KIRSAL KALKINM A PROJELERİNDE TEKNİK ELEMAN VE ÇİFTÇİ EĞ İTİM İ

Transkript

1 Türkiye 2 Tarım Ekonomisi Kongresi. Adana ( 'lir 2 Sayfa AH) KIRSAL KALKINM A PROJELERİNDE TEKNİK ELEMAN VE ÇİFTÇİ EĞ İTİM İ Prof.Dr. Ziya YURTTAŞ W A ry (iör. Tecer I SAN1 1. GİRİŞ L l. Amaç Bu bildirinin amacı, ülkemizde son yıllarda yaygın olarak uygulanmakta olan Kırsal Kalkınma Projeleri (KKP) nin, önemli bir bölümünü oluşturan eğitim kompoııentleri ile ilgili planlama çalışmalarında, goz önünde bulundurulması gereken ilkeleri ortaya koymak ve bu ilkeler doğrultusunda bir teknik eleman ve çiftçi eğitimi planlaması modeli geliştirmektir 1.2. Kapsam Bu bildiride ortaya konulan ilkeler ve geliştirilen planlama modeli esas olarak KKP ve Kırsal Kalkınma (KK) komponentleıi olan diğer kırsal alan projelerini kapsamakla birlikte, söz konusu model ve ilkeler kırsal alana hizmet götüren birçok kurum ve kuruluşun yıllık eğitim programları için de geçerli olabilir Metod Bu çalışma daha çok doğrudan gözlem ve ilgililerle yapılan görüşmelerden elde edilen birincil verilere dayanmaktadır Bunun yanında konu ile ilgili dokümanlardan elde edilen ikincil verilerden de sınırlı ölçüde yararlanılmıştır. Birincil veriler Erzurum Kırsal Kalkınma Projesi (EKKP) ile KK komponenti olan Doğu Anadolu Su Havzası Rehabilitasyon Projesi (DSRP) çalışmaları sırasında derlenmiştir Derlenen bu verilerin değerlendirilmesi sonucu varılan yargılar, bir bütünlük çerçevesi içerisinde ele alındığında eğitim planlamasında yararlanılabilecek bir model oluşmuştur Oııem Ülkemizde büyük bir potansiyele sahip olan tarım sektöründeki gelişmelere bir ivme kazandırabilmek için önemli çabalar sarfedilmektedir KKP bu çabaların bir ürünüdür Bu projeler genellikle dış kaynaklı, geniş kapsamlı, uzun süreli, 100 milyon dolar civarında mali portesi olan ve altyapı, kredi, eğitim ve kaynak geliştirme gibi koınponentleri olan önemli projelerdir KKP ülkemizde 70'li yılların ortalarından beri uygulanmaktadır Bu projeler ve uygulama yılları aşağıdaki gibidir: 1 A ia tiirk Ü n iversitesi. Z iraat Fakültesi. T a rım E konom isi B ölüm ü. E R ZU R U M.

2 Türkiye 2. Torun Ekonom ist Kong,4-6 E y liil ('U Adana t: 2 S ayfa: Çorum-Çankırı KKP 2. Erzurum KKP 3. Muş-Bingöl KKP 4. Yozgat KKP 5. DSRP 6. Ordu-Giresun KKP Bu projelerde eğitim, diğer bütün komponentlerin başarısını doğrudan ve büyük ölçüde etkileyen bir faktördür Bu konuda gözlenen aksaklıkların giderilmesi ve çalışmaların daha verimli olmasını sağlayacak ilke ve modellerin ortaya konulması, ülke kaynaklarının daha verimli kullanılmasını sağlamak ve KK ya katkıda bulunmak açısından büyük önem taşımaktadır. 2. G Ö ZLE M LER VE DEĞERLENDİRMELER Ülkemizde uygulanan KKP incelendiğinde bu projeler çerçevesinde teknik eleman ve çiftçi eğitimi konusunda yapılan çalışmaların planlaması ve uygulanmasında sistematik bir yaklaşımın noksanlığı dikkati çekmektedir Sistematik bir yaklaşım, doğruluğu kanıtlanmış ilkelere uygun ve dolayısıyla amacı gerçekleştirmede etkin olan bir yaklaşımdır Sistemli bir yaklaşımla ele alınmadığı taktirde, diğer konularda olduğu gibi eğitim çalışmalarında da kalıcı bir etkinlik sağlanamaz. Konuyla ilgili bazı gözlem ve değerlendirmeler aşağıdaki gibidir: I. Muhatabın karar verme sürecine aktif katkısının sağlanması ilkesi, diğer bir deyişle katılımcı yaklaşım ilkesi, tarımsal yayım çalışmalarında amaçların benimsenmesi ve böylece etkinliğin sağlanabilmesi açısından önemle göz önünde bulundurulması gereken bir husustur. EKKP de bu hususa hemen hemen hiç itibar edilmemiştir yılları arasındaki inceleme ve planlama çalışmaları sırasında, bazı çiftçilerden ve o zamanki adıyla Teknik Ziraat Müdürlüğü'nde çalışan bazı teknik elemanlardan yalnızca bilgi alınmış fakat onların karar verme sürecine aktif olarak katılmalarına imkân verilmemiştir. Bunun yanında DSRP de katılımcı yaklaşıma özellikle önem verilmek istenmiş, bu arada DSRP ye özel olmak üzere çiftçilerle birlikte sorun saptama ve çözme (sor-sap-çoz) toplantıları düzenlenmiştir Bu toplantılar, projeye alınması düşünülen köylerde çiftçilerin büyük bir bölümünün katılımıyla, proje çerçevesindeki köy sorunlarını saptamak ve çözüm yollarım ortaya koymak amacı ile yapılmış ve proje süresince yapılmaya devam edilecektir Başlangıçtaki uygulamalarda bazı aksaklıklar ve noksanlıklar olmasına rağmen son uygulamalar başarılı bir şekilde

3 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kong, E ylül Cilt: Adana Say sürdürülmektedir. Bu tür toplantılar katılımcı yaklaşım uygulaması için iyi bir araçtır ve tüm KKP de uygulanmalıdır. Sor-sap-çöz toplantıları, esas itibari ile karar alma toplantıları olmasına karşın, çiftçiler için çok iyi bir eğitim ortamı oluştururlar. 2. Tarımsal yayım çalışmalarında eğitim planlamasında, muhatap kitle sınıflandırılarak her grup için ayrı özelliklerde eğitim planlarının hazırlanması gerekir. Bu sınıflandırma muhatap kitlenin projedeki fonksiyonlarına göre yapılmalıdır. Teknik personeli ve çiftçileri, toptancı bir yaklaşımla birer grup olarak ele almak eğitimde etkinliğin sağlanması bakımından uygun olmaz. Böyle bir sınıflandırmada teknik personel; a. Yöneticiler ve konu uzmanı eğiticiler, b. Mühendisler, c. Teknisyenler olarak sınıflara ayrılabilir. Aynı şekilde çiftçiler ise; a. Köy önderleri, b. Önder çiftçiler, c. Genel çiftçiler olarak sınıflandırılabilirler. Her grubun KKP ile ilgili fonksiyonları ve buna bağlı olarak eğitimsel ihtiyaçları farklı olduğu için her grup için farklı bir eğitim programı uygulamak gerekir. Diğer taraftan, insan kaynaklarından etkin bir biçimde yararlanabilmek için her kademedeki teknik elemanların, bir üst kademeden ders alıp bir alt kademeye ders vermesi gerekir. Bu durumda mühendislerin, konu uzmanı eğiticilerden ders alıp teknisyenleri eğitmeleri gerekir. Ülkemizde uygulanan KKP de böyle bir sınıflandırma yapılmamaktadır. Örneğin 1983 yılında, Tarım Bakanlığı'nca Adana'da düzenlenen bir hizmetiçi eğitimi seminerine yöneticiler, konu uzmanları, mühendisler ve teknisyenler birlikte katılmışlar ve aynı eğitime muhatap olmuşlardır Bu grupların proje içerisindeki fonksiyonlarına uygun olarak, özel müfredatlı eğitim çalışmalarına katılması daha uygun olurdu. 3. KKP eğitim çalışmalarında, zamanlama ve süreklilik konusunda noksanlıklar gözlenmiştir. Bu projelerde eğitim faaliyetlerinin, hem teknik elemanlar hem de çiftçiler için proje çalışmalarının başlangıcından sonuna kadar, diğer çalışmalar paralelinde sürdürülmesi gerekir. Halbuki KKP eğitim çalışmaları zamanında yapılmamış ve birbirinden kopuk faaliyetler olarak gerçekleştirilmiştir. Örneğin, EKKP de projeyi uygulamakla görevli teknik elemanlar, projeyi tanımak için planlama aşamasında bir eğitime tabi tutulmadıkları için uygulamada gecikmeler olmuş, başlangıç çalışmalarında \ aksaklıklar meydana gelmiştir. Birçok teknik eleman, projeyi kendi gayretleri

4 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi, 4-6 E ylül Adana ile öğrenme durumunda kalmışlardır. Çiftçilerin de proje hakkındaki bilgileri yetersiz kalmıştır. DSRP de proje tanıtımı konusunda daha düzenli çalışmalar yapılmıştır. Fakat bu çalışmalar da yetersiz kalmıştır. Eğitim çalışmalarının zamanlama açısından; uygulama öncesi, uygulama sırası ve uygulama sonrası eğitim olarak ele alınması yararlı olur. Uygulama öncesinde daha çok katılım ve tanıtım, uygulama sırasında teknik, uygulama sonrasında ise değerlendirme konularına ağırlık vermek gerekir. 4 Eğitime muhatap olan kişilerde, ilgi ve konsantrasyonun sağlanması açısından eğitim mahalli ve mekânının seçimi önem arz eden bir konudur. Bu bakımdan teknik personelin ve çiftçilerin eğitimlerinin, onların genellikle bulundukları mahâl ve mekân dışında yapılması hususunda imkânları zorlamak gerekir. Örneğin, eğiticilerin eğitiminin merkez, mühendislerin il, teknisyenlerin ise ilçe bazında planlanması düşünülebilir. KKP de uygulamaya konulan. Köy Grubu Ziraat Teknisyenlikleri (KGZT) tesisi başarılı olamamıştır Örneğin, EKKP de 59 adet KGZT kurulmuş, bunların her birisi için yaklaşık dolar para harcanmış, fakat bu teknisyenliklerden hiç birisinden beklenen yarar sağlanamamıştır. Bunun yerine il ve ilçe merkezlerinde dört başı mamur çiftçi ve hizmet-içi eğitim merkezleri kurulabilirdi. Bu merkezler çok önemli bir ihtiyacı karşılayabilirdi. Buna rağmen özellikle seminerler ve kurslar şeklinde düzenlenen eğitim çalışmalarının merkez, il ve ilçe düzeyinde, muhataplarının genellikle bulundukları mekân dışında düzenlenmesine çalışılmalıdır. DSRP de bu ilke nisbeten uygulanmış, yöneticiler için Ankara'da, teknik elemanlar için il merkezlerinde ve ilçelerde eğitim faaliyetleri düzenlenmiştir. Bu arada bazı çiftçilerin (örneğin arıcıların) eğitimi de, Ankara Kazan'da TKV eğitim tesislerinde gerçekleştirilmiştir. Bu uygulamanın diğer KKP de de benimsenmesi yararlı olacaktır. 5. Aksiyon planı, her türlü proje ve programın içerisinde yer alması gereken önemli bir bölümdür. Bu husus, KKP eğitim programları için de geçerlidir. Aksiyon planlarında proje veya program genel amaçlarını gerçekleştirebilmek için ne, nerede, ne zaman, niçin, nasıl vb. sorular ayrıntılı olarak cevaplandırmalıdır. KKP de, teknik eleman veya çiftçi eğitimi programlarına ilişkin bir aksiyon planında yer alacak örnek bir faaliyet aşağıdaki gibi formüle edilebilir: 1. Faaliyetin Adı: Tanıtım toplantısı. 2. Yer: Ankara (Tarım Bakanlığı Personel Eğitim Merkezi). 3. Tarih: 1-10 Ocak 1997 (10 gün).

5 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi, Adana Cilt: 2 Sayf Faaliyetin Amacı: Projede görevli bazı elemanların projenin yapısını, rasyonelini, mali yapısını, uygulama prosedürlerini anlamalarını sağlamak 5. Araç ve Yöntemler: Basılı materyal ve video ile desteklenen seminerler 6. Katılanlar: Tarım İl Müdürlüğü'nde görevli müdür yardımcıları, şube müdürleri ve konu uzmanları. 7. Eğiticiler: Bakanlık merkez teşkilatında görevli uzman ve Bitkisel Üretim Daire Başkanı. 8. Sorumlu Kuruluş: Tarım Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. 3. SONUÇ VE ÖNERİLER 1. KKP de herşeyden önce, muhatap kitle olan çiftçilerin ve projede görev alacak teknik personelin, karar verme işlemine aktif katılımını sağlayacak düzenlemeler yapılmalıdır. Bunun için projenin inceleme ve planlama aşamasında, çiftçilerle sor-sap-çöz toplantıları, teknik personel ile planlama danışma toplantıları yapılmalıdır. 2. Eğitim planlamasında teknik personel ve çiftçiler, proje açısından fonksiyonlarına göre gruplara ayrılmalı, her grup için ortak çalışmalara ek olarak özel eğitim programlan da düzenlenmelidir 3. Eğitim planlamasında zamanlama ve süreklilik kavramları önemle göz önünde bulundurulması gereken hususlardır Eğitim programlarının planlamasında uygulama öncesinde katılımı, uygulama sırasında teknik konulan, uygulama sonrasında ise değerlendirme konularını vurgulayan müfredat programları hazırlanmalıdır 4 KKP de teknik eleman ve çiftçi eğitimi planlamasında mekân sınıflandırılmasının yapılması, muhatap kitlede konsantrasyonun sağlanması ve alternatif uygulamaların gözlenebilmesi, yetkin eğiticilerin temin edilebilmesi ve böylece eğitim çalışmalarından beklenen yararın sağlanabilmesi açısından yararlı bir uygulamadır. Özellikle eğiticilerin, yöneticilerin ve önder çiftçilerin eğitimlerinin en az bir bölümünün bulundukları mahal ve mekânların dışında gerçekleştirilmesi yararlı olur 5. Her türlü düzenli çalışma programında olduğu gibi, KKP eğitim programlarına ilişkin bir aksiyon planı hazırlanmalıdır Aksiyon planlarında bir genel amacı gerçekleştirebilmek için gerekli olan hususlar, diğer bir deyişle ne, nerede, ne zaman, niçin, nasıl, kimler için, vb sorular cevaplandırılır Aksiyon planları düzenli çalışma sağlar, zaman kaybını önler ve amaçların gerçekleştirilmesinde etkinlik sağlar.

6 Tiirkiyc 1 Tarım Ekonomisi Kongresi, A dana ('ih : 2 Sayfa : KAYNAKLAR Anonymous, 1983, EKKP Proje Dosyası. T C. Başbakanlık DPT Müsteşarlığı Kalkınmada Öncelikli Yöreler Başkanlığı, Ankara, Cilt I- II Anonymous, 1990, EKKP Tamamlama Raporu Dünya Bankası Yayınları, İkraz 2094,TU, Ankara. Anonymous, 1995, Doğu Anadolu Su Havzası Rehabilitasyon Projesi. T C Orman Bakanlığı Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü, AGM Yayın No: I. Yurttaş. Z, Tarımsal Yayım ve Haberleşme Ders Notu Yayın No 67. A 0 Z.F Yayınları, Erzurum, 1994.