Santral Sinir Sistemi Farmakolojisinin Temelleri. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Santral Sinir Sistemi Farmakolojisinin Temelleri. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN"

Tülay Öncel
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Santral Sinir Sistemi Farmakolojisinin Temelleri Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN

3 Her nöron, dentritleri aracılığı ile diğer nöronlardan gelen uyarıları alır ve nöron gövdesine iletir. Bu uyarılar ya inhibitör ya da eksitatör niteliktedir. Değişik kaynaklardan gelen zıt yönlü uyarıların nöron gövdesindeki toplamına göre, nöron eksite ya da inhibe olur ve bu enformasyon nöronun aksonu aracılığıyla bağlı olduğu nöronlara ya da efektör organa (kas, salgı bezi)

4 Nöronlar arasındaki bağlantı noktaları; Sinapslar Uyaranların bir nörondan başka bir nörona geçişi sinaps adı verilen yapılar sayesinde gerçekleşir. Sinir hücreleri birbirleri ile ilişki içerisindedir. Bu sıkı ilişki, sinirsel işlevin temelini oluşturan bilgi akışını sağlar. Sinir hücreleri arasındaki bilgi geçiş noktalarına SİNAPS adı verilir.

5 Nöronlar arasındaki iletişim araçları (nöromediyatörler) SSS nin kendi hücreleri arasındaki veya SSS ile endokrin sistem arasındaki iletişimde ulak olarak belirli kimyasal maddeler kullanılır. Bu maddelere nöroregülatörler denir. Nöroregülatörler; nörotransmiterler, nöromodülatörler ve nörohormonlar diye üç gruba ayrılırlar.

6 Nörotransmiterler ve nöromodülatörler bir sinaps içinde iletişim görevi yapmaları nedeniyle pek çok yönden birbirine benzerler ve nöromediyatörler diye ortak bir ad altında toplanabilirler.

7 Nörotransmiterler Nörotransmiterler, SSS de iki nöron arasındaki iletişimden sorumlu olan temel öğelerdir. Sinapslarda, akson ucundan (presinaptik uç) salıverilirler ve diğer hücrenin membranını (postsinaptik membran) etkilerler. Böylece impulsun presinaptik uçtan postsinaptik membrana aşırımını sağlarlar ve orada yayılan aksiyon potansiyelini tetiklerler. Nörotransmiterler, nöron membranını nöromodülatörlere göre hızlı bir şekilde etkilerler ve etkileri kısa sürer.

8 Nöromodülatörler Nöromodülatörler, ana sinapsta impuls aşırımını sağlamazlar, fakat impuls aşırımını ayarlarlar. Bu maddeler presinaptik ucun veya postsinaptik membranın eksitabilitesini değiştirirler ve böylece presinaptik ucun veya postsinaptik membranın cevap verme olasılığını değiştirirler.

10 Sinapslar ve ilaçların etkisi Santral sinir sistemine (SSS ne) etkili ilaçlar, esas olarak bu sistemdeki sinapsları etkilerler. Sinapslarda, impulsun aşırımında ve modülasyonunda (düzenlenmesinde) rol oynayan bir dizi olaydan birini veya birkaçını değiştirerek sinaptik etkinliği azaltırlar (inhibisyon) veya artırırlar (fasilitasyon).

11 Sinapslar, impuls aşırımını yapan nöromediyatörün türüne göre adlandırılırlar. Örneğin, presinaptik uçtan nöromediyatör olarak noradrenalin in salıverildiği sinapslar noradrenerjik (veya periferde adrenerjik) sinapslar ve asetilkolin in salıverildiği sinapslar kolinerjik sinapslar diye adlandırılır. Bunun gibi SSS de dopaminerjik, gaberjik, serotonerjik ve peptiderjik sinapslar da vardır.

12 Sinaptik membranlar üzerinde bulunan ve nöromediyatör tarafından etkilenen reseptörler de sinapslar gibi, mediyatörün türüne göre adlandırılırlar (örneğin; dopaminerjik, noradrenerjik, kolinerjik reseptörler gibi).

13 SSS deki bir nöron, çok sayıda ve bazen farklı nöromediyatör salıveren sinir uçları ile sinaps yapabilir. Böylece, nöronlar aynı zamanda inhibitör ve eksitatör tipteki nöromediyatörlerin etkisi altındadırlar.

14 Sinapslarda ilaçların etkiledikleri başlıca olaylar şunlardır: 1.Nöromediyatör biyosentezinin inhibisyonu. 2.Presinaptik uçta membran düzeyinde yerleşmiş bulunan ve sinaps aralığına salıverilen nöromediyatörün geri alınmasından (reuptake ten) sorumlu aktif transport olayının inhibisyonu. 3.Presinaptik uçtan nöromediyatör salıverilmesinde artma.

15 4.Presinaptik uçtaki veziküllerin nöromediyatör depolama mekanizmasının bozulması. 5.İlacın presinaptik uçta nöromediyatör biyosentezi ile ilgili kademelerde substrat yerine geçmesi. 6.Nöromediyatörü inaktive eden enzimin inhibisyonu. 7.Postsinaptik membrandaki reseptörler üzerinde nöromediyatörünkine benzeyen etki

16 8.Postsinaptik membrandaki reseptörlerin bloke edilmesi. 9.Presinaptik uçta bulunan ve buradan nöromediyatör salıverilmesini etkileyen reseptörlerin aktivasyonu veya blokajı. 10.Reseptör desensitizasyonu veya sayısının azaltılması. 11.Reseptör afinitesinin veya sayısının artırılması. 12.Eksitasyon ve inhibisyondan sorumlu iyon

Benzer belgeler

FTR 231 Fonksiyonel Nöroanatomi. Sinapslar. yrd.doç.dr. emin ulaş erdem

FTR 231 Fonksiyonel Nöroanatomi Sinapslar yrd.doç.dr. emin ulaş erdem TANIM Sinaps, nöronların (sinir hücrelerinin) diğer nöronlara ya da kas veya salgı bezleri gibi nöron olmayan hücrelere mesaj iletmesine