TARİH KPSS KPSS. Genel Yetenek Genel Kültür. Eğitimde. Lise ve Ön Lisans Adayları İçin. konu anlatımlı

Transkript

1 KPSS Genel Yetenek Genel Kültür Lise ve Ön Lisans Adayları İçin TARİH KPSS 2016 Pegem Akademi Sınav Komisyonu; 2014 KPSS ye Pegem Yayınları ile hazırlanan adayların, 100'ün üzerinde soruyu kolaylıkla çözebildiğini açıkladı. konu anlatımlı pratik bilgiler sınavlara en yakın özgün sorular ve açıklamaları çıkmış sorular ve açıklamaları Eğitimde 29. yıl

2 Editör: Serkan Aksoy Yazar: Komisyon KPSS TARİH KONU ANLATIMLI ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 1. Baskı: Ağustos 2015, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A Yenimahalle / ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 SUNU Değerli Adaylar; Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testi'nde önemli bir yer tutan Tarih kapsamındaki 27 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup; İslamiyet Öncesi Türk Tarihi, Türk-İslam Tarihi, Osmanlı Tarihi, Osmanlı Yenileşme ve Demokratikleşme Hareketleri, Avrupa da Yaşanan Gelişmeler ve Bu Gelişmelerin Türk-İslam Dünyasına Etkileri, XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti, Kurtuluş Savaşı'nın Hazırlık Dönemi Kurtuluş Savaşı Muharebeler ve Antlaşmalar Dönemi Cumhuriyet Dönemi Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası ve Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi bölümlerinden oluşmaktadır. Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim, şekil, şemalarla somutlaştırılmasına, kavram haritaları, tablolar, grafik ve etkinliklerle akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Her ünitenin sonunda, özet, etkinlik, bulmaca, boşluk doldurma, çözümlü testler, cevaplı testler ve çıkmış sorulara; yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da artıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS de ve meslek hayatınızda başarılar. Serkan Aksoy

4 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM İslamiyet Öncesi Türk Tarihi Türk Adının Anlamı, Türklerin Ana Yurdu ve Türk Göçleri...3 İslamiyet Öncesi Türk Devletleri...3 İskitler (Sakalar) (MÖ VII. yy.)...3 Büyük Hun İmparatorluğu (Asya Hunları)...4 Kavimler Göçü (375)...4 Avrupa Hunları ( )...5 Göktürk (I. Kök Türk) Devleti ( )...5 II. Göktürk-Kök Türk (Kutluk) Devleti ( )...6 Uygur Devleti ( )...6 Orta Asya da Kurulan Diğer Türk Devletleri Kırgızlar Sabirler (Sibirler-Sabarlar) Akhunlar (Eftalitler) Hazarlar Türgişler Karluklar Avarlar Bulgarlar Macarlar Peçenekler Kıpçaklar (Kumanlar) Oğuzlar (Uzlar)...8 İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet...9 A. Devlet Yönetimi...9 B. Ordu (Sü)...10 C. Din ve İnanış...10 D. Hukuk (Könilik)...11 E. Sosyal ve Ekonomik Hayat...12 F. Yazı, Dil ve Edebiyat...13 G. Bilim ve Sanat...13 H. Müzik...14 Özet...15 Boşluk Doldurma...16 Bulmaca...18 Çözümlü Test...19 Cevaplı Test...22 Çıkmış Sorular...25

5 v PEGEM AKADEMİ 2. BÖLÜM Türk - İslam Tarihi Türklerin İslamiyet i Kabulü Talas Savaşı (751) İlk Türk - İslam Devletleri Karahanlılar ( ) Gazneliler ( ) Tolunoğulları ( ) Akşitler (Ihşitler) ( ) Büyük Selçuklu Devleti ( ) Harzemşahlar ( ) İlk Türk İslam Devletlerinde Kültür ve Medeniyet A. Devlet Yönetimi B. Ordu C. Toprak Yönetimi D. Ekonomik Yapı E. Sosyal Hayat ve Hukuk F. Bilim, Dil ve Edebiyat G. Sanat ve Mimari Türkiye Tarihi Malazgirt Savaşı ndan Sonra Anadolu da Kurulan İlk Türk Beylikleri Saltuklular ( ) Mengücekliler ( ) Danişmentliler ( ) Artuklular ( ) Çaka Beyliği ( ) Anadolu (Türkiye) Selçuklu Devleti ( ) Uçlar ve Anadolu Beylikleri Kösedağ Savaşı Sonucunda Kurulan Beylikler Karamanoğulları ( ) Hamitoğulları ( ) Eşrefoğulları ( ) Dulkadiroğulları ( ) Ramazanoğulları ( ) Germiyanoğulları ( ) Saruhanoğulları ( ) Aydınoğulları ( )... 42

6 PEGEM AKADEMİ vi Menteşeoğulları ( ) Osmanoğulları ( ) Karesioğulları ( ) Candaroğulları (İsfendiyaroğulları) ( ) Pervaneoğulları ( ) Taceddinoğulları (Canik Beyliği) ( ) İnançoğulları ( ) Sahip Ataoğulları ( ) Eretna Devleti ( ) Kadı Burhaneddin Devleti ( ) Anadolu Selçuklu Devleti ve Beylikler Döneminde Kültür ve Medeniyet...43 A. Devlet Yönetimi...43 B. Ordu...44 C. Toprak Yönetimi...44 D. Ekonomik ve Sosyal Hayat...45 E. Hukuk...45 F. Din ve İnanış...46 G. Fikir, Dil ve Edebiyat...46 H. Bilim, Sanat ve Mimari...46 Orta Asya ve Yakın Doğu da Kurulan Devletler...48 Fatımîler ( )...48 Eyyûbîler ( )...49 Memlükler ( )...49 Moğollar ( )...49 Timur Devleti ( )...50 Babür Devleti ( )...50 Karakoyunlular ( )...50 Akkoyunlular ( )...50 Safeviler ( )...50 Özet...51 Boşluk Doldurma...53 Bulmaca...55 Çözümlü Test...56 Cevaplı Test...61 Çıkmış Sorular...64

7 vii PEGEM AKADEMİ 3. BÖLÜM Osmanlı Tarihi Kuruluş Dönemi ( )...69 Yükselme Dönemi ( )...72 Osmanlı Devleti Kültür ve Medeniyeti...75 A. Osmanlıda Devlet Anlayışı...75 B. Merkez Teşkilatı...75 C. Memleket Yönetimi...79 D. Osmanlı Toprak Sistemi...80 E. Ordu ve Donanma...81 F. Ekonomik Hayat...83 G. Sosyal Hayat...86 H. Hukuk...86 I. Eğitim...87 J. Dil ve Edebiyat...88 K. Bilim Dünyası ve Fikir Hayatı L. Basın - Yayın M. Mimari N. Güzel Sanatlar Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Osmanlı Yenileşme ve Demokratikleşme Hareketleri Duraklama Dönemi (17. Yüzyıl) ( ) XVII. Yüzyıl Islahatları (Duraklama Dönemi) Gerileme Dönemi (18. Yüzyıl) ( ) XVIII. Yüzyıl (Gerileme Dönemi) Islahatları Dağılma Dönemi (19. Yüzyıl) ( ) Yüzyıl Islahatları (Dağılma Dönemi) II. Mahmut Dönemi Islahatları ( ) Tanzimat Dönemi Islahatları ( ) II. Abdülhamit Dönemi Islahatları...135

8 PEGEM AKADEMİ viii Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Avrupa da Yaşanan Gelişmeler ve Bu Gelişmelerin Türk-İslam Dünyasına Etkileri Orta Çağ'da Avrupa A. Kilise ve Papalık B. Feodalite (Derebeylik) C. Haçlı Seferleri D. Magna Charta (Büyük Şart) (1215) E. Yüzyıl Savaşları ( ) Yeni Çağ'da Avrupa A. Coğrafi Keşifler B. Rönesans C. Reform D. Aydınlanma Çağı E. Otuz Yıl Savaşları (Mezhep Savaşları) ( ) F. Yedi Yıl Savaşları ( ) G. Amerika Birleşik Devletleri nin Kurulması (1787) Yakın Çağ'da Avrupa A. Fransız İhtilali (1789) B. Sanayi İnkılabı Sanayi İnkılabı ve Osmanlı Devleti C İhtilalleri D İhtilalleri E. İtalya ve Almanya nın Siyasi Birliklerini Kurmaları Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test

9 ix PEGEM AKADEMİ 6. BÖLÜM XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti Trablusgarp Savaşı ( ) Balkan Savaşları ( ) I. Balkan Savaşı II. Balkan Savaşı (1913) Osmanlı Devleti nin Balkan Devletleri ile İmzaladığı Antlaşmalar I. Dünya Savaşı ( ) I. Dünya Savaşı nda Osmanlı Devleti Paris Barış Konferansı (18 Ocak 1919) Mondros Ateşkes Anlaşması ve Cemiyetler Mondros Ateşkes Anlaşması (30 Ekim 1918) İzmir in İşgali ve Kuvayimilliye İzmir in İşgali (15 Mayıs 1919) Kuvayimilliye nin Kurulması Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Kurtuluş Savaşı Hazırlık Dönemi Genelgeler ve Kongreler Dönemi Mustafa Kemal in Samsun a Çıkışı Samsun Raporu Havza Genelgesi (28 Mayıs 1919) Amasya Genelgesi (Tamimi) (22 Haziran 1919) Erzurum Kongresi (23 Temmuz 7 Ağustos 1919) II. Balıkesir Kongresi (26-30 Temmuz 1919) Alaşehir Kongresi (16-25 Ağustos 1919) Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919) Amasya Görüşmeleri (Protokolü) (20-22 Ekim 1919) Temsil Heyetinin Ankara ya Gelişi (27 Aralık 1919) Son Osmanlı Mebusan Meclisinin Toplanması (12 Ocak 1920) Misakımilli Kararları (28 Ocak 1920) İstanbul un Resmen İşgali (16 Mart 1920)

10 PEGEM AKADEMİ x I. TBMM Dönemi Bilecik Görüşmesi (5 Aralık 1920) Milli Mücadele Dönemi Basın Yayın TBMM ye Karşı Yapılan Ayaklanmalar Düzenli Ordunun Kurulması (Aralık 1920) Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Kurtuluş Savaşı Muharebeler ve Antlaşmalar Dönemi Kurtuluş Savaşı nda Cepheler Doğu Cephesi Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920) Ermeni Sorunu Güney Cephesi Batı Cephesi I. İnönü Savaşı (6-10 Ocak 1921) Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (20 Ocak 1921) Londra Konferansı (23 Şubat - 12 Mart 1921) Afganistan la Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921) İstiklâl Marşı nın Kabulü (12 Mart 1921) Moskova Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması (16 Mart 1921) II. İnönü Savaşı (23 Mart - 1 Nisan 1921) Eskişehir - Kütahya Muharebeleri (10-24 Temmuz 1921) Tekalif-i Milliye Emirleri (Milli Yükümlülükler) (7-8 Ağustos 1921 ) Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos - 13 Eylül 1921) Kars Antlaşması (13 Ekim 1921) Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921) İtilaf Devletleri nin Ateşkes Teklifleri (22 Mart 1922) İtilaf Devletleri nin Barış Teklifleri (26 Mart 1922) Büyük Taarruz (26 Ağustos - 9 Eylül 1922) Çanakkale Olayı Mudanya Ateşkes Anlaşması (11 Ekim 1922)...258

11 xi PEGEM AKADEMİ Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923) Sınırlar Kapitülasyonlar Azınlıklar Boğazlar İstanbul un Boşaltılması Borçlar Yabancı Okullar Patrikhane Mısır, Sudan, Kıbrıs Ticaret, Sağlık ve Adalet Savaş Tazminatları Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Cumhuriyet Dönemi II. Türkiye Büyük Millet Meclisi Dönemi İnkılap Kavramı Siyasi Alanda Yapılan İnkılaplar Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) Ankara'nın Başkent Oluşu (13 Ekim 1923) Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923) Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924) Anayasası (20 Nisan 1924) Çok Partili Yaşama Geçiş Denemeleri a) Halk Fırkası (CHP) (9 Eylül 1923) b) Terakkiperver (İlerici) Cumhuriyet Fırkası (17 Kasım 1924) Ordunun Siyasetten Ayrılması (19 Aralık 1924) Şeyh Sait İsyanı (13 Şubat 1925) Mustafa Kemal Paşa'ya Suikast Girişimi (16 Haziran 1926) c) Serbest Cumhuriyet Fırkası (12 Ağustos 1930) Kadınlara Siyasi Hakların Verilmesi...282

12 PEGEM AKADEMİ xii Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar Medeni Kanun'un Kabulü (17 Şubat 1926) Hukuk Alanındaki Diğer Yenilikler Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan İnkılaplar Eğitim Sisteminde Gözetilecek Esaslar: Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Öğretimin Birleştirilmesi) (3 Mart 1924) Maarif Teşkilatı Hakkındaki Kanun'un Çıkarılması (2 Mart 1926) Türk Harflerinin Kabulü (Harf İnkılabı) (1 Kasım 1928) Türk Tarih Kurumunun Kurulması (15 Nisan 1931) Türk Dil Kurumunun Kurulması (12 Temmuz 1932) Halkevleri (1932) Üniversite Reformu (1933) Eğitim ve Kültür Alanındaki Diğer Gelişmeler Sosyal Alanda Yapılan İnkılaplar Şapka Kanunu (25 Kasım 1925) Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması (30 Kasım 1925) Soyadı Kanunu (21 Haziran 1934) Takvim, Saat, Ölçü ve Hafta Tatilinin Değiştirilmesi Ekonomik Alanda Yapılan İnkılaplar TBMM'nin 1 Mart 1922'de Ortaya Koyduğu Ekonomik Hedefler İzmir İktisat Kongresi (17 Şubat 1923) Tarım Alanında Yapılan Yenilikler Ticaret Alanında Yapılan Yenilikler Sanayi ve Madencilik Alanında Yapılan Yenilikler Devletçi Ekonominin Uygulanması Bayındırlık ve Ulaştırma Alanındaki Gelişmeler Sağlık ve Sosyal Alanındaki Gelişmeler Atatürk İlkeleri Atatürkçülüğün Tanımı A) Temel İlkeler Cumhuriyetçilik Milliyetçilik Halkçılık Laiklik Devletçilik İnkılapçılık B) Bütünleyici İlkeler Özet...294

13 xiii PEGEM AKADEMİ Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası Türk Dış Politikasının Temel İlkeleri Arası Türk Dış Politikası Patrikhane Sorunu Nüfus Mübadelesi (Değiş Tokuş) Sorunu Yabancı Okullar Sorunu Borçlar Sorunu Musul (Irak) Sorunu Arası Türk Dış Politikası Milletler Cemiyetine Üyelik (18 Temmuz 1932) Balkan Antantı (9 Şubat 1934) Montrö (Montreux) Boğazlar Sözleşmesi (20 Temmuz 1936) Sadabat Paktı (8 Temmuz 1937) Hatay (Sancak) Sorunu (30 Haziran 1939) Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi XX. Yüzyıl Başlarında Dünya A. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB), Orta Asya daki Türk Devletler ve Topluluklar Çarlık Rusyası nın Yıkılışı ve Bolşevik İhtilâli Rusların Orta Asya yı İstilası SSCB Yönetimindeki Türk Topluluklarının Durumu

14 PEGEM AKADEMİ xiv B. Orta Doğu da Manda Yönetimlerinin Kurulması Orta Doğu da Büyük Devletlerin Durumu ve Politikaları C. Uzak Doğu da Yeni Bir Güç: Japonya D Dünya Ekonomik Krizi (Kara Perşembe) E. Avrupa da Totaliter Rejimlerin Kurulması F. İki Savaş Arası Dönemde Dünyada Gelişmeler G. Barışa Katkı Amaçlı Diğer Antlaşmalar II. Dünya Savaşı A. Yeni Bir Savaşa Doğru Savaşa Katılan Devletler ve Gruplar B. II. Dünya Savaşı nda Türkiye Adana Görüşmeleri (30 Ocak - 1 Şubat 1943) Kahire Konferansı (4-6 Aralık 1943) Dönemin Önemli İç Olayları C. II. Dünya Savaşı Sırasında Yapılan Konferanslar Atlantik Bildirisi (1941) Kasablanca Konferansı (14-24 Ocak 1943) Washington (Trident) Konferansı (12-26 Mayıs 1943) Quebec Konferansı (14-24 Ağustos 1943) Moskova Konferansı (19-30 Ekim 1943) Tahran Konferansı (28 Kasım-1 Aralık 1943) Dumbarton Oaks Konferansı (1944) Yalta Konferansı (4-11 Şubat 1945) San Francisco Konferansı (25 Nisan-26 Haziran 1945) Potsdam Konferansı (17 Temmuz-2 Ağustos 1945) II. Dünya Savaşı Öncesi ve Savaş Sırasında Gerçekleşen Önemli Olaylar Soğuk Savaş Dönemi A. Blokların Kuruluşu Doğu Blokunun Kuruluşu Batı Blokunun Kuruluşu B. Paylaşılamayan Orta Doğu İsrail in Kuruluşu Eisenhower Doktrini

15 xv PEGEM AKADEMİ C. Uzak Doğu da Çatışma Çin Halk Cumhuriyeti nin Kuruluşu Uzak Doğu da Hükûmet Mücadeleleri D. Asya ve Afrika nın Kurtuluşu Güney Asya daki Gelişmeler Afrika daki Gelişmeler E. Soğuk Savaş Dönemi nde Türkiye Soğuk Savaş Dönemi nde Türk Dış Politikası Türkiye de Hayat Dönemin Önemli İç Olayları Dünya daki Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Gelişmeler Yumuşama (Detant) Dönemi ve Sonrası A. Uluslararası İlişkilerde Değişim Süreci Yumuşama Dönemi Politikaları Nükleer Silahların Sınırlandırılması Görüşmeleri Helsinki Konferansı (1 Ağustos 1975) B. Yumuşama Dönemi Çatışmaları Küba Buhranı Vietnam Savaşı Keşmir Sorunu Afganistan ın SSCB Tarafından İşgali C. Barış İçinde Bir Arada Yaşama D. Arap - İsrail Savaşları ve Büyük Devletlerin Politikaları Camp David Anlaşmaları İslam Konferansı Örgütü E. Uluslararası Politikada Petrolün Yeri F. İran - Irak Savaşı ( ) Irak ta Rejim Değişikliği İran da Rejim Değişikliği Savaş ve Sonuçları G. Yumuşama Döneminde Dünya Ekonomi Bilimsel ve Teknolojik Gelişmeler Kültürel Hayat

16 PEGEM AKADEMİ xvi H. Türk Dış Politikası Türk - Yunan İlişkileri I. Türkiye de Bunalımlı Yıllar ( ) ve 1982 Anayasalarının Karşılaştırılması Küreselleşen Dünya SSCB de Değişim ve Sonuçları SSCB nin Dağılması SSCB nin Dağılmasının Doğu Avrupa ya Etkileri SSCB nin Dağılmasının Dünya Güçler Dengesi Üzerine Etkileri Asya da Yeniden Yapılanma Doğu Blokundan Sonra Avrupa da Yeni Arayışlar Türkiye ve Avrupa Birliği AB Organları Yeni Oluşum Sürecinde Balkanlar Orta Doğu ve Afganistan da Gelişmeler Dünyadaki Gelişmeler Değişen Dünya ve Türk Dış Politikası Sonrası Türkiye Toplumsal Sorunlar Küresel Sorunlar Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular ve Açıklamaları Kronoloji Bulmaca Çözümleri

17 2014 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 KPSS - BENZER SORULAR yılları arasında Orta Asya da siyasi varlık gösteren, kuruldukları yerin adını devlet ismi olarak kullanan, hükümdarları için sultan unvanı kullanılan, Firdevsi nin Şehnamesini ortaya koyduğu ve Hindistan da İslamiyet in yayılmasında etkili olan Türk devleti aşağıdakilerden hangisidir? A) Karahanlılar B) Aksitler C) Gazneliler D) Büyük Selçuklular E) Akkoyunlular Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 4 3. Soru 2. Aşağıdakilerden hangisi Gazneliler le ( ) ilgili doğru bir bilgi değildir? A) Hicaz bölgesine egemen olan ilk Türk-İslam devletidir. B) İslamiyet in Hindistan da yayılmasında önemli rol üstlenmişlerdir. C) Gazneli Mahmut, Türk tarihinde ilk defa sultan unvanını kullanan hükümdar olmuştur. D) 1040 Dandanakan Savaşı nda Büyük Selçuklulara yenilerek eski güçlerinden uzaklaşmışlardır. E) Günümüze ulaşan en önemli eserleri arasında Sultan Mahmut ve Sultan Mesut un yaptırdığı Zafer Kuleleri dir. Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 9 2. Soru 3. Osmanlı Beyliği Kösedağ Savaşı ndan sonra Türk beylikleri arasındaki mücadeleye karışmayarak yönünü Bizans a çevirmişti. Osmanlı Beyliği uyguladığı bu politikayla; I. ahi, II. gaziyanırum, III. tekfur unsurlarından hangilerinin desteğini almıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 2 4. Soru 4. Aşağıdakilerden hangisi ilmiye sınıfının üyelerinden biri değildir? A) Kazasker B) Şeyhülislam C) Kadı D) Müderris E) Yeniçeri Genel Tekrar Soruları / 25. Soru 5. I. Kazasker II. Defterdar III. Müderris Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı Devleti nde eğitim, öğretim ve yargı görevlerini yürüten ilmiye sınıfına mensuptur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 2 6. Soru 6. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti nde seyfiye sınıfının üyelerinden biri değildir? A) Kazasker B) Veziriazam C) Beylerbeyi D) Kaptanıderya E) Yeniçeri Ağası Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 5 7. Soru 7. XVII. yy.da Osmanlı Devleti nde, Tarhuncu Ahmet Paşa bütçe açığını kapatmak için; I. saray masraflarını kısma, II. Bank-ı Dersaadeti kurma, III. dış borçlanmaya gitme çalışmalarıdan hangilerini yapmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli Soru i

18 2014 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 KPSS - BENZER SORULAR 8. XVII. yüzyıl Osmanlı ıslahatçıları arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz? A) I. Ahmet B) II. Osman C) IV. Murat D) Tarhuncu Ahmet Paşa E) Damat İbrahim Paşa Önlisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası Sayfa 66 / 6. Soru Mart Olayı ndan sonra 1909 da Kanunuesasi de yapılan değişiklikler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz? A) Padişahın sürgün yetkisi elinden alındı. B) Hükûmet, padişaha karşı değil meclise karşı sorumlu hâle getirildi. C) Seçimlere katılmada aranan vergi verme şartı kaldırıldı. D) Padişahın veto hakkı sınırlandırıldı. E) Padişahın milletlerarası antlaşmaları onaylama yetkisi Meclis-i Umumînin tasdiki şartına bağlandı. Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli Soru 9. 3 Kasım 1839 da ilan edilen Tanzimat Fermanı için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Sultan Abdülmecit Dönemi nde ilan edilmiştir. B) Hazırlanmasında Mustafa Resit Paşa etkilidir. C) Mısır Sorunu nda Avrupa nın desteğinin sağlanması amaçlanmıştır. D) Avrupa etkisi vardır. E) Anayasal düzene geçilmiştir. Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli Soru 12. Aşağıdakilerden hangisi 1909 Anayasa değişikliği ile elde edilen kazanımlardan değildir? A) Padişahın, anayasaya bağlılık yemini etmesi B) Bakanlar Kurulunun bir konuyu görüşmek için padişahtan izin alma şartının kaldırılması C) Meclise izin almadan kanun teklif etme yetkisinin tanınması D) Padişahın sürgün yetkisinin kaldırılması, veto yetkisinin sınırlandırılması E) Hükûmetin padişaha karşı sorumlu olması Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 24 / 9. Soru 10. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Fermanı nın ilan edilme gerekçelerinden değildir? A) Londra Konferansı na azınlık sorunlarının gündeme gelmesini engellemek B) Mısır sorununda Avrupa nın desteğini sağlamak C) Avrupa nın, Osmanlı içişlerine karışmasına engel olmak D) Yunan halkının bağımsızlık mücadelesine mani olmak E) Milliyetçi akımların etkisini zayıflatmak Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 18 / 4. Soru 13. Aşağıdakilerden hangisi 1909 Anayasa değişikliğinin getirdiği kazanımlardan değildir? A) Basın üzerindeki sansürün kalkması B) Seçimlere katılmada vergi verme şartının kaldırılması C) Padişahın sürgün yetkisinin elinden alınması D) Hükûmetin, meclise karşı sorumlu hâle getirilmesi E) Hükümdarın meclisi kapatma yasaları veto etme yetkisinin sınırlandırılması Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 18 / 17. Soru ii

19 2014 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 KPSS - BENZER SORULAR 14. Ahmet Cevdet Paşa başkanlığında hazırlanmış İslam esaslı medeni hukukunun adı aşağıdakilerden hangisidir? A) Şurayı Devlet B) Divan-ı Ahkamı Adliye C) Meclis-i Valayı Ahkam-ı Adliyye D) Düstur E) Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 16 / 17. Soru 17. Dünya Savaşı nda imzalanan Brest Litovsk Antlaşması, I. Kars, Ardahan ve Batum un Osmanlı Devleti ne geri verilmesi, II. Çarlık Rusya nın yıkılması, III. Kafkas Cephesi nin kapanması gelişmelerinden hangilerine sebep olmuştur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III C) II ve III E) I, II ve III Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 25 / 18. Soru 15. Aşağıdakilerden hangisi Berlin Anlaşması nı, Ayastefanos Anlaşması ndan farklı kılan maddelerden değildir? A) Büyük Bulgaristan ın üçe ayrılması B) Ermeniler için yapılacak düzenlemelerde İngiltere nin garantör olması C) Sırbistan, Karadağ ve Romanya nın bağımsız olması D) Doğubeyazıt ve Eleşkirt yönetiminin Osmanlı Devleti ne bırakılması E) Bosna Hersek yönetiminin geçici olarak Avusturya ya bırakılması Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 21 / 14. Soru 18. Türkiye de elçilik açan ilk devlet Misak-ı Millî yi kabul eden ilk büyük Avrupa devleti Londra Konferansı nda TBMM ye çağrıda bulunan devlet İtilaf Devletleri içinde Türkiye Devleti nin siyasi varlığını en son tanıyan devlet Yukarıdaki özellikler aşağıdaki devletlerle eşleştirildiğinde hangi seçenek dışarıda kalır? A) Gürcistan B) İngiltere C) İtalya D) Sovyet Rusya E) Afganistan Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 32 / 3. Soru 16. I. Gazeteci Hasan Fehmi nin bir suikastla öldürülmesi, II. Azınlıkların, özgürlüklerini genişletme isteği, III. Meşrutiyet in, İslamiyet e aykırı olduğuna dair oluşan inanç durumlarından hangileri Otuz Bir Mart Vakası nın ortaya çıkmasında etkilidir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 23 / 6. Soru yılları arasında yaşayan; Kurtuluş Savaşı nda Doğu Cephesi nde XV. Kolordu Komutanlığını yapan; Milli Mücadele Dönemi ni İstiklâl Harbimiz adlı eserinde anlatan; Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının genel başkanlığını yapan; yılları arasında TBMM başkanlığını yapan kişi aşağıdakilerden hangisidir? A) Kazım Karabekir B) İsmet İnönü C) Ali Fuat Cebesoy D) Refet Bele E) Falih Rıfkı Atay Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli Soru iii

20 2014 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 KPSS - BENZER SORULAR 20. Lozan Antlasması nda; I. İstanbul, II. Batı Trakya, III. Batı Anadolu bölgelerinden hangileri mübadele dışında tutulmuştur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli Soru 23. Temelleri Şubat 1955 te Türkiye ve Irak tarafından atılan, daha sonra İngiltere, İran ve Pakistan ın katıldığı, Irak ın çekilmesiyle 1959 da Merkezî Antlaşma Örgütü (CENTO) adını alan pakt aşağıdakilerden hangisidir? A) Sadabad B) Litvinov C) Varşova D) Bağdat E) Briand - Kellogg Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli Soru 21. Aşağıdakilerden hangisi, Atatürk Dönemi nde açılan Halkevlerinin sunduğu hizmetlerden biri değildir? A) Okuma-yazma öğretmek için kurslar düzenlenmesi B) Sağlık kurallarının öğretilmesi ile uygulanması C) Yöresel değerleri tanıtmal amaçlı dergi yayımlanması D) Gece kurslarının düzenlenmesi E) Türkçenin sadeleşmesi için gereken esasların ve yöntemlerin belirlenmesi Genel Tekrar Testi / 60. Soru 22. Temeli 24 Şubat 1955 te Türkiye ve Irak arasında atılan, daha sonra İngiltere, İran ve Pakistan ın katıldığı, SSCB nin tepki gösterdiği, 1959 da Irak ın çekildiği, 18 Ağustos 1959 da CENTO (Merkezi Antlaşma Örgütü) adını alan teşkilat aşağıdakilerden hangisidir? A) Balkan Paktı B) Sadabad Paktı C) Bağdat Paktı D) SEATO E) Bağlantısızlar Genel Yetenek Genel Kültür 30 Deneme Deneme 15 / 26. Soru de İstanbul da kurulan Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı nın (KEİT) üyeleri arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz? A) Ermenistan B) Gürcistan C) Bulgaristan D) Azerbaycan E) Özbekistan Genel Yetenek Genel Kültür 30 Deneme Deneme 21 / 25. Soru iv

21 İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ TÜRK ADININ ANLAMI, TÜRKLERİN ANA YURDU VE TÜRK GÖÇLERİ İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİ İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET Ey Türk budunu (mille), Çin in tatlı sözüne, yumuşak ipeğine kanma; yok olursun. ORHUN YAZITLARI

22 OKUMA PARÇASI

23 1. BÖLÜM İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ TÜRK ADININ ANLAMI, TÜRKLERİN ANA YURDU VE TÜRK GÖÇLERİ Türk adı Uygur metinlerinde güç, kuvvet, Kaşgarlı Mahmut un Divan-ı Lügati t Türk adlı eserinde olgunluk çağı, Çin kaynaklarında miğfer anlamında kullanılmıştır. Ziya Gökalp ise Türk adının türeli (töreli), kanun nizam sahibi anlamına geldiğini belirtmiştir. Türk kelimesini siyasal ad olarak ilk defa kullanan Göktürkler olmuştur. Anadolu nun Türkiye olarak adlandırılması ise XII. yüzyıldan itibarendir. Türkiye Selçukluları Döneminde Anadolu, Bizans tarafından Turkia adıyla anılmıştır. Türklerin anayurdu Orta Asya dır. Türkler ilk olarak Altay-Sayan Dağları nın kuzeybatısı, Tanrı Dağları nın kuzeyi, Aral Gölü çevresi ve Hazar Denizi nin doğusunda yaşamışlardır. Orta Asya da birçok kültür merkezi bulunmaktadır. Şöyle ki; Anav kültürü, Batı Türkistan da Aşkabat yakınlarında yapılan kazılarda ortaya çıkarılmış en eski kültürdür. Afanesyevo kültürü ise Altay-Sayan dağlarının kuzey batısında yapılan kazılarda ortaya çıkarılmış, Türklerin en eski kültürüdür. Andronova kültürü, Hazar Denizi nin kuzey doğusundan Ural Dağları na kadar uzanan bölgede en geniş yayılma alanına sahip kültürdür. Karasuk kültürü, Yenisey Irmağı nın bir kolu olan Karasuk Nehri kenarında oluşturulmuştur. Abakan bölgesindeki Tagar kültürü ise en gelişmiş kültürdür. Zamanla Türkler, Orta Asya dan çeşitli nedenlerle göç etmişlerdir. Göçlerin Nedenleri Ekonomik ve Sosyal Nedenler İklim koşullarının değişmesi Kuraklığa bağlı olarak otlak ve meraların azalması Hızlı nüfus artışı Salgın hastalıklar Siyasi Nedenler Boylar arasında mücadeleler yaşanması Dış güçlerin baskısı (Çin, Moğol, Kitan) Cihan hakimiyeti (yeni yurtlar edinme) düşüncesi Not Göçlerin Sonuçları Türkler göç ettikleri yerlerdeki, değişik kültürlerle etkileşime girmişlerdir. Türk kültür ve medeniyeti geniş alanlara yayılmıştır. Türkler göç ettikleri yerlerde büyük ve güçlü devletler kurmuşlardır. Türkler gittikleri yerlerde yaşayan toplumlara, tarımı, hayvancılığı ve maden işlemeyi öğretmişlerdir. Türklerin, dünyanın çeşitli yerlerine yayılmaları ve çok sayıda devlet kurmaları, Türk tarihinin araştırılmasını zorlaştırmıştır. Bazı Türk kavimleri zamanla özbenliklerini kaybetmişlerdir. Not İskitler (Sakalar) (M.Ö. VII. yy.) Özellikleri İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİ İlk Türk topluluğudur. Tomris bilinen ilk Türk kadın hükümdardır. Alp Er Tunga ve Şu Destanları vardır. Sanatta hayvan motiflerinin ve bozkır kültürünün temelleri bu döneme kadar uzanır. Bozkırların kuyumcuları olarak tanımlanmışlardır.

24 4 Büyük Hun İmparatorluğu (Asya Hunları) Sonuçta MÖ. 54 tarihinde Batı Hunlar ve Doğu Hunlar olarak ikiye ayrılmışlardır. Doğu Hunlar ise MS. 48 de tekrar ikiye ayrılmıştır. Kuzey Hunları batıya göç ederken Güney Hunları Çin hakimiyetine girmiştir. (MÖ. 3. YY. - MS. 3. YY.) Özellikleri Tarihte bilinen ilk Türk devletidir. Merkezi Ötüken şehridir. S Bilinen ilk hükümdarı Teoman dır. O U S P ta m K IZ 3000 A LA UR YA TİBET R U M M A N D E N İ Z İ Büyük Hun Devleti Kuşhanlar Devleti Attila zamanında Avrupa Hun Devleti Ak Hun Devleti Hunların ilk yurtları Avrupa Hunlarının Avrupada ilk yerleştikleri alan Çin Seddi B E N G A L K Ö R F E Z İ O K Y A N U S U İlk Türk topluluğu İskitler, düzenli teşkilatlı ilk Türk devleti ise Asya Hunlarıdır. Avarlar ve Hunlar hem Asya da hem de Avrupa da devlet kurmuştur. Kavimler Göçü (375) Hun Devleti nin parçalanmasından sonra Çin egemenliğine girmek istemeyen Kuzey Hunları, Karadeniz in kuzeyinden batıya doğru göç etmişlerdir. Bu ilerleyiş sırasında önlerine çıkan yabancı kavimleri (Ostrogot, Vizigot, Vandal, Süev, Burgond gibi) Avrupa içlerine doğru göçe zorlamışlardır. Tarihte bu olaya Kavimler Göçü denmektedir. ANGILLAR Britanya ANGILLAR SAKSONLAR SAKSONLAR BURGONDLAR HUNLAR Galya SÜEVLER SÜEVLER OSTRO GOTLAR HUNLAR OSTRO GOTLAR VİZİGOTLAR VİZİGOTLAR Sardinya VİZİGOTLAR Sicilya A K D E N İ Z KARADENİZ Alanlar Bitinya onya Maked İ İZ EN ED EG VANDALLAR Mauretania Alanlar VİZİGOTLAR a VANDALLAR Alanlar HAZAR DENİZİ OSTRO GOTLAR BURGONDLAR VİZİGOTLAR 375 VANDALLAR BURGONDLAR y İtal Mete nin, ülkesini prensler arasında bölüştürerek yönetmesi (veraset geleneği) nedeniyle Hun Devleti zayıflamış ve Çin entrikaları yüzünden ülkede iç karışıklıklar baş göstermiştir. Hoten AN UNUTMAYINIZ 0 Hunlar, İpek Yolu nun güvenliğini sağlayarak ticaretin gelişmesine de katkıda bulunmuşlardır. Ancak MÖ. 60 yılında İpek Yolu nun denetimini kaybeden Hunlar ekonomik yönden zayıflamıştır. ŞH 3750 km SÜEVLER Oğuz Kağan Destanı, Mete Han ın anlatıldığı bu döneme ait bir destandır. SI H İ N T 8\DU 0HWH +DQȃñQ LON G¼]HQOL RUGXODUñ NXUGXßX 0 WDULKL 7¼UN.DUD.XYYHWOHULQLQ NXUXOXğ WDULKL RODUDN GD NDEXO HGLOLU A Kö rfe zi İZ 2250 K D N 1500 İ A E 750 R IM D Türk toplulukları Mete Han Devri nde ilk kez bir bayrak altında toplanmıştır. Türk tarihinde vatanmillet düşüncesi ilk defa Mete Han zamanında ortaya çıkmıştır. Mete Han dünya askerlik sisteminde ilk olarak onlu sistemi uygulamıştır. Mete Han ın oluşturduğu bu sistem diğer Türk devletlerince de örnek alınmıştır. F KU ER Ba sra R IL A NİL ya YA B Ü Y Ü K SURİ YE A JAPON DENİZİ Ç İ N AK HUN DEVLETİ NİZ R SA Turfan DE Fır at A po Semerkant Kaşgar Yarkent RI SA le ezo Karakurum GÜNEY HUNLARI BALKAŞ GÖLÜ Buhara ic Mete Han, Çin i hakimiyeti altına almasına rağmen Türklerin Çin e yerleşmesini istemedi. Bu politikasının temel nedeni Türklerin kalabalık Çin nüfusu içinde eriyerek milli benliklerini kaybetmesini önlemektir. A Ötüken ARAL GÖLÜ D MISIR Yorum Y HUNLARI B Ü Y Ü K H U N D EKUZEY VLETİ Kavimler Kapısı Bulgar Ostrogotlar Lombartlar P. KARADENİZ DO ĞU RO MA İMP. M A K D E N İ Z Hunlar en parlak devirlerini Mete Han zamanında (MÖ ) yaşamışlardır. Mete Han zamanında Çin, baskı ve denetim altına alınarak vergiye bağlanmıştır. R A İM OM 0 İ BAYKAL GÖLÜ Burgontlar TI R BA LQ 6HGGL 0 ȃo¼ \ñoodugd LQ ðpsdudwrux WDUDIñQGDQ ¼ONH WRSUDNODUñQñ G¼ğPDQ VDOGñUñODUñQGDQ NRUXPDN L LQ \DSñODQ GXYDUGñU NP X]XQOXNWD P \¼NVHNOLNWHNL VHGGLQ NDSñVñ YDUGñU B S AVRUPA HUN DEVLETİ Not İ U O K Y A N U S A N NÇ L A SA Teoman zamanında başlayan Türk akınlarını engellemek isteyen Çinliler bu dönemde ünlü Çin Seddi ni yapmak zorunda kalmışlardır. T Y MA A K Asia Kapadokya Kilikya Sonuçları Avrupa nın etnik yapısı değişikliğe uğradı. Bugünkü Avrupa milletlerinin temeli atıldı. Roma İmparatorluğu, Batı Roma ve Doğu Roma olarak ikiye ayrıldı. Batı Roma İmparatorluğu kısa süre sonra yıkıldı. Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) İstanbul da varlığını sürdürdü.

25 Obi 5 İlk Çağ sona erdi, Orta Çağ başladı. Merkezi krallıklar yıkılarak feodalite (derebeylik) ortaya çıktı. Avrupa da Hristiyanlık yayıldı. Ayıca Kilise ve Papalık güçlendi. Avrupa ya giden Türkler, teşkilatlı devletler kurdular (Avrupa Hun Devleti, Avarlar). Türklerin yaşam tarzı Avrupa da tanındı. Skolastik düşünce ortaya çıktı. Avrupa Hunları ( ) Kavimler Göçü nden sonra Orta Macaristan a yerleşerek Avrupa da Balamir önderliğinde ilk Türk devletini kurdular. Özellikleri Balamir den sonra Avrupa Hunlarının başına Uldız geçmiştir. Uldız dan sonra Hunların yönetimine Karaton, Rua daha sonra Attila ve Bleda birlikte geçmiştir. Avrupa Hun Devleti en parlak dönemini Attila zamanında yaşamıştır. Attila, Doğu Roma üzerine düzenlediği Balkan seferi ile Bizans ı vergiye bağlamıştır. Bizans ile Margos ve Anatolyus Antlaşmaları imzalanmıştır. Avrupa Hun Devleti 100 yıl boyunca Avrupa nın siyasi hayatına yön veren başlıca güç olmuştur. Avrupa Hun Devleti ile Türk kültürü Avrupa ya taşınmıştır. Attila, Batı Roma üzerine iki sefer düzenlemiş, İtalya Seferi nden dönen Attila 453 yılında vefat etmiştir. Attila dan sonra yerine oğulları İlek, Dengizik ve İrnek geçmiştir. Avrupa Hunları imparatorluk içindeki kavimlerin isyanları sonucunda yıkılmıştır (469). Bumin Kağan tarafından 552 yılında Avarlara son verilerek Ötüken de kurulmuştur. İslâmiyet ten önce kurulan Türk devletleri içinde teşkilatları ve köklü gelenekleriyle o zamana kadar Orta Asya da kurulan devletlerin en geniş topraklara sahip olanı ve en önemlisidir. Göktürkler zamanında İpek Yolu mücadelesi önemlidir. İpek Yolu na hakim olabilmek için Sasanilere karşı Bizans ile ittifak kuran Göktürkler, Sasaniler ile mücadele ederek sonraki dönemlerde Müslümanların Sasanileri mağlup etmesine yardımcı olmuşlardır. Yorum Devletler arası ilişkilerde ekonomik çıkarlar önemlidir. Sasaniler ile Bizanslıları karşı karşıya getirmişlerdir. Tarihte Orta Asya dan Bizans a ilk resmi heyet, 568 yılında Göktürkler zamanında gitmiştir. Göktürklerde devlet ve millet bilinci ile milliyetçilik anlayışının benimsendiği görülmüştür. Göktürkler ikili teşkilat sistemini uygulayarak ülkenin merkezi olan doğuyu hükümdar Bumin Kağan yönetirken kardeşi İstemi Yabgu batı kanadını yönetmiştir. Batı kanadı iç işlerinde serbest, dış işlerinde merkeze bağlıdır. Yorum Bu durum Türk devletlerinde federatif yapının varlığına kanıttır. Bumin Kağan ölünce yerine oğlu Mukan Kağan seçilmiştir. Göktürkler in en parlak dönemi Mukan Kağan zamanıdır ( ). İstemi Yabgu 567 de Sasaniler ile anlaşarak Akhunlar Devleti ne son vermiştir. Mukan Kağan ın ölümünden sonra yerine Tapo Kağan geçmiştir. MERAKLISINA Göktürkler 582 de Doğu ve Batı Göktürkler olmak üzere ikiye ayrılmış, daha sonra da her iki devlet Çinliler tarafından yıkılmıştır (659). Göktürk (I. Kök Türk) Devleti ( ) Özellikleri Büyük Hun Devleti nden sonra Orta Asya da kurulan ikinci büyük Türk devletidir. Türk ismini ilk defa resmi devlet adı olarak kullanmışlardır. Ergenekon destanına göre Kök Türk Devleti ni kuran kabile Aşına adıyla bilinmektedir. Fırat Dicle Don ALANLAR Tahran BASRA KÖRFEZİ İtil İ R A N İsfahan AVARLAR Ural Hive Aşkabat Ceyhun (Amu - derya) SASAN İ LER KARLUKLAR UMMAN DENİZİ Cent Seyhun (Sir - derya) Buhara Semerkant km K Ö BATI KÖKTÜRK DEVLETİ BALKAŞ GÖLÜ Kaşgar T İ B E T S İ B İ R Y A K T Ü Almalık Yarkent Hoten HİNDİSTAN Aksu R K Beşbalık KIRGIZLAR Turfan Karaşar Hive K A V İ M L E R İ Ganj D E V Ötüken Karabalgasun Urumçi Karakurum BENGAL KÖRFEZİ BAYKAL GÖLÜ Selanga L E Yunnan Orhun T İ CÜCENLER ÇİN SEDDİ Ç İ N Seçuan TATARLAR TUNGUZLAR DOĞU KÖK TÜRK DEVLETİ ÇİN HİNDİ MANÇURYA Pekin (Hanbalık) SARI DENİZ ÇİN DENİZİ Kök Türk Devleti sınırları (MS ) Doğu ve Batı Kök Türk Devleti' ni ayıran sınır Çin Seddi