BİR DOĞAL ALANIN DEĞERİ VE DOĞAYI KORUMANIN GEREKÇELERİ DERS 2

Transkript

1 BİR DOĞAL ALANIN DEĞERİ VE DOĞAYI KORUMANIN GEREKÇELERİ DERS 2

2 Bir doğal alanın toplam ekonomik ve toplumsal değeri kullanım (aktif kullanım) ve kullanım dışı (pasif kullanım) değerlerinin toplamına eşittir. Kullanım değerleri bugünkü yararlanmalardan doğan değerlerdir.

3 Bir Doğal Alanın Ekonomik-Toplumsal Değeri

4 Dolaylı kullanım değerleri ve kullanım dışı değerler dışındaki değerler pazarı olmayan değerlerdir. Bunlar getirileri ya da yararları parayla ölçülemeyen değerlerdir. Doğrudan kullanım değerlerinin çoğunluğu ise, eğitim ve araştırma dışında, kullanım sonucunda bir ekonomik gelirin elde edildiği pazarlama değerlerinden oluşmaktadır. Ancak belirtmek gerekir ki, eğitim ve araştırma etkinliklerinden de eğitimbilgilendirmeyle ilgili kurslara katılım ücreti, bilimsel araştırmalar sonucu ortaya çıkan yayınların satışı aracılığıyla gelir elde edilebilmektedir. Son yıllarda çevre ve doğa koruma alanındaki girişim ve gelişmelerin ivme kazanması, hükümetlerin, sivil toplum örgütlerinin, araştırmacı ve akademisyenlerin ve uygulayıcıların doğa korumaya ilgisinin artması, doğadaki varlıkların insan yararı ya da ekonomik gerekçelerin ötesinde, yukarda sözünü ettiğimiz içsel-özünlü değer nedeniyle korunması gerektiği yaklaşımını ortaya çıkarmıştır.

5 Doğa koruma, doğadaki tüm canlı ve cansız varlıkların, ekolojik süreçlerin bugün ve gelecekteki varlığının güvence altına alınması; ekolojik-çevresel, sosyo-ekonomik ve kültürel işlevlerin sürdürülmesiyle ilgili doğal alanlara yüklenen değerlerin bir sonucu olarak yürütülen çalışmalardır. Diğer bir anlatımla aşağıda belirttiğimiz iki değer grubu birlikte doğayı korumanın gerekçesini oluşturmakta ve şekillendirmektedir: a) Bireylerin tercihleri, elde ettikleri yarar ve beklentilere göre bir doğal alana yüklenen kullanım ve kullanım dışı değerler b) İnsanın yararı, tercihleri ve bunlarla bağlantılı birey ya da toplumların yükledikleri değerler dışında doğal alanların sadece var olmaları ve çeşitli ekolojik işlevleri nedeniyle zaten sahip olduğu özünlü (içsel-öz) değer.

6 Doğayı korumanın gerekçeleri, doğal kaynakların ve biyolojik çeşitliliğin bugünkü kullanım seçenekleri ve bu kullanımlar sonucu ortaya çıkan güncel çevre sorunlarıyla ilişkilendirilerek ekonomik ve kalkınmayla ilgili, ekolojik ve çevresel, bilimsel, estetik ya da peyzajla ilgili, rekreasyonelturistik, psikolojik ve sağlıkla ilgili, etik ve manevi gerekçeler başlıkları altında toplanabilmektedir.

7 Ekonomik ya da kalkınmayla ilgili gerekçe Toprak, su, hava, bitki, hayvan gibi doğal varlıklardan yararlanan insanlar, bu varlıkların giderek zarar görmesi ve istenilen verimliliği göstermemesi karşısında, doğayı korumak için önlem almak zorunda kalmışlardır. İnsanlar beslenme, barınma ve geçimlerine katkı açısından yararlandıkları doğayı korumak için çalışmalar yapmıştır.

8 Ekolojik ve çevresel gerekçe Doğada tüm canlı ve cansız varlıkların aralarında karşılıklı ilişkiler kurarak oluşturdukları bir denge ve uyum vardır. Bu dengenin insan kaynaklı bir etki ile bozulması, ekolojik süreçlerin olumsuz etkilenmesi ve zarar görmesi anlamına gelmekte ve bu türlerin yok olması, erozyon, ormansızlaşma, kirlilik, doğal kaynakların zarar görmesi gibi birçok çevre sorununa yol açmaktadır.

9 Bilimsel gerekçe Doğa içindeki canlı ve cansız varlıklarla birlikte bilimsel araştırmalar için önemli bir kaynak niteliğindedir. Biyoloji, zooloji, ekoloji, tarım, ormancılık, balıkçılık, peyzaj mimarlığı vb. pek çok disiplin için doğa bilgi kaynağı oluşturmaktadır.

10 Estetik ya da peyzajla ilgili gerekçe Doğal peyzaj kalitesi ya da doğanın görsel-estetik açıdan insanlar üzerindeki olumlu etkileri de doğa koruma gerekçeleri arasında sayılabilir. Devlet birimleri ve sivil toplum örgütleri doğanın görsel çekiciliğinin insan yapımı unsurlarla zarar görmemesine yönelik çalışmalar yapmaktadır.

11 Rekreasyonel ve turistik gerekçe Doğanın rekreasyonel nedenlerle korunması fikri, diğer nedenlerin içersinde en yenisidir. Bu yaklaşım 20. yüzyılın ortalarından itibaren ortaya atılmıştır. Özellikle endüstri devrimi sonrasında bireylerin boş vakitleri artış göstermiştir. Bu kapsamda günlük yaşamın gerginliklerinden uzaklaşmak isteyen kişiler boş zamanlarını doğada geçirmeye başlamışlardır. Ayrıca turizm özellikle de ekoturizm amacıyla da doğal alanlar giderek daha fazla tercih edilmeye başlanmıştır.

12 Psikolojik ve sağlıkla ilgili gerekçe Kent yaşamının getirdiği gerginliklerin giderilmesinde ve stresin ortadan kaldırılmasında doğal alanlardan daha fazla yararlanılmaya başlanmıştır.

13 Etik ve manevi gerekçe Geçmişten günümüze doğa korumanın en etkili nedenlerinin başında gelmektedir. Etik gerekçe, İnsanın doğaya karşı içten ve derin bir saygı duyması, doğaya karşı sorumluluklarının bilincinde olması, doğal alan ve varlıkların insan yararına odaklanan kullanımla ilgili değeri dışında öz değerinin bulunduğunu kabul etmesiyle ilgilidir.