VARANT AKADEMİ. Eğitimin Konusu: Varant Nedir? Eğitimin Amacı: Varantın yapısını ve fiyatlamasını anlamak. Yeni başlayan yatırımcılar için uygundur

Transkript

1 Varant Nedir?

2 Eğitimin Konusu: Varant Nedir? Eğitimin Amacı: Varantın yapısını ve fiyatlamasını anlamak Kimler İçin Uygundur: Yeni başlayan yatırımcılar için uygundur

3 Varant Nedir? : Varantlaryatırımcıya, dayanak varlığı önceden belirlenen bir fiyattan belirli bir tarihte alma ya da satma hakkı veren menkul kıymet niteliğindeki sermaye araçlarıdır. Varantlar yatırımcıya hak verirken yükümlülük getirmez. Bu ürün sadece Nitelikli Yatırımcılar içindir.

4 Varant Türleri

5 ALIM SATIM Yatırımcıya vadede dayanak varlığı alma hakkı vermektedir. Dayanak varlığın vade sonu değeri kullanım fiyatından büyükolması durumunda kullanım gerçekleşir. Yatırımcıya vadede dayanak varlığı satma hakkı vermektedir. Dayanak varlığın vade sonu değeri kullanım fiyatından düşükolması durumunda kullanım gerçekleşir.

6 Varantlar nasıl çalışır?

7 Alım varantı nasıl çalışır? Örnekte endeks üzerine çıkarılmış varant sarı çizgi ile, dayanağı olan endeks ise yeşil çizgi ile gösterilmiştir. Grafikte görüldüğü üzere, alım varantları fiyatı dayanak varlık fiyatı arttıkça artar, tersinde ise azaldıkça azalır. XU030 (BIST 30 ENDEKS) ALIM VARANTI 24 NİSAN 102,500 0,20 TL 29 NİSAN 105,000 0,28 TL KAR +2,4% +40,00% Kaldıraç varantların sunduğu en önemli avantajlardan biridir. Soldaki tabloda kaldıraçın nasıl çalıştığını görüyoruz. Bu ürün sadece Nitelikli Yatırımcılar içindir.

8 Satım varantı nasıl çalışır? Örnekte endeks üzerine çıkarılmış varant mor çizgi ile, dayanağı olan endeks ise turuncu çizgi ile gösterilmiştir. Grafikte görüldüğü üzere, satım varantları fiyatı dayanak varlık fiyatı arttıkça düşer. XU030 (BIST 30 ENDEKS) SATIM VARANTI 29 NİSAN 105,000 0,17 TL 05 MAYIS 102,000 0,24 TL KAR -2,85% +41,17% Satım varantları yatırımcılara düşüş yönünde pozisyon alma olanağı sağlayarak portföylerini koruma fırsatı verir. Bu ürün sadece Nitelikli Yatırımcılar içindir.

9 Varantlar nasıl isimlendirilir?

10 BIST te işlem gören varantların bir kısa (beş haneli), bir de uzun(32 haneli) olmak üzere iki tane işlem kodu bulunur. Varantlarda Kısa Kod : Dayanak varlık İhraçcı Varant türü* Varant uzantısı * Tür haneleri AA ile OO arasında : alım varantı Tür haneleri PP ile ZZ arasında : satım varantı

11 BIST te işlem gören varantların bir kısa (beş haneli), bir de uzun(32 haneli) olmak üzere iki tane işlem kodu bulunur. Varantlarda Uzun Kod : Dayanak varlık Vade sonu Kullanım fiyatı İhraçcı Çarpan Varant türü Uzlaşı şekli Tip

12 Borsa İstanbul da işlem gören İş Yatırım ın ihraç ettiği varantların dayanakları ve kısa kodlarının ilk 3 harfi aşağıdaki gibidir. DAYANAK VARLIK KISA KOD (İLK 3 HARF) DAYANAK VARLIK KISA KOD (İLK 3 HARF) BIST 30 ENDEKSİ OZI SAHOL SAI ISCTR ISI THYAO THI GARAN GAI TUPRS TUI AKBNK AKI EREGL ERI VAKBN VAI AXI(FLEXO) YKBNK YKI ONS ALTIN AQI(QUANTO) HALKB HAI DOLAR/TL USI EKGYO EKI EURO/DOLAR FXI KCHOL KCI DUELLO DUI

13 Varantlar nasıl fiyatlanır?

14 Varant fiyatlandırılmasının temel ilkesi: VARANT AKADEMİ Varantın daha fazla kara geçmesinin ihtimali artarsa varantın değeri artar, ihtimali azalırsa varantın değeri düşer. Bu ihtimali etkileyen 6 değişken vardır: 1. Dayanak varlığın fiyatı 2. Kullanım fiyatı 3. Vadeye kalan gün sayısı 4. Örtük oynaklık 5. Temettü 6. Faiz Yarımcıların uygun varant seçerken yukarıdaki değişkenlerden ilk dördüne daha çok dikkat etmesi gerekir. Temettü ve faiz değişkenin varant fiyatına etkisi oldukça düşüktür. Değişkenlerin varant fiyatını nasıl etkilediğini İş Varant ın Varant Hesap Makinesini kullanarak görebilirsiniz. Link:

15 ALIM VARANTI FİYATI SATIM VARANTI FİYATI Dayanak varlık fiyatı Dayanak varlık fiyatı

16 ALIM VARANTI FİYATI SATIM VARANTI FİYATI Kullanım fiyatı Kullanım fiyatı

17 ALIM VARANTI FİYATI SATIM VARANTI FİYATI Vadeye kalan gün sayısı Vadeye kalan gün sayısı

18 ALIM VARANTI FİYATI SATIM VARANTI FİYATI Oynaklık Oynaklık * Örtük oynaklık beklenen oynaklıktır. Dayanak varlığın gerçekte ne kadar oynak olduğu değil, fiyatlamada kullanılan oynaklık değeri önemlidir.

19 ALIM VARANTI FİYATI SATIM VARANTI FİYATI Temettü beklentisi Temettü beklentisi *Temettünün piyasa beklentisinde veya yakın gelmesi İş Yatırım ın ihraç ettiği varantların fiyatı üzerinde etkili olmayacaktır.

20 ALIM VARANTI FİYATI SATIM VARANTI FİYATI Faiz Faiz

21 Varantların Yapısı

22 Varantın yapısını anlama : 1. Varantın içsel değeri 2. Varantın zaman değeri 3. Zaman Değerinin Yapısı 4. Karda/Zararda varantlar

23 1. Varantın içsel değeri: Varantın içsel değeri, varantın sağladığı hakkın o an kullanılması durumunda yapılacak olan ödemeye eşittir. Alım varantlarında içsel değer dayanak fiyatıyla kullanım fiyatı arasındaki farkın dönüşüm oranı ile çarpılmasıyla bulunur. Satım varantlarında ise içsel değer kullanım fiyatından dayanak fiyatı çıkarılıp, dönüşüm oranı ile çarpılmasıyla bulunur. VARANT TUICG.V (Alım Varantı) GAIDM.V (Alım Varantı) GAIZU.V (Satım Varantı) DAYANAK VARLIK FİYATI 62,15 8,39 8,38 KULLANIM FİYATI 57,20 8,70 9,20 ÇARPAN 0,2 1 1 VARANT FİYATI 1,16 0,26 0,90 İÇSEL DEĞER (62,15-57,20)*0,2= 0,99 (8,39-8,70)*1= 0 (9,20-8,38)*1= 0,82 *İpucu: Varantların içsel değerlerini sitesindeki Hesap Makinesinde vadeye kalan gün sayısını sıfıra eşitleyerek hesaplatabilirsiniz.

24 2. Varantın Zaman Değeri: Varantın zaman değeri, varantın fiyatında içsel değerden geri kalan kısımdır. Cari fiyat, kullanım seviyesinden uzaklaşırsa zaman değeri azalır, yakınlaşırsa artar. Diğer bir değişle zaman değeri en yüksek varantlar kullanım fiyatına en yakın olanlardır. VARANT TUICG.V (Alım Varantı) GAIDM.V (Alım Varantı) GAIZU.V (Satım Varantı) DAYANAK VARLIK FİYATI 62,15 8,39 8,38 KULLANIM FİYATI 57,20 8,70 9,20 ÇARPAN 0,2 1 1 VARANT FİYATI 1,16 0,26 0,90 İÇSEL DEĞER (62,15-57,20)*0,2= 0,99 (8,39-8,70)*1= 0 (9,20-8,38)*1= 0,82 ZAMAN DEĞERİ 1,16-0,99= 0,17 0,26 (0,90-0,82)= 0,08

25 3. Zaman Değerinin Yapısı: Varantın fiyatındaki zaman değeri oranı varantın ömrü boyunca yavaşça azalacaktır. Bu olaya «zaman değeri kaybı» veya «Teta» denir. Varantın tetası sabit değildir ve varantın vade sonuna doğru zaman değeri kaybı hızlanır. Zaman Değeri 1/3 2/3 Vade Sonu Zaman

26 4. Karda/Zararda Varantlar: Kullanım fiyatı ile dayanak varlığın cari fiyatı arasındaki ilişki karda yada zararda olma durumunu açıklar. İçsel değeri olan varantlar «KARDA», sadece zaman değerinden oluşan varanlar «ZARARDA», dayanağı kullanım fiyatına eşit olan varantlar ise «BAŞA-BAŞ» olarak tabir edilir. Dayanak varlığın fiyatı varantın ömrü boyunca değiştiği için varantların karda-zararda yüzdeleri de sürekli değişecektir. Karda ve zararda varantların aşağıdaki tabloda görüleceği üzere farklı karakteristik özellikleri vardır. Kullanım Fiyatı KARDA Alım <dayanak cari fiyatı Satım> dayanak cari fiyatı BAŞA-BAŞ ZARARDA Alım =dayanak cari fiyatı Satım =dayanak cari fiyatı Alım >dayanak cari fiyatı Satım <dayanak cari fiyatı Varant Fiyatı Yüksek Orta Ucuz Zaman Değeri VAR VAR VAR İçsel Değeri VAR YOK YOK Risk Grubu DÜŞÜK KALDIRAÇLI DAHA AZ RİSKLİ YÜKSEK RİSKLİ

27 Yararlı Varant Terimleri

28 Varantlarayatırım yaparken çok sayıda terim ile karşılaşacaksınız. Bu terimleri anlamak başarıya giden yolda size yardımcı olacaktır. 1. Delta 2. Dönüşüm Oranı (Çarpan) 3. Duyarlılık 4. Başa-Baş Noktası 5. Ayarlama 6. Etkin Ayarlama (Kaldıraç) 7. Örtük Oynaklık

29 Delta dayanak varlıktaki 1 birim değişimin varantın fiyatını yaklaşık olarak ne kadar değiştireceğini gösterir. DELTA = Varant Fiyatındaki Değişiklik/Dayanak Varlığın Fiyatındaki Değişiklik Deltası %50 ve olan bir varant dayanak varlık fiyatı 0,01 TL oynadığında yaklaşık olarak 0,005 TL hareket edecektir. Satım varantlarının delta değerleri negatiftir.

30 Dönüşüm Oranı (Çarpan) bir varantın ne kadar dayanak varlığa denk geldiğini gösterir. Örneğin EREGL varantlarında çarpan 2 dir. Yani 1 adet varant 2 adet EREGL hisse senedi üzerinde hak sağlar. Çarpan kullanmanın amacı varantların fiyatlarını alım-satıma konu olacak mantıklı seviyelere çekmektir. Delta, Teta gibi indikatörleri hesaplarken çarpanı göz önünde bulundurmak gerekir. Diğer bir yandan internet sitemizde bulunan hesap makinesi bütün bu hesaplamaları sizin için gerçekleştirmektedir. Varant Varant Fiyatı Kullanım Fiyatı Dönüşüm Oranı Delta Varant Başına Delta Değişim (Dayanak 0,10 TL hareket ettiğinde) Varant Değişim Yüzdesi Varant A 0,40 TL 5 TL 1:1 %50 %50 0,05 %12,5 Varant B 0,20 TL 5 TL 2:1 %50 %25 0,025 %12,5 Varant C 0,08 TL 5 TL 5:1 %50 %10 0,01 %12,5

31 Duyarlılık varant fiyatının 0,01 TL değişmesi için dayanak varlık fiyatının ne kadar değişmesi gerektiğini gösterir. Duyarlılık hesaplanırken varantın deltası ve çarpanı kullanılır. ÖRNEK: Tür: Alım Varantı Varant Fiyatı: 0,24 TL Dayanak : Endeks Çarpan : 5000:1 Vade Sonu: Delta: %22,46 Varant Başına Delta : %22,46/5000= %0, ,66 TL x %0, = 0,01 TL (0,01 TL Varant Değişimi) (Varant Başına Delta) *İpucu : Duyarlılık özellikle kısa vadeli ve gün içi alım-satım yapan yatırımcılar için önem arz eder. Diğer yatırımcılar için varantın deltası daha önemlidir. Bütün varantların duyarlılık verisini sitesinde Hesaplama/Analiz sayfasında bulabilirsiniz.

32 BAŞA-BAŞ noktası varantı vade sonuna kadar tuttuğunuzda maliyetinizi karşılayan dayanak varlık fiyatını gösterir. ÖRNEK: Tür: Alım Varantı Varant Fiyatı: 0,05 TL Kullanım Fiyatı : 2 TL Dayanak Fiyatı : 1,90 TL Çarpan : 2 Başa-Baş Noktası = (Varant Fiyatı x Çarpan) + Kullanım Fiyatı = (0,05 x 2 ) + 2 = 2,10 (Vade Sonu Başa-Baş Noktası)

33 Ayarlama dayanağın kendisini almak yerine varant alarak pozisyonunuzu kaç kat büyütebileceğinizi gösterir. Örneğin ayarlamanın 10 olması, 1 adet dayanak almak yerine aynı sermaye ile bu dayanağı temsil eden 10 varant alabileceğinizi gösterir. AYARLAMA = Dayanak Fiyatı / (Varant Fiyatı x Çarpan) ÖNEMLİ : Ayarlama rasyosu varantın tepkimesini (delta) hesaba katmadığı için yararlı bir rasyo değildir. Varantın deltasını hesaba katan Etkin Ayarlama rasyosu yatırımcılar için sağlıklı bir referanstır.

34 Etkin Ayarlama 1) Dayanak Varlıktaki %1 değişimin varantın fiyatını % kaç değiştireceğini gösterir. 2) Varantta açtığınız pozisyonun dayanak varlıkta ne kadarlık pozisyona denk geldiğini bulmanızı sağlar. ETKİN AYARLAMA = AYARLAMA X DELTA İpucu : Bütün varantların etkin ayarlama verisini sitesinde Hesaplama/Analiz sayfasında bulabilirsiniz.

35 Örtük Oynaklık Varant fiyatını en çok etkileyen faktörlerdendir. Piyasa yapıcının varantın ömrü boyunca beklediği oynaklık seviyesini yansıtır. Varantların örtük oynaklıkları Borsa İstanbul Opsiyon Piyasasındaki ve tezgahüstü piyasalardaki opsiyonların örtük oynaklıklarından etkilenebilir. Siyasi ve ekonomik belirsizlikler örtük oynaklığı artırıcı etki yaparken, güven ortamı örtük oyanaklığı azaltıcı etki yapar. İpucu : Piyasadaki aynı özelliklere sahip varantlar, piyasa yapıcıların farklı oynaklık beklentileri nedeniyle farklı fiyatlardan işlem görebiliriler.

36 Katılımınız İçin Teşekkürler, Sorularınız ve geri bildirimleriniz için bize İş Varant Destek Hattından ulaşabilirsiniz