tarih kpss soru osmanlı siyasi tarihi çağdaş türk ve dünya tarihi yeni konularla yeni sorularla yeni sınav sistemine göre hazırlanmıştır

Transkript

1

2 kpss 2014 akıcı ayrıntılı güncel konu anlatımları örnekler yorumlar uyarılar pratik bilgiler ösym tarzında özgün sorular ve açıklamaları tarih osmanlı siyasi tarihi çağdaş türk ve dünya tarihi yeni konularla yeni sorularla 2013 kpss de 85 yeni sınav sistemine göre hazırlanmıştır soru

3 Editör: Serkan Aksoy KPSS TARİH ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 16. Baskı: Eylül 2013, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Ahmet Resul Kaymakçı Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bahçekapı Mahallesi Sokak No: 7 Şaşmaz/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: E-ileti: pegem@pegem.net

4 SUNU Değerli Adaylar; Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testi'nde önemli bir yer tutan Tarih kapsamındaki 27 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup; İslamiyet Öncesi Türk Tarihi, Türk-İslam Tarihi, Osmanlı Tarihi, Osmanlı Yenileşme ve Demokratikleşme Hareketleri, Avrupa da Yaşanan Gelişmeler ve Bu Gelişmelerin Türk-İslam Dünyasına Etkileri, XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti, Kurtuluş Savaşı'nın Hazırlık Dönemi Kurtuluş Savaşı Muharebeler ve Antlaşmalar Dönemi Cumhuriyet Dönemi Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası ve Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi bölümlerinden oluşmaktadır. Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim, şekil, şemalarla somutlaştırılmasına, kavram haritaları, tablolar, grafik ve etkinliklerle akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Her ünitenin sonunda, özet, etkinlik, bulmaca, boşluk doldurma, çözümlü testler, cevaplı testler ve çıkmış sorulara; yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da artıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS de ve meslek hayatınızda başarılar. Serkan Aksoy

5 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM İslamiyet Öncesi Türk Tarihi Türk Adının Anlamı, Türklerin Ana Yurdu Ve Türk Göçleri...3 İslamiyet Öncesi Türk Devletleri...5 İskitler (Sakalar) (M.Ö. V yy.)...5 Büyük Hun İmparatorluğu (Asya Hunları)...5 Kavimler Göçü (375)...6 Avrupa Hunları ( )...7 Göktürk Devleti ( )...8 Göktürk (Kutluk) Devleti ( )...9 Uygur Devleti ( )...10 Orta Asya da Kurulan Diğer Türk Devletleri Kırgızlar Sabirler Akhunlar (Eftalitler) Hazarlar Türgişler Karluklar Avarlar Bulgarlar Macarlar Peçenekler Kıpçaklar (Kumanlar) Oğuzlar (Uzlar)...12 İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet...13 A. Devlet Yönetimi...13 B. Ordu (Sü)...14 C. Din ve İnanış...15 D. Hukuk (Könilik)...16 E. Sosyal ve Ekonomik Hayat...16 F. Yazı, Dil ve Edebiyat...17 G. Bilim ve Sanat...18 H. Müzik...18 Özet...19 Boşluk Doldurma...20 Bulmaca...22 Çözümlü Test...23 Cevaplı Test...26 Çıkmış Sorular...29

6 v PEGEM AKADEMİ 2. BÖLÜM Türk - İslam Tarihi Türklerin İslamiyet i Kabulü Talas Savaşı (751) İlk Türk - İslam Devletleri Karahanlılar ( ) Gazneliler ( ) Tolunoğulları ( ) Akşitler (Ihşitler) ( ) Büyük Selçuklu Devleti ( ) İlk Türk İslam Devletlerinde Kültür ve Medeniyet A. Devlet Yönetimi B. Ordu C. Toprak Yönetimi D. Ekonomik Yapı E. Sosyal Hayat ve Hukuk F. Bilim, Dil ve Edebiyat G. Sanat ve Mimari Türkiye Tarihi Malazgirt Savaşı ndan Sonra Anadolu da Kurulan İlk Türk Beylikleri Saltuklular ( ) Mengücekliler ( ) Danişmentliler ( ) Artuklular ( ) Çaka Beyliği ( ) Anadolu (Türkiye) Selçuklu Devleti ( ) Uçlar ve Anadolu Beylikleri Kösedağ Savaşı Sonucunda Kurulan Beylikler Karamanoğulları ( ) Hamitoğulları ( ) Eşrefoğulları ( ) Dulkadiroğulları ( ) Ramazanoğulları ( ) Germiyanoğulları ( ) Saruhanoğulları ( ) Aydınoğulları ( ) Menteşeoğulları ( ) Osmanoğulları ( ) Karesioğulları ( ) Candaroğulları (İsfendiyaroğulları) ( )... 55

7 PEGEM AKADEMİ vi Anadolu Selçuklu Devleti ve Beylikler Döneminde Kültür ve Medeniyet...56 A. Devlet Yönetimi...56 B. Ordu...57 C. Toprak Yönetimi...58 D. Ekonomik ve Sosyal Hayat...58 E. Hukuk...60 F. Din ve İnanış...60 G. Fikir, Dil ve Edebiyat...60 H. Bilim, Sanat ve Mimari...61 Orta Asya ve Yakın Doğu da Kurulan Devletler...64 Fatımîler ( )...64 Harzemşahlar ( )...64 Eyyûbîler ( )...64 Memlükler ( )...65 Moğollar ( )...65 Timur Devleti ( )...66 Babür Devleti ( )...66 Karakoyunlular ( )...67 Akkoyunlular ( )...67 Safeviler ( )...67 Özet...68 Boşluk Doldurma...70 Bulmaca...72 Çözümlü Test...73 Cevaplı Test...78 Çıkmış Sorular BÖLÜM Osmanlı Tarihi Kuruluş Dönemi ( )...91 Yükselme Dönemi ( )...94 Osmanlı Devleti Kültür ve Medeniyeti...96 A. Osmanlıda Devlet Anlayışı...96 B. Merkez Teşkilatı...96 C. Memleket Yönetimi D. Osmanlı Toprak Sistemi E. Ordu ve Donanma F. Ekonomik Hayat G. Sosyal Hayat H. Hukuk I. Eğitim J. Dil, Edebiyat ve Bilim...115

8 vii PEGEM AKADEMİ K. Bilim Dünyası ve Fikir Hayatı L. Basın - Yayın M. Mimari N. Güzel Sanatlar Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Osmanlı Yenileşme ve Demokratikleşme Hareketleri Duraklama Dönemi (17. Yüzyıl) ( ) XV Yüzyıl Islahatları (Duraklama Dönemi) Gerileme Dönemi (18. Yüzyıl) ( ) XVI Yüzyıl (Gerileme Dönemi) Islahatları Dağılma Dönemi (19. Yüzyıl) ( ) Yüzyıl Islahatları (Dağılma Dönemi) Mahmut Dönemi Islahatları ( ) Tanzimat Dönemi Islahatları ( ) Abdülhamit Dönemi Islahatları Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Avrupa da Yaşanan Gelişmeler ve Bu Gelişmelerin Türk-İslam Dünyasına Etkileri Orta Çağda Avrupa A. Kilise ve Papalık B. Feodalite (Derebeylik) C. Haçlı Seferleri D. Magna Charta (Büyük Şart) (1215) E. Yüzyıl Savaşları ( ) Yeni Çağda Avrupa A. Coğrafi Keşifler B. Rönesans...211

9 PEGEM AKADEMİ viii C. Reform D. Aydınlanma Çağı E. Otuz Yıl Savaşları (Mezhep Savaşları) ( ) F. Yedi Yıl Savaşları ( ) G. Amerika Birleşik Devletleri nin Kurulması (1787) Yakın Çağda Avrupa A. Fransız İhtilali (1789) B. Sanayi İnkılabı Sanayi İnkılabı ve Osmanlı Devleti C İhtilalleri D İhtilalleri E. İtalya ve Almanya nın Siyasi Birliklerini Kurmaları Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular ve Açıklamaları BÖLÜM XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti Trablusgarp Savaşı ( ) Balkan Savaşları ( ) I. Balkan Savaşı Balkan Savaşı (1913) Osmanlı Devleti nin Balkan Devletleri İle İmzaladığı Antlaşmalar I. Dünya Savaşı ( ) I. Dünya Savaşı nda Osmanlı Devleti Paris Barış Konferansı (18 Ocak 1919) Mondros Ateşkes Anlaşması ve Cemiyetler Mondros Ateşkes Anlaşması (30 Ekim 1918) İzmir in İşgali ve Kuvayimilliye İzmir in İşgali (15 Mayıs 1919) Kuvayimilliye nin Kurulması Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular

10 ix PEGEM AKADEMİ 7. BÖLÜM Kurtuluş Savaşı'nın Hazırlık Dönemi Genelgeler ve Kongreler Dönemi Mustafa Kemal in Samsun a Çıkışı Samsun Raporu Havza Genelgesi (28 Mayıs 1919) Amasya Genelgesi (Tamimi) (22 Haziran 1919) Erzurum Kongresi (23 Temmuz 7 Ağustos 1919) Balıkesir Kongresi (26-30 Temmuz 1919) Alaşehir Kongresi (16-25 Ağustos 1919) Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919) Amasya Görüşmeleri (Protokolü) (20-22 Ekim 1919) Temsil Heyetinin Ankara ya Gelişi (27 Aralık 1919) Son Osmanlı Mebusan Meclisinin Toplanması (12 Ocak 1920) Misakımilli Kararları (28 Ocak 1920) İstanbul un Resmen İşgali (16 Mart 1920) I. TBMM Dönemi Bilecik Görüşmesi (5 Aralık 1920) Milli Mücadele Dönemi Basın Yayın TBMM ye Karşı Yapılan Ayaklanmalar Düzenli Ordunun Kurulması (Aralık 1920) Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Kurtuluş Savaşı Muharebeler ve Antlaşmalar Dönemi Kurtuluş Savaşı nda Cepheler Doğu Cephesi Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920) Ermeni Sorunu Güney Cephesi Batı Cephesi I. İnönü Savaşı (6-10 Ocak 1921) Londra Konferansı (21 Şubat - 12 Mart 1921) Afganistan la Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921) Moskova Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması (16 Mart 1921)

11 PEGEM AKADEMİ x İstiklâl Marşı nın Kabulü (12 Mart 1921) Teşkilât-ı Esasiye Kanunu (20 Ocak 1921) İnönü Savaşı (23 Mart - 1 Nisan 1921) Eskişehir - Kütahya Muharebeleri (10-24 Temmuz 1921) Tekalif-i Milliye Emirleri (Milli Yükümlülükler) (7-8 Ağustos 1921 ) Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos - 13 Eylül 1921) Kars Antlaşması (13 Ekim 1921) Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921) İtilaf Devletleri nin Ateşkes Teklifleri (22 Mart 1922) İtilaf Devletleri nin Barış Teklifleri (26 Mart 1922) Büyük Taarruz (26 Ağustos - 9 Eylül 1922) Çanakkale Olayı Mudanya Ateşkes Anlaşması (11 Ekim 1922) Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923) Sınırlar Kapitülasyonlar Azınlıklar Boğazlar İstanbul un Boşaltılması Borçlar Yabancı Okullar Patrikhane Mısır, Sudan, Kıbrıs Ticaret, Sağlık ve Adalet Savaş Tazminatları Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Cumhuriyet Dönemi Türkiye Büyük Millet Meclisi Dönemi İnkılap Kavramı Siyasal Alanda Yapılan İnkılaplar Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) Ankara'nın Başkent Oluşu (13 Ekim 1923) Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923) Halifeliğin Kaldırılması...363

12 xi PEGEM AKADEMİ Anayasası (20 Nisan 1924) Çok Partili Yaşama Geçiş Denemeleri a) Halk Fırkası (CHP) (9 Eylül 1923) Ordunun Siyasetten Ayrılması b) Terakkiperver (İlerici) Cumhuriyet Fırkası (17 Kasım 1924) Şeyh Sait İsyanı (13 Şubat 1925) Mustafa Kemal Paşa'ya Suikast Girişimi (16 Haziran 1926) c) Serbest Cumhuriyet Fırkası (12 Ağustos 1930) Kadınlara Siyasî Hakların Verilmesi Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar Medeni Kanun'un Kabulü (17 Şubat 1926) Hukuk Alanındaki Diğer Yenilikler Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan İnkılaplar Eğitim Sisteminde Gözetilecek Esaslar: Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Öğretimin Birleştirilmesi) (3 Mart 1924) Maarif Teşkilatı Hakkındaki Kanun'un Çıkarılması (2 Mart 1926) Türk Harflerinin Kabulü (Harf İnkılabı) (1 Kasım 1928) Türk Tarih Kurumunun Kurulması (15 Nisan 1931) Türk Dil Kurumunun Kurulması (12 Temmuz 1932) Halkevleri (1932) Eğitim ve Kültür Alanındaki Diğer Gelişmeler Sosyal Alanda Yapılan İnkılaplar Şapka Kanunu (25 Kasım 1925) Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması (30 Kasım 1925) Soyadı Kanunu (21 Haziran 1934) Takvim, Saat, Ölçü ve Hafta Tatilinin Değiştirilmesi Ekonomik Alanda Yapılan İnkılaplar TBMM'nin 1 Mart 1922'de Ortaya Koyduğu Ekonomik Hedefler İzmir İktisat Kongresi (17 Şubat 1923) Tarım Alanında Yapılan Yenilikler Ticaret Alanında Yapılan Yenilikler Sanayi ve Madencilik Alanında Yapılan Yenilikler Devletçi Ekonominin Uygulanması Bayındırlık ve Ulaştırma Alanında Yapılan Yenilikler Sağlık ve Tıp Alanında Yapılan Yenilikler Atatürk İlkeleri Atatürkçülüğün Tanımı A) Temel İlkeler Cumhuriyetçilik Milliyetçilik Halkçılık Laiklik...381

13 PEGEM AKADEMİ xii 5. Devletçilik İnkılapçılık B) Bütünleyici İlkeler Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası Türk Dış Politikasının Temel İlkeleri Arası Türk Dış Politikası Nüfus Mübadelesi (Değiş Tokuş) Sorunu Yabancı Okullar Sorunu Borçlar Sorunu Musul (Irak) Sorunu Arası Türk Dış Politikası Milletler Cemiyetine Üyelik (18 Temmuz 1932) Balkan Antantı (9 Şubat 1934) Montrö (Montreux) Boğazlar Sözleşmesi (20 Temmuz 1936) Sadabat Paktı (8 Temmuz 1937) Hatay Sorunu (30 Haziran 1939) Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi XX. Yüzyıl Başlarında Dünya A. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB), Orta Asya daki Türk Devletler ve Topluluklar Çarlık Rusyası nın Yıkılışı ve Bolşevik İhtilâli Rusların Orta Asya yı İstilası SSCB Yönetimindeki Türk Topluluklarının Durumu B. Orta Doğu da Manda Yönetimlerinin Kurulması Orta Doğu da Büyük Devletlerin Durumu ve Politikaları

14 xiii PEGEM AKADEMİ C. Uzak Doğu da Yeni Bir Güç: Japonya D Dünya Ekonomik Krizi (Kara Perşembe) E. Avrupa da Totaliter Rejimlerin Kurulması F. İki Savaş Arası Dönemde Dünyada Gelişmeler G. Barışa Katkı Amaçlı Diğer Antlaşmalar Dünya Savaşı A. Yeni Bir Savaşa Doğru Savaşa Katılan Devletler ve Gruplar B. Dünya Savaşı nda Türkiye Adana Görüşmeleri (30 Ocak - 1 Şubat 1943) Kahire Konferansı (4-6 Aralık 1943) Dönemin Önemli İç Olayları C. Dünya Savaşı Sırasında Yapılan Konferanslar Atlantik Bildirisi (1941) Casablanca Konferansı (1943) Washington Konferansı (1943) Tahran Konferansı (1943) Yalta Konferansı (1945) San Francisco Konferansı (1945) Postdam Konferansı (1945) Dünya Savaşı Öncesi ve Savaş Sırasında Gerçekleşen Önemli Olaylar Soğuk Savaş Dönemi A. Blokların Kuruluşu Doğu Blokunun Kuruluşu Batı Blokunun Kuruluşu B. Paylaşılamayan Orta Doğu İsrail in Kuruluşu Eisenhower Doktrini C. UZAK DOĞU DA ÇATIŞMA Çin Halk Cumhuriyeti nin Kuruluşu Uzak Doğu da Hükûmet Mücadeleri D. Asya ve Afrika nın Kurtuluşu Güney Asya daki Gelişmeler Afrika daki Gelişmeler E. Soğuk Savaş Dönemi nde Türkiye Soğuk Savaş Dönemi nde Türk Dış Politikası Türkiye de Hayat Dönemin Önemli İç Olayları Dünya daki Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Gelişmeler Yumuşama (Detant) Dönemi ve Sonrası A. Uluslararası İlişkilerde Değişim Süreci Yumuşama Dönemi Politikaları Nükleer Silahların Sınırlandırılması Görüşmeleri Helsinki Konferansı (1 Ağustos 1975) B. Yumuşama Dönemi Çatışmaları

15 PEGEM AKADEMİ xiv 1. Küba Buhranı Vietnam Savaşı Keşmir Sorunu Afganistan ın SSCB Tarafından İşgali C. Barış İçinde Bir Arada Yaşama D. Arap - İsrail Savaşları ve Büyük Devletlerin Politikaları Camp David Anlaşmaları İslam Konferansı Örgütü E. Uluslararası Politikada Petrolün Yeri F. İran - Irak Savaşı ( ) Irak ta Rejim Değişikliği İran da Rejim Değişikliği Savaş ve Sonuçları G. Yumuşama Döneminde Dünya Ekonomi Bilimsel ve Teknolojik Gelişmeler Kültürel Hayat H. Türk Dış Politikası Türk - Yunan İlişkileri I. Türkiye de Bunalımlı Yıllar ( ) ve 1982 Anayasalarının Karşılaştırılması Küreselleşen Dünya SSCB de Değişim ve Sonuçları SSCB nin Dağılması SSCB nin Dağılmasının Doğu Avrupa ya Etkileri SSCB nin Dağılmasının Dünya Güçler Dengesi Üzerine Etkileri Asya da Yeniden Yapılanma Doğu Blokundan Sonra Avrupa da Yeni Arayışlar Türkiye ve Avrupa Birliği AB Organları Yeni Oluşum Sürecinde Balkanlar Orta Doğu ve Afganistan da Gelişmeler Dünyadaki Gelişmeler Değişen Dünya ve Türk Dış Politikası Sonrası Türkiye Toplumsal Sorunlar Küresel Sorunlar Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular ve Açıklamaları Kronoloji Bulmaca Çözümleri

16 Genel Kültür de 45

17 TARİH ÖSYM SORULARI 2013 PEGEM AKADEMİ SORULARI 1. Orta Asya da kurulan ilk Türk devletleriyle ilgili olarak, I. Ülke; töre adı verilen, yazılı olmayan hukuk kurallarına göre yönetilmiştir. I Toprak, yurt olarak adlandırılmıştır. Hükümdara devlet yönetimiyle ilgili konularda yardımcı olmak üzere danışma meclisleri kurulmuştur. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III C)I ve II D) II ve III E) I, II ve III 1. Asağıdakilerden hangisi İslamiyet öncesi Türk devletlerinin hukuk sistemiyle ilgili doğru bir bilgi değildir? A) Siyasi ve sosyal hayatı düzenleyen hukuk kurallarının bütününe töre denilmiştir. B) Yöneten ve yönetilen herkes töreye uymak zorundaydı. C) Türk hukuku ilk kez Uygurlar tarafından yazılı hale getirilmiştir. D) Yarı göçebe yasam tarzı hapis cezalarının kısa süreli olmasında etkili olmuştur. E) Örfî davalara Emir-i Dad bakardı. Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 10 / 1. Soru 1. İslamiyet öncesi Türk devletlerinde, devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı meclise verilen isim aşağıdakilerden hangisidir? A) Divanıhumayun B) Kurultay (Toy) C) Buyruk D) Tudun E) Aygucı Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 11 / 1. Soru 2. Kayseri deki Gevher Nesibe Hatun, Aksaray daki Alaeddin Keykubat ve Divriği deki Turan Melek adlı Türkiye Selçukluları Dönemi ne ait eserler aşağıdaki yapı türlerinden hangisine girer? A) Kervansaray B) İmarethane C) Darüşşifa D) Medrese E) Külliye 12. Aşağıdakilerden hangisi Anadolu Selçuklu Döneminde yapılmış mimari eserlerden biri değildir? A) Afyon Ulu Camii B) Kayseri Gevher Nesibe Şifahanesi C) Konya Karatay Mescidi D) Sivas Gök Medrese E) Bursa Ulu Camii Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Sayfa 26 / 12. Soru 3. I. Gevher Nesibe Hatun Şifahanesi I Çifte Minareli Medrese Hasankeyf Harabeleri Yukarıda verilenlerden hangileri Artuklular Dönemine ait eserlerdendir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Sayfa 166 / 3. Soru

18 TARİH ÖSYM SORULARI 2. Kayseri deki Gevher Nesibe Hatun, Aksaray daki Alaeddin Keykubat ve Divriği deki Turan Melek adlı Türkiye Selçukluları Dönemi ne ait eserler aşağıdaki yapı türlerinden hangisine girer? A) Kervansaray B) İmarethane C) Darüşşifa D) Medrese E) Külliye 2013 PEGEM AKADEMİ SORULARI 20. Divriği de bulunan Turan Melek Şifahanesi Türk - İslâm sanatının hangi dönemine aittir? A) Artuklular B) Mengücekliler C) Saltukoğulları D) Danişmentliler E) Anadolu Selçukluları Genel Yetenek Genel Kültür Çek Kopar Yaprak Test / 20. Soru 3. Anadolu da kurulan ilk beyliklerden biri olan ve yılları arasında Erzurum ve çevresinde hüküm süren; Üç Kümbetler ve Mama Hatun Türbesi gibi eserleri günümüze ulaşan beylik aşağıdakilerden hangisidir? A) Danişmentliler B) Saltuklular C) Artuklular D) Mengücekler E) Sökmenliler 1. Emir Saltuk Kümbeti Mama Hatun Külliyesi Kars Kalesi Yukarıda verilen eserler aşağıdaki devletlerden veya beyliklerden hangisine aittir? A) Büyük Selçuklular B) Saltuklular C) Anadolu Selçukluları D) Danışmentliler E) Müngücekler 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa Soru 4. Osmanlı Beyliği nin Rumeli ye geçişinde aşağıdakilerden hangisi etkili olmamıştır? A) Bizans İmparatorluğu ndaki taht mücadeleleri B) Karesioğulları Beyliği nin Osmanlı egemenliğine geçmesi C) Karamanoğulları Beyliği nin desteği D) Gaza düşüncesi ile hareket edilmesi E) Uçlarda Bizans İmparatorluğu na en yakın bölgede bulunması 4. Osmanlı Devleti nin kısa sürede büyüme nedenleri arasında, I. Bizans ın eski gücünde olmaması, I gaza ve cihat anlayışı, kurulduğu coğrafi bölge durumlarından hangileri yer alır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 11 / 4. Soru

19 TARİH ÖSYM SORULARI 6. Osmanlı Devleti nde Divanıhümayun un üyelerinden reisülküttap, zamanla aşağıdakilerden hangisine dönüşmüştür? A) Hariciye nazırı B) Maarif nazırı C) Maliye nazırı D) Serasker E) Dahiliye nazırı 2013 PEGEM AKADEMİ SORULARI 4. XIX. yüzyılda Mahmut Divan örgütünü tamamen kaldırarak nazırlık sistemine geçti. Bu yeni uygulamada birçok görevlinin adı değiştirilerek yetki alanları tekrar düzenlendi. Bu değişmelerle ilgili aşağıda verilenlerden hangisi doğru değildir? Eski Yeni A) Sadrazam Başvekil B) Defterdar Maliye Nazırı C) Reis-ül Küttab Hariciye Nazırı D) Nişancı Evkaf Nazırlığı E) Sadaret Kethüdası Dahiliye Nazırı KPSS Tarih Bizden Sorulur Soru Bankası Sayfa soru 8. Osmanlı toplumunda uzun yıllar Millet-i Sadıka olarak bilinen aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu savunulamaz? A) Avrupa devletlerinin kışkırtmacı politikası B) Fransız ihtilalıyla gelişen milliyetçilik düşüncesi C) Balkanlarda oturan Hristiyan toplulukların bağımsızlıklarını kazanması D) Rusya ve İngiltere nin, Ermenilerle ilgili ıslahat yapılması için Osmanlı Devleti ne baskı yapması E) Osmanlı Devleti nin, Osmanlıcılık fikrini uygulamaya koyması 2. Aşağıdakilerden hangisi XIX. yy.da Rumların, Osmanlı Devletine karşı isyan etme gerekçelerinden değildir? A) Fransız İhtilali nin getirdiği milliyetçilik akımı B) Megalo İdea ya ulaşma fikri C) Etnik-i Eteri a Cemiyeti nin faaliyetleri D) Tepedelenli Ali Paşa nın Yunanistan yarımadasında izlediği baskıcı politika E) Osmanlıcılık fikrinin başarısız olması Genel Yetenek Genel Kültür Çek Kopar Yaprak Test / 2. Soru 9. Aşağıdaki padişah - gerçekleştirdiği yenilik eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) I Selim - Nizam-ı Cedid B) Mahmut - Sened-i İttifak C) Abdülmecit - Tanzimat Fermanı D) Abdülaziz - Islahat Fermanı E) Abdülhamit - Kanunuesasi 1. Gülhaneihattıhümayunu Islahat Fermanı aşağıdaki Osmanlı hükümdarların hangisi zamanında ilan edilmiştir? A) I Selim B) Mahmut C) Abdülmecit D) Abdülaziz E) Abdülhamit Genel Yetenek Genel Kültür Çek Kopar Yaprak Test / 1. Soru 11. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devletinde Abdülmecit Dönemi gelişmeleri arasında yer almaz? A) İlk kez dış borçlanmaya gidilmesi B) Maarif Nezaretinin kurulması C) Anayasal düzene geçilmesi D) Tanzimat ve Islahat Fermanlarının ilan edilmesi E) Mekteb-i Mülkiyenin açılması Türkiye Geneeli Deneme Sınavı - 9 / 11. Soru

20 TARİH ÖSYM SORULARI 10. Mahmut Dönemi nde eğitim alanında gerçekleştirilen yeniliklerden bazıları şunlardır: Medresenin yanında modern askerî ve sivil okullar açıldı PEGEM AKADEMİ SORULARI 10. Sultan Mahmut Döneminde eğitim alanında yapılması düşünülen faaliyetlerden hangisi, halkın eğitim düzeyini yükseltmesinde diğerlerine göre, daha köklü çözüm getirebilmek niteliğindedir? İstanbul da kız ve erkek çocuklara ilköğretim zorunlu hâle getirildi. Yurt dışına öğrenci gönderilmeye devam edildi. Yalnız bu bilgilerle Mahmut Dönemi ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi savunulamaz? A) Okuryazarlık oranında artış olmuştur. B) Eğitimde ikilik ortaya çıkmıştır. C) Karma eğitime geçilmiştir. D) Batıdan yeni yöntem ve kurumlar alınmıştır. E) Orduda yenileşme süreci hızlanmıştır. A) Medreselerin sayıca çoğaltılması B) Askeri ve mesleki okulların açılması C) Beşik ulemalığı sisteminin kaldırılması D) İlk gazetenin çıkarılması E) İlköğretimin zorunlu hale getirilmesi Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Sayfa 53 / 10. Soru 5. Mahmut Döneminde Avrupa tarzı sivil okulların açılması, I. kültür çatışmasının yaşanması, I eğitimde iki başlılığın yaşanması, geleneksel eğitim anlayışının sona ermesi gelişmelerinden hangilerine zemin hazırlamıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III Genel Yetenek Genel Kültür 30 Deneme Deneme 4 / 5. Soru 11. Osmanlı Devleti nde XIX. yüzyılda savunulan İslamcılık fikriyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Devletin bütünlüğünün dinî esaslara uyulmakla sağlanacağı fikrini savunmuştur. B) Din ve ümmet birdir, düşüncesiyle halifelik makamı ön plana çıkarılmıştır. C) Osmanlıcılık fikrinin uygulanamayacağı düşüncesiyle gündeme gelmiştir. 3. I. Dünya Savaşı nda Arapların, Türklere karşı İngilizlerle birlikte hareket etmesi, aşağıdaki fikir akımlarından hangisinin geçerliliğini yitirdiğini gösterir? A) İslamcılık B) Milliyetçilik C) Devletçilik D) Türkçülük E) Osmanlıcılık Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Sayfa 67 / 3. Soru D) Abdülhamit Dönemi nde devlet politikası hâline gelmiştir. E) I. Meşrutiyet in ilanı ile etkisini yitirmiştir. 12. Osmanlı Devleti nde XX. yüzyılın başlarında görülen; I. İkinci Meşrutiyet in ilanı, I Babıali Baskını, 31 Mart Vakası olaylarının kronolojik sıralaması aşağıdakilerden hangisidir? A) I, II, III B) I, III, II C) II, I, III D) III, I, II E) III, II, I 9. I. Bab-ı Ali Baskını I 31 Mart Olayı nın bastırılması İkinci Meşrutiyet in ilan edilmesi Yukarıdaki gelişmelerin kronolojik sıralaması aşağıdakilerden hangisidir? A) I, II ve III B) III, II ve I C) I, III ve II D) III, I ve II E) II, I ve III Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Sayfa 228 / 9. Soru

21 TARİH ÖSYM SORULARI 13. Mondros Ateşkes Anlaşması nın 7. maddesine işlerlik kazandırmak amacıyla; I. Mavri Mira, I IV. Pontus Rum, Hürriyet ve İtilaf, İngiliz Muhipleri kuruluşlarından hangileri, fiilî hareketlerde bulunmuştur? A) I ve II B) II ve IV C) III ve IV D) I, II ve III E) II, III ve IV 2013 PEGEM AKADEMİ SORULARI 16. Mondros Ateşkes Anlaşması ndan sonra kurulan, I. Mavri Mira, I Pontus Rum, Hınçak ve Taşnak cemiyetlerinden hangileri Rum azınlıkların yıkıcı faaliyetlerinde etkili olmuştur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test 123 / 16. Soru Mustafa Kemal ve Kongre liderlerinin tutuklanması için Ali Galip in görevlendirilmesi İngilizlerin, Anadolu da kendileri için tehlikeli gördükleri stratejik mevkileri işgal etmesi Ankara Valisi Muhittin Paşa nın, Kongreyi engellemek ve Mustafa Kemal ile arkadaşlarını tutuklamakla görevlendirilmesi Damat Ferit Hükûmeti, bu önlemleri aşağıdaki kongrelerden hangisini engellemek amacıyla uygulamaya koymuştur? A) Erzurum B) Pozantı C) Alaşehir D) Balıkesir E) Sivas I. Ankara Valisi Muhittin Paşa IV. Elazığ Valisi Ali Galip Şeyh Recep Yukarıdakilerden hangileri Sivas Kongresi ni engelleme girişiminde bulunmuştur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 2 / 15. Soru 15. İzmir in Yunan askerleri tarafından işgal edilmesinin öncelikle aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulabilir? A) Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin birleştirilmesine B) İsmet Paşa nın Batı Cephesi komutanlığına atanmasına C) Redd-i İlhak Cemiyeti nin kurulmasına D) Tekâlif-i Milliye Emirlerinin yayımlanmasına E) Hıyanet-i Vataniye Kanunu nun çıkarılmasına 16. Yunan azınlıkların faaliyetlerini etkisiz kılmak için çalışan yararlı dernekler arasında, I. Pontus Rum, Reddi İlhak, I Trakya Paşaeli cemiyetlerinden hangileri bulunur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III Genel Yetenek Genel Kültür Çek Kopar Yaprak Test / 16. Soru 11. İzmir Reddi İlhak Cemiyeti nin kurulmasında, I. Batı Anadolu da Yunan işgalinin başlaması, I Mustafa Kemal Paşa nın Havza Genelgesi ni yayınlaması, Ali Galip Olayı nın düzenlenmesi durumlarından hangileri etkilidir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III Genel Yetenek Genel Kültür Çek Kopar Yaprak Test / 11. Soru

22 TARİH ÖSYM SORULARI 17. Aşağıdakilerden hangisi, Yeni Türk Devleti nin kuruluşuna işaret eden gelişme olarak kabul edilebilir? A) Takrir-i Sükûn Kanunu nun çıkarılması B) Halifeliğin kaldırılması C) Başkomutanlık Kanunu nun kabul edilmesi D) TBMM nin açılması E) Tevhid-i Tedrisat Kanunu nun çıkarılması 2013 PEGEM AKADEMİ SORULARI 5. TBMM nin açılmasının Türk tarihi açısından en önemli sonucu aşağıdakilerden hangisidir? A) Milli egemenliğe dayalı bir devletin kurulması B) Teşkilatı Esasiye yi kabul etmesi C) Sevr Antlaşması nın onaylanması D) Saltanatı kaldırması E) Hiyanet-i Vataniye Yasası nı çıkarması Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test 129 / 5. Soru 19. Türkiye Cumhuriyeti nde azınlıkların özel hukuk alanına ilişkin farklı konum ve durumlarını sona erdiren yasal düzenleme aşağıdakilerden hangisidir? A) Tevhid-i Tedrisat Kanunu B) Takrir-i Sükûn Kanunu C) Türk Medeni Kanunu D) Türk Ceza Kanunu E) Hıyanet-i Vataniye Kanunu 25. Medeni Kanun un kabulü ile; I. Kadına ekonomik, hukuksal ve toplumsal alanda haklar verilmistir. Patrikhanenin elinden, evlendirme ve boşandırma yetkisi alınmıştır. Medeni Kanun un getirdiği yukarıdaki yeniliklerin, hangi ilkeler doğrultusunda yapıldığı söylenebilir? I A) Halkçılık Laiklik B) Milliyetçilik Halkçılık C) Cumhuriyetçilik Laiklik D) İnkılapçılık Milliyetçilik E) Halkçılık Halkçılık II 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Karma Test - 7 / 25. Soru 4. Patrikhanenin, din işleri dışında başka işlerle uğraşması yasaklanmıştır. Konsoloslukların, kendi mahkemelerini kurmasına son verilmiştir. Yukarıdaki gelişmeler hangisinin yürürlüğe girmesiyle gerçekleşmiştir? A) Medeni Kanun un B) 1924 Anayasası nın C) Tevhid-i Tedrisat Kanunu nun D) Kılık Kıyafet Yasası nın E) Teşkilat-ı Esasi nin 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Karma Test - 10 / 26. Soru

23 TARİH ÖSYM SORULARI 19. Türkiye Cumhuriyeti nde azınlıkların özel hukuk alanına ilişkin farklı konum ve durumlarını sona erdiren yasal düzenleme aşağıdakilerden hangisidir? 2013 PEGEM AKADEMİ SORULARI 17. Aşağıdakilerden hangisi, Tanzimat Döneminde ortaya çıkan hukuk alanındaki ikiliğe son vermek amacıyla gerçekleştirilen yeniliktir? A) Tevhid-i Tedrisat Kanunu B) Takrir-i Sükûn Kanunu C) Türk Medeni Kanunu D) Türk Ceza Kanunu E) Hıyanet-i Vataniye Kanunu A) Tevhid-i Tedrisat Yasası B) Tekalif-i Milliye Emirleri C) Takrir-i Sükûn Yasası D) Türk Medeni Yasası E) İstiklal Mahkemelerinin kurulması Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test / 17. Soru 20. Aşağıdakilerden hangisiyle Türkiye Cumhuriyeti nin, ekonomik ve mali bağımsızlığını sınırlandıran engellerden kurtulduğu savunulamaz? A) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının kurulmasıyla B) Tekâlif-i Milliye Emirlerinin yayımlanmasıyla C) Kapitülasyonların kaldırılmasıyla D) Düyun-ı Umumiye İdaresinin yetkisinin borçlarla sınırlandırılmasıyla E) Kabotaj Kanunu nun kabul edilmesiyle 26. Aşağıdakilerden hangisi Atatürk Dönemi ndeki ulusal sermayeyi kuvvetlendirmeye yönelik faaliyetlerden değildir? A) Ölçü ve tartı alanında yeni düzenlemelerin yapılması B) Gümrük Koruma Kanunu nun kabul edilmesi C) Kabotaj Kanunu nun kabul edilmesi D) Merkez Bankası nın kurulması E) Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu nun kabul edilmesi Genel Yetenek Genel Kültür 15 Deneme 9. Deneme / 26. soru 5. Aşağıdakilerden hangisi Türk Devleti nde ekonomik bağımsızlığı sağlama amacına yönelik bir gelişme değildir? A) Misakı iktisadi kararları B) Kapitülasyonların kaldırılması C) Kabotaj Yasası nın kabulü D) Yabancı şirketlerin kamulaştırılması E) Aşar vergisinin kaldırılması Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test / 3. soru 17. Atatürk Dönemi nde ulusal sermayeye dayanan millî bir ekonomi kurmak için, I. kapitülasyonların kaldırılması, I Kabotaj Kanunu nun kabul edilmesi, Tütün Reji İdaresinin kaldırılması davranışlarından hangilerinde bulunulmuştur? A) I ve II B) I ve III C) I, II ve III D) Yalnız I E) Yalnız II Kurumsal Türkiye Geneli Deneme Sınavı Soru

24 TARİH ÖSYM SORULARI 21. Atatürk, vasiyetinde Türkiye İş Bankasında kendisine ait hisse gelirlerinin bir kısmını Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumuna bırakmıştır. Atatürk ün, bu uygulamayla aşağıdakilerden hangisini amaçladığı savunulamaz? A) Kurumların maddi bağımsızlığını garanti altına almayı B) Bilimsel çalışmalar yapılmasına imkân sağlamayı C) Kurumların, varlıklarını uzun süre koruyabilmelerini D) Millî bilinç oluşumuna yönelik faaliyetleri desteklemeyi E) Kurumları siyasi iktidarın bir parçası hâline getirmeyi PEGEM AKADEMİ SORULARI I. Türk Hava Kurumu I İstanbul Üniversitesi Türk Tarih Kurumu Yukarıdakilerden hangilerine Atatürk, Türkiye İş Bankasındaki hissesinin bir bölümünü miras olarak bırakmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 4 / 30. Soru Atatürk, I. Cumhuriyet Halk Partisi I Terakkiperver Cumhuriyet Partisi Serbest Cumhuriyet Partisi Yukarıdakilerden hangilerinin kuruluşunda Atatürk ün rolü ve katkısı vardır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III I. Cumhuriyet Halk, I Serbest Cumhuriyet, Terakkiperver Cumhuriyet partilerinden hangilerinin kurulmasında etkili olmuştur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 9 / 17. Soru yılından itibaren Türk - İngiliz ilişkileri; I. Almanya, I İtalya, Fransa devletlerinden hangilerinin, Orta Doğu daki siyasi ve ekonomik nüfuzlarını artırma çabalarının etkisi altında gelişmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 29. Aşağıdaki hangi devletin Orta Doğu daki istilacı tutumuna karşı Montrö Konferansı nda İngiltere, Türkiye nin tezini desteklemiştir? A) ABD B) İtalya C) Fransa D) Japonya E) Sovyet Rusya Genel Yetenek Genel Kültür 15 Deneme 6. Deneme / 29. Soru 24. Aşağıdakilerden hangisi, Mustafa Kemal Atatürk ün hayatını anlatan biyografik bir eserdir? A) Ankara B) Tek Adam C) Üç Devirde Bir Adam D) Onlar da Çocuktu E) Türk ün Ateşle İmtihanı 15. Aşağıdakilerden hangisi Kurtulus Savaşı nın Türk edebiyatına etkileri arasında gösterilebilecek eserlerden değildir? A) Yaban B) Ateşten Gömlek C) Türk ün Ateşle İmtihanı D) Ankara E) Türkçülüğün Esasları Kurumsal Türkiye Geneli Deneme Sınavı Soru

25 TARİH ÖSYM SORULARI 25. Aşağıdakilerden hangisi, Demokrat Parti Dönemi nde Atatürk ile ilgili olarak yapılan çalışmalardan biri değildir? A) Atatürk ün hazineye devrettiği Atatürk Orman Çiftliği arazisinin parçalanmasını, yasayla önlemek B) Atatürk aleyhine işlenen suçlara ilişkin özel bir yasa çıkarmak C) Anıtkabir i tamamlayarak Atatürk ün naaşını buraya taşımak D) Devlet dairelerine, yalnızca Atatürk ün resminin asılmasını sağlayacak bir genelge yayımlamak E) Atatürk ün öngördüğü üniversiteyi, ona ithafen Erzurum da kurmak PEGEM AKADEMİ SORULARI I. Halk Evleri nin devletleştirilmesi ve mal varlığına el konulması I IV. Paraların üzerinde cumhurbaşkanın değil yeniden Atatürk ün resminin basılması ODTÜ ve Atatürk Üniversitesi nin açılması Atatürk ü Koruma Kanunu nun çıkarılması Yukarıdakilerden hangileri Demokrat Parti dönemi gelişmelerindendir? A) I ve IV B) II ve IV C) I, II ve III D) I, II ve IV E) II, III ve IV KPSS Tarih Bizden Sorulur Soru Bankası Sayfa soru li yılların başlarında Kıbrıs ın Yunanistan a bağlanması amacı ile Yorgo Grivas liderliğinde kurulmuş Rum örgütü aşağıdakilerden hangisidir? A) EOKA B) IMRO C) Mavri Mira D) Etniki Eterya E) Pontus 26. Kıbrıs taki Rumlar, adayı Yunanistan a katmak amacıyla, I. ENOSİS, I EOKA, ASALA unsurlarından hangileri doğrultusunda faaliyette bulunmuşlardır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 7 / 26. Soru

26 İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ TÜRK ADININ ANLAMI, TÜRKLERİN ANA YURDU VE TÜRK GÖÇLERİ İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİ İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET Çıkmış Soru Ağacı Ey Türk budunu (milleti), Çin in tatlı sözüne, yumuşak ipeğine kanma; yok olursun. ORHUN YAZITLARI

27 PEGEM AKADEMİ 2 OKUMA PARÇASI ESKİ TÜRKLER Eski Türklerde, ülke daha kolay yönetilmesi açısından doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Devletin doğusunu asıl hükümdar, batısını ise yabgu unvanı ile hükümdarın kardeşi yönetmiştir. Ülke, hükümdar ailesinin ortak malı sayılmış, aileye mensup her erkeğe hükümdar olma hakkı tanınmıştır. Bu anlayış sık sık taht kavgalarına neden olmuştur. Hükümdarlara devleti yönetme yetkisinin tanrı tarafından verildiğine inanılmış, bu yetkiye kut adı verilmiştir. Ülke, töre adı verilen yazılı olmayan hukuk kurallarına göre yönetilmiştir. Hükümdara devlet yönetimiyle ilgili konularda toy, kengeş, kurultay gibi adlarla bilinen danışma meclisi yardımcı olmuştur. Eski Türklerde toprak, yurt olarak adlandırılmıştır. Yurt hükümdarın şahsi malı değildir. Göçebe toplumların özelliği olarak Türkler, hür ve bağımsız yaşayabildiği toprakları ülke olarak görmüşlerdir. Bağımsızlıklarını kaybetmektense mümkün olduğu zaman ailelerini yanlarına alarak hayvanlarını önlerine katarak bağımsız yaşayabilecekleri topraklara göçmüşlerdir. Türklerde ordu teşkilatını ilk Mete Han kurmuştur. Onun kurduğu ordu onlu sisteme göre teşkilatlanmıştır. Türklerde askerlik özel bir meslek değildi. Kadınlar bile savaş sanatını bilirler, gerektiğinde kendi beylerinin komutasında orduya katılırlardı. Bu bakımdan Türk toplumu Ordu-Millet tabiri ile nitelendirilmişti. Türkler savaşlarda Turan adı verilen savaş taktiğini kullanmışlardır. Turan taktiği, ordunun üç kuvvete ayrılıp ortadaki kuvvetin düşmana saldırmasıyla başlar. Daha sonra bu kuvvet yenilmiş gibi aniden geri çekilir. bunun üzerine düşman ordusu karşı taarruza geçer. bu sırada sağ ve soldaki Türk kuvvetleri düşmanı çember içine alarak yok etmeye çalışır. Hun Devleti, hayvancılığa elverişli bozkırlarda kurulmuştur. Tarıma uygun toprakların azlığı nedeniyle ekonominin temeli hayvancılığa dayalıdır. İklim ve arazi şartlarından dolayı genellikle at, koyun, sığır, deve gibi hayvanlar yetiştirmişlerdir. At, Türklerin yaşamlarının vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Ulaşımda, orduda, spor faaliyetlerinde atlara büyük ölçüde yer verilmiştir. Türklerin hayvancılıkla uğraşmaları konar-göçer hayat tarzını benimsemelerinde etkili olmuştur. Türkler, bozkır şartlarının gereği olarak yaz aylarını yaylak denilen yüksek yerlerde, kış aylarını ise kışlak denilen alçak yerlerde geçirmişlerdir. Türkler, tabiatta bulunan birtakım varlıkların ruhu olduğuna ve ölümden sonraki yaşama inanmışlardır. Bu yüzden ölen kişinin eşyaları kurgan adı verilen mezara konulmuştur. Mezarlarının başına da kişinin hayattayken öldürdüğü düşman sayısı kadar balbal adı verilen taşlar dikilmiştir. Ölen kişinin ardından yapılan törene yuğ adı verilmiştir. Türklerin asıl dini Gök Tanrı dini idi. Eski Türklerde sanat, Türklerin yaşadıkları konar-göçer hayat şartlarına uygun olarak gelişmiştir. Arkeolojik kazılarda onlara ait kemer tokaları, kılıç kabzaları, süs eşyaları, at koşum takımları gibi taşınabilir eşyalar bulunmuştur. Bu eşyaların üzerine pars, kaplan, kurt, geyik, koyun ve at gibi hayvanların birbirine karşı mücadelelerini gösteren figürler işlenmiştir. Türkler arasında, dokumacılık, dericilik ve maden işletmeciliği yaygınlaşmıştır. Bakır ve demiri eski dönemlerden beri kullanan Türkler, altın ve gümüş gibi değerli madenleri de işlemişlerdir. Türkler Ansiklopedisi, Cilt II, s den özetlenmiştir.

28 1. BÖLÜM İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ TÜRK ADININ ANLAMI, TÜRKLERİN ANA YURDU VE TÜRK GÖÇLERİ Türk adı Uygur metinlerinde güç, kuvvet, Kaşgarlı Mahmut un Divan-ı Lügati t Türk adlı eserinde olgunluk çağı, Çin kaynaklarında miğfer anlamında kullanılmıştır. Ziya Gökalp ise Türk adının türeli (töreli), kanun nizam sahibi anlamına geldiğini belirtmiştir. Türk kelimesini siyasal ad olarak ilk defa kullanan Göktürkler olmuştur. Anadolu nun Türkiye olarak adlandırılması ise X yüzyıldan itibarendir. Türkiye Selçukluları Döneminde Anadolu, Bizans tarafından Turkia adıyla anılmıştır. Türklerin anayurdu Orta Asya dır. Türkler ilk olarak Altay-Sayan Dağları nın kuzeybatısı, Tanrı Dağları nın kuzeyi, Aral Gölü çevresi ve Hazar Denizi nin doğusunda yaşamışlardır. Orta Asya nın Türklere ait en eski kültür merkezleri; Anav, Karasuk, Abakan, (Abakan bölgesinde ortaya çıkan bir diğer kültür Tagar kültürüdür.) Andranova, Kelteminar ve Afanasyeva kültürleridir. Zamanla Türkler, Orta Asya dan çeşitli nedenlerle göç etmişlerdir. Göçlerin Nedenleri İklim koşullarının değişmesi Kuraklığa bağlı olarak otlak ve meraların azalması Hızlı nüfus artışı Salgın hastalıklar Ekonomik ve Sosyal Nedenler Boylar arasında mücadeleler yaşanması Dış güçlerin baskısı (Çin, Moğol, Kitan) Cihan hakimiyeti (yeni yerler fethetme) düşüncesi Siyasi Nedenler Not

29 Nil PEGEM AKADEMİ 4 Göçlerin Sonuçları Türkler göç ettikleri yerlerdeki, değişik kültürlerle etkileşime girmişlerdir. Türk kültür ve medeniyeti geniş alanlara yayılmıştır. Türkler göç ettikleri yerlerde büyük ve güçlü devletler kurmuşlardır. Türkler gittikleri yerlerde yaşayan toplumlara, tarımı, hayvancılığı ve maden işlemeyi öğretmişlerdir. Türklerin, dünyanın çeşitli yerlerine yayılmaları ve çok sayıda devlet kurmaları, Türk tarihinin araştırılmasını zorlaştırmıştır. Bazı Türk kavimleri zamanla özbenliklerini kaybetmişlerdir. Asya da kalan Türkler ise Asya Hun Devleti ni kurmuşlardır. Not Lena Irmağı İSKANDİNAVYA FİNLANDİYA Obi Irmağı S İ B İ R Y A Volga İrtiş Baykal Gölü Don Sayan Dağları Ötüken A V R U P A R U S Y A Cent Balkaş Gölü FRANSA Aral Gölü BALKANLAR KARADENİZ Harzem Gobi Çölü Tanrı Dağları Altay Dağları ANADOLU Buhara Kaşgar Tarım Havzası Taklamakan Çölü Sarı Irmak Karanlık Dağları A K D E N İ Z İRAN Gök Irmak ÇİN SİNT Ganj Irmağı BURMA İTALYA K U Z E Y A F R İ K A SURİYE Kızıl Deniz Mezopotamya Hazar Denizi ARAP YARIMADASI Siriderya(Seyhun) Amuderya (Ceyhun) MISIR A F R İ K A UMMAN DENİZİ Dekkan BENGAL KÖRFEZİ ÇİN HİNDİ MANÇURYA SARI DENİZ JAPON DENİZİ Ç İ N D E N İ Z İ B Ü Y Ü K O K Y A N U S H İ N T O K Y A N U S U Genişleme alanları Türklerin ilk ana yurtları Göç yolları Km Türklerin Orta Asya dan Göçleri

30 5 PEGEM AKADEMİ İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİ Asya Hunları Bulgarlar Göktürkler Macarlar Kutluklar Avarlar Hazarlar Orta Asya Avrupa Avrupa Hunları Türgişler Oğuzlar Karluklar Peçenekler Uygurlar Kırgızlar Sabirler Kıpçaklar İskitler (Sakalar) (M.Ö. V yy.) Özellikleri İlk Türk topluluğudur. Tomris bilinen ilk Türk kadın hükümdardır. Alp Er Tunga ve Şu Destanları vardır. Sanatta hayvan motiflerinin ve bozkır kültürünün temelleri bu döneme kadar uzanır. Büyük Hun İmparatorluğu (Asya Hunları) (MÖ. 3. YY. - MS. 3. YY.) Özellikleri UNUT UTMA MAYI YINI NIZ İlk Türk topluluğu İskitler, düzenli teşkilatlı ilk Türk devleti ise Asya Hunlarıdır. Avarlar ve Hunlar hem Asya da hem de Avrupa da devlet kurmuştur. Tarihte bilinen ilk Türk devletidir. Merkezi Ötüken şehridir. Bilinen ilk hükümdarı Teoman dır. Teoman zamanında başlayan Türk akınlarını engellemek isteyen Çinliler bu dönemde ünlü Çin Seddi ni yapmak zorunda kalmışlardır. Not -

31 PEGEM AKADEMİ 6 Hunlar en parlak devirlerini Mete Han zamanında (MÖ ) yaşamışlardır. Mete Han zamanında Çin, baskı ve denetim altına alınarak vergiye bağlanmıştır. Yorum Mete Han, Çin i hakimiyeti altına almasına rağmen Türklerin Çin e yerleşmesini istemedi. Bu politikasının temel nedeni Türklerin kalabalık Çin nüfusu içinde eriyerek milli benliklerini kaybetmesini önlemektir. Türk toplulukları Mete Han Devri nde ilk kez bir bayrak altında toplanmıştır. Türk tarihinde vatan-millet düşüncesi ilk defa Mete Han zamanında ortaya çıkmıştır. Mete Han dünya askerlik sisteminde ilk olarak onluk sistemi uygulamıştır. Mete Han ın oluşturduğu bu sistem diğer Türk devletlerince de örnek alınmıştır. Oğuz Kağan Destanı, Mete Han ın anlatıldığı bu döneme ait bir destandır. Hunlar, İpek Yolu nun güvenliğini sağlayarak ticaretin gelişmesine de katkıda bulunmuşlardır. Ancak MÖ. 60 yılında İpek Yolu nun denetimini kaybeden Hunlar ekonomik yönden zayıflamıştır. Mete nin, ülkesini prensler arasında bölüştürerek yönetmesi (veraset geleneği) nedeniyle Hun Devleti zayıflamış ve Çin entrikaları yüzünden ülkede iç karışıklıklar baş göstermiştir. Sonuçta MÖ. 54 tarihinde Batı Hunlar ve Doğu Hunlar olarak ikiye ayrılmışlardır. Doğu Hunlar ise MS. 48 de tekrar ikiye ayrılmıştır. Kuzey Hunları batıya göç ederken Güney Hunları Çin hakimiyetine girmiştir. A T L A S O K Y A N U S U BATI ROMA İMP. Burgontlar Kavimler Kapısı AVRUPA HUN DEVLETİ Bulgar Lombartlar Ostrogotlar ARAL GÖLÜ DO ĞU ROMA İMP. A K D E N İ Z KARADENİZ MISIR SURİYE Dicle Mezopotamya Fırat SASANİLER Basra Körfezi S İ B İ R Y A KUZEY HUNLARI B Ü Y Ü K H U N D E V L E T İ BALKA Ş GÖLÜ Ötüken Buhara Semerkant Kaşgar Turfan Yarkent AK HUN DEVLETİ KUŞHANLAR Hoten BAYKAL GÖLÜ Karakurum GÜNEY HUNLARI TİBET Ç İ N SARI DENİZ MANÇURYA JAPON DENİZİ B Ü Y Ü K O K Y A N U S ARAP YARIMADASI K I Z I L D E N İ Z A F R İ K A km U M M A N D E N İ Z İ B E N G A L K Ö R F E Z İ H İ N T O K Y A N U S U Büyük Hun Devleti Kuşhanlar Devleti Attila zamanında Avrupa Hun Devleti Ak Hun Devleti Hunların ilk yurtları Avrupa Hunlarının Avrupada ilk yerleştikleri alan Çin Seddi Kavimler Göçü (375) Hun Devleti nin parçalanmasından sonra Çin egemenliğine girmek istemeyen Kuzey Hunları, Karadeniz in kuzeyinden batıya doğru göç etmişlerdir. Bu ilerleyiş sırasında önlerine çıkan yabancı kavimleri (Ostrogot, Vizigot, Vandal, Süev, Burgond gibi) Avrupa içlerine doğru göçe zorlamışlardır. Tarihte bu olaya Kavimler Göçü denmektedir.

32 7 PEGEM AKADEMİ Britanya SAKSONLAR ANGILLAR SAKSONLAR ANGILLAR BURGONDLAR SÜEVLER VANDALLAR VİZİGOTLAR Mauretania VİZİGOTLAR Galya VANDALLAR BURGONDLAR Sardinya SÜEVLER OSTRO GOTLAR İtalya Sicilya BURGONDLAR OSTRO GOTLAR VİZİGOTLAR A K D E N İ Z SÜEVLER HUNLAR Makedonya VANDALLAR VİZİGOTLAR E G E D E N İ Z İ VİZİGOTLAR Asia OSTRO GOTLAR Alanlar K A R A D E N İ Z Bitinya Kapadokya Kilikya HUNLAR 375 Alanlar Alanlar HAZAR DENİZİ Sonuçları Avrupa nın etnik yapısı değişikliğe uğradı. Bugünkü Avrupa milletlerinin temeli atıldı. Roma İmparatorluğu, Batı Roma ve Doğu Roma olarak ikiye ayrıldı. Batı Roma İmparatorluğu kısa süre sonra yıkıldı. Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) İstanbul da varlığını sürdürdü. İlk Çağ sona erdi, Orta Çağ başladı. Merkezi krallıklar yıkılarak feodalite (derebeylik) ortaya çıktı. Avrupa da Hristiyanlık yayıldı. Ayıca Kilise ve Papalık güçlendi. Avrupa ya giden Türkler, teşkilatlı devletler kurdular (Avrupa Hun Devleti, Avarlar). Türklerin yaşam tarzı Avrupa da tanındı. Skolastik düşünce ortaya çıktı. Avrupa Hunları ( ) Kavimler Göçü nden sonra Orta Macaristan a yerleşerek Avrupa da Balamir önderliğinde ilk Türk devletini kurdular. Özellikleri Avrupa Hun Devleti en parlak dönemini Attila zamanında yaşamıştır. Attila, Doğu Roma üzerine düzenlediği Balkan seferi ile Bizans ı vergiye bağlamıştır. Bizans ile Margus ve Anatolyas Antlaşmaları imzalanmıştır. Avrupa Hun Devleti 100 yıl boyunca Avrupa nın siyasi hayatına yön veren başlıca güç olmuştur. Attila, Batı Roma üzerine iki sefer düzenlemiş, İtalya Seferi nden dönen Attila 453 yılında vefat etmiştir. Avrupa Hun Devleti ile Türk kültürü Avrupa ya taşınmıştır. Avrupa Hunları Attila nın ölümünden sonra taht kavgaları ve imparatorluk içindeki kavimlerin isyanları sonucunda yıkılmıştır (469). MI MERAKLISINA Avrupalı milletler Attila ya Tanrı nın Kamçısı unvanını vermişlerdir.

33 Obi PEGEM AKADEMİ 8 UNUT UTMA MAYI YINI NIZ Türk adını bir devlet ismi olarak kullanan, Orta Asya da en geniş sınırlara ulaşan Türk devleti Göktürklerdir. Avrupa da kurulan ilk Türk devleti Avrupa Hun Devleti dir. Hristiyanlar Avrupa Hun hükümdarı Attila için Tanrının kamçısı ifadesini kullanmışlardır. Göktürk Devleti ( ) Özellikleri Büyük Hun Devleti nden sonra Orta Asya da kurulan ikinci büyük Türk devletidir. Türk ismini ilk defa resmi devlet adı olarak kullanmışlardır. Bumin Kağan tarafından 552 yılında Avarlara son verilerek Ötüken de kurulmuştur. İslâmiyet ten önce kurulan Türk devletleri içinde teşkilatları ve köklü gelenekleriyle o zamana kadar Orta Asya da kurulan devletlerin en geniş topraklara sahip olanı ve en önemlisidir. Göktürkler zamanında İpek Yolu mücadelesi önemlidir. İpek Yolu na hakim olabilmek için Sasanilere karşı Bizans ile ittifak kuran Göktürkler, Sasaniler ile mücadele ederek sonraki dönemlerde Müslümanların Sasanileri mağlup etmesine yardımcı olmuşlardır. Yorum Devletler arası ilişkilerde ekonomik çıkarlar önemlidir. Sasaniler ile Bizanslıları karşı karşıya getirmişlerdir. Tarihte Orta Asya dan Bizans a ilk resmi heyet, 568 yılında Göktürkler zamanında gitmiştir. Göktürklerde devlet ve millet bilinci ile milliyetçilik anlayışının benimsendiği görülmüştür. Göktürkler ikili teşkilat sistemini uygulayarak ülkenin merkezi olan doğuyu hükümdar Bumin Kağan yönetirken kardeşi İstemi Yabgu batı kanadını yönetmiştir. Batı kanadı iç işlerinde serbest, dış işlerinde merkeze bağlıdır. Yorum Bu durum Türk devletlerinde federatif yapının varlığına kanıttır. Bumin Kağan ölünce yerine oğlu Mukan Kağan seçilmiştir. Göktürkler in en parlak dönemi Mukan Kağan zamanıdır ( ). İstemi Yabgu 567 de Sasaniler ile anlaşarak Akhunlar Devleti ne son vermiştir. Göktürkler 582 de Doğu ve Batı Göktürkler olmak üzere ikiye ayrılmış, daha sonra da her iki devlet Çinliler tarafından yıkılmıştır (630). Dicle Don İtil A L A N L A R A V A R L A R Ural KARLUKLAR Hive Buhara Ceyhun (Amu - derya) Cent Seyhun (Sir - derya) Aşkabat Tahran Semerkant K Ö BATI KÖKTÜRK DEVLETİ BALKAŞ GÖLÜ Almalık S İ B İ R Y A K T Ü R K Beşbalık Urumçi Turfan Aksu Karaşar Kaşgar Yarkent K I R G I Z L A R Hive D E V Ötüken BAYKAL GÖLÜ Selanga L E T Orhun İ Karabalgasun Karakurum CÜCENLER ÇİN SEDDİ TATARLAR DOĞU KÖK TÜRK DEVLETİ MANÇURYA TUNGUZLAR Pekin (Hanbalık) SARI DENİZ Fırat İ R A N Hoten Ç İ N ÇİN DENİZİ BASRA KÖRFEZİ İsfahan S A S A N İ L E R T İ B E T K A V İ M L E R İ Seçuan Ganj Yunnan ÇİN HİNDİ Kök Türk Devleti sınırları (MS ) U M M A N D E N İ Z İ km H İ N D İ S TA N B E N G A L K Ö R F E Z İ Doğu ve Batı Kök Türk Devleti' ni ayıran sınır Çin Seddi