SAVUNMA SANAYİİ ISSN Savunma Sanayiinde Sürdürülebilirlik ve Rekabetçilik Söyleşi Ekber ONUK

Transkript

1 SAVUNMA SANAYİİ ISSN /2 SAYI 15 Savunma Sanayiinde Sürdürülebilirlik ve Rekabetçilik Söyleşi Ekber ONUK

2 "Ekonomik kalkınma, Türkiye'nin hür, müstakil, daima daha kuvvetli, daima daha refahlı Türkiye idealinin belkemiğidir."

3

4 YAYIN KURULUNDAN Kıbrıs ambargosu tarafından tetiklenen ve uzun yıllar süren çabalar sonucunda ülkemizde ulusal savunma sanayii altyapısına ve belirli bir teknolojik yetkinlik seviyesine ulaşıldığı söylenebilir. Türk Savunma Sanayii hacim olarak hala küçük bir sektör olmakla birlikte; son yıllarda yüksek teknoloji ürünü savunma sistemlerinin yurtiçinde tasarım ve üretimine başlanılmıştır. Yerli sanayi, çok sayıda geliştirme projesinin sorumluluğunu üstlenmiş olmakla birlikte çıktılar yeni yeni görülmeye başlanmıştır Mayıs 2011 tarihleri arasında gerçekleştirilen IDEF 11, 10uncu Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı özgün ürünlerin elle tutulur, gözle görülür hale gelmeye başladığın kanıtı olmuştur. Bu sürecin başarıya ulaşması ve sanayimizde birikmiş olan güncel bilgi ve teknoloji, ürün portföyü, insan kaynağı, motivasyon ve diğer her türlü yetkinliğin önümüzdeki on yıllara taşınabilmesi başlı başına bir stratejik konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Dünyada savunma harcamaları başta ABD harcamalarındaki yükselişin tetiklemesiyle 2000 li yıllarla birlikte sergilediği artış eğilimini sürdürürken; ülkemizde milyar $ bandında dalgalanmaktadır. Savunma harcamalarındaki durağanlığın yanı sıra, uzun zamandır gündemde olanlar dâhil TSK ihtiyaçlarının büyük çoğunluğu son dönemde sözleşmeye bağlanmış ve sektöre iş hacmi olarak yansımıştır. Bu durum önümüzdeki dönemde proje hacminin aynı şekilde sürmesinin beklenmediğine işaret etmektedir. Buradan hareketle 2015 yılından itibaren yaşanabilecek sıkıntıların aşılabilmesi için aşağıdaki konularda faaliyetler yürütülmesine ihtiyaç duyulmaktadır: Savunma sanayimizin etkinliğinin ve verimliliğinin artması, Yetkinliklerin tabana yayılması ve alt sistemler geliştirebilecek sağlıklı bir yan sanayinin oluşması, Savunma sanayiinin ürün ömür devrinin tamamında etkin rol alması, Savunma ihracatının artması. Bahse konu faaliyetler çerçevesinde önümüzdeki dönemin gündemini sanayide ve teknolojide derinleşme çabaları oluşturacaktır. Teknolojide derinleşme açısından önem taşıyan TEKNOLOJİK YETKİNLİK konulu bir sonraki sayımızda buluşmak dileğiyle...

5 Bu sayımızda 06 Bir Konuk Bir Söyleşi Ekber ONUK Yonca - Onuk Ortaklığı Yayın Sahibi Danışma Kurulu Savunma Sanayii Müsteşarlığı Adına Murad BAYAR Prof. Dr. Canan ÇİLİNGİR Prof. Dr. Aydın KÖKSAL Dr. Veysel YAYAN Dr. Faruk YARMAN Mehmet AKÇAY Necip BERKMAN Turgut ŞENOL 13 Geri Dönüşü Olmayan Yol... Savunma Sanayii Neden Önemlidir? Yayın Kurulu Demet YAKIŞIR (Başkan) Murat AKSOY (Başkan Yardımcısı) Ayşegül TOKATLI Bülent Ecevit BEYOĞLU Canan KOŞAR Ersoy AKSOY Füsun KAYAALP Gökhan UÇAR İbrahim Sami EREL İrfan ŞAHİN Jale KARAKAŞ Kemal UYAR Muhsin Tamer ÖZDEMİR Murat ÇİZGEL Murat ULAÇ Necmi KOLDAŞ Önder BARAN Sinan DAL Tutku ÖNEL Savunma Yan Sanayiinin Gelişiminde Örnek Bir Sektörel Kalkınma Modeli: OSTİM Savunma ve Havacılık Sanayii Kümelenmesi OSSA Sürdürülebilirlikte ve Rekabetçilikte Ömür Devri Yönetimi Yaklaşımı Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Fotoğraflar Yayın İdare Adresi Necmi KOLDAŞ Veli YILDIRIM T.C. M.S.B. Savunma Sanayii Müsteşarlığı Nasuh Akar Mah. Ziyabey Caddesi Sokak No: 4 (06520) Balgat / ANKARA Tel: Faks: yk@ssm.gov.tr 27 Dünya Havacılık Sanayiindeki Gelişmeler Işığında Sürdürülebilirlik Önerisi Yayın Türü Yayın Şekli Ulusal Süreli Yayın 3 Aylık - Türkçe Yayın Tarihi Temmuz 2011 Tasarım ve Baskı Art Tanıtım Kızılırmak Sokak No: 27/ Bakanlıklar / ANKARA Tel: Faks: art@arttanitim.com.tr "Tüm yayın hakkı Savunma Sanayii Müsteşarlığı'na ait olup, ücretsizdir. Parayla satın alınmaz. Yazıların sorumluluğu yazarına aittir. Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz.

6 33 Savunma Sanayiinde Sürdürülebilirlik 57 Savunma Sanayiinde Sürdürülebilirlik Kavramı 37 Sürdürülebilir Bir Savunma Sanayii Açısından Teknoparklar 65 Türk Savunma Sanayii 2010 Yılı Performansı Sürdürülebilir IDEF Savunma Sanayii ve Yetenek Bazlı Alt Yüklenici Kullanımı uncu Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı 46 HAVELSAN DA Sürdürülebilir ve Rekabetçi Yaklaşımda İnsan Kaynakları Verimliliği ve Rasyonel Kullanımı 71 Havacılık Kümelenmesi Kazan Savunma ve Havacılık Sanayii Kümelenmesi Danışma Kurulu Toplantısı Yeniden Kullanım Gündem 52 Kavramı 72 İmza Törenleri Konferans, Toplantı, Fuar Ziyaretler Haberler 76

7 Bir Konuk Bir Söyleşi Ekber ONUK Yonca - Onuk Ortaklığı SSG: Ekber Bey, kendinizi Savunma Sanayii Gündemi okurlarına tanıtır mısınız? SSG: Ekber Bey, Yonca Onuk Ortaklığı nın başarılarından dolayı özellikle bu sayıda size yer vermek istedik. Savunma Sanayii Gündemi Dergisi nin bu sayısının teması Sürdürülebilirlik ve Rekabetçilik Bu konuda bizlere bir şeyler söylemek ister misiniz? EKBER ONUK: Shell Royal Dutch ın Stratejik Planlama Başkanı Arie de Geus in yazdığı çok güzel bir kitap var The Living Company, bir şekilde elinize geçerse mutlaka okuyun. Arie de Gues kitabında şöyle diyor: sürdürülebilir yegane rekabetçi avantaj, rakiplerden daha hızlı öğrenebilmektir. Dolayısıyla işin sırrı bu ve bizce bunun ötesinde hiçbir şey yok. Rakiplerden daha büyük bir hızla öğrenebiliyorsak liderliğimizi koruyabiliriz. EKBER ONUK: Benim biraz ilginç bir kariyerim var. Genelde böyle bir soru karşısında insanlar tabii olarak eskiden bahsederek başlarlar, ben çok çok eskilerden bahsedeceğim. Biraz garip gelecek ama aşağı yukarı dört yaşında otomobil mühendisi olmaya karar verdim. Anneannemin üç kuzeni vardı. Bunlardan bir tanesi oldukça meşhur bir filozof Sakallı Celal. Onun kız kardeşi, Cemile Hanım da biraz sıradışı: 1914 yılında Ingiliz High School lisesine giren ilk kız öğrenci. Büyük ağabeyleri de Kemal Bey veya namı-ı diğer Mucit Kemal. Kemal Dede çok iyi bir mühendis. Kardeşiyle birlikte Kurtuluş Savaşı esnasında akıcı bir şekilde Fransızca, İngilizce konuştukları için Fransız subayı üniformasıyla Anadolu ya silah kaçırmışlar, üniformayla yakalanırsa cezası idam biliyorsunuz. Böyle biraz deli insanlar. Kurtuluş Savaşı ndan sonra Kemal Bey İsveç e gitmiş, orada bir İsveçli hanımla evlenmiş, Scania Grubunda dört beş sene tasarım mühendisi olarak çalışmış. Sonra ayrılmış, patentler almış, o patentleri satmış ve orada yirmi sekiz sene yaşamış. Eşi vefat ettikten sonra Türkiye ye döndü ve yollarımız bu noktada kesişti. O zaman biz Göztepe de büyük eski bir köşkte oturuyoruz; bilirsiniz eski geniş aileler... Kemal Dede de yanımıza geldi, bütün gün oturur proje çizerdi. Beni büyüleyen Caran d Ache mühendis kalemleri vardı, onları görmeliydiniz, çeşitli renklerde. O tarihlerde yaklaşık üç yaşındayım, her sabah kalkar kalkmaz hemen onun yanına gider otururdum. O bir şeyler çizerdi, bana

8 SAVUNMA SANAYİİ GÜNDEMİ 07 kitaplar gösterirdi, anlatırdı, şu bu Bir süre sonra bir şeyler önüme koydu, işte Balık çiz, kamyon çiz, onu çiz, bunu çiz filan derken, ben dört yaşında artık mutlaka otomobil mühendisi olmam gerektiğine karar verdim. Kemal Dede yi ben yedi yaşındayken kaybettik, garip bir kaza. Şişli de karşıdan karşıya geçerken otobüs çarpmış. Müthiş bir şoktu...çok acı... Ustam ı kaybetmiştim, ama bana öğrettiklerinin gücünü hala hissediyorum. Türkiye deki en büyük eksiklik de bu zaten, usta-çıraklıkla başlayan oryantasyon. Yani insanların okul öncesi veya yükseköğrenim öncesi okulda kendilerinin hoşlarına giden bir alanı seçme ve onu tanıma imkânları olmadığı için ciddi bir sorun yaşıyoruz. Yani üniversitede mühendisliği kazanıp da mühendis olmaya karar verince genelde çok geç oluyor Liseyi Saint Joseph te okudum. Saint Joseph in verdiği yabancı dil sayesinde ortaokul yıllarından beri otomobil kitapları okuyorum. Benim her zaman için tek hedefim otomobil mühendisi olmaktı. Okudukça gördüm ki iyi otomobil tasarımcıları uçak mühendislerinden çıkar, Rudolf Uhlenhaut, Arkus Duntov gibi. O tarihlerde üniversiteye girmek için merkezî bir sistem yoktu, her okulun imtihanı ayrıydı, ben de İTÜ ye girdim, sadece Makina-Uçak yazdım: puanım tutmasa açıktaydım..ve Uçak Yüksek Mühendisi olarak mezun oldum. Okulu bitirir bitirmez Otosan a girdim. Anadol Ralli Takımında yarıştığım için beni biraz tanıyorlardı. Birkaç ay sonra Mamul Geliştirme ekibinde STC 16 Projesi nin başına verdiler beni, o zaman yirmi üç yaşındaydım. SSG: Anadol STC16 Projesi nden bahsediyordunuz. Anadol STC16 Türkiye de tasarlanan ilk spor araba değil mi? EKBER ONUK: Evet, Anadol STC16 Türkiye de tasarımı yapılmış ilk araba. Biz Anadol STC16 Projesi ni başlattıktan sonra sekiz ay on gün içinde arabanın marşına bastık. Oldukça iyi bir projeydi, çok müthiş bir ekiple çalıştık. Hep bizim yaşıtlarımız ve Günay Ağabey. Daha sonra Türk Hava Yolları na girdim, orada Yatırım Planlama Başkanı oldum. Sonra bir özel hava yolu şirketinin kurulmasında çalıştım, ama aklımda hep otomobil, otomobil, otomobil.., Bu benim tutkum. Biliyor musunuz, bugünlerde Onuk Taşıt Sanayii ONUK S56 otomobillerinin seri üretimine başladı bile. Bunu yapamasam çok üzülürdüm yılında çok eski arkadaşım ve şimdiki ortağım Şakir Yılmaztürk bana geldi Tekne yapalım dedi. Ben de Nereden çıktı, ben tekne yapmayı bilmiyorum. deyince Sen kompozit eğitimi aldın, uçak standartlarını biliyorsun ve otomobilcisin; bunu da öğreneceksin dedi ve biz işe öyle başladık. İlk olarak Amerikan Magnum Marine ile iş birliğini düşündük. Ama Magnum Marine, Türkiye de ortak imalat projesini sürekli erteliyordu.. Görüşmeler için Amerika ya gidip gelirken, Magnum un teknolojisinin de çok yüksek olmadığını anladık ve kendi teknemizi dizayn edip yapmaya karar verdik. Bu ilk çalışmalarda, DuPont un bize yapısal tasarım konusunda çok destek verdiğini belirtmeliyim. Denizler Altında 20 Bin Fersah romanında, Kaptan Nemo nun yaptığı gibi, biz teknemizi insanların anlayamayacağı parçalara bölerek birçok danışmana verdik, Şunu hesapla, onu yap, bunu yap derken, tekne ortaya çıktı senesinde tekneyi denize indirdik. İlk denemelerde, tekne bizim beklentilerimizin üzerinde performans verdi. Bunun sonucunda, mühendis olarak yine bir araştırma ve tabii ki harcama programına girdik. Biliyorsunuz meşhur milyarder Howard Hughes un güzel bir lafı var, diyor ki: Para harcamanın üç yolu vardır. Keyifli yolu, güzel bir hanımla parayı harcamak Nafile ve akıllı olmayan bir yolu da kumar oynamaktır. Ama sınırsız para harcamak istiyorsanız bir mühendis bulun o sizin adınıza bu parayı harcar. Biz de tüm imkanlarımızı harcayıp bu işin mühendisliğini derinlemesine öğrenmeyi istedik ve galiba başardık. Uzun ve masraflı bir program sonucu testleri de başarıyla tamamladık. Tabii, böyle bir tekne saatte litre mazot yakıyor. 200 saat test yapınca harcadığımızı artık siz hesaplayın. Bu arada tekneyi birine satma şansımız oldu. Bu başarımız bizim 31 metrelik bir tekne siparişi almamızı da sağladı. Sonra da bu iş devam etti. Oğlum Kaan Onuk la dünyadaki önemli gördüğümüz tüm tasarım bürolarını dolaştık, sonunda Kaan dedi ki: Bu yat üretiminde çok iş yok, biz askerî tekne üretmeliyiz. Teknelerde, üst binanın arkasına konan stabilize platform fikri de oğlum Kaan Onuk a aittir. Doç. Mehmet Ali Baykal çok sevdiğim müthiş bir mühendis. İlk askeri tekne tasarımını Kıyı Merkezli Harekât adıyla Kaan ile birlikte ortaya koydular. Bu tasarımı müteakip Kaan ve arkadaşları şu anda bizim bildiğimiz Kaan Sınıfı, MRTP tasarımına girdiler. SSG: MRTP Konseptini bize biraz açıklar mısınız? EKBER ONUK: MRTP İngilizce Multi Role Tactical Platform teriminin kısaltması, Türkçe ye Çok Amaçlı Taktik Platform olarak çevrilebilir. Bildiğiniz gibi denizlerdeki yeni savaş ortamı kıyısal sular. Kıyı bölgesindeki tehditler mevcut sistem ve kuvvet yapısını güç durumda bırakıyor. Açık deniz gücünün yeteneklerine dayanarak kıyılarınızı kontrol edemezsiniz. Kıyının kontrolü, o amaca yönelmiş özel beceri ve kaynaklarımızı gerektiren bir hedef. 21. Yüzyılda kıyısal suları ve aynı zamanda açık denizlerin kontrolünü elde tutmak isteyen güçlerin platformlarının tasarımı için şu üç ana özellik üzerine odaklanması gerekiyor. Bu üç özellik bizim MRTP Programı mızın 3S i: Speed (Hız) Sea keeping (Denizcilik) Stealth (Hayalet özelliği: düşük iz seviyesi) Kısacası, Yonca Onuk olarak, MRTP modeli ile hem kıyılarda hem açık denizlerde görev yapabilecek, üzerinde gelişmiş silah sistemleri olan, denizciliği yüksek hızlı tekneleri öngördük. Bildiğiniz gibi denizlerdeki yeni savaş ortamı kıyısal sular. Kıyı bölgesindeki tehditler mevcut sistem ve kuvvet yapısını güç durumda bırakıyor. Açık deniz gücünün yeteneklerine dayanarak kıyılarınızı kontrol edemezsiniz. Kıyının kontrolü, o amaca yönelmiş özel beceri ve kaynaklarımızı gerektiren bir hedef.

9 Bir Konuk Bir Söyleşi 1986 yılında Şakir le birlikte Yonca Teknik A.Ş. yi kurmuştuk yılında oğlum Kaan, bizim adımıza da bir şirket olmasını istedi. Ben de Yonca Teknik teki hisselerimi Şakir e devrettim ve Kaan la birlikte Onuk Taşıt ı kurduk. Daha sonra Onuk Taşıt ile Yonca Teknik aynı hisselerle ortak oldu. İşte Yonca-Onuk buradan doğdu da Kaan ı bir kazada kaybedince, herşeyin bittiğini ve işe devam etmemeyi düşündüm. Şakir bana çok kızdı, dedi ki: Bu Kaan ın projesiydi, nasıl yarıda bırakabilirsin. Böylece devam ettik. Bildiğiniz gibi daha sonra Ani Müdahale Botu işine girdik ve bu günlere geldik. SSG: Oğlunuz Kaan ın ileri görüşlülüğü sayesinde Ani Müdahale Botu işine girdiniz ve bugün geldiğiniz noktaya bakılınca çok da başarı olduğunuz görülüyor. Bu başarının sırrı ne? EKBER ONUK: Her işte belli ölçüde bir şans faktörü var. Biz kendimize bir alan seçtik, yüksek hızlı tekneler. Bu arada belirtmeliyim ki, Türkiye de kendi alanında Dünya lideri olduğunu iddia edecek başka hiçbir şirket yok, bir tek biz varız. Yani bugün otomobilde Maybach neyse, Bugatti neyse, hücumbotta da Onuk MRTP aynı şey. Ama bu bir şanstan ileri geldi. Sovyetler Birliği nin çöküşünden önce deniz güçleri NATO Donanması ile Sovyetler Donanmasının Norveç Denizinde kapışacağı ve nükleer denizaltıların devreye gireceği bir senaryo etrafında tasarlanmıştı. Ancak, bu küresel çatışma işi Sovyetler Birliği ile beraber bitti, çünkü onların böyle bir beklentisi yok artık. O zaman iş, döndü dolaştı kıyısal sulardaki harekâta geldi. Biz bir anda kendimizi çok ciddi bir talebin oluştuğu bir pazarda teknolojimiz ve bilgi birikimimiz hazır olarak bulduk. Bu da tabii işi katlayarak götürdü. Tabii ilk başta Savunma Sanayii Müsteşarlığı bizim projelerimizde ciddi bir inisiyatif aldı ve Ani Müdahale Botu Projesi nde Türk tasarımı bir tekneye şans verdi. Verdiği anda zaten iş kartopu gibi büyüdü. O dönemin Savunma Sanayii Müsteşar Yardımcısı Veysel YAYAN ın o günkü dirayeti, başarılı ama hücumbot olarak kanıtlanmamış bir tasarıma imkân tanıması çok önemliydi. Yani insanlar öyle veya böyle bir şekilde bu işe omuz verdiler. Ama bir yerde bir yerden başlamak lazımdı, SSM bize o gün o şansı sağladı. SSG: Yonca Onuk olarak kendinizi Türkiye gemicilik sanayiinin neresinde görüyorsunuz, Türkiye nin askeri gemi sanayinde geldiği noktayı nasıl değerlendiriyorsunuz? EKBER ONUK: Şu anda biz kendimizi gemicilik sanayiinin tam içinde kabul etmiyoruz, çünkü biz daha küçük altta bir segmentiz. Savunma ağırlıklı gemi üretimi 1994 senesinde Deniz Kuvvetleri Komutanlığı tarafından ilk defa Milgem (Milli Gemi) Konseptinin ortaya atılmasıyla başladı. O tarihte Deniz Kuvvetleri Komutanlığı bu işi bilen veya bildiği düşünülen insanları çağırarak böyle bir başlangıç toplantısı yaptı. O iş yavaş yavaş olgunlaştı. Geçen gün yeni inşa ettiğimiz teknelerden biri ile test seyiri yaparken Milgem in yanından geçtik, hakikaten çok güzel gemi olmuş, gurur duyduk. Milgem in sonar domunu Onuk BG olarak biz yaptık, özel bir imalatla. Çok da başarılı oldu. Türkiye gemicilik alanında şu anda ciddi bir güç ve fikir sahibi. Kendi tasarımı askerî tekneleri yapabiliyor. Yeni tip karakol botu bunlardan bir tanesi. Dolayısıyla Türkiye deki denizcilik sektörü kendi tasarımını üretir noktaya geldi. Şimdi burada önemli bir tespit yapmak lazım. Türkiye dünyadaki büyük askerî güçlerden bir tanesi ve bunun savunma sanayiine sağladığı ciddi bir yerel talep var. Bu yerel talep Türkiye deki savunma sanayiinin ortaya çıkmasına ve devam etmesine imkân vermiş. Türkiye nin aksine savunma teknolojisinde güçlü ancak küçük ülkeler (Isveç, Israil vs., gibi) iç pazarlarının darlığı nedeniyle ya yoğun devlet desteğiyle ayakta duran ya da dışsatıma fazlaca bağımlı ve dolayısıyla dünya dengelerinden etkilenen kırılgan denilebilecek sanayilere sahipler. Önceleri Türkiye deki savunma sanayiinden Türk Silahlı Kuvvetleri nin ortaya koyduğu ihtiyaçlar çerçevesinde tasarım veya üretim yapmaları istenmiş. Bu, büyük ölçüde teknoloji transferiyle olmuş. Ancak bir teknoloji aldığınızda bunu verenler birtakım Non Disclosure Agreement (Gizlilik Anlaşması) ile o alanda kendi teknolojinize, kendi tasarımınıza yönelme ve geliştirme şansınızın önünü kesiyorlar. Gururla belirtmeliyim ki günümüzde Türk savunma sanayii, bu çıkmaz noktadan özgün tasarıma atlamayı becerebilmiş. Türkiye de şu anda kendi tasarımını yapan birçok savunma şirketi var. TAİ Anka yı uçurduğunda biz de adeta havalara uçtuk.. Türkiye nin bundan sonra yapması gereken şey, Milgem gibi, Yeni Tip Karakol Botu gibi, bizim botlarımız gibi botları yaptıklarında Türk Silahlı Kuvvetleri nin ihtiyaçlarını değil, dünyada olabilecek en uç ihtiyaçları aşabilecek tasarımları geliştirmek ve bunları yapmak. Türkiye nin yerel pazarı böyle bir sektörü dünya liderliğine soyunduğunda ayakta tutmaya müsaade edecek durumda. Dolayısıyla biz hedeflerimizi yüksek tutmak zorundayız. Bu bize yeter lafını bir kenara bırakmak zorundayız. Bu bizim için de önemli: Günün birinde elimizdeki güçlerin Akdeniz in herhangi bir noktasında veya göreve gittikleri bir yerde yakınımızdaki bizim tehdit diye varsaydığımız küçük ülkeler yerine çok ciddi bir düşmanla o an için karşılaşabileceğini farz etmeliyiz. Bunu anlamamız lazım. Benim bir arkadaşım var, Amerikan 109 uncu piyade alayının başında, Körfez savaşında Kuveyt City ye Chenowth Fast Attack Vehicle larla ilk girenlerden Binbaşı Bill Weber, aynı zamanda otomobil yarışçısı. Bill beni 1993 senesinde bir toplantıya götürdü, konu Special Operations and Low Intensity

10 SAVUNMA SANAYİİ GÜNDEMİ 09 Conflict. Top Gun filmini de gördüyseniz oradan hatırlarsınız, bir yerde, günün birinde sizin bir geminiz veya bir uçağınız hoşlanmadığınız bir ülkenin gemisi veya uçağıyla veya onların hoşlanmadığı bir bölgede karşılaşabilir. Bu o kadar sıcak bir noktaya gelebilir ki o anda birisi tetiğe dokunabilir. Şimdi biz tasarımcı olarak o tetiğe dokunulduğu anda nitel üstünlüğe sahip aracın bizim askerimizin elinde olmasını istiyoruz. Çünkü Mehmetçik bizce dünyanın en kıymetli şeyi. Biz buna göre tasarım yapıyoruz, Türkiye de savunma sektörünü bu yönde şekillendirmek zorunda. Şimdi, hep otomobile dönüyoruz ama, savunma sektörü ilginç bir yer; Formula 1 seviyesinde teknolojiye sahip. Formula 1 de birinci, ikinci, üçüncü çıkıyor kürsüye, hepsine birer mükâfat veriyorlar. Ama savaş alanında birinci kürsüye çıkıyor, ikinci ve üçüncüyü öldürüyor. Dolayısıyla ikinci iyi olma şansı yok, böyle bir ödül de yok. Dolayısıyla bir SAT botunu veya benzer bir botu tasarladığımızda veya bir MRTP 29 bir Europatrol 250 ile karşı karşıya geldiklerinde benimkinin iyi olduğunu bilmek zorundayım. Çünkü o botun içindeki insanlar benim için çok daha kıymetli, ben oraya gitsem o kadar önemli değil. Ben kendi riskimi alabilirim ama, o çocukları riske atma şansına sahip değilim. Dolayısıyla Türkiye nin artık bundan sonraki teknolojik hedeflerini bu şekilde koyması lazım: Savaş alanında nitel üstünlük. Tabii bu, tasarımı/aracı sizin yetiştirdiğiniz gençler yapmışsa bu herşeyden önemli. Ben otomobil yarışçılığı yaptım, podyuma çıktım, kupa aldım çok keyifli, çok güzel bir şey. Ama sizin yetiştirdiğiniz bir yarışçı, sizin çocuklarınız podyuma çıktığı zaman çok daha büyük bir keyif alıyorsunuz, gurur duyuyorsunuz. SSG: Bahsettiğiniz hususlar sürdürülebilirlik içinde çok önemli, öyle değil mi? EKBER ONUK: Kesinlikle. Biz şu anda bu sektörde dünya lideriyiz. Bazen ben sporculardan çok güzel şeyler öğreniyorum. Boston Celtics in efsane basketçisi Larry Bird, herhalde NBA tarihinde en fazla üçlük atan kişi. Larry Bird e bir röportajda bu başarısının sırrını sormuşlar. Larry Bird de demiş ki: Antrenman saati bittikten sonra iki tane yardımcımla çeşitli yerlerden üç sayı çizgisi gerisinden 500 tane atış yapıyorum. O zaman gazeteci tekrar sormuş: Bu çalışmadan sonra rahat bir şekilde tatmin olmuş olarak eve gidiyorsunuz, öyle değil mi? Larry Bird cevap vermiş: Kesinlikle hayır, biliyorum ki başka bir yerde, başka birisi Larry Bird ü geçmek için 500 den fazla atış deniyor zaten. Dolayısıyla bizim bu liderliğimizin bizi aldatmasına imkân vermemek lazım. Biliyoruz ki bir yerde, bir tasarım ofisinde birileri bizden iyi bir şey yapmak için uğraşıyor. Bu çok rekabetçi bir alan SSG: Anahtar kelime Rekabetçilik. EKBER ONUK: Tabii. Dolayısıyla biz de rakiplerden hızlı öğrenerek bu üstün seviyemizi korumaya çalışmak zorundayız. SSG: İşin sırrı bu diyorsunuz? EKBER ONUK: Başka bir çaresi yok. SSG: Hem sivil hem de askerî alanda tekne üretiyorsunuz. Sürdürülebilirlik açısınından çifte kullanım dual use faydalı mı? EKBER ONUK: Sivil alanda pek bir şey üretmek istemiyoruz. Askeri alanda çok ciddi bir talep var. Dual use dediniz, biz bunu yapıyoruz, örnek vermek gerekirse Hollandalı bir işadamına MRTP 20 nin su altı formunu kullanarak 60 Knot hızında gidebilen bir yat yaptık adı Hot Chocolate. Yat yaptığınız zaman, bir kere teknenin sahibi genelde başarılı bir iş adamı ve çok parası var. Her şeyi bildiğini zannediyor. Geliyor size teknik olarak sizin aklınızın ermediği, yatmadığı bir şeyler söylüyor. Onunla bir savaş veriyorsunuz. Ondan sonra aradan bir süre geçiyor, hanımıyla geliyor, hanımı Oraya şunu isterim, buraya bunu isterim, tabak, çanak böyle deyince iki şuttan birini gol yiyorsunuz. En büyük problem bu Şakir Hot Chocolate ı bitirirken son iki ay tersanede yattı. Ben istemiyorum, sen ne yapıyorsan yap dedim. O çok seviyordu bu işi, bana kızmadı tekneyi bitirdi. Sonunda Hot Chocolate ı yaptık, verdik, herkes çok mutlu oldu, ama Dual use çok akıllı bir şey değil esasında. SSG: Demek ki sizin için öncelikli alan savunma sektörü. EKBER ONUK: Evet, biz Savunma Sanayi Müsteşarlığıyla iyi bir çıraklık dönemi yaşadık, iyi bir eğitim geçirdik. Bu eğitim çok önemli: Hindistan da şu anda Oil and Natural Gas Corporation nın 23 teknelik bir ihalesi var, MTRP 24 ile orada yüksek bir şansımız var. Bu ihalelerde, dünyada tekne üretiminde önde giden firmaların (Örneğin, Norveçliler in), SSM nin bize öğrettiği disiplinde teklif vermeye hazır olmadığını açık olarak gördük ve mutlu olduk. Dual use dediniz, biz bunu yapıyoruz, örnek vermek gerekirse Hollandalı bir işadamına MRTP 20 nin su altı formunu kullanarak 60 Knot hızında gidebilen bir yat yaptık adı Hot Chocolate. SSG: Gerçekten mi?.. EKBER ONUK: Teklife Çağrı Dosyaları konusunda Amerikalıların biraz fazla bürokratik ama iyi bir standardı var Fast Response Cutter B ihalesinde bunu gördük. Singapur da bu konuda iyi, ancak diğer ülkeler sanki biraz amatör. Çünkü çok yüksek cirosu olmayan bir alan. Bu konuda SSM nin bize ciddi katkısı oldu. Çok önemli şeyler öğrendik ve bu sistem içerisinde her ne kadar SSM büyük alıcı, biraz da müşkülpesent de olsa başından neyin ne olduğu iyi tarif edildiği için projenin arkasının selametle gittiğini gördük, yaşadık. Halihazırda, birtakım ticari hizmet tekneleri de yapmaya başladık. Ama şu an askerî pazar bizi ciddi bir şekilde doyurabilecek gibi. Teknelerin boylarını yükseltiyoruz, yeni MRTP 42 bir cep korveti: 57mm programlanabilir mühimmatlı topu taşıyor, arkasında iki tane dörtlü Harpoon Block 2 bataryası var. MRTP 42 de Aselsan ın AMICOS savaş yönetim sistemini kullanmayı planlıyoruz, botun tasarımında epey ileri noktadayız. Hedefimiz, 45 metrelik bir tekneyle 550/600 tonluk bir hücum-bot/ korvetin performansını, aşağı yukarı üçte bir platform fiyatına yakalayabilmek ve tabii müthiş bir hız/manevra avantajı sağlamak. Üstelik kompozit yapı olduğu için stealth olma avantajı da olacak. Bu şekilde çıtayı yükseltiyoruz. Hedefimiz, bu alanda da önümüzdeki birkaç sene içerisinde yüksek süratli hücumbot üreten Alman tersanelerinin önüne geçmek. SSG: Hedeflerinizden bahsettiniz, hedeflerinizi nasıl belirlersiniz? Yonca-Onuk karar alma süreci nasıldır? Biraz anlatır mısınız?

11 Bir Konuk Bir Söyleşi Hedeflerimizi nasıl belirliyoruz. Yonca-Onuk Ortaklığı hedeflerini seçerken aslında birbirine ters düşen iki prensibi uyguluyor: Bunlardan birincisi sanayi devi Dow un uyguladığı SMART Goals (Akıllı hedefler) sistemi: SMART aslında beş kelimenin baş harflerinden oluşuyor. Hedeflerimizin: Specific: Spesifik, açık ve seçik tarif edilmiş Measurable: Ölçülebilir Achievable: Başarılabilir, yapılabilir Relevant: Şirket için anlamı olan Trackable: İzlenebilir olmaları gerekiyor. Yonca Onuk Yönetimi hedef seçerken bu çok temkinli ve akılcı yolu muhakkak uygular. Ancak Yonca-Onuk Ortaklığı bir sanayi devi gibi her şeyi mantıklı yapma lüksüne çoğu zaman sahip değildir. Belli bir hızı, büyümeyi yakalayabilmek için bazen risk almak, ciddi risk almak gerekebilir. İşte bu yüzden tüm SMART hedeflerimizi bir de ünlü yarışçı Mario Andretti nin Herşey kontrol altındaysa yeterince hızlı değilsindir kabulüne göre tekrar gözden geçirir ve risk alırız. SSG: Ekber Bey, konuşmanızın bir bölümünde Hindistan daki ihaleden bahsettiniz, Dünyanın hangi ülkelerinde ürettiğiniz hücumbotlar görevde? İhracattaki başarınız altında hangi unsurlar yatıyor? EKBER ONUK: Şuanda Dünyanın altı ülkesinde hücumbotlarımız görevde. Belirtmeliyim ki, Türkiye deki projeler bizi ayakta tuttu ve bize ciddi bir Ar-Ge imkânı tanıdı. Biz önce eleman alma ve yetiştirme konusunda değişik bir yöntem uyguladık. İTÜ nün ve Sakarya nın öğrenci projelerini destekledik ve destekliyoruz. Örneğin; İTÜ lü öğrencilerle Amerika daki Solar Splash (Güneş enerjili tekne yarışması) yarışmasında bir Dünya ikinciliği ve bir Dünya üçüncülüğü aldık. Bu projelerde çalışan çocukları, tasarım yeteneklerini, el becerilerini, işe asılmalarını gördükten sonra ekibimize dâhil ettik. Bu arkadaşlar bizim için çok önemli bir yüzde oldu. Yani elemanın sizi seçmesi lazım, sadece öz geçmişe bakarak eleman alamazsınız. Dolayısıyla hedeflerinizi paylaşan genç insanlar olunca biz de onların sayesinde yüksek tempoda çalışıyoruz. Sabancı Üniversitesi nin Rektörü Profesör Nihat Berker benim okul arkadaşım. Nihat iki kere Nobel Fizik Ödülü ne aday oldu. Onunla birlikte seneler evvel koyduğumuz bir prensip var: Dedik ki: Biz ekibimizi çok çalıştıracağız. Bizde işten akşam de ayrılmak yok, ben Kalacağız arkadaş dediğim zaman, Sinemaya kız arkadaşımla gideceğim filan yok, saat e kadar, ye kadar arkadaşlar orada kalırlar. Ama biz de arabamıza atlayıp gitmeyiz, biz de aynı şekilde onlarla o tempoda çalışırız. Bu arada da tabii önemli olan şey, ekibin motivasyonunu bozmamak için güler yüzü eksik etmemek. Daima ekibin yanında olduğunuzu hissettirmek lazım. Bir de önemli bir şey, hiç kimseye kin tutmayız, herkese hatasını telafi etme, hatanın ne olduğunu anlama ve bu hatanın tekrarlanmaması için şirkete bunu bir prosedür olarak kazandırma hakkı veriyoruz. Bu, Japon ailesinin, Toyota nın uyguladığı meşhur Hansei Prensibi. Bunu her zaman uyguluyoruz. Başarı için böyle bir çalışma temposu gerekli. Biz Türkiye nin bize müthiş bir kâr marjı getirmesinin doğru olmadığını düşünüyoruz, Ayrıca Türkiye ye bağlı kalmamamız gerektiğinin de ONUK MRTP33 (Kaan33 Sınıfı) farkına vardık. Bunun için de ihracata yöneldik. Euronaval a ilk katılan ve uzun süre tek katılan Türk şirketi biz olduk. Euronaval a altı kere katıldık. Ihracat çalışmalarımız hep öncelikliydi. İlk ihracat projemiz, Pakistan Özel Kuvvetleri ne iki tane VBSS botu satmak oldu. VBSS özel harekâtçıların kullandığı bir harekat tarifi, İngilizce Visit, Board, Search, and Seize nın kısaltması, yani özel harekât botu, bir tekneye yanaşıyor, özel harekatçılar tekneye çıkıyor, tekneyi arıyor ve sonunda tekneye el konuluyor. Bu satıştan sonra, Pakistan la olan ilişkilerimiz daha iyi bir noktaya geldi, onlara iki tane de MRTP 33 verdik. MRTP 33 ler Harpoon Block 2 veya Çin C705 güdümlü mermi taşıyabilecek patentlediğimiz ONUK katlanabilir lançer platformuyla teçhiz edilmiş, güdümlü mermi taşıyan tekneler. Hindistan Savunma Bakanı Bu botlar bölgedeki dengeyi değiştirdi diye bir gazeteye beyanatta bulunmuş, o kupür bende var. Biz inanıyoruz ki Bir grup sırtlan çok güçlü bir aslandan daha etkilidir. Gürcistan a 1 tane MRTP 33 ve bir adet MRTP 20 sattık. Tabii üzerlerinde Aselsan stabilize taretle. Bu arada Aselsan ekibini epeyce de hırpaladık, çocuklar büyük bir nezaketle ne istersek yaptılar, biz de elimizde stabilize taretle ilgili ne varsa onlarla paylaştık. Sonunda Aselsan STOP ve STAMP stabilize taretlerini yaptı. Artık Yonca Onuk Ortaklığı olarak Aselsan ın silah ve sistemleri olmadan hiçbir teklif vermiyoruz. Bu arada; Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü nün talepleri doğrultusunda MRTP 16 yı geliştirdik. MRTP 16 da 2x beygirlik motor öngördük, hedefimiz 70 knota ulaşmaktı. Nitekim Gümrük knota ulaşabildi. Bu proje bize çok önemli bir ihracat imkânı sağladı. Abu Dhabi denizdeki petrol tesislerini korumak için özel bir güç oluşturmaya karar vermiş. Kuvvetin adı da Critical National Infrastructure Authority CNIA. Petrol Abu Dabi nin en büyük gelir kaynağı ve üretimi korumak hayati önem taşıyor. Dünyanın bir çok ülkesini gezmişler, hedefleri knot gidebilen, silah taşıyabilen, iyi denizciliği olan bir platform. Türkiye ye geldiler, Gümrük 413 ü test ettiler, Tamam arkadaş, biz bu botu alıyoruz dediler, hiç ihalesiz. Abu Dhabi ile 34

12 SAVUNMA SANAYİİ GÜNDEMİ 11 ONUK MRTP 16 botluk bir kontrat imzaladık. Halihazırda 8 bot orada görevde ve üretim devam ediyor. Bu botların üzerinde Aselsan ın stabilize taretleri var. ASELSAN ın ilk 7 bottaki tareti normal 12,7mm idi, diğerlerinde gelişmiş STAMP lar. Buradaki silah General Dynamics in GAU 19 u. Dakikada mermi atıyor, GAU 19 3 namlulu bir 12,7. Korkunç bir tahrip gücü var, dünyada birçok stabilize taret üreten şirket var, hiçbirisi bu GAU 19 u zapt edememiş, ama ASELSAN bunu becerdi. Ve bunun sonucu olarak Aselsan, Birleşik Arap Emirlikleri ile 125 milyon euroluk bir kontrat imzaladı. Bizim bütün botlarımıza bunları verecekler, ayrıca CNIA nın diğer botları da ASELSAN taretleri ile teçhiz edilecek. SSG: Aslında söylediklerinizden çok değerli ve güzel bir şey çıkıyor. Sürdürülebilirlik tek başına olmuyor, dayanışma da önemli Başka bir firmayı da yanınızda taşıyarak, onun da ayakta durmasına fayda sağlamış oluyorsunuz. EKBER ONUK: Bizim elimizde ASELSAN gibi tane Ar-Ge mühendisi yok. ASELSAN daki bu potansiyeli kullanmak gerekiyor. Ben Ekber Amca olarak bağırıp çağırınca bana Evet diyorlar, saygı gösteriyorlar, ben de onlara bir şeyler yaptırtabiliyorum. Sonunda ASELSAN bana dünyadaki diğer üreticilerin elindekinden daha iyi sistemler verebiliyor. Ben bu sistemleri botumun üzerine koyup daha iyi bir çözüm, yani diğerlerine nitel bir üstünlük sağlayacak ekipmanı verebiliyorum. Bu, ASELSAN la yaptığımız sinerjinin bir parçası. Şimdi ROKETSAN ı da bu işbirliğine dahil etmek istiyoruz, örneğin UMTAS (Uzun Menzilli Tanksavar) neden MRTP 16 lerde kullanılmasın? Şöyle söyleyeyim: Ekber Amca olmak bir yerde çok avantajlı. İnsanlar ben bağırıp çağırınca bunun kişisel olmadığını biliyorlar, hedefleri biliyorlar, benim tasarım yapabilen Türk savunma şirketlerini ne kadar öne çıkardığımı biliyorlar. Onun için, kızmadan çalışıyorlar. ASELSAN bana dünyadaki diğer üreticilerin elindekinden daha iyi sistemler verebiliyor. Ben bu sistemleri botumun üzerine koyup daha iyi bir çözüm, yani diğerlerine nitel bir üstünlük sağlayacak ekipmanı verebiliyorum. Bu, ASELSAN la yaptığımız sinerjinin bir parçası. SSG: Tabii, bu millî duygulara sahip olmanın bir sonucu. Hani tabii ki ticari hesaplar, şunlar, bunlar muhakkak olacak ama, teknelerinize çok daha kabul görmüş, hiçbir risk taşımayan başka bir silah sistemi de koyabilirdiniz. Burada millî düşünce çok önemli. EKBER ONUK: Bak, buradaki arkadaşlarımızın belki bir kısmı, belki sizler ASELSAN daki tanıdığım çocukların önemli bir kısmı, batının iddialı okullarında lisans, yüksek lisans, doktora yaptı. Hiçbirimiz sınıfın sonuncusu değildik. Genelde Türk öğrenciler, yurtdışında çok başarılı. SSG: Evet, doğru. EKBER ONUK: Dolayısıyla o sınıfta benim altımda olan bir İtalyan mühendisin veya bir Fransız, İngiliz mühendisin benden iyi tasarım yapacağını niçin kabul edeyim ki, böyle bir şey yok ortada. Bize sadece hedef göstermek gerekiyor. Türk insanına bir hedef verildiğinde yapamayacağı hiçbir şey yok. Aselsan benim onlara verdiğim hedefleri benimsiyor çünkü biz ASELSAN ın bir ölçüde pazarlaması gibi çalışıyoruz. Bu insanlar bize ciddi bir tolerans gösteriyor, çizmeyi aşsak bile yaptığımız işlerde arkamızda duruyorlar. Ama dediğim gibi Aselsan ın elinde tane mühendis var, neler yapabileceklerini anladılar, benim onlara gösterdiğim hedeflerden sonuç çıktığını gördüler.. Bizle beraber yaşadıkları en büyük ihracat kontratını yakaladılar. Abu Dabi kontratı... Bunun arkası da gelecek, çok daha büyük işler bizi bekliyor. SSG: Başarılarınızdan dolayı sizi kutluyoruz. Buraya gelmek kolay bir şey değil biliyorsunuz. Özellikle başarılarınıza diğer Türk Firmalarını da eklemeniz bizi çok etkiledi. EKBER ONUK: Bendeki ekip işin anahtarı: Murahhas Azamız Mehmet Ali Güler Amiral ile neredeyse on altı senedir birlikte çalışıyoruz. Genel müdürümüz Tayfun Tansan amiral var, 2 yıldır bizimle. Dr Özbaykal, Orhan Albay, hepsi, hâlâ kendilerini üniformalı zannediyorlar. Dolayısıyla herhangi bir proje masaya geldiğinde, biz de aynı şekilde düşünüyoruz ama benim ekibimden hiç kimse Türkiye nin çıkarları aleyhine bir şey düşünebilecek durumda değil, zaten öyle şartlanmışlar. Yani bizim firkateynimize bir güdümlü mermi isabet ettiğinde niçin biz de kilitlenip oraya bir tane atamadık diye birlikte düşünüp hırslanıyoruz hâlâ. Bunları düşünüp de bir insanın sinirlenmemesine imkân yok. Yani benim büyük dedem Mareşal Kurt İsmail Paşa Ruslara karşı savaş kazanmış. Dedem İzmir e ilk giren Süvari Alayının Komutanı. Anneannemin babası Ertuğrul Firkateyninden kurtulmuş tek subay. Daha sonra Bahriye İmalat Reisi olmuş. Hep onların hikayelerini dinledik çocukluğumuzda. Dolayısıyla başka bir yere bakmamız mümkün değil ve işin iyi tarafı şu ki yetiştirdiğimiz çocuklar bizden daha hırslılar: Benim ekibimde Kaan ın 6 tane arkadaşı var. Bu çocuklar on bir-on iki yaşından beri, ben otomobil yarışçılığı yaptığım ve işim onlara eğlenceli geldiğinden hep bizim evdeydiler. Ben bunların hepsini eğite eğite bir noktaya getirdim ve 1997 senesinde Kaan dan sonra 6

13 Bir Konuk Bir Söyleşi Gelelim Savunma Sanayii Sektörüne, sektöre genel olarak bakarsak, başlangıçta Türkiye nin savunma ihtiyaçlarını gidermeye yönelik olan planlar, artık dışsatıma ağırlık verme eğiliminde: Bunu yeni SSM TÇD lerinde (Teklife Çağrı Dosyalarında) dışsatım talebi olarak görüyoruz. Türk savunma sanayiinin başarısı büyük ölçüde geleceği nasıl planlayacağına bağlı. Değişen hedefleri özetlersek: ONUK MRTP42 Fast Attack / Missile Craft tane yirmi üç yaşında sıfır tecrübeli çocukla başladık bu işe. İşte asıl başarı bu: Onları siz yetiştiriyorsunuz ve onlar müthiş şeyler yapıyor. Yonca Onuk olarak şirketimize çok tecrübeli eleman almıyoruz, bizdekiler hep okuldan yeni çıkan gençler ve bizim gibi yoğurt yiyen adamlar. Başka türlüsünü zaten bünye kabul etmez. Onun ötesinde, Malezya da birtakım çalışmalarımız var. Orada Türkiyedeki MKE gibi devlete ait, Boustead Heavy Industries ile birlikte ortak bir şirket kurduk. Adı BYO Marine (Boustead Yonca-Onuk Marine), bu şirket Malaysian Maritime Enforcement Agency yani Malezya Sahil Güvenlik Komutanlığı ile bir sözleşme imzaladı. Malezya için 10 adet MRTP 16 üretiyoruz. Hedefimiz Malezya da MRTP 20, MRTP 24, MRTP 34 ve MRTP 42 yi de üretmek. Maleyza dan bütün Asya Pasifik piyasasını beslemek istiyoruz. Ayrıca, Mısır Deniz Kuvvetleri bize 6 tane MRTP 20 sipariş verdi. Onların üzerinde de Aselsan Advanced STAMP lar olacak. Mısır için üretilen ilk bot kalıptan çıktı, ikinci bot da onun arkasından geliyor. Şu anda Yonca Onuk olarak senede 3 tane MRTP 33/34, senede 6 tane MRTP 24, senede 10/12 tane MRTP 20 ve 16 tane MRTP 16 üretebilecek kapasitedeyiz. Ümit ediyoruz ki, önümüzdeki günlerde bu kapasiteyi dolduracağız. SSG: Bitirirken Yonca Onuk olarak bundan sonraki hedefleriniz ne? Ve sizce Savunma Sanayiinin hedefleri ne olmalı? EKBER ONUK: Yonca ONUK olarak uzmanlık gerektiren kompozit alanlarında da ciddi çalışmalar yapmak istiyoruz. Örneğin, ONUK BG olarak MILGEM Korvetleri ve Engin Sınıfı Mayın Avlama Gemileri için sonar domu tasarladık ve ürettik, ürettiğimiz sonar dom Engin Sınıfı gemilerin, orijinal sonar domundan çok daha ötede bir performansa sahip. Diğer hedefimiz, kompozit teknolojisini MRTP 42 gibi, 45 metre veya daha ötesine taşımak. Daha önce de bahsettiğim gibi bu konuda çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Çevremizde olan biteni dikkate aldığımızda kuvvetlerimizin eskiden hesaba kattığımız sınırlı güçteki tehditlerle değil, olabilecek en güçlü düşmanla karşı karşıya gelmesinin büyük bir olasılık olduğunu görürüz. Bu da Türk savunma sanayiinin çıtayı çok yükseltmeye ve öne geçmek için kendi teknolojisini yaratmaya mecbur olması demektir. Dünyada üretildiği veya üretileceği bilinen ürünlerden daha iyi olmayı hedefleyen (ve bunu sağlayabilen) ürünlerle, fiyat olarak da doğru konumlandıklarında, dış pazarlarda rekabetçi olunacağı açıktır. Ayrıca dünyada oluşan fırsat ve talepleri önceden algılayarak istenen ürünleri rakiplerden önce hazır etmenin veya özgün çözümler yaratabilmenin savunma sanayimizin esas hedeflerinden biri olması gerekiyor. Yine bir büyük basketbolcu Michael Jordan ın NBA Hall of Fame e kabul edildiği gün söylediği gibi sınırlar da korkular gibi kendi yarattığımız bir yanıltı ( Limits like fears are just an illusion ) olduğunu biliyoruz. Kendimize sınır koymaktan kesinlikle vazgeçmeliyiz, biz takımımızı bu inanç etrafında odaklıyoruz ve başardıklarını da keyifle görüyoruz. Bana bu içten düşüncelerimi ifade etme şansını verdiğiniz için teşekkür ederim.

14 SAVUNMA SANAYİİ GÜNDEMİ 13 Geri Dönüşü Olmayan Yol... Savunma Sanayii Neden Önemlidir? Berlin duvarının yıkılması, Doğu-Batı Bloku arasındaki denge ile tehdit algılamaların değişmesi ve hemen ardından 11 Eylül olayı şunu gösterdi ki; dünyada savunma ve güvenlik tarifleri ve referansları değişse de savunma ve güvelik konularının önemi ve etkisi, uluslararası ilişkilerin şekillendirilmesi özellikle de bölgesel ve küresel dengeler noktasında artarak devam ettirecektir. Son dönemde Kuzey Afrika da başlayıp Ortadoğu yu etkisi altına almaya başlayan değişim rüzgarları da değişmeyen tek şeyin değişim olduğunu bir kez daha ortaya çıkardı. Jeopolitik resme bakıldığında gerek soğuk savaş döneminde, gerek 11 Eylül sürecinde gerekse son dönemdeki gelişmelerde Türkiye, bütün süreçlerin ve gelişmelerin merkez ekseninde konumlanmak zorunda kalmıştır. Son dönemde uygulanan bölgesel ve küresel dış politika, Türkiye nin sağlam bir savunma yapılanması içinde olması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu savunma yapılanmasının elbette en önemli unsuru güçlü bir Silahlı Kuvvetler olmakla birlikte, bunun tamamlayıcı unsuru da teknoloji üreten bir savunma sanayiidir. Bu çerçeveden bakıldığında savunma sanayii her zaman stratejik bir unsur olmuştur ve olmaya devam edecektir. Bundan dolayı da savunma sanayiinin teknoloji üreten ve bunu geliştirebilen bir tabanda yapılanmasına dair strateji ve politikaların uygulanması ülkemizin bekası açısından vazgeçilmez bir gerekliliktir. Bütün bunların yanında savunma sanayiinin yarattığı ekonomik değer, kalifiye istihdama katkısı, bilim ve eğitim dünyasındaki pozitif etkileri de göz önüne alındığında önemi iç kamuoyu açısından da anlaşılır olmaktadır. Nasıl Başladık? Elbette savunma sanayiindeki ilk yapılanmalar olarak 1970 li yıllardaki girişimler akıllara gelmektedir. Bunun devamında, 1985 yılında Savunma Sanayii Müsteşarlığı nın kurulması ve ardından başlatılan büyük çaplı modernizasyon projeleri ile ortaya çıkan kurgu ilk başlangıç olarak kabul edilse dahi, bu yapı 90 lı yılların ikinci yarısından itibaren çeşitli iç ve dış sebeplerden dolayı ivmesini kaybetmiştir. Bugün içinde bulunduğumuz sürecin başlangıcını ise Mayıs 2004 Savunma Sanayii İcra Komitesi Toplantısı olarak almak herhalde doğru bir seçim olur. Bu toplantıda, uzun yıllar boyunca farklı model denemeleriyle sürdürülen ancak istenilen sonuçlar alınamamış olan İnsansız Hava Araçları, ATAK Helikopteri ve Tank Projelerinde hazır alım/ lisans altında üretime dayalı modeller iptal edilerek, yurtiçi çözümler üretmeye imkan verecek kararlar alınmıştır. Alınan bu kritik kararlar yeni stratejinin de ilk çerçeve ve şablonunu hem yurtiçi hem de yurtdışı paydaşlar için ortaya koymuş; devamındaki birçok farklı projede aynı strateji uygulamaya konulmuştur. T-129 (ATAK)

15 Sürdürülebilirlik ve Rekabetçilik Bu sürece rakamlar noktasından baktığımızda resim daha net ortaya çıkmaktadır yılında 1.3 Milyar $ olan savunma sanayii cirosu 2010 yılında 2.7 Milyar $ a; 196 Milyon $ olan ihracat 853 Milyon $ a; %25 olan TSK ihtiyaçlarının yurtiçinden kaşılanma oranı ise %52 ye yükselmiştir. Bununla beraber sektördeki istihdam ve Ar-Ge harcamaları gibi diğer faktörlerde de benzeri bir artış eğilimi gözlenmiştir. Bu rakamlara bakıldığında sektörde topyekun bir gelişme olduğunu söylemek mümkündür. Nasıl Gelişti? ATAK, İHA ve TANK Projelerinin devamında gelen birçok projede benzer yaklaşım uygulamaya konulurken, bu stratejiyi daha kalıcı hale getirmek ve sektörün tüm paydaşlarıyla yön birliğini temin etmek üzere 2005 yılında yıllarını kapsayacak Stratejik Plan hazırlık çalışmaları başlatılmış ve sonucunda 4 Stratejik Amaç etrafında şekillenen bir plan ortaya konmuştur: 1. Tedarik Sürecinin Etkinleştirilmesi 2. Özgün Çözüm Üreten Sanayi 3. Uluslar Arası İşbirliğinin Geliştirilmesi 4. Kurumsal Yapının Etkinleştirilmesi Söz konusu bu plan çerçevesinde ortaya konan Performans Programı, Yıllık Faaliyet Raporu, Uygulama Stratejileri ve Gerçekleşmeleri, Savunma Sanayii Sektörel Strateji Dokümanı, İhracat Stratejisi, Teknoloji Yönetim Stratejisi dokümanlarına ve yıl sonu gerçekleşmelerine bakıldığında ortaya konan hedeflere büyük oranda erişildiği görülmektedir. ANKA (İnsansız Hava Aracı) 2011 yılı sonunda tamamlanacak olan birinci Stratejik Planın yerini alacak olan Stratejik Planı çalışmaları iki yıllık bir hazırlık sürecinden sonra nihayetlenmiştir. Birinci planlama döneminden elde edilen tecrübeler, yurtiçi ve yurtdışı savunma sektöründeki gelişmeler, çok geniş bir paydaş kitlesi ile yapılan mülakatlar çerçevesinde olgunlaştırılan Stratejik Planı yine 4 Stratejik Amaç etrafında şekillenmiştir. 1. Sürdürülebilir & Rekabetçi Sanayi 2. Savunma & Güvenlik Teknolojilerinde Yetkinlik 3. Program Yönetiminde Olgunluk 4. Değer Yaratan, Değer Gören Çalışanlar Yakın bir zamanda kamuoyu ile paylaşılacak olan yeni planda asıl kurgu Sürdürülebilirlik ve bunun en önemli iki unsuru olan Sanayi Derinliği ve Teknolojik Yetkinlik çerçevesinde yapılmıştır. Diğer önemli konu olan Program Yönetimi yaklaşımı da ayrıca ele alınmış olup, bugün gelinen noktadan 2020 li yıllara daha sağlıklı ve gelişerek gitmek için yapılması gerekenler ve uygulanması gereken politikalar ortaya konumuştur. Bugün Neredeyiz? 2011 yılı sonunda tamamlanacak olan birinci Stratejik Planda ortaya konan hedeflerin büyük ölçüde karşılanmasının yanında, 2004 yılından sonra projelendirilen birçok ihtiyaçta da önemli kilometre taşları geçilmiştir. Savunma sektörünün ciro, istihdam, ihracat, Ar-Ge rakamlarındaki iyileşmeler ve Stratejik Plan PARS 8x8 Seyyar Yüzücü Hücum Köprüsü hedefleri temelinde elde edilen başarıların görsel hale geldiği; diğer bir deyişle ete kemiğe büründüğü yer Mayıs 2011 tarihlerinde İstanbul da yapılan İDEF Fuarı olmuştur. Bugüne kadar kağıt üzerinde anlatılan ya da laboratuvar ortamlarında ortaya konabilen birçok projede, önemli süreçlerden geçildiği hatta yerli yabancı kullanıcılara teslimatlar yapıldığı görülmüştür: Kara Sistemlerinde; Mayına Karşı Korumalı Araç (Kirpi), Seyyar Yüzücü Hücum Köprüsü, 6x6 ve 8x8 araçlar, ALTAY Tankı, Deniz Sistemlerinde; MİLGEM, Süratli Çıkarma Gemisi, Yeni Tip Karakol Botu, Sahil Güvenlik Arama Kurtarma Gemisi, Sahil Güvenlik Botları, Hava Sistemlerinde; ANKA İnsansız Hava Aracı, Taktik İnsanız Hava Araçları, ATAK Helikopteri, C-130 Nakliye Uçağı Modernizasyonu, T-38 Uçakları Modernizasyonu, İnsansız Helikopterler, Hürkuş Eğitim Uçağı, Roket-Füze Sistemlerinde; UMTAS, OMTAS, CİRİT, HGK ve diğerleri, Elektronik ve Haberleşmede; Hedefleme Podları, Simülatörler, Tank ve Gemi Komuta Kontrol Sistemleri, Elektronik Harp Sistemleri, Radar Sistemleri ve diğer birçok alt sistemler, Türk Savunma Sanayinin ulaştığı noktayı göstermesi açısından son derece önemlidir. Diğer önemli nokta ise sadece bilinen büyük

16 SAVUNMA SANAYİİ GÜNDEMİ 15 oyuncuların değil, yan sanayi ya da KOBİ olarak sınıflandırabileceğimiz birçok irili ufaklı firmanın da ortaya ana sistemleri destekleyen veya bütünleyen ürünler ortaya koyması olmuştur yılları arasında savunma sanayimizdeki büyüme rakamları dünya ile karşılaştırıldığında, daha iyi bir performans sergilenmiştir. Bununla birlikte, bu büyüme kendi içinde analiz edildiğinde; TAI ve ASELSAN başta olmak üzere, Ana Yüklenici olarak nitelendirdiğimiz firmalardaki büyümenin ön plana çıktığını görmekteyiz. Birikmiş proje stokunun eritilmesi ve bunların yerli sanayiye aktarılması sürecinde, büyük firmalarımız üzerindeki proje yükünün ve dolayısıyla ciroların artması doğal bir sonuç olmuştur. Yukarıda bahsedilen projelere ve bu projelerde gelinen aşamalara bakıldığında, sanayimizin başarısından bahsetmek doğru olacaktır. Devlet tarafı olarak, projelerin planlanması ve bunların yurtiçinde yapılabilirliğine bakarak bazen de riskler alarak- irade ortaya koyulması elbette önemli olmakla birlikte, bu projelerin teknolojinin en uç noktalarında gereksinimler çerçevesinde sanayimiz tarafından hayata geçirilmiş olması yadsınamaz bir başarıdır. Yaşanılan bu süreçte, özellikle ana yüklenici firmalarımız bazen ilk defa tecrübe ettikleri projeleri, genç ve dinamik kadrolarla hayata geçirmeye çalışmışlar ve kendi içlerinde mühendislik süreçlerini olgunlaştırmışlardır. Kısaca bu dönemi, tedarik süreçlerinde yaşanan olgunlaşmanın yanı sıra sanayinin kendi içindeki süreçlerini, özellikle tasarım ve test süreçlerini, olgunlaştırması olarak nitelemek doğru bir tanımlama olabilir. Nasıl bir savunma sanayi istiyoruz? Bugün gelinen nokta itibarıyla, objektif veriler ve net çıktılar üzerinden bakıldığında sanayimizin doğru yolda olduğunu söylemek mümkündür. Tedarik süreç ve kurumlarında ihtiyaç duyulan yeniden yapılanmaya paralel olarak sanayide de bazı düzenlemeler yapılma ihtiyacı olduğu görülmektedir. Bununla birlikte sanayimizin teknoloji üretebilme ve çok eksenli proje uygulama ve yönetme kapasitesi gün geçtikçe gelişmektedir yılından bugüne kadar geçen dönemde firmalarımız kendi içlerindeki mühendislik, tasarım ile test süreçlerinin olgunlaştırılma çalışmaları ve teknolojik zorluklarla uğraşmak zorunda kalmışlardır. Bununla birlikte sanayileşmenin en önemli unsuru olan sanayi derinliği noktasında istenilen seviyeye gelinememiştir. Yukarıda izah edildiği gibi teknolojik zorluklar ve süreçlerin olgunlaştırılması için ortaya konan gayretler ve projelerin zorlayıcı takvimleri nedeniyle sanayi derinliği noktasında istenilen seviyeye gelinememesini belki de normal karşılamak gereklidir. Açıkca ifade etmek gerekirse bu dönemde, 2009 yılında uygulanmaya başlanan %20 KOBİ iş payı zorunluluğu düzenlemesi dışında ortaya bu kadar net politika konmamıştı. TSK ihtiyaçlarının yurtiçinden karşılanma oranının 2010 yılında ulaşılması hedeflenen %50 nin de üzerine çıkması elbette çok önemli bir başarı. Bugünkü savunma sanayii sektör resmine bakıldığında, dünyanın en büyük 100 savunma şirketi içinde 2 firması olan, dünyaya sistem ihracatı yapan ve yapılanması devam eden ancak 2. ve 3. katmanlarda firmaları istenilen düzeyde henüz oluşmamış bir tablo görmekteyiz. Bundan sonrasında görmek istediğimiz sanayi resmi, ölçek olarak en az 5-6 firması ilk 100 şirket içinde olan ve en önemlisi sanayi derinliği noktasında ana yüklenicilere entegre olmuş seviye firmaları ve KOBİ leri olan bir sanayi. Bundan sonrası Hedeflenen çıktıların gözle görülür bir hal aldığı geride bıraktığımız döneminin devamına, yani bu sürecin ikinci aşamasına yılları olarak bakabiliriz. Bu yeni dönemin gündemini halihazırda teslimatları yapılmış sistemlerin desteklenme çalışmaları, paralelinde diğer ana projelerin testlerinin tamamlanması ve teslimatları işgal edecektir. Diğer taraftan sanayimize büyük ölçüde istihdam ve ciro getirecek olan Genel Maksat Helikopteri, ATAK Helikopteri, Müşterek Taarruz Uçağı, Milgem ve İHA Projelerinde üretim faaliyetlerinin yoğunlaşmaya başlaması beklenmektedir. TURNA G004 ANKA (İnsansız Hava Aracı) Müsteşarlık olarak bundan sonraki dönemin en önemli unsuru elbette projelerin başarıyla hayata geçmesi olacaktır; ancak sanayi derinliği ve teknolojik derinlik yaratılmasını da bunun kadar önemli belki de daha önemli görmekteyiz. Mevcut duruma baktığımızda bazı projelerde sonuçların alındığı ve bundan sonrasında da hala ciddi zorluklar olmasına rağmen diğer projelerde de başarıya ulaşılacağı ve bu sistemlerin TSK ile dost ve müttefik ülke envanterlerinde hizmet vereceği görülmektedir. Bundan sonraki süreçte başarının ölçütü tesis edilen altyapının sürdürülebilmesi olacaktır. Sürdürülebilirlik savunma sanayiinde bundan sonraki süreçte en önemli konu başlığı olacak ve bu alanda yapılması gerekenler etraflıca tartışılarak politikalar üretilmeye ve uygulanmaya çalışılacaktır. Burada sürdürülebilirlik konusunu açmadan önce gelinen durumu geri dönüşü olmayan yol olarak tarif etmek doğru olur diye değerlendiriyorum. Bundan sonra görmek istediğimiz sanayi resmi, ölçek olarak en az 5-6 firması ilk 100 şirket içinde olan ve en önemlisi sanayi derinliği noktasında ana yüklenicilere entegre olmuş seviye firmaları ve KOBİ leri olan bir sanayi. Şu anda Müsteşarlığımızın yaklaşık 270 proje ve 25 Milyar dolarlık bir proje portföyü var ve halen çalışmaları devam eden projelere baktığımızda bu rakamın kısa sürede 50 Milyar Dolara yükseleceği ve bunların içinde yurtiçi çözümlerin ağırlığının artacağı öngörülmektedir. Şu anda çalışmaları devam eden Muharip Uçak, Hafif Sınıf Helikopter, TF Fırkateyn, Uydu ve diğer birçok projeyle bakıldığında 2020 yılına giden yolda artık geri dönülemez bir noktada olduğumuz değerlendirilmektedir. Bundan sonraki süreci planlarken her detayın derinlemesine çalışılması ve sürdürülebilirlik unsurunun gereklerinin yapısal unsurlarla birlikte, bütün yönleriyle, hayata geçirilmesi gerekmektedir.

17 Sürdürülebilirlik ve Rekabetçilik Sürdürülebilirlik 1. Sanayide Derinlik Sanayi derinliği sürdürülebilirlik açısından en önemli unsurlardan belki de birincisidir. Bugünkü savunma sanayinin yapısına bakıldığında genel anlamda bir gelişme olduğu yan sanayi ve KOBİ lerin savunma sanayiine olan ilgisinin gün geçtikçe arttığı görülmektedir. Bu kapsamda kümelenme çalışmalarının hızlandığı Ankara da başlayan bu faaliyetlerin İzmir ve Eskişehir başta olmak üzere yapısallaşarak devam ettiği görülmektedir yılından bugüne kadar gelen dönemde sanayi derinliği noktasında samimi gayretler olmasına rağmen istenilen düzeye gelinemediğini; Müsteşarlığımızın bu husustaki en önemli uygulamayı 2009 yılında hayata geçirdiğini ifade etmiştik. Devamındaki en önemli gelişme 2011 Nisan ayı içinde güncellenerek yayımlanan Sanayi Katılımı ve Offset (SK/O) Yönergesi nde yapılan önemli değişiklikler olmuştur. SK/O tabanı %50 den %70 e, yan sanayi ve KOBİ payı da asgari %30 a yükseltilmiş ve ciddi cezai müeyyideler getirilmiştir. Elbette buradaki beklenti sanayileşmede derinliğin sağlanabilmesidir. Bu sürecin çok zorlu olacağı ve özellikle ana yüklenici firmalarımızda her seviyede bir kültürel değişimin olması gerektiği bir gerçektir. Burada önemli nokta, ana yüklenicilerde tasarım ve üretim süreçlerinin yönetimindeki etkinliğin artırılması ve bunun diğer alt yüklenicileri yönetecek yetkinliğe getirilmesi ve en önemlisi de bunun ana firmalarımız için sağlıklı büyümenin bir gereği olduğunun anlaşılmasıdır. Yan sanayi ve KOBİ lerimiz için de en öncelikle bilinmesi gereken; savunma sanayiinin çok özel bir alan olduğu ve burada kalıcı olmanın kaliteli ve rekabetçi olmaktan geçtiğidir. Ana yüklenici firmalarımız ve yan sanayinin birbirlerine karşı yaşadıkları güncel sorunları çözecek sihirli formül ise Stratejik İşbirlikleri dir. Neyi, ne zaman, nasıl, kaça istediğini bilen bir ana yüklenici ve bütün bunlara yerinde çözümler üreten, önündeki en az 2-3 yılını görebilen bir yan sanayi bu sanayileşme sürecinin en önemli anahtarı olacaktır. Ayrıca sanayileşme noktasında, kalifikasyonun finansal unsurlar ile desteklenmesi de önümüzdeki dönemin önemli bir konusu olacaktır. Bununla birlikte Mülkiyet Hakları, yan sanayi ile yapılacak sözleşmelerde orantısal yansımalar olması, ödemeler gibi esası ve devamlılığı doğrudan etkileyen konularda da yeni uygulamaların ortaya konması gerekecektir. 2. Teknolojik Yetkinlik Sürdürülebilirliğin diğer önemli unsurlarından birisi de Teknolojik Yetkinlik yani teknolojiye sahip olmak ve elbette teknoloji süreçlerini yönetebilmektir. Bugün gelinen noktada ortaya konan ana sistemleri destekleyen alt sistemler ve hatta komponent tasarımlarında malzeme ve fizik seviyesinde araştırma ve geliştirmeler, sanayimiz, araştırma kurumları ve üniversitelerimiz tarafından uygulanmaktadır. Burada elbette en önemli husus savunma sanayi özelinde başlatılan ve yürütülen projelerde ihtiyaç duyulan insan ve teçhizat altyapısının ülke genelinde hazır olması ve planlanmasıdır. Bu itibarla sadece savunma odaklı kaynaklar ile bu süreçleri planlamak ve uygulamak son derece zordur. İhtiyaç duyulan bu unsurlar göz önüne alındığında ülke dinamiklerinin bütün unsurlarıyla harekete geçirilmesi gerekmektedir. İhracat ve sanayi derinliğinin en önemli unsuru olan derinlemesine teknolojik yetkinlik noktasında son dönemde ortak anlayışların oluşmaya başlaması önemlidir. Buradaki en önemli konu özellikle TÜBİTAK Enstitüleri, üniversitelerimiz ve sanayimiz arasındaki rol paylaşımının sağlıklı bir zemine oturtulması ve ürün-teknoloji eksenindeki sorumlulukların ve işlerin sağlıklı paylaşılması olacaktır. Bugüne kadarki süreçte bu ilişkiler açısından başarılı ve başarısız örneklerin varlığı sayesinde, bundan sonrasında nasıl bir yol izlenmesi gerektiği noktasında bir düzlem ortaya çıkmış gibi görünmektedir. Bununla birlikte bu oyuncuların kendi iç kültürel dönüşümlerini sağlıklı bir şekilde tamamlaması ve bundan sonraki sürece daha sağlıklı katkı yapmaları gerekmektedir. 3.Tedarikte Yeniden Yapılanma Savunma sanayii tek müşterisi olan bir sektör olması nedeniyle kendine özgü kuralları olan ve olması gereken bir sistemdir. Bu kurallar doğru bir şekilde planlandığı ve uygulandığı takdirde tek müşterili olmak avantajlı bir durum olarak da ortaya çıkabilir ve çıkmaktadır. Bu noktadan bakıldığında uygulamada bunun vücut bulduğu yer tedarik süreçleridir. Tedarik süreçleri en geniş anlamıyla; ihtiyacın belirlenmesi, bütçelenmesi, ihale, projenin yürütülmesi, envantere alınması ve lojistik destek olarak sınıflandırılabilir. Bu itibarla, süreçlerin sağlıklı ve tek elden yönetilmesi son derece önem arz etmektedir. Mevcut sistemimizde hala iyileştirilmesi ve yapısal olarak düzeltilmesi gereken hususların olduğu bir gerçektir. Savunma sanayimizin her anlamda lig atlamaya çalıştığı günümüzde bu yapısal dönüşümlerin hayata geçirilmesindeki UMTAS???????? OMTAS gecikmelerin, bugün ya da yarın sistem üzerinde ciddi etkiler yaratacağı; mevcut risklerin ileride vücut bulmasına neden olabileceği aşikardır. Bu noktadan bakıldığında teknoloji yönetimi ve Ar-Ge planlamaları da dahil, ihtiyaç belirleme ve proje yönetiminde ortak bir anlayışın, daha iç içe geçmiş süreçler zincirinde uygulanabileceği yapısal dönüşümlere ihtiyaç vardır. Bu ihtiyacın şekli ve tarifi aynı ligde oynamayı planladığımız ülkelerin uygulamalarının analizi ve bizim kültürümüze adaptasyonu ile ortaya çıkarılabilir. 4. İhracat Savunma sanayii neden önemlidir? sorusuna cevap ararken ortaya koyduğumuz gibi etkin ve güçlü bir savunma sanayii önemli bir dış politika unsurudur. Dost ve müttefik ülkeler ile ilişkilerin sürdürülmesi, şekillenmesi ve karşılıklı bağımlılık yaratılmasında savunma sanayii her dönemde önemini korumuştur. Savunma ihracatında elbette en önemli unsur aktif dış politika uygulanması, ülke adının

18 SAVUNMA SANAYİİ GÜNDEMİ 17 marka olması ve işin özünde satacak bir ürününüz olmasıdır. Son döneme bakıldığında, bahse konu tüm unsurların gelişmeye başlamasına paralel olarak sistem ihracatında da artış görülmeye başlanmış; hatta test aşamasında olan sistemlere dahi ciddi talepler gelmeye başlamıştır. Savunma ihracatının ekonomik olarak pazarı büyütmesi ve firmalar açısından bir yaşam döngüsü yaratması kritik olmakla birlikte, ihraç edilen sistemlerin desteklenebilmesi ve sürdürülebilmesi açısından da teknolojik yetkinliğin belirli bir noktaya gelmesi son derece önemlidir. Sanayi derinliği ve teknolojik yetkinlik sayesinde ihraç edilen sistemlerde yaşanabilecek sorunlar minimize edilebilecek ve böylece daha sonra yapılacak ihracatların da önü kesilmemiş olacaktır. Bu açılardan değerlendirildiğinde ülke dış politikası ile uyumlu bir ihracat stratejisi izlenmesi ve teknolojik yetkinlik çerçevesinde derinleşmiş bir sanayi ile desteklenmesi de başarı için olmazsa olmaz bir unsurdur. İhracat stratejisi içinde en önemli nokta diğer konularda da olduğu gibi bunların tek elden planlanması ve yönetilmesidir. 5. Lojistik Destek 2004 yılından beri uygulanmakta olan sanayileşme stratejisi kapsamında tedarik sisteminde ağırlığı ve miktarı artmakta olan yurtiçi geliştirme projelerinde en önemli unsurlardan birisi sistemlerin desteklenebilir olmasıdır. Talep edilen maliyet, takvim ve teknik isterler çerçevesinde hayata geçirilen projelerde en hayati konulardan birisi de Tedarik Lojistiği yaklaşımını esas alarak tasarımdan başlayan ömür döngüsü içinde maliyet etkin bir desteklenebilirlik yaratmaktır. Buradaki amaç, hem sistemlerin TSK tarafından maliyet etkin şekilde kullanılmasının sağlanması, hem de lojistik destek noktasında sanayimiz için bir ekonomik hacim yaratılmasıdır. Etkin bir lojistik destek altyapısının temeli yine teknolojik yetkinliğe sahip, derinlikli bir savunma sanayiidir. Ana sistemler bazında ne kadar derinlemesine bir ürün gamı oluşturulur ise o kadar lojistik destek hacmi yaratılacağı ve lojistik destek sürecinde dışa bağımlılığın o derecede azaltılacağı da bir gerçektir. Son söz... Türk Savunma Sanayiinin ulaştığı noktaya baktığımızda gerçek bir başarıdan söz etmenin mümkün olduğunu söylemiştik. Bu başarı denkleminin en önemli unsurları, sanayisine güvenen bir Silahlı Kuvvetlerin, gerekli iradeyi gösteren bir tedarik kurumunun ve bu güveni boşa çıkarmayan ve sonuçlar üretmeye başlayan, hatta bazı konularda üretmiş olan bir savunma sanayimizin varlığıdır. Bu gelişmeler hepimizi gururlandırmakta ve geleceğe güvenle bakmamıza neden olmaktadır. Bugün itibarıyla gerçekten geri dönülemez bir noktadayız ve köprüden önceki son çıkış arkada kaldı li yıllara ve ötesine etkileri gidecek ve Türk Silahlı Kuvvetleri nin ana omurgasını oluşturacak birçok projede süreçler çok yoğun bir şekilde işliyor. Bundan sonra yapılması gereken sanayi ve tedarik süreçlerinde yapısal dönüşümlerin ortak akıl ve mutabakatla hızlı bir şekilde hayata geçirilmesi ve böylece önümüzdeki döneme daha da güvenle bakabilmemizdir. Sedat İ. GÜLDOĞAN Sanayileşme Daire Başkanı Savunma Sanayii Müsteşarlığı Sedat GÜLDOĞAN 1970 yılında İstanbul da doğdu yılında yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Uçak Mühendisliği bölümünden mezun oldu, aynı yıl Savunma Sanayii Müsteşarlığında göreve başladı ve burada askerlik görevini de tamamladı. Bugüne kadar, Müşterek Taarruz Uçağı (JSF), CASA Hafif Nakliye Uçağı, AWACS gibi silahlı kuvvetlerin ağırlıklı havacılık projelerinde görev aldı. Ayrıca yılları arasında CASA Hafif Nakliye Uçağı Projesi kapsamında Proje Kontrol Ofisi Müdürü olarak İspanya da görev yaptı. 8. Beş yıllık Kalkınma Planı çalışmalarında Havacılık Sanayii ile ilgili alt komisyon başkanı ve TÜBİTAK Vizyon 2023 çalışmasında Havacılık, Savunma ve Uzay Panelinde panel üyesi olarak görev aldı. Harvard Üniversitesi Kennedy School of Government Senior Executive Fellows Üst Yöneticiler Programını Mart 2007 yılında tamamladı yılında Mili Güvenlik Akademisini tamamlandı yılları arasında Savunma Sanayii Müsteşarlığı Hava Araçları Daire Başkanlığı görevinde bulundu, halen Sanayileşme Daire Başkanı olarak görevini sürdürmektedir. Aynı zamanda TUSAŞ (Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ) Yönetim Kurulu üyesidir. Evli ve bir çocuğu vardır. İngilizce bilmektedir.

19 Savunma Yan Sanayiinin Gelişiminde Örnek Bir Sektörel Kalkınma Modeli: OSTİM Savunma ve Havacılık Sanayii Kümelenmesi OSSA Küçük Sanayi Sitesinden Bir KOBİ Kentine; Küçük Girişimlerden Uluslararası Örnek Bir Modele Doğru: OSTİM Ortadoğu Sanayi ve Ticaret Merkezi (OSTİM), ülkemizin başkenti Ankara da çoğunluğu imalâtçı olan işletmelerin bulunduğu bir Organize Sanayi Bölgesi dir yılında Ankara nın gelişmekte olan sanayileşmesi içinde yeni bir açılım sağlamak üzere, sanayicilik ve kooperatifçilik üzerine deneyimi olan Cevat Dündar ve bir grup idealist işadamı tarafından, şehir dışında beş milyon metrekarelik bir alanda kurularak, OSTİM Küçük Sanayi Sitesi adıyla faaliyete geçmiştir. OSTİM, Türkiye nin diğer sanayi bölgelerinden farklı olarak tamamen ortaklarının gayretleri ve birikimi ile kurulmuştur. Kooperatifin üretken katkıları ile gelişen ve büyüyen OSTİM, 1997 de Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nca Organize Sanayi Bölgesi olarak tescil edilmiştir. Organize Sanayi Bölgesi kimliği ile OSTİM, alt ve üst yapıya yönelik çalışmalarını büyük ölçüde tamamlamış olup, KOBİ ler için cazibe merkezi olma ve ideal üretim iklimi oluşturma yönünde çok sayıda birim ve organizasyona kavuşmuştur. Bölge, kamunun sanayi sektörlerine ve KOBİ lere yönelik destekleyici birçok projesinde pilot uygulama alanı olarak tercih edilirken, gelişmekte olan ülkelere de bölgesel kalkınma modeli olarak önerilmektedir İşletme Çalışanı, Üretim Tecrübesi ve Geniş Makine Parkıyla Dev Bir Fabrİka OSTİM de OSB üyesi olarak faaliyet gösteren firmanın yaklaşık olarak 2000 i imalatcı, 2000 i ticaret, montaj, pazarlama ve 1000 i ise nakliye, lojistik, banka, finans, gıda gibi destek hizmetlerden oluşmaktadır. OSTİM de yer alan, bölgenin uzmanlaştığı başlıca reel sektörler ; Makine ve Makine Ekipmanları Metal ve Metal İşleme Plastik ve Kauçuk Elektrik ve Elektronik İş ve İnşaat Makinaları İnşaat Makina ve Ekipmanları Medikal Teknolojiler Laboratuvar, Test, Analiz Cihazları Gıda ve Endüstriyel Mutfak Ambalaj, Kağıt, Baskı ve Kırtasiye Kent Mobilyaları ve Peyzaj Kimyasallar Teknik Malzeme Tezgâh ve Ekipman Tasarım, Mühendislik ve Taahhüt Hizmetleri olarak sayılabilir. OSTİM li üreticiler, Ana sanayilere yönelik İş ve İnşaat Makineleri ve Malzemeleri, Makine ve Makine Parçaları, Plastik ve Kauçuk, Elektrik- Elektronik, Tıbbi Cihaz ve Sağlık Araç Gereçleri ve Savunma Sanayii gibi imalat eksenli sektörlerde ise yan sanayi olarak oldukça iddialı bir yere sahiptir. Küçük ve orta ölçekli işletmelerin en büyük özelliklerinden olan üretimde esnekliği geniş makine parkının avantajlarıyla birleştiren OSTİM de, binlerce ürün üretilmektedir.

20 SAVUNMA SANAYİİ GÜNDEMİ 19 OSTİM sahip olduğu zengin üretim yeteneği ile çevresindeki diğer sanayicilerin üretim süreçlerini de desteklemektedir. Kamu ve özel sektörde yer alan ana sanayilerle yaklaşık 40 yıldan bu yana süren tedarikçi ilişkisi OSTİM li işletmelerin mühendislik ve üretim yeteneğinin gelişiminde önemli bir rol oynamış, Ar-Ge, kalite standardı, tasarım alanlarında algı ve kabiliyetlerinde ilerleme kaydetmelerini sağlamıştır. Kaliteli üretim ve kurumsallaşmaya yönelik tüm destek birimlerine sahip olan OSTİM, çağdaş üretim teknolojisini yakalamış dev bir fabrikadır. Bu fabrika küçük ve orta ölçekli işletmelerin evrensel bir laboratuvarı niteliğini taşırken, Türkiye nin en önemli istihdam alanlarından biri olmayı da başarmıştır. Elektrik - Elektronik Sektörü Talaşlı İmalat (Metal ve Metal İşleme) Sektörü Tablo 1- Ostim Rekabet Analizi Sonuçları Plastik Sektörü Makine Teçhizat Sektörü İş Makinaları Sektörü SAVUNMA SANAYİİ OSTİM, üyelerinin rekabetçi yapılarını güçlendirerek destek birimlerinin avantajını da sunmaktadır. Bu bölgesel avantajlar işletmelerin üretim, tanıtım, ihracat, teknolojik yenilik, bilgi ve bilişim ile kurumsallaşma, finansman gibi alanlardaki niteliklerini yükseltmektedir. Bu modelin başarısı için sanayici ve işadamları ile sivil toplum örgütlerinin de iştirak ettiği Ar- Ge, yatırım ve inşaat, tanıtım, dış ticaret, danışmanlık ve yayıncılık alanlarında oluşturulmuş kurumlar ve sistemler KOBİ lere hem güncel, hem de kalıcı çözümler üretmektedir. Savunma Sanayisinde KOBİ lerin Payı ve Gücü Artıyor: OSTİM Savunma ve Havacılık Kümelenmesi Kurulduğu günden bu yana bölgede faaliyet gösteren önemli sayıdaki işletmenin savunma yan sanayi alanında ürün ve hizmet verdiği her ne kadar biliniyorsa da OSTİM Savunma ve Havacılık Kümelenmesi nin kavramsal ve hacimsel olarak görünür ve bilinir hale getirilmesi OSTİM yönetimi tarafından başlatılan bölgesel ve sektörel kalkınma planlaması çalışmalarıyla gerçekleştirilmiştir. Bölgenin rekabetçiliğinin ve gelecekte var olabileceği sektörlerin belirlenmesi amacıyla ve Ulusal Rekabet Araştırmaları Kurumu işbirliği ile yapılan OSTİM de Faaliyet Gösteren Sektörlerin Uluslararası Rekabet Düzeylerinin Araştırılması (Tablo 1) ve OSTİM Savunma Sanayii Kümelenmesi Analizi (Tablo 2) çalışmaları OSTİM de var olan savunma sanayisinin hacmini, ana oyuncularını ve ilişki ağlarını ve OSTİM'in bu sektörde yer aldığı değer zincirini, rekabetçiliğini ortaya koymuştur. Tablo 2-Ostim Savunma Yan Sanayi Kümelenmesi Analizi OSSA Müşteriler Tablo 3- Ostim Savunma Yan Sanayi Üretiminin Sektör Genelinde Konumu Milli Tedarik Otoritesi Kümelenme analiziyle ortaya çıkan işbirliği ve etkileşim ağı haritası bölgemizde savunma sektöründe rol oynayan ana oyuncu ve firmalar hakkında oldukça önemli bilgi ve fikir sunmuştur. Özellikle Savunma Sanayii Müsteşarlığımızın stratejik planında Savunma Sanayisinde yerli üretimin ve KOBİ lerin payının arttırılması, yerli üretimin yeteneklerinin arttırılması ve işbirliğine yönelik politikaların geliştirilmesine yönelik politika ve hedeflerin yer alması OSTİM li savunma yan sanayi işletmelerinin geleceğine ve rekabetçiliğine yönelik önemli bir vizyon oluşturmuştur. Tüm çalışmaların dayanağı ve ışığında stratejik olarak OSTİM in geleceğinin şekillenmesinde önemli bir rolü olduğuna karar verilen savunma yan sanayi sektörünün geliştirilmesi için kümelenme modeli esas alınmış ve çalışmalara başlanmıştır Temmuz ayından itibaren başlatılan saha ve bilgilendirme çalışmalarının ardından farkındalık ve arama toplantıları gerçekleştirilmiş, tespit edilen noktalar işletmelerle paylaşılarak farkındalık ve ortak dil oluşturul-