uygulanmasına Göre Dağılımı Çapraz Tablo: Öğrencilerin YaĢı DeğiĢkeninin Çalınan Türk Eserleri Sayısına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin YaĢı DeğiĢkeninin Çalınan Sonatin Sayısına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin YaĢı DeğiĢkeninin Çalınan Etüt Sayısına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin YaĢı DeğiĢkeninin Çalınan Romantik ve ÇağdaĢ Dönem Eseri Sayısına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin YaĢı DeğiĢkeninin Yeterli Miktarda ÇalıĢma Saati Olmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin YaĢı DeğiĢkeninin Öğretmenlerin Ders DıĢı ÇalıĢmaları Denetlemesine Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin YaĢı DeğiĢkeninin Piyano Öğretmeninin DeğiĢmesine Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin YaĢı DeğiĢkeninin Piyano Öğretmeninin DeğiĢmesinin Faydasına Göre Dağılımı...79

12 IX Çapraz Çizelge: Öğrencilerin YaĢı DeğiĢkeninin Öğretmenin Dersin ĠĢleniĢinde Ġstekli Olmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin YaĢı DeğiĢkeninin Öğretmenin Teknik GeliĢim Ġçin Öneride Bulunmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin YaĢı DeğiĢkeninin Temaları Ortaya Çıkarma Farkındalığına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin YaĢı DeğiĢkeninin Öğretmenin Tartımsal ÇalıĢmalar Yaptırmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin YaĢı DeğiĢkeninin Piyano Konserine Çıkarak Sahne Tecrübesi YaĢamaya Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Müzik Beğenisi DeğiĢkeninin Piyano Programının Tam Olarak Uygulanmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Müzik Beğenisi DeğiĢkeninin Çalınan Türk Eserleri Sayısına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Müzik Beğenisi DeğiĢkeninin Çalınan Sonatin Sayısına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Müzik Beğenisi DeğiĢkeninin Çalınan Etüt Sayısına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Müzik Beğenisi DeğiĢkeninin Çalınan Romantik ve ÇağdaĢ Dönem Eseri Sayısına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Müzik Beğenisi DeğiĢkeninin Büyük Biçimli Eserleri Tanımaya Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Müzik Beğenisi DeğiĢkeninin Batı Müziği Özelliklerini Öğrenmeye Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin Müzik Beğenisi DeğiĢkeninin Piyano Konserine Çıkarak Sahne Tecrübesi YaĢamaya Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Piyano Programının Uygulanmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Çalınan Türk Eserleri Sayısına Göre Dağılımı... 98

13 X Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Çalınan Sonatin Sayısına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Çalınan Etüt Sayısına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Çalınan Romantik ve ÇağdaĢ Dönem Eseri Sayısına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Yeterli Sayıda ÇalıĢma Odası Olmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Yeterli Miktarda ÇalıĢma Saati Olmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Yeterli Sayıda Piyano Olmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Öğretmenlerin Ders DıĢı ÇalıĢmaları Denetlemesine Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Piyano Öğretmeninin DeğiĢmesine Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Piyano Öğretmeninin DeğiĢmesinin Faydasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Öğretmenin Dersin ĠĢleniĢinde Ġstekli Olmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Öğretmenin Teknik GeliĢim Ġçin Öneride Bulunmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Temaları Ortaya Çıkarma Farkındalığına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Öğretmenin Tartımsal ÇalıĢmalar Yaptırmasına Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Nota DıĢındaki ĠĢaretleri Tanımaya Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Nota DıĢındaki ĠĢaretlerin Eser Ġcrasında Kullanımına Göre Dağılımı

14 XI Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Partisyon Üzerindeki Sözel Ġfadeleri Tanımaya Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Büyük Biçimli Eserleri Tanımaya Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Pedalları Kullanmayı Öğrenmeye Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Batı Müziği Özelliklerini Öğrenmeye Göre Dağılımı Çapraz Çizelge: Öğrencilerin AGSL Öncesi Piyano Eğitimi DeğiĢkeninin Piyano Konserine Çıkarak Sahne Tecrübesi YaĢamaya Göre Dağılımı ĠliĢki Bulgularının Açıklanması Dersin ĠĢleniĢi ve Programın Uygulanması, ÇalıĢılan Eserler ve Konser Etkinlikleri, Fiziki ġartlar ve Öğretmen DeğiĢikliği Boyutları Arası ĠliĢki Bulguları Çizelge: Korelasyon Testi BÖLÜM IV 4. SONUÇLAR Örneklem Kümesini OluĢturan Öğrencilerin KiĢisel Bilgilerine Yönelik Sonuçlar Örneklem Kümesini OluĢturan Öğrencilerin Ortaöğretimde Aldıkları Piyano Eğitimine Yönelik GörüĢlerini Belirleyen Sıklık Dağılımlarına Yönelik Sonuçlar Katılımcıların AGSL Eğitimleri Boyunca Aldıkları Piyano Eğitimlerine Yönelik GörüĢlerine ĠliĢkin DönüĢümlü Etmen Yüklerine Yönelik Sonuçlar Dersin ĠĢleniĢi ve Programın Uygulanması, Çalınan Eserler ve Konser Etkinlikleri, Fiziki ġartlar ve Öğretmen DeğiĢikliği Boyutları Arası ĠliĢki Bulgularına Yönelik Sonuçlar KAYNAKÇA EKLER

15 1 BÖLÜM I 1. GİRİŞ Bu bölümde, ülkemizdeki piyano eğitiminin hangi dönemde başladığından, piyano eğitimi veren kişilerin kimlerden etkilendiğinden ve buna bağlı olarak halen devam etmekte olan piyano eğitiminin temelde kimlerden etkilendiğinden söz edilmiş olup, Osmanlı dan günümüze kadar gelen süreç içerisinde ülkemizde müzik eğitimi veren kurumlardan ve programlardan bahsedilmiştir. Bunlarla birlikte, piyano eğitiminde öğretmenlerin etkisi, müzik eğitiminde piyanonun önemi konularına yer verilmiştir. 1.1 Türkiye de Piyano Eğitimi Türkiye de piyano eğitiminin başlangıcını ve kökenini Batı sanat musikisi ile Türk musikisi arasındaki etkileşimde aramak gerekir. Piyano çalgısının henüz icat edilmediği yılların öncesine dayanan bu etkileşimin kaynağında Kanuni Sultan Süleyman ile I. François ve III. Mehmet ile I Elizabeth dönemi Osmanlı - Fransız ve Osmanlı - İngiltere arasındaki ilişki örgüsü vardır. (GAZİMİHAL, 1939;49, TANRIKORUR, 2003;80, Gedikli, 1999;60 Sağlam, 2001;16, Aracı, 2006:152; Dart, 1957:90; Woodfield, 1990). Piyano eğitiminin Türkiye de uygulanışı meselesi tek başına ele alınacak bir konu olmayıp, Batı sanat müziğinin Türkiye de yerleşmesine kadar geçen süreci ve bu süreçte oluşan iki güçlü müzik devrimi hareketini de içeren bütüncül bir meselenin bir yönü olarak değerlendirmekte fayda vardır. (Sağlam, 2009; Sağlam, 2011) Müzikte ilk atılımlar, Balkan ülkelerini elinde bulunduran ve onlardan önce işe başlayan Osmanlı İmparatorluğu yönetimi, bilinçli olarak 1826 yılından sonra müzikle ilgilenmiş ve Sultan II. Mahmut tarafından, sarayda Muzika-i Hümayun (Saray Müzik Topluluğu yada Saray Bandosu) adlı bir bando kurulmuştur. Bu konuda II. Mahmut oluşturulan yeni bandonun başına İtalyan bir bando şefinin tayin edilmesini gündeme getirmiştir. Bunun ardından Torino Dışişleri Bakanlığında

16 2 çalışan Grosson isimli bir memur tarafından Guiseppe Donizetti tavsiye edilmiştir. Görevi kabul etmesinin ardından 7 Kasım 1827 tarihli bir resmi yazışmaya göre Giuseppe Donizetti, Gazimihal in tabiriyle Osmanlı Saltanat Muzıkalarının Baş Ustakarı unvanı ile İstanbul daki görevine tayin edilmiştir (Aracı, 2006; 42). Salon müziğini Osmanlı saraylarına tanıtanlar da Guiseppe Donizetti ve onun çağdaşlarından başkaları değildir. Sultan V. Murad ın nota defterine Donizetti nin, babası Abdülmecid için bestelediği Mecidiye Marşı nı kendi el yazmasıyla kaydetmiş olması da bu bestecinin saray ile içinde bulundukları etkileşimin boyutlarını göstermesi açısından önemlidir. Sultan V. Murad ın müzisyenliği 19. Yüzyıla damgasını vurmuş olan ve küçümsenmemesi gereken popüler salon müziği repertuarı içerisinde değerlendirilmelidir. Bununla birlikte hanedanın bütün müzisyenleri sadece salon müziği ile uğraşmamışlardır. Hatice Sultan ın kütüphanesinde Chopin ve Beethoven piyano konçertolarının notalarına rastlanmış, son halife Abdülmecid in bugün Dolmabahçe Sarayı nın 94 numaralı odasında muhafaza edilen müzik kütüphanesinde ise, Corelli, J.S. Bach, Haydn, Mozart, Mendelssohn ve Dvorak ın eserlerinin notaları tesbit edilmiştir. (Aracı, 2011) 1856 yılında İmparatorluk Muzikası şefi Giuseppe Donizetti Paşanın yaşamını yitirmesi üzerine müzik çalışmaları durmadı; bu kez sırayla Avrupa dan getirtilen İtalyan asıllı Guatelli, İspanyol asıllı piyanist Arenda adında ünlü şefler paşa sanı ile işin başına geçtiler. Bundan sonra yetişen Türk sanatçılardan Flütist Saffet Atabinen, Klarnetist ve öğretmen Zati Arca ve Kemancı Osman Zeki Üngör gibi değerli sanatçılar, saray orkestrasının şefliğini başarıyla sürdürdüler yılında bu orkestra, 60 kişilik kadrosuyla ilk kez yurt dışına çıkarak Avrupa da konser gezisine başlamış, sırasıyla Sofya, Berlin, Dresden, Münih, Viyana, Budapeşte de konserler vererek büyük başarı sağlamıştı yılında kurulan bu tarihi orkestra, Cumhuriyet Dönemi nde Büyük Önder ATATÜRK ün emriyle 1924 yılında İstanbul dan Ankara ya taşınmış ve birkaç ad değişikliğinden sonra, bu kuruma büyük emeği geçen orkestranın değerli müdürü Flütist Mükerrem Berkin zamanında Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası adını almıştır. (Özasker, 1997)

17 3 Muzika-i Humayun bünyesinde oluşan söz konusu orkestranın Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrasına dönüşümü Oransay tarafından şöyle açıklanmıştır: Makam-ı Hilafet Muzıkası (11Mart 1924) orkestrasının Riyaset-i Cumhur Musıki Heyeti adıyla Cumhurbaşkanlığı makamına bağlandığı bildirildi. Zeki Üngör 1 Nisan 1924 te Musiki Muallim Mektebine müdür atandı. 1 Kasım 1924 te eğitime başlayan Musiki Muallim Mektebine seçilen 6 öğrencinin eğitimi için gerekli ilk öğretmenler Riyaset-i Cumhur Musıki Heyeti üyeleriydi (Akt. Albayrak, 2008;11). Cumhuriyet öncesi dönemde başlayan çok sesli müziğe olan yönelmenin, Cumhuriyet sonrası dönem için bir kazanım olduğu söylenebilir. Bu bağlamda, Cumhurbaşkanlığı Senfoni orkestrası, orkestra yapısı ve Türkiye de Batı tarzında müzik ekininin yerleşmesi bakımından önemi olduğu söylenebilir. Osmanlı İmparatorluğu nda Muzika-i Hümayun un kurulmasıyla başlayan Batı müziği eğitiminin, bunu takip eden yıllarda gelişerek devam ettiği söylenebilir. Muzika-i Hümayun öncesi, dönemi ve sonrasında Batı sanat müziğinin Osmanlı Saray veköşkler çevresinde yerleşmesinin ikincili unsuru olarak piyano ve piyano eğitiminin yaygınlaşması gösterilebilir. Piyano alanında Osmanlı uyruklu gayri Müslümler yanında islam inancına sahip piyanist ve piyano öğretmenlerin varlığı Osmanlı toplumunda piyanoya bağlı bir Batı müziği ortamının oluşma dayanaklarındandır. Piyano eğitimini hem icracı hem de eğitimcilik nitelikleriyle Sarayda ve Saray dışında özellikle İzmir de sürdüren ve nitelikli öğrenciler ve dolayısıyla iyi öğretmenler yetiştirilmesi konusunda, katkı sağlamış önemli isimlerden biri, Alessandro Voltan; diğer ismi ile Macar Tevfik tir (Çalgan, 1991:..) ile 1941 yılları arasında ülkemizde yaşamış olan Macar Tevfik, Stephan Elmas ve Adnan Saygun gibi önemli müzik insanlarına öğretmenlik yapmıştır Alessandro Voltan (Macar Tevfik) Asıl adı Alessandro Voltan olan Tevfik Bey(1846?-1941) Macar kökenli bir aristokrat aileye mensuptur. Annesi Kontes Allegri, babası Osmanlı ordusunda görevli bir subay olan İzzet beydir. Çocukluğu Venedik ve Viyana da, Wagner ve

18 4 Liszt gibi müzisyenlerin sık sık ziyaret ettiği bir ortamda geçmiştir (Çalgan, 1991; Aracı, 2007) yılında Osmanlı-Rus Savaşı çıkınca Hobart Paşa ( ) aracılığıyla İstanbul a gelerek II. Abdülhamid in sarayına piyano öğretmeni olarak atanmıştır (Gazimihal, 1931: Akt: Musiki Dergisi). Voltan, sarayda piyano öğretmenliği yaptığı yıllarda, Muzıka-ı Hümayun dan Haydar Bey in Pembe Kız operetinin armonisini ve orkestrasyonunu yapmıştır. (Gazimihal, 1955;204) Stephan Elmas Tevfik Bey in İzmir deki Öğrencilerinden biri olan ünlü Ermeni asıllı Türk besteci Stephan Elmas, kendisinin tavsiyesiyle Liszt in öğrencisi olmak üzere Weimar a gitmiştir. (Çalgan, 1991;68) Bu şehirde Liszt le tanışmış ve Liszt in yönlendirmesiyle Viyana Konservatuvar ında, Liszt gibi, Carl Czerny nin piyano öğrencisi olarak yetişmiş, Prof. Anton Door la çalışmak üzere Viyana ya gitmiştir. Viyana da tüm zamanını piyano çalışarak ve beste yaparak geçiren Elmas; vals, mazurka, noktürn ve impromtüler bestelemiş, 6 Etüdü nü (1881) Liszt e ithaf etmiştir. Sanatçının; solo piyano, ikili piyano, oda müziği, piyano ve orkestra için enstrümantal eserleri olduğu gibi, vokal eserleri de mevcuttur Adnan Saygun Stephan Elmas ın yanı sıra Macar Tevfik in önemli öğrencilerinden biri de Ahmed Adnan Saygun dur. Macar Tevfik, Türk beşlerinden ünlü besteci Adnan Saygun ve onun ilk hocası İsmail Zühdü Bey in yetiştirilmesinde de rol oynamıştır. (Çalgan, 1991;68) İzmir in işgaliyle birlikte İsmail Zühdü de bu şehirden ayrılıp Kurtuluş Savaşı mücadelesine katılır ve Adnan ı kendi hocası olan Tevfik Bey e teslim eder. (Aracı, 2007;49) Bu durumun ortaya çıkardığı bir sonuç olarak, Adnan Saygun 1922 de Macar Tevfik Bey in öğrencisi olmuştur (Çiçekoğlu, 1941). Adnan düzenli olarak Tevfik Bey in Kokaryalı daki (Güzelyalı) evine piyano derslerine gitmeye başlar. Piyano derslerinin dışında, hocası ile beraber,

19 5 Beethoven senfonilerinin iki piyano için düzenlemelerini de çalmaktadırlar (Aracı, 2007). Henüz 15 yaşındayken Macar Tevfik Bey in öğrencisi olan Adnan Saygun, 1925 yılında İzmir İlkokulunda müzik öğretmeni olarak çalışmaya başladı da İzmir Lisesine müzik öğretmeni atandı. (Saydam, 1989:209). Macar Tevfik in Lizst in öğrencisinin öğrencisi olması, yanı sıra Saygun un da aynı okulun tarzında yetişmesi Lizst in İstanbul da 1947 yılında verdiği konserler de göz önüne alındığında ve Bartok un 1937 yılında Ankara ve Çukurova da yaptığı çalışmalar birbirine eklendiğinde Batı sanat müziğinin Türk müziğinde yerleşmesi bakımından Macar müzisyenlerin önemini göz önüne sermektedir. 1.2 Türk Piyano Okulunun Oluşması, İlgili Kurumlar ve Öğretim Programlar Yukarıdaki açıklamalardan olmak üzere Macar Tevfik 1 in Türk piyano okulunun kurulmasında güçlü izler bıraktığı söylenebilir. Türk piyano okulunun kuruluşuna etki eden Batılı piyano okulları ve onların uzantıları takip edilerek Türk piyano okulunun temsilcilerinin anlayışları ortaya konulmaktadır. Ayrıca Türkiye deki piyano eğitiminin yürütüldüğü kurumsal yapı içerisinde piyano öğretim programlarının düzey ve nitelik bakımından çeşitlenmesinin durumu, gerekçesi ve programların içeriği ele alınarak açıklanmıştır Türk Piyano Okulunun Oluşumu, Türk Piyanistler ve Eğitim Geçmişlerinin Değerlendirilmesi Türk piyano okulunun oluşumunda Osmanlı daki musiki devriminin (Sağlam, 2011) etkisi vardır. Bu etki, dönemin ünlü piyanistlerinin Osmanlı da konser vermeleri ve bazı yabancı piyanistlerin Sarayda ve İstanbul da piyano dersleriyle yaygınlaşmış, 20. Yüzyılın başlarında mesleki müzik eğitimine yönelik okullar ve piyano derslerine yönelik programların yürütülmesi gerçekleşmiştir. Kökeni 1 Gençliğinde varlıklı bir hayat süren Tevfik Bey, ileri yaşlarında yoksul düşmüş, Darülaceze ye yerleştirilmiştir Nisan ında doksanlı yaşlarında İzmir de vefat eden sanatçı, kimsesizler mezarlığına gömülmüştür (Fenmen, 1947:148).

20 6 Osmanlı ya kadar uzanmakta olan piyano eğitimi, Cumhuriyetin kurulmasıyla kurumsallaşmış ve ülke çapında yaygınlaşarak güçlü bir piyano okulunun oluşumu sağlanmıştır. Piyano okulunun kurumsallaşması ve yaygınlaşmasında Kemalist devrimlerin ve özellikle bu devrimler içerisinde musikiye yönelik doğrudan etki eden Türk musiki devriminin güçlü etkisi vardır. Sağlam (2009;112), Osmanlı ve Cumhuriyet dönemini birbirine bağlayan bazı müzikal geçişlere de işaret ettiği değerlendirmesinde Musiki Muallim mektebinin önemine dikkat çekmektedir: Osmanlı nın son dönemlerinde başlayan batı müziği eğitimi, Cumhuriyet in kurulması ile 1924 yılında Musiki Muallim Mektebi nin (MMM) açılmasıyla devam etmiştir. MMM müzik öğretmeni yetiştirmek amaçlı olarak kurulmuştur. Halk şarkılarını söylemek, çözümlemek ve yazıya geçirmek dışında tamamıyla Batı Musikisi öğretimi içeren bir kurum olmuştur. Musiki Muallim Mektebi, musiki devriminin ilk adımı olarak kabul edilir. Bu okulun öğretmen kadrosunu oluşturmak için ise Osmanlı dan aktarma Saray Orkestrası, Rıyaset-i Cumhur Filarmoni Heyeti adıyla Ankara ya getirilmiştir. Aracı, Cumhuriyet döneminde Avrupa nın çeşitli merkezlerine gönderilen müzisyenlerin yurda dönüşlerinde MMM de göreve başlamalarına vurgu yapmaktadır; ancak Osmanlı döneminde Avrupa nın çeşitli merkezlerine müzik eğitimi için öğrenci gönderme girişimlerinin göz ardı edildiği bu değerlendirmenin eksikliği Cemal Reşit Rey den söz edilmemiş olmasıyla iyice belirginleşmektedir. Bunun bir nedeni olarak Müzik alanında gerçekleştirilen devrimin çeşitli süreçlerinin değerlendirilmesinde Cumhuriyet sonrasını merkeze alan bir yaklaşımı benimseme tutumu gösterilebilir. Aracı (2007;79), yurt dışı eğitimli müzisyenlere yönelik şu değerlendirmeyi yapmıştır: Yurtdışına devlet bursu ile gönderilen genç müzisyenler de yurda geri döndüklerinde birer birer MMM ye öğretmen olarak atanmışlardır. Paris te eğitim alan Ekrem Zeki Üngör ve Ulvi Cemal Erkin 1930 yılında MMM de ders vermeye başlamışlardır. Ahmed Adnan Saygun un yanı sıra Ferhunde Remzi Erkin ve Necdet Remzi Atak da yurda döndüklerinde MMM ne öğretmen olarak atanmışlardır. 1936

21 7 yılında Paul Hindemith in önerisi ile Almanya dan Prof. Eduard Zuckmayer Musiki Muallim Mektebine öğretmen olarak getirildi. Zuckmayer in Türkiye ye davet edilmesi Atatürk ün öncelikli hedefleri arasında yer alan Musiki devriminin bir sonucudur yılında MMM içerisinde Ankara Devlet Konservatuvarı açıldı ve iki kurum iki yıl süreyle aynı binada eğitim öğretime devam etti. Bu dönemde Ferhunde Erkin, Ulvi Cemal Erkin ve Eduard Zuckmayer iki okulda da piyano öğretmeni olarak görev aldılar. (Çimen, 2004). Konservatuvarın kurulmasında da görev alan Zuckmayer in Türk müzik eğitimi tarihindeki en önemli hizmeti, kurucusu olduğu ve otuz iki yıl yönettiği Gazi Eğitim Enstitüsü Müzik Bölümü (1938) nün Türkiye de çağdaş normlarda müzik öğretmeni yetiştirilmesini sağlamasıdır. Zuckmayer, müzik bölümünün öğretim sistemini, Alman öğretim yöntemlerini temel alarak saptamış, uygulamış ve kendisinden sonra da bu yöntemler sürdürülmüştür. (Kurtaslan, Yöre; 2009) Zuckmayer in müzik öğretmenliği programlarının başına getirilmesi ile birlikte Türk piyano okulunda iki temel üslubun oluştuğu söylenebilir. Birinci üslup, Fransız üslubunun ağırlıklı olduğu ancak Saygun un piyano eserlerindeki dil ve piyanistlik özelliğine yansıyan Alman, Macar, Türk geçişli bir piyano üslubudur. Bu üslup piyanistlik eğitiminin de ana üslubudur. İkinci üslup ise müzik öğretmenlerinin eğitiminde yer alan Anaçalgı ve Yardımcı çalgı piyano eğitimine yansıyan Alman üslubudur. Piyanistlik eğitiminin kökeninde ise dönemin güçlü piyanisti ve eğitimcisi Ferhunde Erkin ve Cemal Reşit Rey bulunmaktadır. Ferhunde Remzi Erkin ( ) ilk piyano derslerini Birinci Dünya Savaşı sırasında 1915 yılında Bandırma daki Soeur ler okulunda almaya başladı ve ilk konserlerini de Bandırma da verdi. Ferhunde Erkin piyano çalışmalarına İstanbul da Hegyei ile devam etti. Atatürk 1926 yılında Ankara da bir konser veren Necdet-Ferhunde kardeşleri köşkte kabul etti. Bu kabul sırasında Atatürk iki kardeşi yanına oturtarak şu ünlü sözünü söylemiştir; Efendiler, herkes her şey olabilir ama sanatçı olamaz, ayağa kalkın ( de Ferhunde ve Necdet kardeşler Alexander von Humboldt Vakfı nın verdiği burs ile Leipzig e gitti. Ferhunde, bu şehirde Otto Weinreich ile çalıştı de Türkiye ye dönen Erkin,

22 8 aynı yılın Nisan ayında Musiki Muallim Mektebi nde öğretmen olarak göreve başladı. Ferhunde Erkin daha sonra Ankara Devlet Konservetuvarı na dönüşecek olan Musiki Muallim Mektebi nde 36 yıl aralıksız piyano öğretmenliğine devam etti yılından, emekli olduğu 1967 yılına kadar, Konservatuvarda pek çok öğrenci yetiştirdi. Öğrencileri arasında Ferhunde Erkin in piyano okulunu devam ettiren ve daha sonra Fazıl Say, Emre Elivar, Emrecan Yavuz gibi piyanistleri yetiştiren Kamuran Gündemir, piyano tuşlarıyla onunla tanışan Hüseyin Sermet Sayılabilir. ( Türkiye de piyano eğitiminin temel taşlarından birinin de Cemal Reşit Rey olduğu söylenebilir. Cemal Reşit Rey çok küçük yaşta piyano öğrenmeye başladı ve ünlü piyanist Marguerite Long'dan ders aldı. Daha sonra ailesi Cenevre ye taşınınca Cemal Reşit de hem Saint-Antoine Koleji'nde, hem de Cenevre Konservatuvarı'nda öğrenimini sürdürdü. Aile daha sonra Paris'e dönünce müzik öğrenimini Paris Konservatuvarı'nda tamamladı. Ayrıca Gabriel Faure'den müzik estetiği, Henri Dufosse'tan orkestra şefliği dersleri aldı. Ekim 1923'te Türkiye'ye döndü ve bugünkü İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvarı'nın çekirdeğini oluşturan Darülelhan'da piyano ve kompozisyon öğretmenliği yaparak müzik yaşantısına devam etti. Osmanlı yla başlayan ve Cumhuriyet in kuruluşunun ardından, MMM ile devam eden batı müziği eğitiminde yerleşmesinde hem yabancı öğretmenler hem de yabancı ülkelerde eğitim almış Türk müzisyenlerin etkisi olmuştur. Bu yaklaşımı Muzika-i Hümayun mektebindeki müzik eğitimi sürecinin bir biçimde yansıması olarak kabul etmek olanaklıdır; çünkü Muzika mektebinde ilk yıllarda yabancı öğretmenler sonraki yıllarda ise söz konusu yabancı öğretmenler elinde yetişmiş Türk öğretmenler elinde Batı musikisi ve buna bağlı tüm değerlerin öğretimi ve yerleşik bir konum kazanması yolu açılmıştır. Yukarıda yer alan Macar Tevfik hem Türk kökeni hem de Avrupalı köken ve müzik adamı olmasıyla 20 yüzyılın en temel unsurlarından biridir. Macar Tevfik öğrenimi sırasında Ünlü besteci Liszt in en gözde öğrencilerinden biri olan Carl Tausig le ( ) piyano çalışmış, müzikte başarılı olunca bu mesleği seçmeye karar vermiştir (Toros, Akt:Baydar, 2010;80). Liszt in hocalığını yapmış olan kişi de

23 9 Ludwig Van Beethoven in öğrencisi Czerny dir ( ). Czerny piyano öğretimiyle uğraşmış ve değerli öğrenciler yetiştirmiştir. Czerny piyano tekniğinin gelişmesinde büyük rol oynamıştır. Piyano eğitimi için yazdığı alıştırmalar, günümüzde hala kullanılmaktadır (Fenmen, 1991; 69). Liszt ( ) romantik okulun en parlak ustalarındandır. Piyanonun Paganini si olarak ün kazanmış olan bu besteci, Chopin ile çok gelişmiş bulunan piyano tekniğinin adeta bir toplamını yapmıştır. Bununla beraber piyanodan orkestra etkileri elde etmek arzusunu ilk gösterenlerden biri Liszt tir. Liszt ile romantizm sona ermiştir. Piyano edebiyatının bundan böyle modern dönemine geçilir (Fenmen, 1991; 69); Ayrıca Liszt 18 Haziran 1847'de Padişah Abdülmecit'e Dolmabahçe Sarayı'nda bir konser vermiştir. (ÇALGAN, 1991) Bu bağlamda değerlendirecek olursak, Saygun un hocası olan Macar Tevfik, Liszt ten, Liszt de Czerny den, Czerny de Beethoven dan eğitim aldığı için, MMM nin kurulmasıyla Türk piyano eğitimine büyük katkı sağlayan Ahmed Adnan Saygun un da dolaylı olarak Liszt, Czerny ve Beethoven dan etkilendiği ve onların bestecilik dili ve üslubunu Fransız izlenimci üslubu içinde yansıttığı söylenebilir. Bu bakımdan Türk piyano okulunun temeli hem piyano eserlerindeki bestecilik dili hem de piyano eğitimi bakımından Alman, Macar ve Fransız izlerini taşıdığı değerlendirilebilir. 1.3 Cumhuriyetten Günümüze Mesleki Müzik Eğitimi Veren Kurumlar Bu bölümde Cumhuriyet in kuruluşundan itibaren müzik eğitimi vermiş ve halen vermekte olan kurumların değerlendirilmesine yer verilmiştir. Bu kurumların tümünün listesi ek-3 te verilmiştir. EK-3 te verilen sınıflamadan da anlaşılacağı üzere piyano eğitimine olanak tanıyan ya da piyano eğitimini temel eğitim alanı olarak konumlandıran kurumların sayısı 54 tür. Bunlardan sadece ikisi Ankara Devlet Konservatuarı (ADK) [1936-] ve Gazi Orta Öğretmen Okulu ve Terbiye Enstitüsü (GOÖO/TE) müzik şubesi [1936-] (Altunya, 2010:14) Atatürk döneminde açılmış, 1982 yılına kadar Ankara, İstanbul, İzmir, Nazilli ve Bursa illerinde olmak üzere bu kurumların sayısı 4 müzik bölümü ve iki konservatuar olmak üzere toplam sekiz kurumdur. Bu kurumların içine Ankara ve İstanbul daki öğretmen okulları bünyesinde açılan müzik seminerlerini (Uçan,

24 ) de katmak gerekebilir; çünkü bugün bu yapıların devamı olarak gündeme alınan ilki 1989 yılında İstanbul da açılan günümüzde sayıları yetmişi aşan (MEB, Anasayfa) devasa yapılar olarak değerlendirilebilecek Güzel Sanatlar ve Spor Liseleri (GSSL) müzik bölümleri adıyla etkin konumdalardır. Toplamda Türkiye çapında kırk bir konservatuar yirmi üç müzik eğitimi anabilim dalı ve yaklaşık yetmiş GSSL olduğu özel müzik dersleri ve dershanelerindeki piyano eğitimi kapsam dışı bırakıldığında- varsayıldığında yaklaşık 134 örgün kurumsal yapıda piyano eğitiminin ana dal, yan dal veya temel çalgı kapsamında programlandığı anlaşılmaktadır. Bu araştırma sürecinde veri toplama aşamasında Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi (AGSL) olan adın araştırma sürecinde GSSL olmasına rağmen bu araştırma kapsamında verilerin çözümlenmesi ve bulgulara dönüştürülmesinde (AGSL) adlandırılmasına yer verilecektir. Günümüzün GSSL müzik şubesi mezunlarının tercih ettiği ilk yükseköğretim kurumu Eğitim Fakültelerinin Müzik Eğitimi Anabilim Dalı Müzik Öğretmenliği Programlarıdır. Bu programlarda Piyano çalgısının müzik öğretmenliği meslek çalgısı olarak konumlandırıldığı, her öğrencinin bireysel çalgı ve çeşitli diğer çalgılar yanı sıra sekiz dönem boyunca piyano dersinin kesintisiz almak durumunda oluşuyla belirginleştiği anlaşılmaktadır. Musiki muallim mektebinde ise keman çalgısının zorunlu bir çalgı olduğu (Uçan, 1996) ilgili talimatnamede belirlenmiş ve o dönemin meslek çalgısı olarak mandolin ve flütün müzik derslerinde öğretim çalgısı olmasından farklı olarakkeman çalgısı konumlandırılmıştı. 21. Yy. Türkiye sinde bu yönde bir değişim olduğunu tespit etmekte yarar vardır. Yukarıda açıklananlardan piyano ve piyano eğitimine yönelik üç temel durum ortaya çıkmaktadır: 1. Piyano Müzik öğretmenliği eğitiminin temel çalgısıdır. 2. Piyano çoğunluğu AGSL olmak üzere yaklaşık 134 örgün eğitim kurumunda programlanmış bir çalgı ve eğitim alanıdır. 3. AGSL de alınan piyano eğitiminin müzik öğretmenliğinde verilen piyano eğitimiyle doğrudan bağı vardır.

25 11 4. Araç geliştirme bilim ve yöntemleriyle ortaya konan elektro piyano ve Keybord gibi araçların varlığı ile müzik dersinde öğretmenin en temel araçlarından birisi piyano ve benzerleridir; dolayısıyla piyano eğitimi de müzik öğretmeninin mesleki biçimlenmesinin temel derslerindendir. Söz konusu dört somut olgu araştırmanın ana sorusunun araştırma konusu yapılmasının temel gerekçelerinden sayılmıştır Nitelik Açısından Piyano Öğretim Programları Türkiye de piyano eğitimi programları piyanist yetiştirme ve müzik öğretmenliği eğitimi boyutlarına yönelik olarak iki temel nitelik üzerinden yapılandırılmakta ve yürütülmektedir. Piyanistlik eğitimi konservatuarlarda ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim düzeyinde verilmekte olup, yükseköğretim düzeyindeki piyano eğitimleri ise lisans ve lisansüstü programlar ile yürütülmektedir. Müzik öğretmenliği eğitimine yönelik piyano eğitimi ise ortaöğretim (GSSL) ve yükseköğretim düzeyinde verilmekte olup, yükseköğretim düzeyi lisans programında 4 yıl boyunca 1 saatlik bir program, lisansüstü programlarında ise piyano eğitimciliğine yönelik bir anlayış sergilenmektedir. 1.4 Piyano Eğitimi Piyano eğitimi çocuk, genç ve yetişkin bireylere uğraşı, genel ve mesleki alanlara yönelik olarak uygulanmaktadır. Her seviyede ve her türdeki piyano eğitimi için başlangıç, orta ve ileri düzeyler bulunmaktadır. Buna göre her düzeydeki eğitim ortamında piyanonun tanınması ve çalgısal becerilerinin geliştirilmesi söz konusudur. Piyano eğitimi kapsamında piyano çalma, piyano çalmanın gereksinimleri piyanoya başlama yaşı, piyano çalgısının çocuk ve gençlerin çalgı eğitimindeki değeri, piyanoda tartım ve ezgi çözümleme, her iki elde ses ve tartım üretimi ve her iki elin eşgüdümü konuları önem kazanmaktadır. Tufan a (2000) göre, Piyano çalma duyu organları, zihin ve kasların birlikte çalışması sonucu ortaya çıkan psiko-motor davranış biçimidir. Bu görüşün

26 12 temellendiği alanın eğitim alanı olduğu, böylece yukarıda piyano çalma şeklinde ifade edilen sözcüklerin aslında piyano eğitimine işaret ettiği anlaşılmaktadır; çünkü piyano çalma sırasında oluşması beklenen davranışlar bir eğitim süreci ve tanımına karşılık gelen anlamlar içermektedir. Günümüzde piyano eğitimi başta olmak üzere ses ve üfleme çalgılar eğitimi ayrı tutulduğunda genel olarak çalgı eğitimi yaşının erken dönem çocukluk yaşlarına kadar çekildiği söylenebilir. Bu yaştaki çocukların çalgı eğitiminin en temel becerilerin edinimiyle sınırlı olduğu ve heveslilik (uğraşı) düzeyinde bir çalgı eğitimi gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır. Erken yaş çocukluk dönemi çalgı eğitiminde vurmaya yakın parmak hareketleri içermesi ve ezgi sesleri oluşturabilmesi bakımından sandalyeye oturma ve klavyedeki tuşların bu dönem çocukların parmak yapısına göre büyük olması dışında- piyano çalgısının uygun olduğu söylenebilir. Aynı görüşe göre piyano eğitiminin çocuk gelişim döneminden (0-6 yaş) sonra başlamasının uygun olacağı çıkarımını yapmak olanaklıdır. Piyano eğitimine çocuk yaşta başlanması görüşü ve uygulamalarının, bireyin sosyal ilişkiler, arkadaşlık, yaratıcılık gibi konularda gelişmesini destekleyeceği yönünde görüşler de vardır. Bu görüşlerden biri Arslan ın (2005) Piyano eğitimi almış çocuk sosyal ilişkilerde ve arkadaşlıklarda daha başarılıdır. Piyano eğitimi ile çocuğun yaratıcı düşüncesi gelişir ve müziğe karşı duyarlılığının artması sağlanmış olur. şeklindeki görüştür. Çalgı eğitimi, bireyin yaşantısında müzik eğitiminin getirdiği disiplin ile paralel bir disiplin anlayışı kazandıran, mesleki müzik eğitiminin çok önemli bir boyutudur. Piyano eğitimi ise bu anlayışı daha farklı alanlara taşıyan özel bir disiplindir, yani derstir. Bu ders öğrencinin aldığı genel müzik eğitimi içerisinde çok sesliliği yaşayabilmesini, duyabilmesini ve uygulayabilmesini sağlayan gerekli davranışların kazanıldığı ve müziği kendisinin yaparak yaşadığı bir süreçtir. (TUFAN, 1996) Tufan ın yukarıdaki görüşü piyano eğitiminin kazanımlarına dikkat çekmesi bakımından değerlendirmeye alınmakla birlikte bu kazanımların çalgı eğitimi

27 13 kapsamına giren diğer tüm çalgılar için de geçerli olduğu görüşünü eklemek gerekmektedir. Piyano eğitiminin önemini bu bağlamda değerlendirildiğinde, mesleki müzik eğitiminde edinilen, tartım, nota okuma/işitme, armoni bilgisi, biçim bilgisi (form bilgisi) gibi temel konuların tamamının, piyano çalarken, görme, işitme ve anlama imkanı olduğu söylenebilir. İlk piyano öğretim kitaplarında genellikle her iki elin uzun süre sol anahtarında ve do majörde, nadiren tek diyez veya tek bemollü tonlarda çalıştırıldığı, ezgilerin basit ve tek düze olduğu, sol elin ihmal edildiği, ellerin bağımsız kullanımına önem verilmediği, zihinsel gelişime ve yaratıcı düşünceye yer verilmediği görülmektedir (ÇİMEN, 1995). Buna göre, eğitimin her alanında, temelde alınan başlangıç eğitiminin çok önemli olduğunu kabul edildiğinde, piyano eğitiminin başlangıcı bakımından temel olarak ele alınacak öğretim kitabı ve yöntemi ya da uygulamaların, piyano eğitiminin gelecekteki amacına hizmet edecek düzeyde, yani ellerin bağımsız kullanılabilme becerisinin gelişmesi, zihinsel ve yaratıcı düşüncenin gelişimine fayda sağlayacak biçimde olması gerektiği söylenebilir. Çocuklara piyano eğitimi vermek için yazılmış değişik kitaplardan kolay parçalar seçip onların üzerinde alıştırmalar yapmak ve deşifre etmek müziği öğrenmek için çok önemlidir. Öğrenciler yeni eserleri tam olarak profesyonelce icra etmeseler bile bilgiyi kazandırmak ve güçlendirmek gerekir (ARSLAN, 2005). Zira piyano çalmak için sadece parmakların gerektiği gibi çalışması yetmez; akıl ve bilgi de gerekir. Bu sebeple piyano eğitimi sürecinde öğrencilerin sürekli olarak yeni eserler deşifre etmeleri ve deşifre ettikleri bu eserlerin içerisinde yer alan kuramsal bilgilerin öğrenciye doğru bir şekilde aktarılmasının önemli bir unsur olduğu kabul edilebilir. Macar besteci ve piyanist F. Liszt e göre piyanistlerin iki çalışan kölesi vardır: akıl ve parmaklar (SOKOLOV, 1968). Eğitimin her alanında olduğu gibi, piyano eğitiminde de öğretmenin öğrenci üzerindeki etkisinden söz edilebilir. Piyano öğrencisinin derse devamlılığı, düzenli ve planlı bir çalışma sistemine sahip olması ve ödevlerini zamanında eksiksiz olarak

28 14 yerine getirmesi, öğretmenin disiplin anlayışıyla doğrudan ilgilidir. Şüphesiz ki piyano öğrenimi, zor, zaman alan ve sabırlı çalışma gerektiren bir öğrenimdir. Bu çalışma disiplin ister. Ancak unutulmamalıdır ki öğrenciyi bu zorlu çalışmaya davet etmekle, bunaltmak arasında önemli bir fark vardır (LYKE, ENOCH, 1987:8). Baskı ve sıkı denetim, öğrencilerde korkuya ve yılgınlığa neden olur. Böyle bir durumda öğrenci, öğretmenden ve dersten soğuyarak piyano çalma isteğini kaybedebilir (ÖMÜR, 1998). Peter J. Jutras, Yetişkinlerin çalgı seçimlerindeki en gözde çalgının piyano olduğunu belirtmektedir. Buna göre Müzik Eğitimi Anabilim dalı öğrencilerini birer yetişkin olarak görme imkanı vardır; ayrıca müzik öğretmenliği programında dört yıl sekiz dönem piyano dersinin bulunması ile öğrencilerin bu ders ve ortamlarından memnuniyeti veya geçmiş eğitimlerine yönelik memnuniyeti koşutluk gösterir. Jutras ın değerlendirme ve aktarmalarında yetişkinlerin piyano eğitimlerine yönelik açıklamalara yer verilmektedir: Among adult music students, piano is frequently the most popular instrument of choice (Bowles, 1991; Cooper, 2001; Flowers & Murphy, 2001; Lawrence & Dachinger, 1967). A better understanding of why adults enjoy piano can help educators deliver teaching that is tailored to the needs and desires of their adult students (Bowles, 1991; Flowers & Murphy, 2001; Gilbert & Beahl, 1982). If adult students are getting what they want from their piano experience and the experience offers them a good value, they are more likely to stay motivated and interested 2. Demek ki, piyano eğitimi sürecinin içerisinde, doğru yöntem ve uygulamaların seçilmesi, çalışılacak eserlerin, kuramsal bilgilerin verilebilmesi 2 Metnin İngilizce Çevirisi (Samet UZUN): Yetişkin müzik öğrencileri arasında, piyano sıklıkla tercih edilen en gözde çalgıdır. Müzikte, yetişkin nüfus, topluluk katılımcıları ve yetişkin şarkıcılara yönelik mevcut çalışmalar olmakla birlikte, yetişkin piyano öğrencilerine nispeten az sayıda çalışma vardır. Bu çalışma ile yetişkinlerin piyano çalma keyfini daha iyi anlaması, eğitimcilerin kendi yetişkin öğrencilerinin ihtiyaçlarına ve isteklerine uyarlanmış öğretim vermesine yardımcı olabiliriz. Yetişkin öğrencilerin piyano deneyimlerinden ne istediklerini anlıyorsanız, onlara iyi bir çalışma imkanı sunabilirsiniz ve onlar da motive olmuş şekilde ilgili olurlar.

29 15 bakımından uygunluğu, öğrencinin temel müzik eğitiminde aldığı bilgileri piyano çalarken görmesi ve anlaması, öğrencinin kendini baskı altında hissetmemesi, aksine dersin öğrenciye sevdirilebilmesi gibi birçok unsur olduğu söylenebilir. Yukarıdaki açıklamalardan olmak üzere Müzik Öğretmenliği Lisans Programlarında Öğrenim Gören Öğrencilerin Mezun Oldukları Anadolu Güzel Sanatlar Liselerinde Uygulanan Dört Yıllık Piyano Eğitimine Yönelik Görüşleri Nedir? sorusu, araştırmanın temel sorusu olarak seçilmiştir. Araştırma temel sorusunun yanıtlanmasına yardımcı olacağı tasarlanan dört alt soru oluşturulmuştur: 1. AGSL piyano eğitimi programı uygulanabilmekte midir? 2. Öğrencilerin gözünden bakıldığında AGSL piyano eğitiminde karşılaşılan sorunlar var mıdır? Varsa nelerdir? 3. AGSL de yeterli sayıda piyano var mıdır? 4. AGSL de piyano derslerinde kullanılan kaynaklar nelerdir ve bu kaynaklar yeterli midir? Bu araştırmanın amacı, orta öğretimi mesleki müzik eğitimi veren kurumlarda okumuş öğrencilerin, piyano eğitimleri sürdüğü halde orta öğretimdeki piyano eğitimlerine yönelik görüşlerini elde etmektir. Bu araştırma toplam 8 yıllık müzik eğitiminden geçmesi beklenen müzik öğretmenlerinin, ilk 4 yıllık eğitim süreci hakkında, görüşlerin, halen alınmakta olan piyano eğitimini temel mesleki çalgı olarak kullanma durumları nedeniyle öğrencilerin geçmiş piyano eğitimi aşantılarını değerlendirirken bir yandan içinde bulundukları piyano eğitimlerini değerlendirmeleri ve mesleki bakımdan piyano eğitimimin önemine odaklanmalarının sağlanmasına etkisi bulunacağından dolayı önemli bulunmaktadır.

30 16 BÖLÜM II 2. YÖNTEM Bu bölümde araştırmanın evreni, örneklemi, verilerin toplanması ve çözümlenmesi, sayıltılar, sınırlılıklar süre ve olanaklar vb. açıklamalara yer verilmektedir. 2.1 Araştırma Yöntemi ve Deseni Bu araştırmanın yöntemi nicel araştırma yöntemi olup saha araştırması deseninde uygulanmaktadır. Haluk Geray a (2004) göre; sosyal bilimlerde yapılan araştırmalar nitel ve nicel araştırmalar olarak ikiye ayrılır. Nicel araştırmalar sayar, ölçer, toplanan veriyi işler, istatistikidir, betimler ve yöntem eleştirir. Nicel araştırma yöntemleri, yoklama (anket), deney ve içerik çözümlemesi türlerinde kullanılır. Saha araştırmaları Ali Arseven e (2001) göre; olay ve olguların gerçek durumunu saptamak üzere, toplum evreninden seçilen bir örneklemden elde edilen verilere dayalı yapılan bir araştırma biçimidir. Yine Ali Arseven e göre; Alan araştırma türleri değişik sınıflamalara dayanır. Sınıflama olarak konu alanı alındığında, alan araştırması; okul araştırması, toplum araştırması, değerlendirme araştırması ve vak a araştırması adlarını alır. Eğer sınıflama veri toplama yöntemi olarak ele alınırsa, alan araştırması; anket yöntemi, mülakat yöntemi ve gözlem yöntemi olarak sınıflandırılır. Araştırmanın genel evreni Türkiye de müzik öğretmeni yetiştiren kurumlardaki tüm öğrenciler olup araştırma evreni olarak Marmara bölgesi seçilmiştir. Marmara bölgesi olarak seçilen araştırma evrenini temsil edecek örneklem ise bu evrende bulunan müzik öğretmeni yetiştirme kurumlarının %80 i olarak, Edirne, İstanbul, Bursa ve Çanakkale illerindeki müzik öğretmeni yetiştirme kurumlarında öğrenim görmekte olan lisans öğrencileri olarak belirlenmiştir. Araştırmanın sayıltıları şöyledir: