Öğrenme. ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ-II Konu 2. Öğrenme Süreçleri. Öğretme. Öğr. Grv. Cahit GÜRER. Öğrenme Yaşam boyu devam eden bir süreçtir.

Transkript

1 ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ-II Konu 2 Öğretme Öğrenme Süreçleri Öğr. Grv. Cahit GÜRER Afyonkarahisar 5 Ekim 2007 Öğrenme Öğrenme Yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Yemek yeme, konuşma, yürüme vb. Yetişkinler olarak bir konu hakkında okuyarak, görerek, konuşarak, izleyerek, yaparak bilgi, beceri ve tutum kazınırız. 1

2 Öğrenme bireyin olgunlaşma düzeyine göre birey ve çevresi arasındaki etkileşim ve uygulama sonucu oluşan kalıcı izli davranış değişikliği olarak tanımlanabilir. Öğrenme el, göz, dokunma, algılama, fikir üretme, zihinsel alıştırmalar yapma eş deyişle sinir sisteminin harekete geçirilmesi (uyarılması) sonucu oluştuğundan nörofizyolojik bir süreç" olarak kabul edilmektedir. Öğrenme Sürecinin Belirgin Özellikleri Öğrenme "iyi" ya da "istenmeyen" nitelikli davranış değişimidir. Öğrenme yaşantı ve uygulama ile oluşur. Öğrenmede davranış değişikliği kalıcı izlidir. Yaşantılara bağlıdır. Amaçlıdır. Süreklidir. Birbirine eklenen etkinlikler dizgesidir. Bireyin çok fazla tekrarlanan uyarıcılara karsı alışması, duyarlılığını kaybetmesi öğrenme değildir. 2

3 Bilgi, beceri ve alışkanlıklar kazanılır. Algılamalar ve kavramalar artar. Düşünceler üretilir. Tutumlar değişir, (İkna etme, duyarlı olma, kontrollü davranma, İşbirliği yapma ve sorumluluk alma). Öğrenme İçsel bir süreç olduğu için bazı yönlerde öğretmenin öğrenciye rehberlik etmesi gerekir 3

4 Öğrenci duyusal izlenimlerle beslenmelidir. Duyusal veriler zihinsel süreçlerle kavramlara dönüştürülürken tartışmalara yer verilmelidir. Duyusal veriler becerilere dönüştürülürken uygulamalara yer verilmelidir. Öğrencinin kendi zihinsel anlam yapılarını oluşturmasına yardımcı olunmalıdır. Öğrenme Sürecinin Öğeleri Organizma Uyarıcı Uyarıcıyı algılama Uyarıcıyı yorumlama Uyarıcıya yanıt verme Uyarıcıya verilen yanıtın sonuçlarını verme. 4

5 Pavlov un Deneyi 1. Adım: Zil (nötr uyarıcı) Tepki Yok 2. Adım: Zil (nötr uyarıcı) Et (şartsız uyarıcı) Salya (Şartsız Tepki) 3. Adım: Zil (şartlı uyarıcı) Salya (Şartlı Tepki) ÖGRENME SÜRECİNİN AŞAMALARI ÖĞRENCİ İlgiler Amaçlar Hazır Bulunuşluk Duyusal Yetenek YAŞANTI Öğretme İşlevli Eğitsel Yaşantı Düzenleri HEDEF Bilgi, Beceri, Tutum Kazanma 5

6 HAZIRLIK FİZYOLOJİK ETKENLER ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN ETMENLER MOTİVASYON PSİKOLOJİK ETKENLER Hazırlık Öğrenme için olgunlaşma ve fizyolojik yeterlik gerekli ancak; yeterli değildir. Öğrenme sürecinde bunların yanı sıra bireyin gereksinim, amaç, istek ve hazır bulunuşluk düzeyi de oldukça etkili olmaktadır. 6

7 Öğrenmenin gerçekleşmesi için bireyin beden, zihin, duygu ve sosyal yönlü hazırlığı bulunmalıdır. Bu etmenler olmadan öğrenmeyi gerçekleştirmek olanaksızdır. Amaç, öğrenme için gerekli ilgi ve dikkatin konuya yönelmesini sağlamaktadır. İlgi duyulabilmesi için de fiziksel ve sosyal özellikli çevresel koşullar işe karışmaktadır. Çünkü, öğrenmenin hareket noktası ilgi duymadan başlamaktadır. İlgi duyulan bir olgu, kavram ve becerinin öğrenilebilmesi daha etkili olmaktadır. GÜDÜLEME 7

8 Güdüleme Planlı ve amaçlı bir öğrenmenin etkenlerinden biri de güdülenme ya da motivasyondur. Kavram olarak güdü (motive), davranışı bir amaca yönelten ve düzenleyen bir şarttır. Güdülerin kaynağı bireyin gereksinimleridir. Gereksinimler birey açısından fiziksel,psikolojik ve toplumsal yönlerden bir nesnenin azlığı ya da yokluğuna dayanır. Gereksinim giderilmesi gereken bir "güç" ya da "gerilim" olarak nitelenmektedir. Gereksinimler güdüleri, güdüler de davranışları, davranışlar sonucunda öğrenme olayı gerçekleşmektedir. Gereksinim GÜDÜ Davranış = Öğrenme Öğrenme Sürecinde Gereksinim - Güdü Davranış İlişkisi 8

9 Güdüler Şu Yönlerden de Önemlidir Güdüler davranışları oluşturan en önemli etkendir. Güdüler pekiştirme için gereklidir. Örneğin yiyecek aç bir insan için uygun bir ödüldür. Güdü davranışın değişkenliğini denetleyerek doğru tepkileri artırır. Öğrenmede Güdülerin İşlevleri Öğrenmede "davranışlara yön verme": Sonucu görülen davranış daha kolay ve başarılı öğrenilir. Öğrenmede "davranışları denetleme Birey doğru tepkiyi kendiliğinden bulur. Öğrenmede "davranışları pekiştirme ile Birey gereksinimi ağır basan davranışı yerine getirir. Böylece çok gereksinim duyulan pekiştirilir ve öğrenilir. 9

10 Fizyolojik Etkenler Öğrenmede fizyolojik etkenler, bireyin fiziksel gereksinimlerinin karşılanarak uygun bir dengede kalabilmesini sağlayan güdülerdir. Açlık, susuzluk, beden ısısının korunması, yorgunluğu giderme için, dinlenme, uyuma gibi güdüler bu türdendir Psikolojik Etkenler Psikolojik güdülerin fizyolojik güdülerden farkı, fizyolojik kökenli güdüler doğuştan gelmelerine karsın; psikolojik güdülerin sonradan yani öğrenme ile kazanılmasıdır. 10

11 Bazı Psikolojik Güdüler Bireyin üstün olma güdüsü: Bireyleri etkinliğe, çalışmaya bir hizmet ve ürün üretmeye yönelten önemli ve kuvvetli bir yönü bulunan üstün olma güdüsü, "kendini gösterme ve kanıtlama" biçiminin bir ifadesidir. Bireysel özelliklere göre kimi bireyde çok olan bu güdü "uygun ortam ve süreçlerle" karşılanmadığı takdirde, başka biçimlerde kendini gösterebilir. 11

12 Bireylerin Toplu Halde Yaşama Güdüsü Toplumsal bir varlık olan insanin diğer insanlarla iletişim ve etkileşim içinde olma zorunluluğu ve isteği vardır. Birey etkinliğin olduğu her yerde kaçınılamaz bir olgu olan iletişim gereği de toplu halde yaşama güdüsünün bir yansımasıdır. Bireyin başkaları, tarafından beğenilme güdüsü Genel olarak birey yaptığı işinin, konuşmasının, davranışının yakın çevresi ve toplum tarafından değerli bulunmasını eş deyişle beğenilmesini ister. Dolaysıyla bir öğrenci de okul ortamında öğretmenleri ve arkadaşları tarafından beğeni ile karşılanmasını bekler. 12

13 Bireyin yenilik ve değişiklik beklentisi güdüsü Genelde yenilik ve değişikliklerden hoşlanma güdüsü herkes için geçerlidir. Öğrenme Öğretme süreçlerinde bu güdülerden yararlanmak ve öğrencilerde öğrenme isteğini uyandıran yeni araç gereç, yöntem ve teknikleri işe sokmak anılan süreçlerin verim ve sevimliliğini arttırmaktadır. Öğrenmede Kaygı Öğrenme sürecinde belli bir düzeyde kaygı duyma öğrenmenin verim ve etkinliğini arttırmaktadır. Yeni bir konu, ders öğrenmede kayıtsız davranma, herhangi bir çabaya girişmeme daha az başarıyı getirir. 13

14 Öğrenmede Duyuların Etkisi Öğrenme nörofizyolojik bir süreçtir. İnsani diğer canlılardan ayıran en temel özelliği de duyumların zihinde birleşerek anlam kazanması dolayısıyla düşünme (sessiz konuşma) kavrama, betimleme, uslamlama (muhakeme- yeni bilgi ve ya da yargılara ulaşma ), çözümleme (analiz etme), bireşim (sentez etme) zihinsel işlemleri yapabilme yeterliğidir. sağlıklı duyuların öğrenmeye daha çok katkı sağladığı, her insanda duyuların türüne göre uyaranları algılama ve kalıcı izli öğrenme, daha uzun süre saklama ve istenildiğinde anımsama düzeyinin ayni olmadığı bilinmektedir. Yani bazıları göz, bazıları kulak, kimileri ise hareket / kas yoluyla aldıkları uyaranları daha güçlü anımsarlar. Zaman sabit tutulmak üzere insanlar Okuduklarının % 10 nu İşittiklerinin % 20 sini Gördüklerinin %30 unu - Görüp işittiklerinin % 50 sini - Yaparak söylediklerinin % 90 nını anımsayabilirler. 14

15 Uslamlama Us (akıl), insanın düşünme, bilme ve önlem alma yetisidir. Uslamlama ise birden çok bilgiden yeni bilgi çıkarma işlemidir. Uslamlama, bireyin kendi zihinsel anlam yapılarını oluşturması yönüyle öğretme- öğrenme ve değerlendirme süreçlerinde etkin bir yöntemdir. TÜMEVARIM (İndüksiyon) TÜMDENGELİM (Dedüksiyon) USLAMLAMA BİÇİMLERİ ANDIRMA (Anoloji) 15

16 Tümevarım Öğrenme görme, işitme ve dokunma algıları ile oluşur. Göz, kulak ve el birer duyu algı organıdır. O halde, öğrenme duyu organları ile oluşur. Tümdengelim Bilim, kanıtlanmış düzenli bir bilgi ürünüdür. Eğitim de bir bilimdir. O halde, eğitimde düzenli bir bilgi ürünüdür. 16

17 Andırma Bitkilerin yasaması için güneş, su ve toprağa gereksinim vardır. Güneş, su ve saksı içinde toprak ev ortamında da bulunur. O halde ev ortamında da bitkiler yasar. Öğrenmeyi Etkileyen Dış Etmenler Aydınlatma Durumu (olabildiğince doğal aydınlatma- 9 m2 lik bir alan için 10 watt) Gürültü Düzeyi (80 95 db) Havalandırma İmkanları Nem Durumu (nem % ) Ortamın sıcaklığı ( C) Ortamın renkleri (gözü yormayan) 17

18 Öğrenmeye Etki Eden Diğer Etmenler YAŞ Öğrenme olayının gerçekleşebilmesi için bireyin belirli bir fiziksel olgunlukta olması gerekir. Öğrenme yeteneği ilk yaşlarda daha fazladır lu yaşlarda artmaktadır. Genelde beceriye dayalı yetenekler yaşlarında verimli ve etkin olarak kazanılabilmektedir. 18

19 DİKKAT Dikkat, bir şey üzerine düşüncenin yoğunlaşmasıdır. Önem verme anlamında da kullanılan dikkat, öğrenmede bilinçli olan her eylem için gereklidir. Çünkü, öğrenme sürecindeki bilgilenme, anlama, kavrama,fikir edinme davranış kazanma ve alışkanlık kazanmada bilinçli dikkat olmalıdır. Zihin dakikada yaklaşık 600 kelimelik bir konuşmayı algılayabilir. Normal bir konuşma hızı ise dakikada yaklaşık 150 kelimedir. Dinleme sırasında zihinde her dakika için kalan 450 kelimelik boşluk dikkat dağılmasını kolaylaştırmakta, bu nedenle de öğrenme isinde dikkat sağlamak gerekmektedir. 19

20 Öğrencinin Bilinçli Dikkat Sağlaması İçin Sınıfta bulunmanın farkında olmalıdır. İşlenen konularda kendisi için bir çıkar, yarar ve zenginlik görmelidir. Sorulara ve mesajlara tepki verme sorumluluğunda olmalıdır Aktif olarak derse katılmalıdır. Önemli kavramları kaçırmamalıdır. Kısa ve öz notlar tutmalıdır. Neden Sonuç İlişkilerine dikkat etmelidir. Öğrenci önemli yerleri not almalıdır. Öğretme Öğretme, öğrenmenin kılavuzlanması ve sağlanması sürecidir. Öğretme sürecinde belirlenen yeterliliğe dayalı özel hedeflerin gerçekleştirilmesi; İlgili öğretim durumlarının planlanmasına Hedefler doğrultusunda özel düzenlemelerin yapılmasına Uygulanmasına Değerlendirmesine bağlıdır. 20

21 Öğretme Sürecinde Yer Alan Temel Öğeler Belirli özel eğitsel hedefler İçerik ve konunun planı Eğitici personel Öğrenci Program Araç-gereç kaynaklar Eğitsel fizik mekan Yöntem teknik Süre Öğretim Başkasının (öğrencinin) öğrenmesine yardım etmedir. Öğretmen ve öğrenci arasındaki etkileşimin tümüdür. Öğrenmenin gerçekleşmesi ve bireyde istenen davranışların gelişmesi için uygulanan süreçlerin tümüdür. Öğrenmeyi kolaylaştıracak etkinlikleri düzenleme, gerekli araç ve gereçleri sağlama ve rehberlikte bulunmadır. 21

22 Öğretim Sürecinin Belirgin Özellikleri Programlıdır. Desteklidir. Güdümlüdür. Öğrencinin öğretmen ve eğitsel,fizik-mekan, donanım ve araç-gereçle etkileşimi önemsenir. Öğrenme ve öğretme etkinliklerinin bütünüdür. Öğrencinin öngörülen bilgi, beceri ve tutumları düzenlenen ortamda kazanmasıdır. Davranışlar üzerinde bir değişiklik meydana getirir. Eğitimin gerçekleştirilmesinde bir araç ve süreçtir. Öğretim sürecinin içinde öğrenme süreci yer alır. Öğretim bir çözümleme ve birleşim sürecidir. Ögretimde çözümleme ve birleşim işlemleri bilişsel alanın analiz düzeyinde öğrenmeler için etkili birer işlemdir. Öğretim süreci sonunda bireyde oluşan alışkanlıklar gözlenebilir ve kazanılan bilgiler uygun testlerle ölçülebilir 22

23 ÖĞRENCİ ÖĞRETMEN ÖĞRETİM SÜRECİNİ OLUŞTURAN TEMEL ÖĞELER ORTAM PROGRAM KONU ÖĞRENCİ Öğretim sürecinin en temel öğesi. Öğretimin merkezidir. Öğretim sürecinde istendik davranışları kazanması öngörülen en temel öğedir. Dolayısıyla öğretim sürecinin verim etkinliği, büyük ölçüde öğrencinin çok yönlü özelliklerinin bilinmesini ve buna göre davranılmasını gerektirir. Bu özellikler: Sosyal ve ekonomik durum Zihinsel ve bedensel gelişim Gelişim farklılıkları Farklı yetenek alanlarıdır. 23

24 Öğrencinin Temel Gereksinimleri FİZYOLOJİK GÜVENDE OLMA AİT OLMA KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRME ÖĞRETMEN Öğretme-öğrenme süreçleri açısından geleneksel yaklaşımda öğretmenin salt bilgi aktarma ile sınırlı olan işlevi yerini öğretme-öğrenme ve değerlendirme süreçlerini planlama, uygulama, değerlendirme ve geliştirme gibi oldukça farklı işlevlere dönüştürmektedir. 24

25 PROGRAM 1- Okul Programı: Okul programı, okulda yapılması planlanan tüm eğitim ve öğretim etkinliklerini düzenleyen bir programdır. Bu sekli ile sınıf içi ve sınıf dışı çalışmalar okul programının kapsamını oluşturur. Öğretim programına göre daha,geniş kapsamlıdır. 2-Öğretim Programı: Bir öğretim kademesinde çeşitli sınıf ve derslerde öğretimi yapılacak konuların özel olarak düzenlenmesidir Bir öğretim programı Öğretimde belirlenen yeterliğe dayalı davranışları gerçekleştirebilecek uygunluk ve yapıda olmalıdır. Öğretim programı, içeriğindeki konular birbirini tamamlamalıdır. Öğretim programı ilgili hedef kitlenin ilgi, beklenti, gereksinim ve hazır bulunuşluk düzeylerine uygun olmalıdır. 25

26 Öğretim programı kapsamındaki konular ve dersler birbirleriyle ilişkiye açık ve transfer edilebilir nitelikte olmalıdır. Öğretim programı bilim ve teknolojik yenilikleri kolaylıkla eklemeye uygun yapı düzeninde olmalıdır. Öğretim Programı Türleri Doğrusal Programlama: Birbiri ile ardaşık sıralı, yakın ilişkili olarak birbirinin ön koşulu niteliğindeki öğrtim konuları yaklaşımı esas alınır. Sarmal Programlama: Konuların yeri ve zamanı geldiğinde öğretilmesi mantığına dayanır. Modüler Programlama: Programla anlamlı bir bütün olarak öğretim konularının modüllere ayrılarak desenlenmesi. 26

27 Piramitsel Programlama: Önce genel konular gittikçe özelleşen uzmanlık konularının yapılanması. Çekirdek Programlama: Ortak konular ilk olarak öğretilir. Her öğrenci çekirdek prg etrafında ilgi duyduğu konularla ilgili dersler alabilir. Konu ağı-proje Merkezli Programlama: Bu programda konular dizini bir harita gibi sunulur. Öğrencilerin konuları belirli zamanlarda alması planlanır. Sorgulanma Merkezli Programlama: Bu program türünde öğrencilerin soruları ve gereksinimleri dikkate alınır. Sorularla öğrenci gereksinimlerine uygun öğretim yaşantıları oluşturulur. Öğretim Programlarının İşlevleri Öğretim amaçlarında ve içeriğinde bir örneklik sağlama Öğrenci düzeyine uygun bir öğretim sağlama Öğretimi planlı yürütmeyi sağlama 27

28 ORTAM Ortam genel olarak çevre, fiziki mekan ya da yaşantıların geçtiği yer olarak tanımlanabilir. Eğitimde ise her türlü eğitsel iletişim ve etkileşimin olduğu alandır. Eğitim ortamı öğeleri Personel Araç-gereç Fizik mekan Organizasyon TEMEL KAYNAKLAR Taşpınar M., Kuramdan Uygulamaya- Öğretim Yöntemleri Nobel Basımevi Ankara. Karaağaçlı M., Mesleki Eğitim ve Teknoloji Eğitiminde Özel Öğretim Yöntemleri, Nobel Yayın Dağıtım Ankara. 28