Otonom Sinir Sistemi - II. Dr. Ersin O. Koylu EÜTF Fizyoloji Ab. D.

Transkript

1 Otonom Sinir Sistemi - II Dr. Ersin O. Koylu EÜTF Fizyoloji Ab. D.

2

3 Nörotransmiter Nöropeptid - Nöromodülatör Sinir sisteminde her nöron bir tür nörotransmiter salgılar Asetil kolin: Kolinerjik nöron Adrenalin/Noradrenalin: Adrenerjik nöron Dopamin: Dopaminerjik nöron Serotonin: Serotonerjik nöron Nöronlar ayrıca nöropeptidleri/nöromodülatör maddeleri salgılar

4 Otonom sistem nörotransmiterleri Otonom sistem post-gangliyonik nöronları sinirsel iletici olarak asetilkolin veya noradrenalin salgılar Asetilkolin Kolinerjik Noradrenalin Parasempatik «Noradrenerjik Kolinerjik Sempatik «Noradrenerjik

5 NANC (Non-noradrenerjik, non-kolinerjik transmiter) ATP Peptid olmayan Postgangliyonik sempatik nöronlar GABA Peptid olmayan Enterik sinir sistemi nöronları Serotonin Peptid olmayan Enterik sinir sistemi nöronları Dopamin Peptid olmayan Bazı postgangliyonik sempatik nöronlar (böbrek) Nitrik oksit Peptid olmayan Mide ve pelvisteki parasempatik nöronlar Nöropeptid Y Peptid Postgangliyonik sempatik nöronlar VIP Peptid Tükrük bezi, sfinkter, safra kesesi ve ince barsaktaki parasempatikler GnRH Peptid Sempatik gangliyonlar P maddesi Peptid Sempatik gangliyonlar, enterik sinir sistemi nöronları

6 [Nörotransmiter] [Nöropeptid/Nöromodülatör]

7

8 Katekolamin Sentezi Dopamin ve norepinefrin nöronları (DOPA decarboxylase) Beyin ve sempatik sinir sisteminin diğer kısımlarındaki norepinefrin nöronları Beyindeki epinefrin nöronları ve adrenal medulla

9 Noradrenalinin uzaklaştırılması 1 %50-80 Aktif Transport ile geri alınma 2 Çevre dokulara ve kana diffüzyon 3 Az miktarda enzimatik yıkım MAO (sadece sinir sonlanmalarında) Katekol-O-metil transferaz

10

11

12

13 Reseptörler Noradrenalin Alfa Beta Asetilkolin Nikotinik Muskarinik

14

15 Adrenerjik Reseptörler a1 a2 b1 b2 b3 G(aq) protein ilişkili Fosfolipaz C aktivasyonu IP 3 ve Ca 2+ artışı G(ai) protein ilişkili Adenilat siklaz inhibisyonu camp azalması G(as) protein ilişkili Adenilat siklaz aktivasyonu camp artışı G(as) protein ilişkili Adenilat siklaz aktivasyonu camp artışı G(as) protein ilişkili Adenilat siklaz aktivasyonu camp artışı

16

17 Alfa-1 Reseptörler Genel Koroner arter vazokonstriksiyonu Venlerde vazokonstriksiyon Gastrointestinal kanal düz kas etkinliğinde azalma (sfinkterler hariç) Diğer düz kas etkileri (kontraksiyon) Deri, böbrek, beyin damar düz kasları Mesane Üreter İrisin dilatatör kası Seminal kanal

18 Alfa-2 Reseptörler Genel Koroner arter vazokonstriksiyonu Venlerde vazokonstriksiyon Gastrointestinal kanal düz kas etkinliğinde azalma Diğer Platelet agregasyonu İnsülin ve glukagon salımının azalması Yağ dokusunda lipolizin azalması

19 Beta-1 Reseptör Kalp SA düğümde hızlanma AV düğümde ileti artışı Atrial ve ventriküler kas etkinliğinde artış Böbrekte renin salımı Yağ dokusunda lipoliz Beta-bloker ilaçlar: Hipertansiyon ve kalbin ritm bozukluklarında kullanılır

20 Beta-2 Reseptör Kan damarlarında dilatasyon Koroner arterler İskelet kası arterleri Hepatik arterler Düz kas etkinliğinde azalma Gastrointestinal kanal Mesane detrusor kası Bronşioller

21 Beta-3 Reseptör Yağ dokusunda lipoliz İskelet kasında termogenez Diğer Koroner direncin endotel üzerinden azaltılması (tdv: kardiyomiyopatiler) Mesane gevşemesi (tdv: aşırı aktif mesane sendromu)

22 Kolinerjik Reseptörler Nikotinik (nachr) Muskarinik (machr) Katyon kanallarının doğrudan açılması Depolarizasyon G protein ilişkili Farklı alt tiplerde farklı etkiler

23

24

25 Muskarinik ACh Reseptörleri GIRK channels

26 Otonom stimülasyonun organlardaki etkileri

27 İris PARLAK IŞIK LOŞ IŞIK Parasempatik uyarılma Sirküler kas kasılması Radyal kas gevşemesi Pupil daralması Göze daha az ışık girmesi Sempatik uyarılma Sirküler kas gevşemesi Radyal kas kasılması Pupil genişlemesi Göze daha fazla ışık girmesi

28 Silier kas

29 Göz İrisin radyal kası a 1 adrenerjik reseptör aracılığı ile kasılma (midriazis) İrisin sirküler kası Kolinerjik uyarılma ile kasılma (miyozis) Silyer kas Kolinerjik uyarılma ile kasılma (yakın görme) b 2 adrenerjik uyarılma ile gevşeme (uzak görme)

30 Hiss demeti Purkinje sistemi

31 Kalp SA ve AV düğümler, hiss hüzmesi ve purkinje sistemi Kolinerjik uyarılma kalp hızında azalma b 1 b 2 adrenerjik uyarılma kalp hızında artma Atrium ve ventriküller Kolinerjik uyarılma ile kasılabilirlikte azalma b 1 b 2 adrenerjik uyarılma ile kasılabilirlikte artma

32 Sinoatriyal Düğüm Hücreleri Üzerine Ach ve NE Etkisi

33 Sistemik Dolaşım Periferik Direnç Kavramı

34 Periferik Direnç

35

36 Vazokonstriksiyon Kan Akımı ORGAN Vazodilatasyon Kan Akımı

37 Arterioller ve venler Koronerler Kolinerjik uyarılma ile vazonkonstriksiyon a 1-2 adrenerjik uyarılma ile vazonkonstriksiyon b 2 adrenerjik uyarılma ile vazodilatasyon Diğer arterioller (sistemik) Kolinerjik uyarılma ile vazodilatasyon a 1-2 adrenerjik uyarılma ile vazonkonstriksiyon b 1 veya b 2 adrenerjik uyarılma ile vazodilatasyon Sistemik venler a 1-2 adrenerjik uyarılma ile vazonkonstriksiyon b 2 adrenerjik uyarılma ile vazodilatasyon

38 Akciğer Bronş kasları Kolinerjik uyarılma ile kasılma b 2 adrenerjik uyarılma ile gevşeme Bronş bezleri Kolinerjik uyarılma ile sekresyonda artış a 1-2 adrenerjik uyarılma ile inhibisyon b 2 adrenerjik uyarılma ile uyarılma

39 Gastrointestinal sistem Mide Kolinerjik uyarılma ile motilite tonus ve sekresyonda artış, sfinkterlerde gevşeme a 1-2 ve b 2 adrenerjik uyarılma ile motilite ve tonüste azalma, a 1 sfinkterlerde kasılma, a 2 sekresyonda inhibisyon Safra kesesi ve kanalları Kolinerjik uyarılma ile kasılma

40

41 Ürogenital Sistem Mesane Kolinerjik uyarılma ile detrusor kasında kasılma trigon ve sfinkterler de gevşeme Uterus Etkiler hem sempatik hemde parasempatik sistem için menstruel siklus dönemlerine göre değişken Penis Kolinerjik uyarılma ereksiyon, a 1 adrenerjik uyarılma ejekülasyon

42 Sempatik stimülasyon sırasında adrenal medulla da uyarılır Kana adrenalin ve noradrenalin salgılanır

43

44 Adrenal medulla uyarılması Adrenal medullaya giden sempatik liflerin aktivasyonu adrenalin ve noradrenalin salınımına neden olur. Etkiler sempatik aktivasyonu taklit eder yanlız daha uzun (5-10 kat) sürer. Adrenalin etkisindeki farklar: b reseptörleri daha güçlü uyardığından kardiak etkiler daha güçlü oluşur. Total periferik direnç üzerinde daha az etkilidir. Metabolik etkileri 5-10 kat daha fazladır

45

46 Sempatik sistem genellikle kitle deşarjı ile yanıt verir Stres reaksiyonu

47 Hans Selye ( ) Yaşamın yol açtığı tüm yıpratıcı etkenlere vücudun yanıtına stres denir! STRES YANITI, TEHLİKELİ DURUMDAN KURTULMAK İÇİN VÜCUDUN DENGESİNİN BOZULMASI, DAHA SONRA DA BOZULAN BU DENGEYİ YENİDEN KURMAK İÇİN VÜCUDUN ADAPTASYONUDUR

48 Korku Kaygı

49 GENEL ADAPTASYON SENDROMU Alarm Reaksiyonu Sempatik Deşarj (Strese İlk Yanıt) HOMEOSTAZ BOZULUR! Rezistans (Adaptasyon) Homeostazın Sağlanması İçin Yanıtların Geliştirilmesi Tükeniş Stresörle Başa Çıkılamaması (Hastalık Ölüm)

50 STRES Hipotalamus Kortikotropin Salgılatıcı Hormon (CRH) sekresyonu Ön Hipofiz Adrenokortikotropik Hormon (ACTH) sekresyonu Adrenal korteks Kortizol sekresyonu Hedef dokularda kortizol etkisi

51 Alarm (savaş yada kaç) reaksiyonu: Kalp hızı ve kontraksiyon gücü artar İskelet kaslarının kasılma gücü artar Kalp ve akciğerler hariç iç organların kan damarlarında vazokonstriksiyon, kas ve beyin damarlarında vazodilatasyon Dalak kasılır, depo kan dolaşıma döner. Alyuvar yapımı artar, kanın pıhtılaşması kolaylaşır KC de glikojenoliz artar Mental aktivite yükselir Terleme artar, Metabolizma hızlanır Solunum hızı artar. Solunum yolları genişler, CO 2 atılımı kolaylaşır Sindirim salgıları azalır Adrenal medulladan adrenalin salgısı artar

52 Rezistans reaksiyonu Böbrek kan akımı azalır kan akımı düşer, mineralokortikoid salgısı artar Buna bağlı böbreklerden Na + geriemilimi artar H + atılımı artar (Artan katabolizma sonucu kan ph ) Su tutulması artar Kan basıncı artar

53 Tükeniş K + iyonlarının kaybı Mineralokortikoidler Na + tutarken H + ve K + atılımına neden olurlar Adrenal kortikal hormonların tükenmesi Diğer nedenler: Vücudun önceki durumu Rezistans reaksiyonu süresinin uzaması