ULUSLARARASI SEMPOZYUM İNSANİ DEĞERLERİN YENİDEN İNŞASI

Transkript

1 I.Cilt

2 ULUSLARARASI SEMPOZYUM İNSANİ DEĞERLERİN YENİDEN İNŞASI (19-21 HAZİRAN 2014 ERZURUM) TEBLİĞLER Editör Prof.Dr. Cengiz GÜNDOĞDU Editör Yardımcısı Yrd.Doç.Dr. Muammer CENGİZ Erzurum 2015

3 İnsani Değerlerin İnşasında Doğruluk Sembolü Olarak Elif Yrd.Doç.Dr. Reyhan KELEŞ Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Giriş Elif, Arap alfabesinin ilk harfidir. Düz bir çizgiden ibaret olan elif (Well, 1977: 237; Yılmaz, 2004: 85) noktanın uzatılmasıyla meydana gelmiştir. Noktası yoktur, kendinden sonraki harfe bitişmez. Bu açıdan bakıldığında kesrete bulaşmamış, kayıtsız ve hür olarak vasıflandırılmıştır (Pala, 2008: 137). Zayıf, hor ve hakir görülen adam; cömert; birçok haslet ve faziletleri kendinde toplamış, eşi az bulunan kimse gibi anlamlara gelen elif in ebced hesabındaki sayı değeri de bir dir (Arslan, 1995: III, 35). Elif gerek yazılışındaki inceliğinden ve hat sanatındaki özelliklerinden, gerekse taşıdığı sembolik anlamlardan hareketle Türkçemizde çeşitli mazmunlara ve zarif nüktelere kaynaklık etmiştir. Birçok deyim elif ile ifade edilmiştir. Örneğin elif ten ya ya kadar deyimi baştan sona kadar okumak, bilmek ve öğrenmek; elif i görse mertek sanır deyimi okuma yazma bilmeme ve cehalet anlamına gelmektedir ( Elif ten ya ya kadar çoğu Arap harfi özellikle edebî literatürde farklı benzetme unsurları olarak kullanılmıştır. Hemen söylemek gerekir ki harflerin ele alınış nedenlerinin başında onların şeklî özellikleri gelir. Başta elif olmak üzere pek çok harf, sevgilinin güzelliğini anlatmak yolunda teşbih ve mecazlara konu olmuştur (Pala, 2011: 149). Örneğin elif, bazen sevgilinin selvi boyuna; ra, kavisli oluşuyla sevgilinin kaşlarına; dal, aşığın çektiği cefalardan dolayı iki büklüm olmuş beline; lam, şekli itibariyle sevgilinin saçlarına; mim, dudak harfi olması hasebiyle sevgilinin dudağına benzetilmiştir. Bu harfler arasında özellikle elif harfinin kazandığı hususiyet diğerlerinden daha fazladır (Çelebioğlu, 1998: 607). Elif, başta ve ortada diğer harflerle birleşmediğinden ve hem şeklen hem de ebcedde bir rakamının karşılığı olduğu için Yüce Allah ın tekliğini ifade eden bir vahdet sembolü olarak telakki edilmiştir (Uzun, 1995, XI: 36). Bütün varlıkların bir olan Allah tan zuhur ve sudur etmesi, diğer harflerin elif ten

4 İnsani Değerlerin İnşasında Doğruluk Sembolü Olarak Elif Yrd.Doç.Dr. Reyhan KELEŞ çıkmasına ve meydana gelmesine benzetilmiştir. Bütün harfleri elif te görmek mümkün olduğu gibi, bütün varlıkları da bir de görmek mümkündür (Uludağ, 2001: 120). Nitekim bu anlayış Yunus ta şöyle anlam bulmaktadır: Dört kitâbun ma nîsi bellidür bir elifde Sen elif dirsün hoca ma nîsi ne dimekdür (Tatcı, 2011: 144) Elif, Allah, vahdet, doğruluk, âdem ve aşık gibi tasavvufi simgelere (Karaköse, 2013: 199); boy, burun, parmak, göğüste boylamasına yara, minare, sancak, tel, mum, çevgân, ok, kılıç, hançer, mızrak, yol, köprü ve kalem gibi edebî simgelere birer imge olmuştur (Kaya, 2013: 73). Doğruluğun Sembolü Olarak Elif Elif tüm bu hususiyetlerin dışında yazılış bakımından dik ve doğru olması nedeniyle İslâm edebiyatında doğruluğun sembolü sayılmış ve sadakat, doğruluk ve dürüstlük gibi kavramların anlatımında da bir mazmun olarak yer almıştır (Başaran, 2005: 23). Taşlıcalı Yahyâ şu beytinde elif in birliği ve doğruluğu temsil etmesini şöyle ifade etmektedir: Harf-i elif gibi yüri var ayn-ı vâhid ol Halk ortasında kalma hemîşe niteki lâm (Taşlıcalı Yahyâ, s. 111) Elif harfi gibi birliğin ta kendisi ol yürü. Sürekli halk arasında lam harfi gibi kalma. Beyit elif ve lam harflerinin temsil ettiği doğruluk ve eğrilik teması üzerine kurulmuştur (Karaköse, 2013: 203). Doğuluk elif (! ) le ve eğrilik halk (!"#) kelimesi içerisindeki lam (! ) harfi ile ilişkilendirilmiş ve böylece çeşitli nedenlerden dolayı halk içinde eğilmek durumunda kalmamak için yalnız başına olan elif gibi dimdik ve dosdoğru olmak tavsiye edilmiştir. Doğruluk, ideal insan tipi olan âdemin birinci vasfıdır ve dürüstlük, sadakat, sözünde durma, riyakârlık etmeme gibi daha pek çok vasfı da ihtiva eder. Taşlıcalı Yahyâ nın şu beyti manidardır: O kul ki togrı ola hıdmetünden eyleme dûr Yaman olur elif îmândan gidince hemîn (Taşlıcalı Yahyâ, s. 63) Doğru olan kulu hizmetinden uzak tutma. İman (!"#$% ) kelimesinden elif harfi çıkarılırsa geriye kalan yaman (!"#$ ) olur (Karaköse, 2013: 203). Elif in doğruluğun simgesi olduğuna dikkat çeken Nesîmî bir şiirinde şunları söylemektedir: 360

5 ULUSLARARASI SEMPOZYUM İNSANİ DEĞERLERİN YENİDEN İNŞASI Aslı denîdür dünyenün içinde yohdur bir elif Terkîbini gör bah ânun şol yî vü nûn u dâline (Ayan, 2002: II, 636) Şiirde Nesîmî dünya kelimesinin alçak anlamına gelen denî (!"#) kelimesinden türediğini ve dolayısıyla denî kelimesini ihtiva eden dal (! ), nun (! ) ve ya (! ) harflerinin tıpkı dünya gibi eğri büğrü olduğunu, bu kelimenin içinde elif in yani doğruluğun olmadığını vurgulamıştır ( /bbektas/elifdeyipgecme.htm). İshâk Çelebi şu şiirinde kendisinin elif gibi dosdoğru ihlâs yolunda ilerlerse kurtuluşa ereceğini söylemiştir. Şair bunu söylerken aynı zamanda ihlâs (!"#$ ) kelimesinin başındaki elif (! ) harfi gittiğinde kurtuluş anlamına gelen halâs (!"#) kelimesinin ortaya çıkacağını da şöyle anlatmıştır: Teveccüh eyledi İshâk râh-ı ihlâsa Giderse râst elif gibi vardı buldı halâs (Kaya, 2013: 87) Elif gibi dosdoğru olduğunu söyleyen Kara Fazlî bunu bir şiirinde şöyle dile getirmiştir: Fazlî râhunda elif-veş togru oldugı içün Başumun üstinde yirün var didi ikbâl ana (Özkat, 2005: 306) Şair bu şiirinde kendini elif harfine benzetmiş ve mutluluk, talih anlamlarındaki ikbâl kelimesinin başının üstünde yer edineceğini söylemiştir ki elif (! ) harfi ikbâl (!"#$%) kelimesinin ilk harfidir, onun önündedir (Kaya, 2013: 89). Ey boyu servim elif gibi yolunda doğruyam Râ kaşınla dal zülfün etmesinler beni red (Tarlan, 1992: 172) Ey selvi boylum, yolunda elif gibi doğruyum. Ra kaşınla dal saçın beni reddetmesin. diyen Necâtî Bey bu şiirinde ra (! ) ve dal (! ) harfleriyle red (!" ) kelimesini yazmış (Karaköse, 2013: 218) ve elif gibi doğru olduğunu, dolayısıyla sevgilinin kendisini reddetmemesini istemiştir. Doğruluğu temsil eden elif, Şeyh Gâlib in şu şiirinde ney e benzetilmiştir: Bir dem ü bir elif gerek âdeme âdem olmaga Gâlib o remzi keşf eder kâmet-i Hak-nümâ-yı ney (Okcu, 2011: 561) İnsanın insan olması için bir an elif gerektir. Ey Gâlib, bu sırra ancak Hakkı gösteren ney erer. 361

6 İnsani Değerlerin İnşasında Doğruluk Sembolü Olarak Elif Yrd.Doç.Dr. Reyhan KELEŞ Şair âdem kelimesindeki elif üzerine kurmuştur temayı. İnsanın (!!! ) deki elif kadar doğru olması insanlığının gereğidir. Şair bu doğruluğa şekil açısından elife benzeyen neyi örnek vermekte ve insan-ı kâmil simgesi olan neyi, doğru sözlülüğüne de ispat olarak göstermektedir (Karaköse, 2013: 209). Gelibolulu Âlî, Tuhfetü l-uşşâk adlı mesnevisinde elif gibi doğru olan insanların âlem denilen bahçede kaygı, tasa çekmediklerini şöyle dile getirmiştir: Elifî gibi yürürdi togru Bâg-ı âlemde yimezdi kaygu (Aksoyak, t.y.: 121) Manevi tecrübeyle marifet ve hakikat mertebesine ulaşan ârif (Uludağ, 1991, III: 361) kişi için Edirneli Nazmî, Egrilik olmaz ebed şânında Ol ki togru ola mânend-i elif (Akdağ, 2012: 142) diyerek ârifin şanında asla eğrilik olmadığını, onun elif gibi doğru olduğunu söylemiştir. Şair Âsaf da ârife elif harfi yeter dediği şu şiirinde Edirneli Nazmî gibi ârifin zaten doğru olduğunu şöyle dile getirmiştir: Kıssadan hisse dimişler Âsafâ her dem murâd Koy bizi vâiz yuri harf-i elif ârife bes (Âsaf, Gazel-424/5) Ziyâî şu şiirinde âşığın aşk yolunda elif gibi doğru olduğunu, ancak aşk elemi yüzünden selvi boylu güzelin onun boyunu lam a çevirdiğini şöyle dile getirmiştir: Râh-ı aşkunda elif gibi olurdum müstakîm Kaddümi lâm itmese ey serv eger âlâm-ı aşk (Gürgendereli, 2002: 167) Şair Şem î de Ziyâî gibi bir zamanlar boyunun elif gibi dosdoğru olduğunu, ancak aşk yoluna girdikten sonra kendisine eğri denildiğini, üstelik bunu da eğri görüşlü şaşıların dediğini şöyle dile getirmiştir: Reh-i ışkunda elif gibi şehâ toğru-iken Şem îye egri diyen ahvel-i kej-râyı göre (Karavelioğlu, t.y.: 120) Nev î bir şiirinde aşığın seher vakti çektiği ahları, aşığa doğru yolu gösteren bir rehbere benzetmekte ve bunun da ah kelimesinin başındaki elif ile gerçekleştiğini söylemektedir: 362

7 ULUSLARARASI SEMPOZYUM İNSANİ DEĞERLERİN YENİDEN İNŞASI Hâdî olımazsa elif-i âh-ı seher-gâh Dergâhuna bir togru güzer-gâh ne müşkil (Tulum ve Tanyeri, 1977: 404) Seher vakti edilen âhın elifi doğru yolu göstermese, eşiğine ulaşan doğru bir yol bulmak mümkün değildir (Karaköse, 2013: 204). Kişinin azla yetinip elindekine razı olması, kendisinin ve sorumluluğu altında bulunanların ihtiyaçlarını asgari ölçüde karşılayabileceği maddî imkânlarla iktifa edip başkalarının elindeki şeylere göz dikmemesi, aşırı kazanma hırsından kurtulması şeklinde açıklanan kanaat kelimesi hırs, tamah ve tûl-i emel gibi kavramlarla ifade edilen ahlâkî bir erdem olarak değerlendirilmektedir (Çağrıcı, 2001: XXIV, 289). Selîkî ye ait şu şiirde doğruluk sembolü olan elif ile kanaat arasında bağ kurulmuş ve kişinin hırsa kapılıp elif gibi doğru boyunu ra gibi eğri yapmaması nasihat edilmiştir: Râst ol ey kad kanâ at içre mânend-i elif Rây-kejdür kılma hem hırs içre kaddün râ gibi (Zülfe, 2009) Şair kanaat içinde elif gibi doğru ol derken!"#$% kelimesinin tam da ortasında bulunan elif e ve hırs içinde boyunu ra gibi yapma derken de!"# kelimesinin yine tam ortasındaki ra ya dikkat çekmektedir. Boyun kâh elif gibi doğru kâh lam gibi eğri oluşu Sâkıb Dede tarafından şöyle dile getirilmiştir: Olursan istikâmetde elif devletde lâm ey dil Yine dirler benî-nev -i zamân geh râst gâhî kec (Arı, 2003: 226) Sâkıb Dede bu şiirinde kendi gönlüne seslenerek istikamette elif gibi düz, devlet karşısında ise lam gibi tevazu ile eğilmesi gerektiğini söyleyerek zaman içerisinde kendisine bazen doğru, bazen eğri denildiğini ifade etmiştir. Ayrıca şair istikamette elif gibi olmayı!"#$%&' kelimesindeki elif harfinin dik ve dosdoğru oluşu ile; devlet karşısında lam gibi eğri olmayı da!"#$ kelimesindeki lam harfinin eğriliği ile ilişkilendirerek gözler önüne sermiştir. Mu înî ise şu şiirinde insanoğlunun zinhar kul önünde boyunu dal gibi iki büklüm kılmamasını, mutlak Yaratıcı karşısında elif gibi dosdoğru durmasını şöyle nasihat etmiştir: Hâlık öninde şöyle elif ol u togrı tur Mahlûk öninde kaddüni zinhâr kılma dâl (Yavuz, 2007: 610) Yine bir başka şiirinde Mu înî insanların dış görünüşleriyle değerlendirilmemesi gerektiğini şöyle dile getirmiştir: 363

8 İnsani Değerlerin İnşasında Doğruluk Sembolü Olarak Elif Yrd.Doç.Dr. Reyhan KELEŞ Bunlarun sûretleridür muhtelif Lâm-elif gibi velî içleri elif (Yavuz, 2007: 225) Görüldüğü üzere şair insanların suretlerinin çeşitli olduğunu, lam-elif gibi eğri gözükseler de içlerinin elif gibi dosdoğru olduğunu vurgulamıştır. İstikamette elif gibi dosdoğru olma arzusu Behiştî nin şu şiirinde şöyle şekil bulur: Elif kaddün misâlin safha-i cân içre kıldum nakş İnan ey serv-i mevzûnum sözümde müstakîmem ben (Behiştî, Gazel-374/4) Behiştî bu şiirinde sevgilinin elif boyunu can safhası içinde nakş ettiğini söyleyerek sevgiliye ey düzgün selvim, sözümde müstakimim, doğruyum demiştir. Bilindiği üzere cân (!"#) kelimesinin içinde hem de ortasında elif harfi bulunmaktadır. Dolayısıyla şiirde ccn içre nakş kılmaktan neyin kastedildiği anlaşılmaktadır. Öte yandan sevgili zaten aşığın canıdır (Tökel, 2003: 126). Nâbî ye ait olan şu şiirde hiçbir şeyin sevgiliye benzemediği aksine her şeyin güzelliğini sevgiliden aldığı anlatılmıştır (Tökel, 2003: 125): Gülşende serv cûda kalem harfde elif Hep tab-ı nâzükinden alur istikâmeti (Bilkan, 2011, I: 142) Bu şiirde şair selvinin, kalemin ve elif in kendilerine has olan doğruluklarını aslında sevgiliden aldıklarını söylemiştir (Tökel, 2003: 125). Ziyâî ye ait olan şiirde ise elif in dik duruşu ile namazda dimdik durma arasında şöyle ilişki kurulmuştur: Hep namâzında elif-veş kâ im Savmıla savma asında dâ im (Gürgendereli, t.y.: 22) Ziyâî, Şeyh-i San ân 1 ın menkıbesine yer verdiği bu mesnevide Şeyh in namazında elif gibi dik ve ibadethanesinde daima oruçlu olduğunu tasvir etmiştir. Tîn suresi 4. ayette geçen en güzel biçim anlamındaki ahsen-i takvim ifadesi Allah tarafından insana verilen en güzel ve en mükemmel biçim ve yapıyı, bu sayede insanın, yeryüzü varlıkları içinde gerek fizyolojik gerekse ruhsal yetenekler 1 Şeyh-i San ân, Feridüddin-i Attar ın Mantıku t-tayr adlı eserinde geçen bir hikâyedir. Hikâyeye göre Abdurrezzâk yani Şeyh-i San ân dört yüz müritli bir şeyhtir. Vaktini daima ibadetle geçiren, türlü kerametleri bulunan Şeyh, hikâyeye göre gördüğü bir rüyanın peşine düşer ve imanından olur. Hikâyenin sonunda ise affedilir. Geniş bilgi için bk. Yazar, 2010:

9 ULUSLARARASI SEMPOZYUM İNSANİ DEĞERLERİN YENİDEN İNŞASI bakımından en mükemmel ve en seçkin canlı olarak yaratılmış olmasını ifade eder. (Karaman, Çağrıcı, Dönmez ve Gümüş, 2006: V, 647) Sufilere göre insanın en güzel oluşunun nedeni Hakk ın nüshası olmasıdır (Uludağ, 1989: II, 178). Seyyid Mehmed Emin e ait olan şu şiirde en güzel biçimde yaratılan insanın doğru hattı, elif in doğruluğundan gelmektedir: Elifden togrı kaddinun çekilmiş hattını gören Revândur ahsen-i takvîm bu togrı hatt durur Hakkâ (Gider, 2011: 100) Şairler doğruluk sembolü olan elif ten yola çıkarak muhataplarına doğru olmaları hususunda nasihatte de bulunmuşlardır. Örneğin Ziyâî şu şiirinde, Togrıluk eyle elif gibi müdâm İtmeye tâ ki elem kaddüni lâm (Gürgendereli, t.y.: 3) diyerek, elif gibi devamlı doğruluk üzere olmasını ve elemin kendisini lam a çevirmemesini öğütlemiştir. Son olarak Nesîmî nin Divan ında elif harfi üzerinden doğruluk üzerine yapılan nasihat şöyledir: Kim elif-tek vâhid ü ferd olmadı Bilme merd anı kim ol merd olmadı Kim ki Hak râhında bî-gerd olmadı Dögdüği cüz âhen-i serd olmadı (Ayan, 2002: II, 855) Kim elif gibi bir ve tek olmadıysa, onu mert bilme ki o mert olmadı. Kim ki Allah yolunda temiz kalpli olmadıysa, onun dövdüğü sert demirden başkası olmadı. Şair burada elif gibi doğru ve tek olmayan kimseleri mert saymamakta ve dolaylı olarak insanlara mert olmaları için elif gibi bir olmaları gerektiğini nasihat etmektedir. Sonuç Elif deyip geçmemek gerekir. Nitekim vahdetin sembolü olan elif toplum hayatına ışık tutan şairlerimiz tarafından doğrulun, dürüstlüğün, ahlâklı, erdemli olmanın sembolü sayılmış, özellikle dimdik duruşuyla insanî değerlerin inşasında belki de en önemli erdemlerin başında gelen doğruluğu temsil ederek günümüz değerler algısına küçük bir katkıda bulunmuştur. İlim erbabı olan şairler elif ten yola çıkarak insanlığa doğruluğu nasihat etmekten geri durmamışlardır. Biz de şair İshâk ın zahirde kendi mahlasına ama özde bizlere yaptığı şu nasihatiyle sözlerimizi bitirelim: Râst u yektâ vü sâde ol elif gibi yüri Meslek-i tevhîde İshâk ister isen togrı yol (Karaköse, 2013: 203) 365

10 İnsani Değerlerin İnşasında Doğruluk Sembolü Olarak Elif Yrd.Doç.Dr. Reyhan KELEŞ KAYNAKÇA Akdağ, R. (2012). Edirneli Nazmî Dîvânı (269b-394a Varaklar) İnceleme-Metin- Tıpkı Basım. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yozgat: Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Aksoyak, İ. H. (t.y.). Gelibolulu Mustafa Âlî, Tuhfetü l-uşşâk. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları (e-kitap). Arı, A. (2003). Mevlevîlikte Bir Hanedanlık Kurucusu Sâkıb Dede ve Dîvânı. Ankara: Akçağ Yayınları. Arslan, A. T. (1995). Elif. DİA, (XI, 35-36). İstanbul. Ayan, H. (2002). Nesîmî, Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni. I-II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Başaran, O. (2005). Fars Şiirinde Doğruluk Sembolü Olarak Elif. Nüsha, 5 (19), Bilkan, A. F. (2011). Nâbî Dîvânı I-II (2. bs.). Ankara: Akçağ Yayınları. Çağrıcı, M. (2001). Kanaat. DİA, (XXIV, ). İstanbul. Çelebioğlu, Â. (1998). Elif Harfiyle İlgili Bazı Edebî Hususiyetler. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları (ss ) içinde. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. Duran, A. Elif Deyip Geçme. gecme.htm (E.T. 10 Nisan 2014). Gider, M. (2011). Seyyid Mehmed Emîn Efendi Dîvânı (Tenkitli Metin-İnceleme). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Gürgendereli, M. (t.y.). Mostarlı Ziyâî Şeyh-i San ân Mesnevisi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları (e-kitap). Gürgendereli, M. (2002). Hasan Ziyâî, Hayatı-Eserleri-Sanatı ve Divanı (İnceleme-Metin). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları (e-kitap). Karaköse, S. (2013). Bir Elif Çekmek: Klâsik Edebiyatımızda Elif. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, (2/1), Karaman, H., Çağrıcı M., Dönmez, İ. K. ve Gümüş, S. (2006). Kur ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. I-V. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. 366

11 ULUSLARARASI SEMPOZYUM İNSANİ DEĞERLERİN YENİDEN İNŞASI Karavelioğlu, M. A. (t.y.). On Altıncı Yüzyıl Şairlerinden Prizrenli Şem î nin Divanı nın Edisyon Kritiği ve İncelenmesi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları (e-kitap). Kaya, H. (2013). Divan Şiirinde Harf ve Kelime Oyunlarına Dair Bir Tasnif Denemesi. İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, (XLVIII), Okcu, N. (2011). Şeyh Gâlib Dîvânı, Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri, Şiirlerinin Umûmî Tahlîli. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Özkat, M. (2005). Kara Fazlî nin Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. Pala, İ. (2008). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü (17. bs.). İstanbul: Kapı Yayınları. Pala, İ. (2011). Harfler Dünyası. Müstesna Güzeller (12. bs.) (ss ) içinde. İstanbul: Kapı Yayınları. Tarlan, A. N. (1992). Necatî Beg Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları. Tatcı, M. (2011). Yûnus Emre, Dîvân ve Risâletü n-nushiyye, Âşık Yûnus tan Seçmeler (2. bs.). İstanbul: H Yayınları. Tökel, D. A. (2003). Divan Şiirinde Harf Simgeciliği. Ankara: Hece Yayınları. Tulum, M. ve Tanyeri, M. A. (1977). Nev î, Divan, Tenkidli Basım. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Uludağ, S. (1989). Ahsen-i Takvîm. DİA, (II, 178). İstanbul. Uludağ, S. (1991). Ârif. DİA, (III, ). İstanbul. Uludağ, S. (2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları. Uzun, M. (1995). Elif (Edebiyat). DİA, (XI, 36-37). İstanbul. Weil. (1977). Elif. İslâm Ansiklopedisi, (IV, 237). İstanbul. Yavuz, K. (2007). Mu înî nin Mesnevî-i Murâdiyye si, Mesnevî Tercüme ve Şerhi. Konya: S.Ü. Mevlâna Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları. Yazar, S. (2010). Mütercimi Belirsiz Bir Şeyh-i San ân Mesnevisi. Turkish Studies, 5 (4), Yılmaz, A. (2004). Türk Kitap Sanatları Tabir ve Istılahları. İstanbul: Damla Yayınları. Zülfe, Ö. (2009). On Altıncı Yüzyıl Şairi Selîkî ve Şiirleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları (e-kitap). 367