Araç Tasarımında Üniversite-Sanayi İşbirliği. İ.Murat Ereke - İTÜ

Transkript

1 İ.Murat Ereke - İTÜ

2 - Panelin adı «Araç Tasarımı» ile sınırlı gibi dursa da, sonuçta otomotiv sanayii ile üniversite arasında kurulacak olan Ar-Ge işbirliği, doğal olarak araç tasarımının her aşamasını kapsayacağından eğitim ayağı (seminerler, tezler vs) dışında kalan her türlü araç geliştirme çalışmasının müşterek yürütüleceği faaliyet, Üniversite-Sanayi İşbirliği kurumsal yapısı altında gerçekleşecektir. - Bu nedenle sunumumda yer alan görüşler çatı modelin özellikle üniversite ayağı ile ilgili aksayan hususlarına ve genel tanımlamalara yönelik olsa da, kanımca «Araç Tasarımı» gibi sınırlanmış konu başlığı ile ilgili ayrıntıları da kapsar nitelikte olduğu, daraltılmış alanda da geçerliliğini koruduğu hususu gözden uzak tutulmamalıdır.

3 - Otomotiv tedarik zinciri paydaşlarının üretim öncesi araştırma-geliştirme (Ar-Ge) çalışmalarının Üniversite ile işbirliği yapılarak yürütülmesi ve bu işbirliğinin kurumsallaşmasının sağlanması ülkemizde ulusal otomotiv sektörünün küresel pazarlardaki rekabetçiliğini artırmak bakımından çok büyük bir öneme sahip olduğu yadsınamaz bir gerçek olarak karşımızda durmaktadır. - Bu önem, üniversite-sanayi işbirliğinin, ulusal inovasyon sisteminin temelini oluşturmasından kaynaklanmaktadır.

4 - Aslında, dünyada üniversite-sanayi ilişkilerinin bu çerçevede ele alınışını XIX. Yüzyıl ın ilk yarısına, o dönem iktisatçılarından Friedrich List e ( ) kadar geri götürmek mümkündür. Zira, List, o tarihlerde Almanya nın dünya pazarlarında B. Britanya İmparatorluğu ile rekabet edebilmesi için her şeyden önce, teknolojide yetkinleşmesi gerektiğini, o tarihlerde B. Britanya ya üstünlük kazandıran şeyin teknolojisi olduğunu savunmaktaydı. Bu bilinç ile Almanya bir model ortaya koydu ve bunu başardı. Buradaki anahtar kelime kanımca: Teknolojide Yetkinleşme!

5 Genel olarak bu modellerin üç ana unsuru olduğu söylenebilir: 1-Sanayi, 2- Üniversite ve 3- Devlet Ancak bu üç unsur arasında öylesine bir ilişki ya da düzen kurulmalı ki, o ülke, yeni teknolojiyi -kendisinde olmayan teknolojiyi- öğrenip özümseyebilsin; bu teknolojinin bütün ekonomik faaliyet alanlarına yayılmasını sağlayabilsin; edindiği teknolojiyi bir üst düzeyde yeniden üretme/geliştirme yeteneğini kazanabilsin ve geliştirdiği teknolojiyi yeni ürünlere, yeni üretim yöntemlerine dönüştürebilsin.

6 Bu modelde, her iki taraf için gerekli elemanı yetiştirecek, bilgiyi üretecek, bunun için gerekli araştırmaları yapacak olan üniversitedir; Bunu ticari bir ürüne dönüştürecek olan ise sanayidir. Otomotiv sanayiinde ileri gitmiş ülkelerde şunu görüyoruz; Bu iki unsur (Üniversite ve Sanayi) uygun ortam yaratıldığında, birbirini besliyor ve her iki kanat da güçleniyor. Tabii bu iki unsurun, beklenen işlevleri yerine getirebilecek düzeyde geliştirilebilmesi ve inovasyon sürecinin doğası gereği, sistemli bir bütünlük içinde çalıştırılabilmesi Üniversite ve Sanayi arasında gerekli etkileşim ortamı yaratılabilmesi ile mümkündür. Burada da devlete görevler düşmektedir.

7 Üniversite-Sanayi işbirliği ile ilgili küresel örnekler incelendiğinde, bu işbirliğinin yürüyebilmesi ve istenen sonuca ulaşabilmesi öncelikle iki temel şartın varlığına bağlıdır. Bunlardan biri; - Üniversitenin bilgi birikimi (güçlü bir akademik kadro), güncelliğini muhafaza edebilen yeterli bir laboratuvar alt yapısı ve bunu sağlayabilecek mevzuat alt yapısı, diğeri de; - Özgün tasarım gerçekleştiren, dolayısıyla araştırma-geliştirme çalışmalarına ihtiyaç duyan, bu konuda üniversiteden talepte bulunan bir sanayi yapısıdır. Bu iki şarttan birinin dahi aksaması durumunda üniversite-sanayi işbirliğinin yürümesi ya da beklenen faydanın sağlanması mümkün değildir.

8 - Sonuçta, inovasyonun, dolayısıyla da, bir ülkenin inovasyon yeteneğinin (yaratıcı üretkenliğinin), tek bir aktöre değil, üniversite ve sanayi gibi, birden çok aktöre ve bunların eş düzeydeki başarılarına bağlı olduğu; - Bu aktörlerin sistemli bir bütünlük ve belli bir uyum içinde hareket etmeleri gerektiği; bunun için de, orkestrasyonu sağlayabilecek bir başka aktör olan devletin düzenlemelerine ihtiyaç olduğu açıktır.

9 Üniversite-Sanayi İşbirliği işleyişinde üniversite tarafında aksayan nedir? - Ülkemizde üniversite cephesinden bakıldığında, üniversite-sanayi işbirliği için üniversitenin sadece güçlü bir akademik bilgi birikimine ve laboratuvar alt yapısına sahip olmasının da yetmediğini görüyoruz. - Zira, özellikle otomotiv sektörüne de hizmet verebilecek nitelikteki çok kapsamlı, sofistike, pahalı laboratuvar alt yapısının ayakta tutulabilmesi, işletilebilmesi mevcut mevzuat alt yapısıyla mümkün olamamaktadır.

10 - Genel olarak bakıldığında, üniversitelerimizdeki en büyük zafiyet, bir şekilde devlet imkanlarıyla (DPT, TEYDEB projeleri vs) kurulabilen büyük laboratuvarların daha sonra bakım, onarım, kalibrasyon ve diğer işletme masraflarının döner sermaye mevzuatıyla karşılanmasındaki zorluklar hatta imkansızlıklar şeklinde karşımıza çıkmaktadır. - İşletimi için gerekli parasal kaynakların kullanım serbestliği ile profesyonel ve uzman teknik personelin sürekliliği sağlanamamakta, ne yazık ki bu donanımların bir süre sonra atıl duruma gelmesi kaçınılmaz hal almaktadır.

11 Türkiye de üniversite yapısının diğer sorunların yanı sıra bu cihetten de ele alınması, güncel ihtiyaçlara göre özellikle üniversite-sanayi işbirliğine yönelik olarak bütçe yönetimi, profesyonel ve tam zamanlı Ar-Ge personeli (teknisyen ve uzman mühendis) istihdamı gibi hususlar bakımından üniversitenin yeniden yapılandırılması, mevzuat açısından modernize edilmesi gerekmektedir.

12 Araştırma Üniversitesi bir fırsat olabilir mi? - Bilindiği üzere Türkiye deki bazı üniversiteler Araştırma Üniversitesi olarak ilan edilmiş olup, YÖK ün sayfasında Araştırma Üniversitesi nin özellikleri; - Ülkemizin öncelikli hedefleri ve alanları kapsamında disiplinler ve kurumlararası işbirliği ile nitelikli bilgi üreten, araştırma yetkinliği yüksek doktoralı insan kaynağı yetiştiren, uluslararası sıralandırma sistemlerinde görünürlüğünü ve bilinirliği bulunan, - Araştırma misyonunu ve stratejik yol haritasını belirlemiş ve üniversitenin çalışma disiplinini bu plana uygun biçimde yürütebilen, mükemmeliyeti yalnızca araştırma başlığında değil eğitim ve bilginin üretimi, aktarımı ve paylaşımında da hedefleyen,

13 - Üniversite öğretim üyesinin öğrencisini ders dışında da araştırma faaliyetlerine dâhil ederek eğitimin kapsamını ve katkısını arttırmaya gayret ettiği, - Öğrencilerinin araştırma kültürünün içinde öğrenerek, bilgilerini geliştirdiği ve akademik araştırmanın işleyişine hâkimiyet kazandığı, - Gerçekleştirdiği araştırma faaliyetleri ve ürettiklerinin değer bulmasıyla bütçesini geliştirdiği, verimli araştırmalarla var olan araştırma fonlarından daha fazla pay alan ve oluşturduğu toplumsal değerle parçası olduğu toplumun yarınlarında pay sahibi olmaya çalışan, - Güçlü araştırmacılar yetiştiren, dünya bilimine ve ülkenin kalkınmasına katkı sunan doktora programları olan, - İnsanlığın ortak değerlerine ülkesinin geçmişi ve geleceği ile ihtiyaçlarını dikkate alarak katkı sunan bir kurum olarak tanımlandığı görülmektedir.

14 - Bakıldığında bu sayılan özelliklerin misyon ve vizyon niteliğinde hedefler olduğu görülmekte, hedeflere ulaşabilmek için uygulamaya dönük olarak atılacak somut adımların ne olacağı henüz bilinmemektedir. Oysa gündeme yeni gelen «Araştırma Üniversiteleri», yapılacak mevzuat düzenlemeleri ile Üniversite - Sanayi İşbirliğinin üniversite ayağında Türkiye için model oluşturmada bir fırsat olabilir. - Zira, Üniversite-Sanayi işbirliği konusunda TÜBİTAK ÜSAMP la başlayan ulusal model arayışı mali mevzuat konusunda tutarlı ve ayağı yere basan düzenlemelerin yapılamamış olması nedeniyle kesintiye uğramış, yeterince denenip aksayan yönlerinin belirlenip tadil edilmesi için maalesef fırsat da tanınmamış olup, tasfiye aşamasına geldikten sonra da yerine o anlamda ulusal bir model henüz konulamamıştır.

15 - Sektörde bilinen tek özel model OTAM dır. TÜBİTAK ÜSAMP programları çerçevesinde, İ.T.Ü. ve OSD işbirliği ile kurulmuş ve 2004 Eylül ayından itibaren İTÜ Otomotiv Anabilim Dalının Laboratuvar binalarında tahsis edilen yerde faaliyete geçmiş olan OTAM, ÜSAMP lar tasviye edildikten sonra tamamen özel gayretlerle 2007 yılında mevcut İTÜ OSD işbirliği genişletilip, İTÜ yü temsilen İTÜ Vakfı, Taşıt Araçları Yan Sanayicileri Derneği (TAYSAD) ve T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı Uludağ İhracatçılar Birliği Genel Sekreterliği ne bağlı Uludağ Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliği nin (OİB) de bu işbirliği ile bir anonim şirket yapısı altında devamına karar verilmiştir. - Ancak, bu modelin de, gerek yine üniversite mevzuatından gerekse paydaşların yapısal özelliklerinden kaynaklı sebeplerle ideal formatına kavuştuğu iddia edilemez.

16 Sonuç - Ülkemizin, Teknolojide Yetkinleşme amacına yönelik üniversite-sanayi işbirliği ile ilgili tutarlı, işleyen bir ulusal modele ihtiyacı olduğu, - Olası modelin vaz geçilmez bir ayağı olacak olan üniversitenin mevcut mevzuat alt yapısının ve özellikle döner sermaye mevzuatının değiştirilmesi ve özellikle otomotiv sektörüne hizmet verebilecek nitelikteki çok kapsamlı, pahalı laboratuvar donanımlarının sorunsuz ve kesintisiz işletilmesini sağlayacak, bütçe harcamalarında esneklik, profesyonel ve tam zamanlı Ar-Ge personeli istihdamı gibi hususlarda reformist düzenlemelerin yapılmasının kaçınılmaz olduğu görülmektedir. - Umarım ve dilerim ki, bu sorunların giderilmesi çalışmaları bir an önce devletimiz tarafından başlatılır ve bu çalışmalarda, sorunları somut olarak yaşayan başta akademisyenler olmak üzere tüm paydaşların görüşleri alınır.

17 Teşekkürler!