Refah Hastalığı. Bu kitapçıkta, Avrupa. genelindeki, beslenme. alışkanlıkları ile bağlantısı. olan Refah hastalığı ile ilgili

Transkript

1 Refah Hastalığı Bu kitapçıkta, Avrupa genelindeki, beslenme alışkanlıkları ile bağlantısı olan Refah hastalığı ile ilgili bilgiler ile bu hastalıkların tanımlarını bulacaksınız.

2 İÇİNDEKİLER Refah Hastalığı...Fejl! Bogmærke er ikke defineret. Tanım...1 Nedenleri...2 Türkiye de Refah Hastalığı...2 Obezite...2 Hipertansiyon...2 Şeker Hastalığı (Diabetes Mellitus)...3 Hiperkolesterolemi...3 Danimarka'da Refah Hastalığı?...3 Obezite:...3 Diyabet:...4 Type 1-diyabet...4 Type 1½-diyabet...4 Type 2-diyabet...4 Koroner arter hastalığı:...5 Romanya da Refah Hastalığı...6 REFAH HASTALIĞI ÖRNEKLERİ...6 Obezite...6 Stres...7 GOUT (Podagra)...7 Polonya da Refah Hastalığı...7 Sosyal hastalık...7 Polonya daki sosyal hastalıklar...8 Portekiz de Refah Hastalığı...8 Beslenme bozukluğuna bağlı oluşan hastalıklar...8 Yüksek KolesterolHigh...8 Gastriti...9 Diyabet...9 Hipertansiyon...9 İtalya da Refah Hastalığı...11 Obezite...12

3 Trigliserid...13 İnsülin Direnci...13 Turkiye Izmir...14 Tanım (1) "Refah Hastalıkları, toplumdaki gelir artışının bir sonucu olarak ortaya çıktığı düşünülen bazı hastalıklar ile sağlık koşullarına verilen genel bir isimdir. Ayrıca "Batı hastalığı" olarak da adlandırılan bu hastalıklar, büyük ölçüde insanların gelir düzeyinin az olduğu "yoksulluk hastalıkları"nın zıttı olarak kabul edilir " Refah hastalıkları örnekleri: " çoğunlukla kronik bulaşıcı olmayan hastalıklar (BOH) ve diğer fiziksel sağlık koşullarını içeren hastalık grubudur. Kişisel yaşam şekli ve ekonomik kalkınma ile ilgili toplumsal koşulların önemli bir risk faktörü olduğuna inanılan bu durumla şunlardır": - Diyabet - Astım - Koroner kalp hastalığı - Serebrovasküler hastalık - Periferik damar hastalığı - Obezite - Hipertansiyon - Kanser - Alkolizm - Gut - Alerjiler (1) Romanyalı katılımcılardan alınmıştır Paradoksal olarak, bu hastalıkların yoksulluğun azaldığı, yaşam şeklinin değiştiği ve ortalam yaşam süresinin uzadığı, gelişmekte olan ülkelerde daha yaygın olduğu tahmin edilmektedir. Bunlar gündelik iş hayatındaki performansı kısıtlamaktadır. Uzun ve düzenli tıbbi bakım gerektirir ve tedavisi zordur, bu nedenle tüm toplum için önemli bir sorundur.

4 Refah hastalıkları önemli ölçüde halkın biyolojik etkinliğini azaltıp aşağıdaki yollarla ekonomiye yük getirir: - belirgin hastalık olmaması - sakatlık - rehabilitasyon - morbidite - ölüm Nedenleri birçok kişinin hayatlarında gelişme olarak kabul ettiği şeylerdir: - Daha az yorucu fiziksel egzersiz, motorlu araç kullanımının artması - Hiçbir fiziksel emek içermeyen ofis işleri - Kolay erişilebilir düşük maliyetli gıda tüketimi - Yüksek yağ ve yüksek şeker içerikli gıdalar - Et ve süt ürünlerinin fazla tüketimi - Beyaz ekmekteki gibi rafine unların çok tüketim - mevsimsel, taze gıdalar yerine, işlenmiş, pişirilmiş ya da ticari olarak hazırlanmış gıdaların daha çok kullanımı - Alkol ve tütünün daha fazla kullanılması - Daha uzun yaşam süresine rağmeni; hayat boyunca bulaşıcı ajanlara daha az maruz kalma Türkiye'de Refah hastalıkları Gelişmiş ülkelerde insanlar genellikle daha uzun yaşıyor. Bununla birlikte, aşırı yemek yiyor daha az egzersiz yapıyor, içki ve sigara çok tüketiyorlar - bütün bunlar 'refah hastalıkları' neden oluyor. Obezite - hipertansiyon - diyabet - hiperkolesterolemi gibi refah hastalıkları dünyada ölümlerin birincil nedeni olmaya devam eden kalp hastalıkları ile sonuçlanıyor. Obezite; Türkiye deki obezite yüzdelerine baktığımızda Orta Anadolu Bölgesi'nde yoğun olduğunu görebilirsiniz. Gördüğünüz gibi benim memleketim Kayseri de bu bölgede bulunmaktadır. Türkiye'de insanların 20 milyonu obeziteden etkilenmiştir (bu arada bizim nüfusumuz 75 milyon). Obezite oranı erkeklerde % 21, kadınlarda% 41'dir. Son çalışmalar gösteriyorki, şehrimizde çocukların 1,6% sında obezite ve 10,6% sında kilo fazlalığı var. Bu fast-food tüketimi ve sedanter yaşam tarzından kaynaklanabilir.

5 Hipertansiyon; İlimizde otuzlu yaşlardaki insanların 34,6% sında hipertansiyon var. Bu erkeklerde % 24, kadınlarda % 42 oranındadır. Hipertansif hastaların % 50'sinde obezite, % 37 sinde aile hikayesi var ama bundan daha önemlisi % 36 sı hiçbir egzersiz yapmıyor ve bunların % 59 u ise düzensiz ve dengesiz besleniyorlar. Diyabet; anjiyopati, retinopati, nefropati, nöropati ve birçok tedavisi olmayan kronik hastalığın sebebidir. Ayrıca ülkemizde yüksek oranda görülmektedir (nüfusun 1/6 sı diyabetli). Hiperkolesterolemi; 'hastalık olup olmadığı şüphelidir'. Tek başına hiçbir belirtisi yoktur ama ileri damar daralması ve tıkanıklığı ile sonuçlanır. Miyokard infarktüsü ve inme gibi ölümcül etkileri vardır. Sonuç olarak, daha fazla egzersiz yaparak, stresten kaçınarak, düzenli uyku ile ve sigaradan uzak durarak bu refah hastalıklarının kötü etkilerini önleyebiliriz. Bütün bunlardan daha önemlisi bizim projemizde belirtildiği gibi - beslenme alışkanlıklarımızı değiştirelim- beslenme ve diyetimize dikkat ederek refah hastalığından korunabiliriz. Danimarka'da refah hastalıkları? Danimarka'da, refah hastalığı olarak tanımlanan çeşitli hastalıklar vardır. Bu hastalıklar diğerlerinden daha yaygındır, ama biz özellikle obezite, diyabet ve koroner arter hastalığından bahsederek daha çok zaman harcarız. Neden artan refah hastalıklarına sahibiz? sebepleri; Günümüzde çoğu iş yıl önce olduğu kadar fiziksel hareket gerektirmiyor, vaktimizin çoğunu iş hayatında geçirdiğimizden beslenme şeklimiz de önemli ölçüde değişti, hem erkekler hem de kadınlar çalışıyoruz, daha çok kariyer odaklıyız, bu nedenle akşam yemeği hazırlamak için daha az zamanımız oluyor. Bu da eskiden alışık olduğumuz zengin ve besleyici diyetin yerini fast-foodların alması anlamına geliyor. Yaşam tarzımızın değişmesi de refah hastalığını ortaya çıkarmıştır. Obezite: Obezite, kişilerin BMI (vücut kitle indeksi) esas alınarak tanımlanır. Bunu hesaplamak için kişinin boy ve kilosu kullanılmaktadır. BMI arası ise normal, ama yüksek ise obez olduğunuzu gösterir. Her geçen gün daha fazla Danimarkalı obezite tanısı almaktadır yılı çalışmaları yetişkin nüfusun 47 % sinin BMI sinin 25 ve yaklaşık 13% ünün BMI sinin 30 üzerinde olduğunu

6 göstermektedir. Bu oran tüm yetişkin nüfusun% 60 ını kapsamaktadır. Bu durum Danimarkada altı yetişkinden birinin obez olduğu anlamına gelir. Development of obesity among men in Denmark Development of obesity among women in Denmark Diyabet: Diyabet kan şeker seviyesinin normalden daha yüksek olduğu bir hastalıktır. Diyabetin 2 tipi vardır: Tip 1 diyabet: "otoimmün bir hastalık" tır. Bu durum, vücut için önemli bir hormon olan insülini üreten pankreas hücrelerinin vücudun kendi bağışıklık sistemi tarafından yok edilmesi anlamına gelir. Tip 1-diyabet genellikle çocukluk veya gençlik döneminde teşhis edilir. Tip 1-diyabeti neyin tetiklediği bilinmez ve hastalık önlenebilir veya tedavi edilebilir değildir. Tip 1 ½-diyabet: vücudun kendi insülin üreten hücrelerinin yok edildiği otoimmün Tip 1 diyabet benzeri bir hastalıktır. Hücrelerin yok olması Tip 1 ½ diyabette biraz daha yavaş oluşur. Hastalık 30 yaşın altında insanlar nadiren oluşur. Tip 2-diyabet: öncelikle erişkinleri etkiler. Hastalık kalıtsal olması yanında, fiziksel hareketsizlik ve sağlıksız beslenme alışkanlıkları gibi sağlıksız yaşam tarzı durumlarında, tetiklenir. Belirli bir derecede Tip 2 diyabet önlenebilir. Koroner arter hastalığı: Koroner arter hastalıkları kalp ve vücudun diğer arterlerinin bir hastalığıdır. Bu öncelikle venlerdeki tıkanıklık nedeniyle oluşur. Ven tıkanıklığı damarların duvarlarında yağ maddelerin birikimi nedeniyle oluşur. Venöz tıkanıklığın oluştuğu yere göre farklı belirtileri vardır. Kalple ilgili belirtileri, öncelikle kalp spazmları ya da kalb içinde pıhtı oluşumu gibi ciddi durumlardır.

7

8 Romanya'da refah hastalıkları Refah hastalıkları örnekleri Obezite; Çocuklarda obezitenin genetik nedenleri olabilir, fakat çoğu zaman ailesel yemek alışkanlıkları (yemek için harcanan zaman, gıda kalitesi ve miktarı, çiğneme şekli gibi)belirleyicidir. Çocuklar neden şişmanlıyor? Çok fazla hayvansal yağ (tereyağı, krema, domuz yağı), özellikle kek, salam, pasta, dondurma gibi gıdalarda "gizli" olarak tüketmesi Çok fazla şeker yiyip yada yapay olarak tatlandırılmış meyve suları içmesi Kalori açısından zengin pek çok ürün, özellikle "fast food" tipi (pizza, çerez) yemeleri Anababaları tarafından sunulan gıda porsiyonları çok büyük olması Çocukların açık hava fizik aktivitelerini ihmal ederek, evde TV izleyip veya bilgisayar oynayarak zaman harcamaları. Obezite hangi komplikasyon veya hastalıklara neden olabilir? Psiko-sosyal: toplum tarafından dışlanıp özgüveni azaltan, hayal kırıklığı, depresyon, reddedilme duyguları Solunumsal: solunum güçlüğü Kardiyovasküler: yüksek tansiyon, ateroskleroz, kalp yetmezliği. Yetişkinler de daha sık. Diğer: baş ağrısı, kabızlık, sindirim zorluğu, akne. Obeziteden nasıl korunulur: sağlıklı pişirme yöntemleri seçmek; kaynama, fırın veya ızgara çocukların yemek tercihlerini hesaba katmak yemek alışkanlıkları aniden değil yavaş yavaş değiştirilmelidir Ailece sağlıklı bir diyet benimsemelidir Az yağlı süt ve süt ürünleri, tahıl, sebze, meyve, gibi gıdalar baskın olarak kullanılmalıdır Balık ve tavuk tavsiye edilir haftada 2-3 yumurta tüketilmelidir yağlar, özellikle bitkisel yağ şeklinde olmalıdır

9 bitkisel çay, su, doğal meyve suları gibi sağlıklı içecekler kullanın. Stres Stresin etkileri; Mide ağrıları, bağırsak bozukluğu; Azalmış ya da abartılı iştah; Yüksek tansiyon, çarpıntı; Artan kolesterol seviyesi. Stresle nasıl başedilir: anti-stres gıda tüketin: muz, yer fıstığı, fındık, fasulye, brokoli, ıspanak, ton balığı, tavuk, balık, çikolata, pirinç, kepekli ekmek Çok baharatlı yiyecekleri ve aşırı kahve tüketimini azaltın GUT (podagra) Diyetsel nedenleri: alkol, fruktozla tatlandırılmış içecekler, et ve deniz ürünleri tüketimi. Korunma: - kahvei, C vitamini ve süt ürünleri kullanımı - Fiziksel sağlık Polonya'da refah hastalıkları Sosyal hastalık - Toplumda yaygın olan farklı kronik hastalıklardır. Bunlar, iş hayatı gibi temel görevleri gerçekleştirme yeteneğini sınırlayabilir. Uzun süreli ve düzenli tıbbi bakım gerekir, tedavi edilmesi zordur bu nedenle bütün toplum için bir sorundur. Sosyal hastalıklar belirgin bir hastalık olmaması, sakatlık, rehabilitasyon, morbidite, ölüm nedenleri ile yaşam kalitesini azaltır ve ekonomi için büyük yük oluşturur Polonya'da sosyal hastalıklar şunlardır: - Kanser - Obezite - kardiyovasküler problemler - ilaç ve alkol alışkanlığı - ruhsal hastalıklar

10 - romatizmal hastalıklar - diyabet - Sigara Polonya'da mevcut sosyal hastalıklar Bu grupta, yeni hastalıklar da vardır - zehirlenmeler - genetik hastalıklar - Birçok uygarlık hastalıkları sosyal hastalık haline gelmiştir Sosyal hastalıkları tedavi ve önleme için tıbbi ve sosyal eylem planları yapılmalıdır: - sosyal önlemler - kültürel önlemler - ve eğitim önlemleri gibi Portekizde Refah hastalıklar Günümüzde, yoğun yaşam telaşı nedeniyle beslenme hiçbirimizin umurunda değil. Sadece hastalıklar açığa çıkınca veya kişinin daha sağlıklı bir şekilde beslenmek zorunda kalması gerektiğinde hatırlıyoruz. Öğün atlamak, yağ oranı yüksek gıdalar yemek, vücudun düzgün çalışması için gerekli olan besinler dışında aşırı ve benzer gıdalar tüketmek, hastalık sürecinin ortaya çıkmasına neden olur. Kötü beslenmeye bağlı oluşan bazı hastalıklar şunlardır: Obezite, vücutta aşırı yağ birikimi ile karakterize sağlık sorunları oluşturan bir hastalıktır. Obezite nedenlerini, çevresel, psikolojik ve genetic gibi sıralayabiliriz. Çevresel faktörler arasındaki aşırı kalori tüketimi ve aktivite azlığı hastalığın kontrolü için değiştirilmesi gereken alışkanlıklardır. Obezite tedavisi için iyi beslenme alışkanlıkları ve sağlıklı seçimler ve organik ürünler düzenli fiziksel aktivite ile birlikte, iyi bir seçim yapmak, kalori alımını bir azalma olması için çok önemlidir. Bu mükemmel sonuçlar elde etmek için bir yoldur. Yüksek Kolesterol Kan kolesterolündeki artış miyokard infarktüsü ve inmeye neden olan arter ve ven tıkanmalarına neden olabilir. Kolesterolün iki kaynağı vardır; vücudunuzun ürettiği ve yediğiniz yemekler.

11 Vücuttaki kolesterol karaciğer tarafından üretilir, dışardan ise tereyağı, margarin, ekşi krema, pastırma, süt, kaşar peyniri, hayvansal gıdalar gibi besinlerle alınır. Bu gıdaları aşırı tüketmek kandaki kolesterol düzeylerini yükseltebilir. Bu hastalığın önlenmesi ve tedavisi için dengeli beslenme önemli olduğundan, yağ içeriği yüksek gıdaların aşırı tüketimini önlemek, aynı zamanda lif yönünden zengin besinler yiyip düzenli fiziksel aktivite yapmak önemlidir. Gastrit Gastrit mide iç duvarının iltihabı olup akut veya kronik olarak sıralayabilirsiniz. Kronik gastrit durumu, en sık Helicobacter pylori bakterisinin neden olduğu bir enfeksiyondur. Ama aynı zamanda, kalıtım, stres, kötü beslenme ve geniş aralıklarla çok miktarda yiyecek tüketimi ile de oluşabilir. Diyabet Bu hastalığın önlenmesi ve tedavisi beslenme ile ilgilidir. Gün içi, küçük miktarlarda ve sık sık yemek alınacak önlemlerden biridir. Mukoza tahrişi yapan örneğin kızartmalar, tatlılar, kafeinli ve gazlı içecekler, alkol, yağlı ve baharatlı, gıdalar tüketilmemelidir. Hipertansiyon Kan basıncı düzeyleri genel nüfus için oluşturulan referans değerlerin üzerinde olduğunda hipertansiyon oluşur. Hipertansiyon nedenlerini, obezite, aşırı alkol tüketimi, aşırı tuz, sigara, hareketsiz yaşam tarzı ve kalıtım olarak sıralayabiliriz. Bu durum kardiyovasküler hastalıklar için önemli bir risk faktörüdür. Yukarda belirtilen diğer hastalıklarda olduğu gibi, kan basıncını kontrol etmek için de dengeli beslenme, egzersiz yapılması ve, kısıtlı sodyum alımı (yani sofra tuzu) önemlidir. İşlenmiş gıdalarda sodyum oranı genellikle yüksektir. İtalya da Refah Hastalığı İtalyanların % 25 i metabolik sendrom mağdurudur. Aynı zamanda refah hastalığı da denilen bu hastalık hızla artaraki tip II diabet, kardiyovasküler hastalıklar ve böbrek hastalıkları riskini de artırmaktadır. Aşırı kilo, yüksek trigliserid, yüksek kan basıncı ve insülin direnci bu hastalıkların sadece bir kaç belirtisidir.

12 Günümüzde yeni ölçümlere bağlı olarak bu sendromun tanımlanması kolaylaşmıştır. Bel çevresinin erkeklerde 102 cm den kadınlarda 88 cm den büyük olması, kan basıncının 130/85 mmhg üzerinde olması ve idrarda az miktarda albumin (mikroalbuminüri) bulunması bu hastalığın alarm çanlarıdır. Bu durumda, yapılacak en iyi şey, sendromun erken tanısını için bir uzmana başvurmaktır. Böylece kardiyovasküler hastalık veya böbrek hastalığı önlenebilir. Metabolik sendromlu hastalarda, kardiyovasküler hastalık riski üç kat, diabetes mellitus gelişme riski 4 kat artmaktadır. Çocuklarda Obezite Obezite İtalyanlar oldukça kiloludur; sağlık raporlarına göre 10 İtalyandan 4 ünde denge problemi bulunmaktadır. Sağlık Bakanı Renato Balduzzi nin açıklamasına göre, erişkinlerin % 11 i obez, % 32 si aşırı kilolu. Çocuklar için bu oran endişe verici dir: % 11 i obez, % 22,9 u aşırı kilolu. Bu problem yaşla birlikte artış göstermekte olup, erkeklerde, eğitim düzeyi düşük olanlarda ve ekonomik sıkıntısı olanlarda daha sıktır. Bütün bunların yanında büyük bölgesel farklılıklar da görülmektedir: örneğin, kuzey İtalya da Torento kentinde obzeite ve aşırı kilolu oranı en düşük düzeyde (%29) iken Puglia da en yüksek seviyededir (%49). Anketlerde insanların % 97 si meyve ve sebzeyi günde en az bir kez tüketirken % 39 u günde 3-4 porsiyon, % 10 u ise günde 5 kez yediğini belirtmiştir. En düşük oran İtalya güneyinde Calabria da (%6) ve en yüksek oran kuzey İtalya da Liguria dadır. Sonuç olarak, yaş arası nüfusun 1/3 ü tamamen sedanter yaşamakta, iş hayatında yada günlük yaşamda herhangi bir fiziksel aktivitede bulunmamaktadır. Sedanter yaşam tarzı Güneyde, yaş arasında, kadınlarda, düşük eğitim düzeylilerde ve ekonomik sıkıntı çekenlerde daha yaygındır.

13 Trigliserid Yemek yediğimizde, vücudumuz acil ihtiyacımız olmayan kalorileri trigliseride dönüştürerek yağ hücrelerinde depolamaktadır. Daha sonra öğünler arasında enerji sağlamak için bu trigliseridleri açığa çıkarmaktadır. İhtiyaçtan fazla kalori alındığında, özellikle karbonhidrat ve yağ gibi kolay kalori ler, vücutta yüksek trigliserid seviyeleri (hipertrigliseridemi) olarak sonuçlanmaktadır. Normalde bazı durumlarda yüksek trigliserid seviyeleri oluşmaktadır: obezite, yakacağından daha fazla kalori almak, alkol tüketimi vb. Trigliserid seviyesini düşürmek için günlük alışkanlıklar değiştirilmelidir: - Kilo verme - Alınan kaloriyi azaltma - Rafine ve şekerden zengin gıdalardan kaçınma - Alkol tüketimini kısıtlama - Düzenli fiziksel egzersiz yapma, vb. İnsülin direnci Hücrelerin insülin reaksiyonuna duyarlılığı azaldığı zaman insülin direnci oluşur. Hipertansiyon, obezite, gebelik ve metabolik sendrom gibi birçok hastalık ve durumda insülin direnci gelişmektedir.

14 İnsülin direncine karşı en etkin tedavi, düzenli fiziksel aktivite yapmak ve glisemik indeksi düşük yiyeceklere dayalı orta/düşük kalorili diyet yapıp kilo vermekle mümkün olabilir. Türkiye - İzmir