Yatırım Kuruluşları ve Yatırım Hizmetlerine İlişkin Temel Yenilikler

Transkript

1 İkincil Düzenlemeler Işığında Yatırım Kuruluşlarına İlişkin SPKr Düzenlemeleri Yatırım Kuruluşları ve Yatırım Hizmetlerine İlişkin Temel Yenilikler Aracılık Faaliyetleri Dairesi Grup Başkanı H. Özge UYSAL TÜSİAD Konferans Salonu, İstanbul, 17 Ekim 2014

2 İkincil düzenlemeler III-39.1 Kuruluşlar Tebliği Aracı kurumların kuruluşu Temel faaliyet esasları Teminatlar Tedbirler Dışarıdan hizmet alımı III-37.1 Faaliyetler Tebliği Faaliyetlerin tanımları Faaliyet izni verilmesi Özel faaliyet esasları Yan hizmetler Seri: V No: 46 / Aracılık Faaliyetleri ve Aracı Kuruluşlar Tebliği Seri: V No: 55 / Yatırım Danışmanlığı Tebliği Seri: V No: 125 / Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri Seri: V No: 59 / Portföy Yöneticiliği Seri: V No: 101 / Teminatlar Tebliği Yatırım Kuruluşlarının Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Tebliğ Yatırım Hizmetleri ve Faaliyetleri ile Yan Hizmetlere İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ 2

3 Yatırım Hizmet ve Faaliyetleri ile Yatırım Kuruluşlarına İlişkin Rehber SPKr nun i-spk.37.1 ( tarih ve 20/661 s.k.) sayılı İlke Kararı olarak kabul edildi, İ-SPK.37.2 ( tarih ve 28/953 s.k.) sayılı İlke Kararı ile güncellendi. 3

4 Yatırım Hizmet ve Faaliyetleri ile Yatırım Kuruluşlarına İlişkin Rehber A. Yatırım Fonlarının Yatırım Danışmanlığı Faaliyetinden İstisna Tutulması B. Uygunluk ve Yerindelik Testleri C. Yatırım Danışmanlığı Yetki Belgesi Olmayan Yatırım Kuruluşlarının Yatırım Fonlarıyla İlgili Sunabilecekleri Diğer Hizmetler D. Yatırım Danışmanlığı E. Genel Yatırım Tavsiyeleri F. Portföy Aracılığı Faaliyeti G. Alım Satım Aracılığı Faaliyeti H. İşlem ve Portföy Aracılığı Faaliyetleri Sırasında İşlemlere İlişkin Risklerin Müşteri Bazında İzlenmesi I. İç Denetim Sistemi J. Yatırım Kuruluşlarının Bilgi İşlem Altyapıları K. Bankaların İç Sistemleri L. Banka Şubelerinde Örgütlenme M. Bankaların Türev Araç İşlemleri N. Saklama Hizmeti O. Dışarıdan Hizmet Alımı P. Yatırım Kuruluşlarında Çalışan Personel R. Geçiş Süresi S. Diğer Hususlar 4

5 6362 SAYILI SERMAYE PİYASASI KANUNU YATIRIM HİZMET VE FAALİYETLERİ

6 Sermaye Piyasası Faaliyetleri SPKn. md. 34 Sermaye piyasası kurumlarının faaliyetleri Yatırım hizmetleri ve faaliyetleri Bunlara ek olarak sunulan yan hizmetler 6

7 Yatırım kuruluşları (Md. 43 vd) Sermaye Piyasası Kurumları SPKn. md. 35 Kolektif yatırım kuruluşları (Md. 48 vd) TANıMLAMA YENI! Sermaye piyasasında faaliyette bulunacak bağımsız denetim, değerleme ve derecelendirme kuruluşları (Md. 62 vd) 2499 da diğer sp kurumu altında! Portföy yönetim şirketleri (Md. 55) 2499 da diğer sp kurumu altında! İpotek finansmanı kuruluşları (Md. 57 vd) 2499 da diğer sp kurumu altında! Konut finansmanı ve varlık finansmanı fonları (Md. 57 vd) 2499 da diğer sp kurumu altında! Varlık kiralama şirketleri (Md. 57 vd) 2499 da diğer sp kurumu altında! Merkezi takas kuruluşları (Md. 77 vd.) 2499 da diğer sp kurumu altında! Merkezi saklama kuruluşları (Md. 80 vd) 2499 da diğer sp kurumu altında! Veri depolama kuruluşları (Md. 87) YENI! Kuruluş ve faaliyet esasları Kurulca belirlenen diğer sermaye piyasası kurumları 7

8 Yatırım hizmet ve faaliyetleri SPKn. md. 37 Emirlerin alınması ve iletilmesi (Emir İletimine Aracılık) yeni! Emirlerin müşteri adına ve hesabına veya kendi adına ve müşteri hesabına gerçekleştirilmesi (İşlem Aracılığı) yeni! Kendi hesabından alım ve satım (Portföy Aracılığı) yeni! Portföy yöneticiliği Yatırım danışmanlığı Halka arzda yüklenimde bulunularak aracılık (Aracılık yüklenimi) Halka arzda yüklenimde bulunmaksızın aracılık (En iyi gayret aracılığı) Çok taraflı alım satım sistemlerinin ve borsa dışı diğer pazar yerlerinin işletilmesi yeni! Sermaye piyasası araçlarının müşteri namına saklanması ve yönetimi yeni! (portföy saklama ayrıca düzenleniyor) 8

9 SPKn. md. 3 tanımlar Yatırım Kuruluşu Yatırım kuruluşu (md. 35 te sp kurumları arasında sayılıyor) Aracı kurumlar Yatırım Kuruluşları Diğer sermaye piyasası kurumları Bankalar 9

10 Yatırım Hizmetleri ve Faaliyetleri ile Yan Hizmetlere İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ (III-37.1) Alım Satıma Aracılık Emir İletimine Aracılık İşlem Aracılığı Portföy Aracılığı Türev Araç İşlemlerine İlişkin Özel Hükümler Alım Satım Aracılığı Faaliyetine İlişkin Genel Hükümler Bireysel Portföy Yöneticiliği Yatırım Danışmanlığı Halka Arza Aracılık Faaliyeti Saklama Hizmeti Yan Hizmetler Genel Yatırım Tavsiyesine İlişkin Esaslar 10

11 Alım Satıma Aracılık: Hangi yatırım hizmet ve faaliyetini hangi kurum sunabilir? Emir İletimine Aracılık: Aracı Kurum, Banka İşlem Aracılığı: Aracı Kurum, Banka Portföy Aracılığı: Aracı Kurum, Banka Bireysel Portföy Yöneticiliği: Aracı Kurum, Yatırım ve Kalkınma Bankası, PYŞ Yatırım Danışmanlığı: Aracı Kurum, Yatırım ve Kalkınma Bankası, PYŞ Halka Arza Aracılık Faaliyeti: Aracı Kurum, Yatırım ve Kalkınma Bankası Saklama Hizmeti: Aracı Kurum, Banka Buradaki ayrım SPKn. da öngörülen genel faaliyetler itibariyle hazırlandı. Bankaların yapabilecekleri faaliyetler SPKn. md. 39 daki yetki uyarınca Tebliğde öngörüldüğü üzere araç bazında değişiklik gösteriyor. İleride detaylandırılacak.

12 Yatırım hizmet ve faaliyetleri SPKn. md. 39 Kurul a yetki - YENI! her bir yatırım hizmet ve faaliyetinin, sermaye piyasası aracı veya yatırım hizmet ve faaliyeti bazında ayrı kuruluşlar tarafından yapılmasına ilişkin düzenlemeler yapma 12

13 Sermaye piyasası araçları SPKn. md. 3 Sermaye piyasası araçları: Menkul kıymetler ve türev araçlar ile yatırım sözleşmeleri de dâhil olmak üzere Kurulca bu kapsamda olduğu belirlenen diğer sermaye piyasası araçları Türev araçlar: Menkul kıymetleri satın alma veya satma veya birbirleri ile değiştirme hakkı veren türev araçlar, Değeri, bir menkul kıymet fiyatına veya getirisine; bir döviz fiyatına veya fiyat değişikliğine; faiz oranına veya orandaki değişikliğe; bir kıymetli maden veya kıymetli taş fiyatına veya fiyat değişikliğine; bir mal fiyatına veya fiyat değişikliğine; Kurulca uygun görülen kurumlarca yayınlanan istatistiklere veya bunlardaki değişikliğe; kredi riski transferi sağlayan, enerji fiyatları ve iklim değişkenleri gibi ölçüm değerleri olan ve bu sayılanlardan oluşturulan bir endeks seviyesine veya seviyedeki değişikliğe bağlı olan türev araçlar, bu araçların türevleri ve sayılan dayanak varlıkları birbirleri ile değiştirme hakkı veren türevler, Döviz ve kıymetli madenler ile Kurulca belirlenecek diğer varlıklar üzerine yapılacak kaldıraçlı işlemler 13

14 Alım Satıma Aracılık Faaliyeti (Yeniden Sınıflandırma) 2499 sayılı Eski Kanun Araç Bazlı Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracılık amacıyla alım satımı (Menkul Kıymet) 6362 sayılı Yeni Kanun Faaliyet Bazlı Sermaye piyasası araçlarıyla ilgili emirlerin alınması ve iletilmesi (Emir iletimine aracılık) Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli madenlere ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev araçların alım satımının yapılmasına aracılık (Türev Araç) Döviz, mal, kıymetli maden veya Kurulca belirlenecek diğer varlıkların kaldıraçlı alım satımı, alım satımına aracılık ve bu işlemlere yönelik hizmetlerin yerine getirilmesi. (KAS İşlemleri) Sermaye piyasası araçlarıyla ilgili emirlerin müşteri nam ve hesabına gerçekleştirilmesi (İşlem Aracılığı) Sermaye piyasası araçlarının kendi adına ve hesabına alım ve satımı (Portföy aracılığı) 14

15 Emir İletimine Aracılık KAS işlemleri hariç yurt dışında yerleşik kuruluş Emir iletimi aracısı İşlem Aracısı İlgili Borsa + TPY (Portföy Aracısı) Portföy Aracısı 15

16 Emir İletimine Aracılık Acentelik sisteminin yerini alıyor Sadece bankalar değil aracı kurumlar da yapabilir Müşteri varlığı (nakit + sermaye piyasası aracı) saklama yetkisi yok Bankalar kaldıraçlı işlemlerde emir iletimine aracılık yapamayacak Yurt dışındaki yetkili kuruluşlarla da yürütülebilir İSTİSNA: Kaldıraçlı alım satım işlemleri Müşteri ile çerçeve sözleşmeyi kim imzalar? her iki kuruluş tarafından ayrı ayrı mutabakatla tek çerçeve sözleşme mümkün. Müşterilere ait hesap ve işlemler nerede izlenir? lehine faaliyet gösterilen kuruluş nezdinde müşteri bazında. 16

17 Emir iletimine aracılık-özel şartlar Asgari özsermaye yükümlülüğü Bankalar için aranmaz. Organizasyon yapısı, Emir iletimine aracılık faaliyetlerinin yürütülmesinden sorumlu olacak birimi içeren Birim yöneticisi Yeterli sayıda ihtisas personeli Emirlerin iletileceği işlem veya portföy aracılarının listesi ile bu sürecin nasıl işleyeceğine ilişkin şirket politikası Emir iletimine aracılık faaliyeti kapsamında yeni kurumlarla tesis edilecek her yeni sözleşme ayrıca Kurula bildirilir. 17

18 İşlem Aracılığı KAS işlemleri hariç yurt dışında yerleşik kuruluş veya borsa/piyasa müşteri adına ve hesabına veya kendi adına ve müşteri hesabına İşlem Aracısı İlgili Borsa Portföy Aracısı 18

19 İşlem Aracılığı Kuruluş/Sermaye Piyasası Aracı Menkul kıymet Türev araç Pay Diğer Kaldıraçlı işlemler hariç türev araçlar (Borsaya veya portföy aracısına iletilmek üzere) Kaldıraçlı işlemler Aracı Kurum Mevduat ve Katılım Bankası Kalkınma ve Yatırım Bankası (pay endekslerine ya da paya dayalı olanlar hariç) (pay endekslerine ya da paya dayalı olanlar hariç)

20 İşlem aracılığı için aranan özel şartlar Sınırlı saklama hizmeti Faaliyet izni veya Kurula başvuru Asgari özsermaye yükümlülüğü Bankalar için aranmaz İşlemlerin gerçekleştirileceği piyasalar ile varsa birlikte çalışacağı emir iletimine aracılığa ve portföy aracılığına yetkili kuruluşların listesi ile bu sürecin nasıl işleyeceğine ilişkin emir gerçekleştirme politikası Türev araç işlemleri yapacak yatırım kuruluşları için Yeterli sayıda türev araçlar müşteri temsilcisi ile muhasebe ve operasyon sorumlusu 20

21 İşlem aracılığı- ilke ve esaslar Müşteri emirleri yerine getirilirken hangi çerçevede hareket edilir? emir gerçekleştirme politikası çerçeve sözleşmede belirtilen esaslar müşteri emrini en iyi şekilde gerçekleştirme yükümlülüğü özen ve sadakat borcu Müşterilere ait hesap ve işlemler nerede izlenir? İşlem aracısı nezdinde müşteri bazında Müşteri emirlerinin, kendi hesabına veya ilişkili kişilerin hesabına verilen aynı fiyatlı emirlerden öncelikli olarak yerine getirilmesi gerekir Yurt dışında da yürütülebilir (borsaya üye olarak veya yetkili bir kuruluş vasıtasıyla) İSTİSNA: Kaldıraçlı alım satım işlemleri 21

22 Portföy Aracılığı Kuruluş/Sermaye Piyasası Aracı Menkul kıymet Türev araç Pay Diğer Kaldıraçlı işlemler hariç türev araçlar (tezgahüstü piyasada gerçekleştirilmek üzere) Kaldıraçlı işlemler Aracı Kurum Mevduat ve Katılım Bankası (paya dayalı olanlar hariç, pay endekslerine dayalı dahil) - Kalkınma ve Yatırım Bankası (paya dayalı olanlar hariç, pay endekslerine dayalı dahil) - 22

23 Portföy aracılığı uygulama esasları Yatırım Hizmet ve Faaliyetleri ile Yatırım Kuruluşlarına İlişkin Rehber de yer aldığı üzere - Borsa İstanbul A.Ş. nde işlem gören paylar ve - Borsa İstanbul A.Ş. nde işlem gören paylara dayalı türev araçlar üzerinde Portföy Aracılığı Faaliyeti yapılamaz. 23

24 Portföy aracılığı için aranan özel şartlar Sınırlı saklama hizmeti Faaliyet izni veya Kurula başvuru Asgari özsermaye yükümlülüğü Bankalar için aranmaz Risk yönetim birimi ayrıntıları Rehber de Bankaların sahip olduğu risk yönetiminden sorumlu biriminin portföy aracılığı faaliyetine ilişkin riskleri de izlemesi koşuluyla bankalar için aranmaz Münhasıran istihdam edilmiş ve finans piyasalarında en az 5 yıllık deneyime sahip bir birim yöneticisi ile ona bağlı olarak çalışacak yeterli sayıda ihtisas personelini görevlendirmiş olması, ayrıntıları Rehber de Birim yöneticisi ve ihtisas personeli ( müşteriye uygulanacak sözleşme şartlarını belirler) Sermaye Piyasası Faaliyetleri Düzey 3 veya Türev Araçlar lisansı İşlemlerin gerçekleştirileceği piyasalar ile varsa birlikte çalışacağı emir iletimine aracılığa, işlem aracılığına ve portföy aracılığına yetkili kuruluşların listesi ile bu sürecin nasıl işleyeceğine ilişkin emir gerçekleştirme politikası 24

25 Portföy aracılığı-ilke ve esaslar Müşteri emirleri yerine getirilirken hangi çerçevede hareket edilir? (İA da olduğu gibi) emir gerçekleştirme politikası çerçeve sözleşmede belirtilen esaslar müşteri emrini en iyi şekilde gerçekleştirme yükümlülüğü özen ve sadakat borcu EK OLARAK: İşlemlerin gerçekleştirileceği fiyatlar genel piyasa koşulları ve gerçeğe uygun değerleri ile uyumlu olarak nesnel bir biçimde belirlenir. 25

26 Alım Satım Aracılığı Faaliyeti - Genel Hükümler Müşteri emrini en iyi şekilde gerçekleştirme yükümlülüğü müşterilerin fiyat, maliyet, hız, takas, saklama, karşı taraf ve benzeri hususlardaki tercihleri dikkate alınarak emir gerçekleştirme politikası çerçevesinde müşteri için mümkün olan en iyi sonucu verecek şekilde müşterinin emrin belirli bir kuruluş veya piyasaya iletilmesi yönünde açık bir talimatı varsa bu yükümlülük sağlanmış sayılır. 26

27 Önceki Düzenleme-Yetkili kuruluşlar Faaliyet Konusu Aracı Kurumlar Vadeli İşlem Aracılık Şirketleri Mevduat Kabul Etmeyen Bankalar (Yatırım Bankaları) Ticari Bankalar Alım Satım Aracılığı Borsa Dışında Borsa Dışında Halka Arza Aracılık Portföy Yöneticiliği Yatırım Danışmanlığı Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri Piyasa Yapıcılığı İşlem Aracılığı Tanıtım Aracılığı Acentelik kapsamında Acentelik kapsamında 27

28 Emir İletimine Aracılık Emirlerin başka bir yatırım kuruluşuna müşteri adına ve hesabına iletilmesi İşlem Aracılığı Emirlerin Borsaya yada başka bir yatırım kuruluşuna müşteri hesabına iletilmesi ve gerçekleştirilmesi Portföy Aracılığı Emirlerin Şirket portföyünden satış şeklinde gerçekleştirilmesi Aracı Kurum En az 2 milyon özsermaye Tüm sermaye piyasası araçları için Aracı Kurum En az 10 milyon özsermaye Tüm sermaye piyasası araçları için Aracı Kurum En az 25 milyon özsermaye Tüm sermaye piyasası araçları için Banka Acentelik tesisinin yerine Kas işlemleri hariç tüm sermaye piyasası araçları için Banka Pay hariç menkul kıymetler KAS işlemleri ile pay endekslerine ya da paya dayalı olanlar hariç türev araçlar Banka Pay hariç menkul kıymetler KAS işlemleri ile paya dayalı olanlar hariç türev araçlar (Pay endekslerine dayalı türev araçlar dahil) 28

29 Aracı Kurumların Gruplandırılması SPKn. md. 39 Kurul a yetki - YENI! yatırım kuruluşlarını yatırım hizmet ve faaliyet türleri ve sermaye yapıları itibarıyla gruplandırabilme 29

30 Aracı Kurumların Gruplandırılması - YENI! emir iletimine aracılık / yatırım danışmanlığı DAR YETKİLİ TL özsermaye işlem aracılığı/en iyi gayret aracılığı faaliyeti / sınırlı saklama hizmeti / portföy yöneticiliği KISMİ YETKİLİ TL özsermaye portföy aracılığı faaliyeti / genel saklama hizmeti / aracılık yüklenimi GENİŞ YETKİLİ TL özsermaye o İlgili gruptaki faaliyetlerden herhangi birini veya tamamını yürütebilirler 30

31 Müşteri Sınıflandırması (Yatırım Kuruluşları Tebliği) SPKn. md. 45/4 Kurul un yetkisi: Yatırım kuruluşlarının yatırım hizmetleri ve faaliyetlerinin icrası esnasında yatırımcılara sağlanacak korumanın belirlenmesi amacıyla yatırımcıları sınıflandırma - YENI! Tüm müşterilerini profesyonel ya da genel müşteri olarak sınıflandırma ve buna uygun hizmet sunma yükümlülüğü Profesyonel müşteri kendi yatırım kararlarını verebilecek ve üstlendiği riskleri değerlendirebilecek tecrübe, bilgi ve uzmanlığa sahip müşteri yararlanamayacakları mevzuat hükümleri hakkında yazılı olarak bilgilendirilir Genel müşteri Profesyonel olmayan müşteriler 31

32 Profesyonel müşteri ve genel müşteri (Yatırım Kuruluşları Tebliği) Yatırım kuruluşu müşteriye hangi bilgileri vermeli? Tebliğ uyarınca yer aldıkları sınıf İlgili mevzuat hükümleri Yer aldıkları sınıfı değiştirmek hakları hakkında Müşterinin yatırım kuruluşunu bilgilendirme sorumluluğu nedir? tabi olduğu sınıflandırmayı etkileyebilecek bir durum ortaya çıktığında verilen bilgilerin doğruluğundan ve gerektiğinde güncellenmesinden müşteri sorumlu Yatırım kuruluşu müşterinin sınıfını etkileyecek bir durum ortaya çıktığında gerekli önlemleri alır 32

33 Profesyonel müşteri Profesyonel müşteriler hangi gerçek ve tüzel kişilerdir? Aracı kurumlar, bankalar, portföy yönetim şirketleri, kolektif yatırım kuruluşları, emeklilik yatırım fonları, sigorta şirketleri, ipotek finansman kuruluşları, varlık yönetim şirketleri ile bunlara muadil yurt dışında yerleşik kuruluşlar Emekli ve yardım sandıkları, 17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesi uyarınca kurulmuş olan sandıklar Kamu kurum ve kuruluşları, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu gibi uluslararası kuruluşlar Nitelikleri itibarıyla bu kurumlara benzer olduğu Kurulca kabul edilebilecek diğer kuruluşlar Aktif toplamının Türk Lirası, yıllık net hâsılatının Türk Lirası, özsermayesinin Türk Lirasının üzerinde olması kıstaslarından en az ikisini taşıyan kuruluşlar Talebe dayalı olarak profesyonel kabul edilen müşteriler 33

34 Talebe dayalı olarak profesyonel müşteri kabul edilecek müşteriler Genel müşteriler yazılı olarak talep ederse profesyonel müşteri olabilir Aşağıdaki şartlardan en az ikisini sağlamak gerekir: İşlem yapılması talep edilen piyasalarda son 1 yıl içinde, her 3 aylık dönemde en az Türk Lirası hacminde ve en az 10 adet işlem gerçekleştirmiş olması Nakit mevduatlarının ve sahip olduğu sermaye piyasası araçlarının da dâhil olduğu finansal varlıkları toplamının Türk Lirası tutarını aşması Finans alanında üst düzey yönetici pozisyonlarından birinde en az 2 yıl görev yapmış olması veya sermaye piyasası alanında en az 5 yıl ihtisas personeli olarak çalışmış olması veya Sermaye Piyasası Faaliyetleri İleri Düzey Lisansı veya Türev Araçlar Lisansına sahip olması Kendi talepleri üzerine profesyonel müşteri kabul edilen müşterileri bilgilendirme; yararlanamayacakları mevzuat hükümleri hakkında, yazılı olarak müşterinin yararlanamayacağı bu hükümleri anladığına ve kabul ettiğine dair yazılı beyanı alınır 34

35 Talebe dayalı olarak profesyonel müşteri-nitelikli yatırımcı Kurulun ilgili düzenlemelerinde yer alan nitelikli yatırımcı tanımı kapsamında, talebe dayalı olarak profesyonel kabul edilecek müşterilerin belirlenmesinde yalnızca nakit mevduatlarının ve sahip olduğu sermaye piyasası araçlarının da dâhil olduğu finansal varlıkları toplamının Türk Lirası tutarını aşması şartını sağlayanlar nitelikli yatırımcı olarak kabul edilir. 35

36 Uygunluk testi YENI! (Yatırım Kuruluşları Tebliği) Amaç nedir? yatırım kuruluşu tarafından pazarlanan ya da müşteri tarafından talep edilen ürün ya da hizmetin müşteriye uygun olup olmadığının değerlendirilmesi müşterilerin söz konusu ürün veya hizmetin taşıdığı riskleri anlayabilecek bilgi ve tecrübeye sahip olup olmadıklarının tespit edilmesi Hangi faaliyetler sırasında yapılır? alım satıma aracılık ve halka arza aracılık faaliyetleri kapsamında Hangi müşterilere yapılır? yalnızca genel müşterilere Gerekli usul ve esasların iş akış prosedürü olarak yazılı hale getirilmesi ve yönetim kurulunca onaylanması zorunlu 36

37 Uygunluk testi (Yatırım Kuruluşları Tebliği) Zorunlu olmadığı durumlar nelerdir? (Rehber) Yatırım kuruluşunun uygunluk testi yapmakla yükümlü bulunmadığı hususunda müşteriyi bilgilendirmesi şartıyla (ürün veya hizmetin müşterinin kendi talebi doğrultusunda sunulması şartı aranmaksızın) Türkiye Elektronik Fon Dağıtım Platformu nda işlem gören yatırım fonları ile para piyasası fonları (likit fonlar) ve kısa vadeli tahvil ve bono fonları, Hazine Müsteşarlığı tarafından ihraç edilmiş borsalarda ve teşkilatlanmış diğer pazar yerlerinde işlem gören kamu borçlanma araçları için uygunluk testi yapılmayabilir. Bildirime ilişkin ispat yükü yatırım kuruluşuna ait 37

38 Uygunluk testi-müşterilerden alınacak bilgilerin detayı nedir? Asgari olarak aşağıdaki hususlarda bilgi toplanır, bu amaçla standart formlar geliştirilir ve bilgiler güncellenir: yatırım amaçları hak işlemlerine ilişkin riskleri anlayacak bilgi ve tecrübeye sahip olup olmadığı hak. : yatırım süresi ile risk ve getiri tercihleri : müşterinin yaşı ve mesleği, eğitim durumu, geçmişte gerçekleştirdiği işlemlere konu olan sermaye piyasası araçları, söz konusu işlemlerin türü, niteliği, hacmi ve sıklığı TSPB tarafından hazırlanmış olan asgari içeriği (yerindelik testiyle birlikte) tarihli Kurul toplantısında onaylandı, tarihli Kurul toplantısında yatırım fonları açısından revize edildi. 38

39 Uygunluk testi (Yatırım Kuruluşları Tebliği) Müşteri bilgi vermiyor veya eksik ya da güncel olmayan bilgi veriyor: yatırım kuruluşu hangi ürün ya da hizmetlerin müşteriye uygun olduğunun tespit edilmesine imkân bulunmadığı hususunda müşteriyi uyarır. Yatırım kuruluşu uygunluk testi sonucunda herhangi bir ürün ya da hizmetin müşteriye uygun olmadığı kanaatine ulaştı: müşteriyi uyarır. söz konusu ürün ya da hizmeti müşteriye pazarlayamaz, bire bir genel yatırım tavsiyesinde bulunamaz. Yatırım kuruluşu yukarıdaki hususlarda (tespit edilemiyor, uygun değil) uyarıda bulunduğu halde, müşteri söz konusu hizmet ya da ürünü almak istiyorsa yatırım kuruluşu müşteriye talebi yönünde hizmet verip vermemek hususunda serbest 39

40 Uygunluk testi (Rehber) Uygunluk (Yatırım Kuruluşları Tebliği nin 33 üncü maddesi) Yerindelik (Yatırım Hizmetleri Tebliği nin 40 ıncı maddesi) testleri ile Söz konusu maddeler uyarınca yapılacak uyarı ve bildirimler Gerektiğinde kanıtlayıcı bilgi ve belgelerin sunulabilmesi ve ispat yükü yatırım kuruluşuna ait olmak kaydıyla Yazılı veya elektronik ortamda yapılabilir. 40

41 Bireysel portföy yöneticiliği faaliyeti o Tanım: Finansal varlıklardan oluşan portföylerin, her bir müşteri adına, doğrudan veya dolaylı bir menfaat sağlamak üzere vekil sıfatıyla yönetilmesi kolektif yatırım kuruluşlarının portföyleri hariç YENI! o Aracı kurumlar, yatırım ve kalkınma bankaları ile portföy yönetim şirketleri tarafından bu hizmet verilebilir. o Portföy yönetim şirketleri ayrıca düzenlenir. 41

42 Bireysel portföy yöneticiliği için aranan özel şartlar Asgari özsermaye yükümlülüğü Kalkınma ve yatırım bankaları için aranmaz Yeterli sayıda portföy yöneticisi 4 yıllık lisans eğitimi veren kurumlardan mezun ve finans piyasalarında en az 5 yıllık tecrübeli YENI! Araştırma birimi (V, 59 da araştırma faaliyetlerinin yürütülmesine imkan verecek yönetimden bahsediliyordu) birim yöneticisi yeterli sayıda araştırma uzmanı Saklama hizmeti başka bir kuruluştan alınacaksa, yönetilen portföylere ilişkin varlıkların saklanacağı yatırım kuruluşu ile saklama sözleşmesi imzalanması 42

43 Yerindelik testi YENI! Hangi faaliyetler sırasında yapılması gerekir? Bireysel portföy yöneticiliği veya yatırım danışmanlığında çerçeve sözleşme imzalamadan/hizmeti sunmadan önce Testin amacı nedir? müşteriye sunulacak hizmet ile müşterinin yatırım amaçları (uygunluk testinde var), mali durumu (uygunluk testinde yok) ile bilgi ve tecrübesinin (uygunluk testinde var) uyumlu olup olmadığının değerlendirilmesi talebe dayalı olarak kabul edilenler hariç olmak üzere profesyonel müşteriler için; mali durum ve bilgi-tecrübe ile ilgili bilgilerin alınması zorunlu değil Müşterilerden bilgi ne surette alınır? geliştirilecek standart formlar ile 43

44 Yerindelik testi-müşterilerden alınacak bilgilerin detayı nedir? yatırım amaçları hak : yatırım süresi ile risk ve getiri tercihleri mali durumunun yatırımın risklerini karşılayacak yeterlilikte olup olmadığı hak. işlemlerine ilişkin riskleri anlayacak bilgi ve tecrübeye sahip olup olmadığı hak. : gelir düzeyi ve yatırım amaçlı varlığı hakkında bilgi : müşterinin yaşı ve mesleği, eğitim durumu, genel ya da profesyonel müşteri olduğu, geçmişte gerçekleştirdiği işlemlere konu olan sermaye piyasası araçları, söz konusu işlemlerin türü, niteliği, hacmi ve sıklığı 44

45 Yerindelik testi Müşteriye sunulacak hizmet yerindelik testinin sonucuna uygun olmak zorunda Müşteri bilgileri vermiyorsa veya eksik ya da güncel olmayan bilgi veriyorsa sonucu ne olur? bireysel portföy yöneticiliği veya yatırım danışmanlığı hizmeti sunulamaz. müşteriye bildirim yapılır Müşteri yerindelik testi için verdiği bilgilerin doğruluğundan sorumlu Müşterinin eksik, güncel olmayan ya da gerçeğe aykırı bilgi verdiğini öğrenmesi veya tespit etmesi durumunda sunulan hizmeti sonlandırır. Müşterilere söz konusu bilgileri vermemeleri hususunda telkinde bulunulamaz 45

46 Yatırım danışmanlığı faaliyeti Yatırım danışmanlığı nedir? yetkili yatırım kuruluşunun yatırımcı talebi doğrultusunda veya yatırımcı talebi olmaksızın sermaye piyasası araçları ile bunları ihraç eden ortaklık ve kuruluşlar hakkında, belli bir kişiye veya mali durumları, risk ve getiri tercihleri benzer nitelikteki bir gruba yönelik olarak yönlendirici nitelikte yorum ve tavsiyelerde bulunması faaliyeti Yatırım danışmanlığı sayılmayan faaliyetler nedir? Genel yatırım tavsiyeleri ile finansal bilgi sunulması Hangi kuruluşlar yapabilir? aracı kurumlar, yatırım ve kalkınma bankaları ile portföy yönetim şirketleri 46

47 Yatırım Fonlarının Yatırım Danışmanlığından İstisna Tutulması (Rehber) Yatırım Hizmetleri Tebliği nin 45 inci maddesinin uygulanmasına yönelik esaslar: Türkiye Elektronik Fon Dağıtım Platformu nda işlem gören yatırım fonları ile para piyasası fonları (likit fonlar) ve kısa vadeli tahvil ve bono fonlarının ilgili olarak müşterilerin risk ve getiri tercihlerine göre verilen yönlendirici nitelikteki tavsiyeler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. 48 inci maddenin (a) bendi hariç olmak üzere ikinci fıkrası ve 50 nci maddesindeki esaslara uyulması gerekir. 47

48 Finansal bilgi FİNANSAL BİLGİ: sermaye piyasası araçları, bunları ihraç eden ortaklık ve kuruluşlar ile piyasa eğilimleri hakkında yönlendirici nitelikte olmayan yazılı veya sözlü bilgi ŞARTI: Sunulan bilgilerin tarafsız ve dürüst olması, belli bir kişi, grup ya da portföyün ihtiyaçlarının karşılanması amacını taşımaması Yatırım danışmanlığı ya da genel yatırım tavsiyesi DEĞİL 48

49 Genel yatırım tavsiyesi-yan hizmet SPKn. md. 38/c-YAN HİZMET: Sermaye piyasası araçlarına ilişkin işlemlerle ilgili yatırım araştırması ve finansal analiz yapılması veya genel tavsiyede bulunulması (eskiden YD tebliği) KURUL A YETKI: yatırımcılara tavsiyede bulunacak kişi ve kuruluşların uyacakları esasları düzenleme / SPKn. md. 128/g 49

50 Yatırım danışmanlığı faaliyeti için aranan özel şartlar Asgari özsermaye yükümlülüğü Kalkınma ve yatırım bankaları için aranmaz Yeterli sayıda yatırım danışmanı 4 yıllık lisans eğitimi veren kurumlardan mezun ve finans piyasalarında en az 3 yıllık tecrübeli YENI! Araştırma birimi (V, 55 te araştırma birimi için mekandan bahsediliyordu) birim yöneticisi yeterli sayıda araştırma uzmanı 50

51 Yatırım danışmanlığı-yenilikler YENI! Yatırım danışmanlığı tanımında maddi menfaat şartı kaldırıldı Belirli bir kişi veya gruba yönelik olması yeterli Alım satım aracılığı faaliyetleri sırasında tanınan istisna kaldırıldı İhtisaslaşmayı teminen araştırma birimi kurulması ve araştırma uzmanı istihdamı zorunlu kılındı Yerindelik testi yapma zorunluluğu getirildi Müşteriye finansal ilişki veya çıkar çatışmalarının açıklanması zorunluluğu getirildi (genel yatırım tavsiyesinde de geçerli) 51

52 Yatırım danışmanlığı faaliyeti - ilke ve esaslar Yerindelik testinin sonucuna göre hizmet verilir. Aşağıdaki esaslar «genel yatırım tavsiyeleri» için de geçerli! Yatırımcıları yanıltıcı, aldatıcı, bilgi ve tecrübe eksikliklerini istismar edici, yanlış, gerçek dışı veya en sağlam, en iyi, en güvenilir gibi subjektif ve abartılı ifadelere yer verilmez Yorum ve tavsiyeler özenle hazırlanır ve objektif olur. Yorum ve tavsiyeler güvenilir kaynak, belge, rapor ve analizlerle desteklenir Halka arza ilişkin olarak yapılan yorum ve analizlerde, izahname ve satışa ilişkin belgelerde yer alan bilgiler kullanılır Belirli bir getirinin sağlanacağına dair herhangi bir vaat veya taahhütte bulunulmaz Her türlü öngörü, tahmin ve fiyat hedeflerinde bunların oluşturulmasında kullanılan tüm önemli varsayımlar belirtilir 52

53 Genel yatırım tavsiyesi-yan hizmet GENEL YATIRIM TAVSİYESİ SUNULMASI: bir veya daha fazla sermaye piyasası aracı veya ihraççı hakkında müşterilere veya dağıtım kanallarına yönelik olarak hazırlanan sermaye piyasası araçlarının mevcut veya gelecekteki fiyat veya değerlerine ilişkin yorum da dâhil, açıkça veya zımnen bir yatırım stratejisini öneren veya tavsiye eden yönlendirici nitelikteki her türlü araştırma veya diğer bilgi sunulması faaliyeti ŞARTI: belli bir kişiye veya mali durumları, risk ve getiri tercihleri benzer nitelikteki bir gruba yönelik olmaması KİMLER SUNABİLİR? Yatırım kuruluşları ve portföy yönetim şirketleri Medya hizmet sağlayıcıları Basın Kanunu çerçevesinde süreli yayın yapanlar Medya ve elektronik ortamda yayın yapanlar 53

54 Genel yatırım tavsiyesi-bire bir sunulması GENEL YATIRIM TAVSİYESİNİN BİRE BİR SUNULMASI (Yatırım Hizmetleri Tebliği, Rehber) : Uygunluk testi sonucunda bir ürün ya da hizmet müşteriye uygun çıkmazsa, yatırım kuruluşu bu ürün ya da hizmete yönelik olarak müşteriye bire bir genel yatırım tavsiyesinde bulunamaz İnternet siteleri, medya hizmet sağlayıcıları, süreli yayın yapanlar uygunluk testi yok Müşteriyle yüz yüze veya telefonda sözlü olarak paylaşım Müşteriye e-posta veya kısa mesaj yoluyla ulaştırılması Genel yatırım tavsiyesi niteliğinde hazırlanan ve müşterilere veya dağıtım kanallarına sunulan bilgiler, yalnızca yatırım kuruluşları ve portföy yönetim şirketleri tarafından müşteri ile bire bir paylaşılabilir. Genel yatırım tavsiyesinin müşteriyle yüz yüze veya telefonda sözlü olarak paylaşılması, bire bir paylaşım olup, yatırımcıların/müşterilerin bir kısmına veya tamamına e-posta veya kısa mesaj yoluyla genel yatırım tavsiyeleri gönderilmesi veya raporların yatırımcıya/müşteriye elden verilmesi bire bir paylaşım olarak değerlendirilmez. 54

55 Genel yatırım tavsiyesi-uyulması gereken esaslar GENEL İTİBARIYLA: YD ndaki ilke ve esaslara uyulur. YD ndaki finansal ilişki ve çıkar çatışmalarının açıklanması esaslarına uyulur. İSTİSNA: yerindelik testi uygulanmaz. EK OLARAK: tavsiyelere ilişkin politika ve strateji değişikliklerine yer verilir (Bu açıklamalar kamu tarafından kolayca ulaşılabilecek bir yere atıfla yapılabilir.) 55

56 Yatırım danışmanlığı ve yakın kavramlar YATIRIM DANIŞMANLIĞI Yönlendirici Belirli kişi veya grubun ihtiyaçlarına yönelik Kurul izni gerekir Ücret şartı yok Aracı Kurum, PYŞ, yatırım ve kalkınma bankaları sunabilir Yerindelik testi zorunlu GENEL YATIRIM TAVSİYESİ Yönlendirici Kamuya veya müşterilere yönelik Genel dağıtım kanallarıyla kamuya açıklanan, medya ve elektronik ortamda yer alanlar dahil her türlü genel yatırım tavsiyesi Aracı Kurum, PYŞ, bankalar sunabilir Basın yayın kuruluşları da sunabilir İlke ve esasları Kurulca belirlenir Yatırım kuruluşu müşteriyle bire bir paylaşacaksa uygunluk testi zorunlu Yalnızca yatırım kuruluşları ve portföy yönetim şirketleri bire bir sunabilir FİNANSAL BİLGİ Yönlendirici değil, yazılı veya sözlü bilgi Ekonomik veriler, mali tablolar gibi bilgiler Bilgiler tarafsız ve dürüst olmalı, belli bir kişi, grup ya da portföyün ihtiyaçlarına yönelik olmamalı Herkes sunabilir Yerindelik veya uygunluk testine gerek yok 56