REHBERLİK NEDİR? 1.Rehberlik bir süreçtir 2.Rehberlik bireye yardım etme işidir: 3.Rehberlik yardımı bireye dönüktür

Transkript

1 REHBERLİK NEDİR? En geniş anlamında rehberlik; bir insanın başka bir insana ya da gruba, o insanın ya da grubun en iyi bir biçimde yaşamasına, insanların kendilerini gerçekleştirmelerine en elverişli yolları bulabilmeleri için yapılan yardımdır. 1.Rehberlik bir süreçtir: Rehberlik bir anda olup biten bir iş değildir. 2.Rehberlik bireye yardım etme işidir: Rehberlik yardımı psikolojik bir yardımdır. 3.Rehberlik yardımı bireye dönüktür: Rehberlik hizmetlerinin merkezinde birey vardır. Okul ortamında rehberliğin ilgilendiği birey, öğrencidir. 4.Rehberlik bilimsel bir hizmettir: Rehberlik çalışmaları bilimseldir. Rehberlik yardımının dayandığı bilimsel ilkeler ve yöntemler vardır. 5.Rehberliğin temeli, bireyin kendisini gerçekleştirmesine yardım etmektir: Kendini gerçekleştirme psikolojik danışma ve rehberlik yardımlarının bütün boyutlarını içine alan bir kavramdır. Bireyin kendini anlaması, problemlerini çözebilmesi, gerçekçi kararlar alarak kendine en uygun seçimler yapabilmesi, kendi kapasitesini en uygun bir düzeyde geliştirebilmesi, çevresiyle dengeli ve sağlıklı bir uyum sağlayabilmesi gibi psikolojik danışma ve rehberlik yardımının temelini oluşturan ve bireyin kendini gerçekleştirme düzeyini geliştiren belirgin konulardır.

2 REHBERLİĞİN TEMEL İLKELERİ: 1.Rehberlikte bireye ve onun kendine ilişkin konularda karar verme hakkına saygı esastır. 2.Rehberlik hizmetleri, eğitimin ayrılmaz ve tamamlayıcı bir parçasını oluşturur. 3.Etkili bir rehberlik hizmeti bireysel farkları dikkate alan eğitim sisteminde gerçekleşebilir. 4.Rehberlik tüm bireylere yöneliktir. 5.Rehberliğin amacı, bireylerin bir bütün olarak gelişmesine yardımcı olmaktır. 6.Rehberlikte süreklilik esastır. 7.Rehberlik hizmetleri bireye ve onun geleceğine yöneliktir. 8.Bireyin zayıf yönlerinden çok güçlü yönleri üzerinde durur. 9.Rehberlik hizmetlerinde gönüllülük esastır. 10.Rehberlik hizmetleri okulda öğrenci ile ilişkili tüm kişilerin işbirliği ile gerçekleşir. 11.Rehberlik tekniklerini uygulamak bir uzmanlık işidir. Rehberlik; planlı, programlı, örgütlenmiş, profesyonel bir düzeyde uygulanmalıdır. 12.Tek tip bir rehberlik programı yoktur. Rehberlik programı, öğrencilerin gereksinimlerini ve olanaklarını göz önüne alınarak hazırlanır. OKULLARIMIZDA REHBERLİK HİZMETLERİNİN GEREKÇELERİ: 1.Çağımızdaki hızlı gelişmeler toplum içinde ve toplumlar arasındaki etkileşimi yoğunlaştırmış, insanlar birbirlerinden farklı değer ve anlayışlarla karşı karşıya kalmış, bireylerin kendi gelişmelerine ve ihtiyaçlarına en uygun durumları ve şartları tanımaları, seçmeleri zorlaşmıştır. 2.Çağdaş bütün toplumlarda olduğu gibi toplumumuzda da bireylerin seçebileceği mesleklerin sayıları artmış, bireylerin kendilerine en uygun işi ya da mesleği seçmeleri önemli ölçüde zorlaşmıştır.insanların hayatlarında en önemli dönüm noktalarından birini yapacakları işi seçmeleri oluşturur. Bu bir anlamda gireceği okulu seçmek demektir. Bunun için çocuğun özellikleriyle yapacağı işin bağdaşması lazımdır. Bunu yapabilmek de ancak bilimsel bir inceleme yapmakla mümkün olur. Okulda rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri ile öğrenciye bu konuda da yardım edilmiş olunur. 3.Yeni gelişmeler ve toplumsal değişmelere uygun olarak eğitimde de eğitim ve okul programları öğrencilerin farklı ihtiyaçlarını karşılamak üzere her geçen gün daha da çeşitlendirilmiş, öğrencilerin bu programları iyi tanıyarak kendilerini gerçekleştirmelerine

3 uygun bir öğretim programı almaları, kendilerine uygun ders, kurs, bölüm, program, eğitici çalışma ve bir üst okul seçmeleri giderek zorlaşmıştır. 4.Okullarda öğrencilerimizin kalabalık olmalarına karşı eğitimi bireysel ihtiyaçlarına uygun bir yaklaşım içinde sürdürebilmek için, öğrencilerin türlü özellikleri ile tanınmaları önem kazanmıştır. 5.Gittikçe artan sanayileşme ve modernleşme aile içindeki ilişkileri geniş ölçüde etkilemiş yetişmekte olan genç ile yetişkin kuşak arasında ciddi uyumsuzluklar ve çatışmalar belirmiştir. 6.Kuşaklar arasındaki çatışmaların sonucundaki uyumsuzluklar, kişiler arası ilişkilerin insancıl ilke ve anlayışlara göre düzenlenmesinin kaçınılmaz olduğunu göstermektedir. 7.Okullarda önemli sayıda öğrenci başarısız olmaktadır. Bu başarısızlığın nedenleri okul koşulları, öğretmen kişiliği, öğretim yöntemi, aile, çevre hatta öğretim programının yetersizliği de olabilir. Sebep ne olursa olsun bu başarısızlığın sonucunda ülkemiz ekonomisi zarar görmektedir. Okul rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri ile bu konuya da eğilerek sorunun çözümüne kendi imkanları dahilinde yardımcı olabilmektedir. 8.Bilim ve teknikte sağlanan gelişmeler çalışma hayatında insan gücünden daha fazla tasarruf etmeyi sağlamıştır. Böyle olunca da insanların daha fazla boş zamanları olmuştur. İnsanların bu boş zamanlarını kendilerini geliştirmek için kullanmaları gerekir. Bu alışkanlığın da en iyi verilebileceği kurum okullardır. Okullarda da bu alışkanlığın kazandırılabilmesi için rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerine ihtiyaç vardır. Yukarıda özetlenen nedenlerden dolayı, çağdaş ve demokratik tüm eğitim uygulamalarında olduğu gibi Rehberlik ve Psikolojik Danışma hizmetleri eğitimin genel amaçları doğrultusunda eğitim ve öğretimin ayrılmaz bir yanı olarak yer almıştır. OKULLARDA YÜRÜTÜLEN REHBERLİK HİZMETLERİ NE ANLAMA GELMEKTEDİR? Rehberlik, seçimler ve uyum yapmada, problem çözmede bir kişinin diğerine verdiği yardımdır Rehberlik, problem çözebilmesi, bağımsız hale gelebilmesi ve içinde yaşadığı toplumun sorumlu bir üyesi olabilmesi için bireye verilen yardım sürecidir Rehberlik, demokratik ortam içinde bireyin kapasite ve yeteneklerini en uygun biçimde geliştirmeyi amaçlayan ve uzman kişilerce verilen tüm eğitim programının bir parçası olarak sunulan hizmetlerdir Rehberlik, bireye kendini anlaması, çevredeki olanakları tanıması ve doğru kararlar vererek özünü gerçekleştirebilmesi için yapılan sistematik ve profesyonel yardım sürecidir Rehberlik, bireye, kendini anlaması, problemlerini çözmesi, gerçekçi kararlar

4 alması, kapasitelerini kendine en uygun düzeyde geliştirmesi, çevresine dengeli ve sağlıklı bir uyum yapması ve böylece kendini gerçekleştirmesi için uzman kişilerce verilen psikolojik yardımdır. Bir okulda öğretim faaliyetleri dışında öğrencilerin gelişimine uygun ortam sağlamak, karşılaşılan güçlükleri gidermek ve gerekli önlemleri almak için bazı hizmetler sunulmaktadır. Bu tür hizmetler okullarda kurulan Rehberlik ve Psikolojik danışma Servisi tarafından yürütülmektedir. Oldukça geniş bir kapsama sahip olan bu hizmetler çeşitli ölçütlere göre sınıflandırılmaktadır. Hizmetlerin yöneldiği alanlar (eğitsel,mesleki ve kişisel-sosyal) ve işlevleri (koruyucu,eğitimsel-gelişimsel ve problem çözücü) açısından yapılan sınıflamalar başka bir bölümde ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Bu bölümde sunulan hizmetlerin içeriğine göre bir sınıflama yapmak amaçlanmıştır. Rehberlik hizmet alanları-birimleri, rehberlik hizmetlerini sunan personelin ne tür etkinlikler yaptığını da göstermektedir. Rehberlik hizmetleri, doğrudan doğruya öğrenciye yönelik ve dolaylı olarak da hizmetlerin etkililiğini artırmaya yönelik olarak öğrenciyle ilgili kişi ve kurumlarda yürütülen kapsamı oldukça geniş bir hizmetler bütünüdür. Şöyle ki; rehberlik hizmetleri içinde öğrencilere okul ve çevresini tanıtmak gibi oldukça dışsal ve nesnel; kendilerine uygun bir alan veya program seçmek gibi öznel ya da kendini bir arkadaş grubuna ait hissetmeyen ve bundan rahatsız olan öğrenciye yardım gibi oldukça içsel / duygusal alana yönelik yardımlar yer almaktadır. Bu kadar geniş kapsama sahip hizmetleri alt gruplara ayırıp incelemekte yarar vardır. Ayrıca böyle bir sınıflama okullarda sunulan rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde yapılan etkinliklere yönelik bir açıklık getirmektedir. Konuyla ilgili başlıca yayınlarda rehberlik hizmetlerinin sınıflandırılmasında hizmet birimleri,rehberlik servisleri,servis birimleri ve hizmet alanları tanımlamalarının kullanıldığı görülmektedir. Burada hizmet birimleri ve hizmet alanları tanımlamaları tercih edilmiş ve bütün konu boyunca bu terimler bazen birbirinin yerine kullanılmıştır. İçeriklerine göre bir sınıflama yapılmakla beraber rehberlik hizmetleri birbiriyle ilişkili ve birbirini tamamlayan hizmetlerdir. Program-plan hazırlama hizmetlerinden araştırma değerlendirme hizmetlerine kadar tüm hizmetler birbiriyle ilişkili ve kısmen iç içe geçmiş hatta kısmen birbiriyle örtüşen hizmetler olarak düşünülebilir. Bunların herhangi birisinin eksikliği rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin işlevselliğini olumsuz yönde etkilemektedir. Ayrıca bu hizmetlerin sunuluş sırasındaki öncelikten söz etmek yerine tümünün bir bütün ve birlikte sunulan hizmetler şeklinde algılanması daha uygun bir yaklaşım olacaktır.

5 Rehberlik hizmetlerinin etkili bir şekilde amacına ulaşabilmesi için işbirliği içinde ve ortak bir anlayış çerçevesinde sunulması gerekmektedir. Okuldaki rehberlik hizmetlerinin sunulmasında okul psikolojik danışmanı (rehber öğretmen), okul müdürü ve müdür yardımcıları, sınıf rehber öğretmenleri ve diğer ders öğretmenleri aktif bir şekilde görev almaktadır. Ayrıca personelin yapacağı görevler Okul Rehberlik ve Psikolojik danışma Hizmetleri Yönetmeliği nde açıklanmıştır. Öğretmenler rehberlik hizmetlerini sunmak üzere yetiştirilmiş uzmanlar değildir, böyle olması da beklenemez. Böylece öğretmenlerin rehberlik hizmetlerini sunmak üzere görevlendirilmesi hizmetlerin kalitesini düşürebilir. Buna karşın ekonomik olması, rehberlikle ilgili iş yükünün azalması, daha çok sayıda öğrenciye hizmet götürme olanağı, öğrenciyi öğretmenin uzun süre gözleyebilme olanağının olması birden çok öğretmenin öğrenciyle ilgilenmesi gibi birtakım avantajları vardır. Öğretmenler yeterlilikleri ölçüsünde ve okuldaki psikolojik danışmanın liderliği ile işbirliği içerisinde rehberlik hizmetlerini sınıflarındaki öğrencilere sunabilirler. Ancak öğretmenlerin yaptıkları bu iş psikolojik danışma veya terapi olarak adlandırılmamaktadır. YÜRÜTÜLEN REHBERLİK HİZMETLERİNİ TANIYALIM: Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri Psikolojik danışma Bireyin karar verme ve problem çözme ihtiyaçlarını karşılayarak gelişim ve uyumunu sürdürmesine yardımcı olmak amacıyla bireyle yüz yüze kurulan psikolojik yardım ilişkisidir. Yardımı alan kişiye danışan, yardımı verene de psikolojik danışman denir.okullarda psikolojik danışma hizmetinden,çeşitli uyum sorunlarını çözmek isteyen,başarısızlık,karar verme güçlüğü,vb. problemleri olan öğrenciler olduğu kadar kendini tanımak ve geliştirmek isteyen herkes yararlanabilir. Oryantasyon Hizmetleri Bu hizmet bir okula yeni başlayan öğrencilere,eğitim yılı başında,okulu,kurallarını,işleyişini tanıtmak,okul ve o çevrede ihtiyaçlarını nasıl karşılayacakları hakkında bilgi vermek ve böylece yeni girdikleri ortama kısa sürede alışmalarına yardımcı olmak üzere yapılan çalışmalardır. Bireyi Tanıma Hizmetleri

6 Öğrencinin gelişimine ve uyumuna yardımcı olabilmek için onu tanımak gereklidir.bireyi tanımada amaç,bireyin kendini tanıması,kendi özellikleri hakkında bilinçlenmesi,kendini zayıf ve kuvvetli yönleriyle görüp kabul etmesini sağlamaktır.tanıma hizmetlerinde en önemli görev sınıf öğretmenine düşer. Kuşkusuz tanıma çalışmalarını yürütürken sınıf öğretmeni,okuldaki rehberlik uzmanından yardım alır,bazı tanıma araçlarının hazırlanması ve kullanılmasında onun uzmanlık bilgisinden yararlanır. Geleneksel eğitim anlayışında, öğretim, öğrencilerin belirlenmiş hedefler doğrultusunda yetiştirilmesi süreci olarak tanımlanır. Bu süreçte öğrenci farklı ilgi, yetenek ve kişilik özellikleri, ihtiyaçları ve gelişim sorunları olan önemli bir varlık olarak değil, bir nesne olarak görülür. Öğrenciyi merkeze alan günümüz eğitim anlayışında ise öğrencinin yukarıda sayılan bütün özellikleri dikkate alınarak, birey geliştirilmesi gereken değerli bir varlık olarak kabul edilir. Bu nedenle öğrenciyi tanıma hizmetleri, bilgilendirme, yöneltme ve yerleştirme, izleme ve psikolojik danışma hizmetlerinin önkoşulu niteliğindedir. Bilgi toplama Ve Yayma Hizmetleri Öğrencinin gerek duyabileceği her türlü bilgiyi onun yararlanmasına sunmak için yapılan çalışmalardır.ör: üst eğitim kurumları,üniversiteler ve koşulları,okuldaki ve çevredeki eğitsel ve kültürel etkinlikler vb. Amacın gerçekleşmesi için mümkün olduğunca bireye,çok alternatifler içeren zengin bir seçim imkanı sunmak gerekmektedir. Eğitsel bilgiler; Öğrencinin öğrenim yaşamı boyunca ihtiyaç duyabileceği okul içi eğitsel etkinlikler, program ve derslerin içerikleri, okul kuralları, okulda ve okul çevresinde yararlanabileceği eğitsel olanaklar, verimli çalışma ve başarılı olma yolları ve üst eğitim kurumları hakkındaki bilgilerdir. Mesleki bilgiler; Öğrencilerin ilgi, yetenek ve kişilik özelliklerine uygun mesleki yönelimde bulunabilmeleri amacıyla meslekleri tanıtıcı bilgilerdir. Kişisel bilgiler; Öğrencilerin kişisel gelişim ve uyumunu desteklemeyi amaçlayan bedensel, zihinsel, psikososyal gelişim ve kişiler arası ilişkilerle ilgili bilgilerdir. Yöneltme Ve Yerleştirme Hizmetleri Öğrencinin kendine uygun bir eğitim kurumuna,branşa,işe ya da mesleğe yönelmesi ve o konuma yerleşmesi için yapılabilecek yardım hizmetleridir. Bireyin ilgi, yetenek, ihtiyaç ve özellikleri dikkate alınarak bir eğitim programına, sosyal bir gruba ya da işe yerleştirilmesi, rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin elde ettiği verilere dayanarak yapılırsa daha sağlıklı bir hizmet sunulmuş olur. Burada amaç öğrenciyi yönlendirmek ve zorlamak değil, onun kendine uygun alanlara yönelmesini, kendisi için daha doğru seçimler yapmasını sağlamaktır.

7 İzleme Ve Değerlendirme Hizmetleri Yapılan önceki hizmetlerin bir devamı gibi düşünülebilir. Yöneltme ve yerleştirme sürecinin sonucu ne olmuştur? Psikolojik danışma yardımı alan öğrencide bu hizmetin sonucu beklenen değişiklik gerçekleşmiş midir?. Psikolojik danışma ya da rehberlik hizmetlerinin sonucunda bir okula, sınıfa, işe ya da sosyal gruba katılan kişilerin ne durumda olduklarını, uyum sağlayıp sağlamadıklarını izlemek için kurulan rehberliğin süreklilik ilkesine dayanan bir hizmettir. Bunun için hizmet sunulan birey ile uzman arasındaki iletişim kanalının sürekli açık tutulması gerekmektedir. Müşavirlik(Konsültasyon) Hizmetleri Okuldaki rehberlik uzmanının,öğretmen ve yöneticilerin ortak bir rehberlik anlayışı kazanmaları,bu alanlardaki bilgi ve becerilerini artırmaları için onlara yardımcı olmasıdır.bir diğer deyişle okuldaki rehberlik uzmanı ile öğrencinin eğitimi ve yetiştirilmesi ile ilgili bir yada daha fazla sayıda kişinin (öğretmen,yönetici,veli )işbirliği içinde,öğrencinin gelişmesine yönelik olarak kurdukları yardım ilişkisidir.konsültasyon Çalışmaları Arasında Yapılabilecek Bazı ÇalışmalarVelilere okulun amacını, programını ve politikasını tanıtmaköğrencilere okulda kazandırılması hedeflenen davranışların evde desteklenmesini sağlamaevde öğrenciyi olumsuz etkileyen koşulları olumluya dönüştürmeokulda daha etkili bir öğrenme ortamı oluşturmaolumsuz öğretmen davranışlarını değiştirme çalışmalarıöğrenme ve çalışma güçlüğü olan öğrencileri tanıma ve bunlarla ilgili olan öğretmenlerle işbirliği yapma.