Endoskop Dekontaminasyonu ve Dezenfeksiyonu

Transkript

1 Endoskop Dekontaminasyonu ve Dezenfeksiyonu Canan Karadeniz Medicana Sağlık Grubu Hemşirelik Eğitim Grup Sorumlusu

2 Öğrenme Amaçları Dersin sonunda katılımcıların uluslararası standartlar ve kanıtlanmış çalışmalar doğrultusunda endoskop dezenfeksiyon uygulamalarının temel prensiplerini öğrenmeleri, Dezenfeksiyon politikaları ve standartlarının hazırlanması, işlemlerin standartlar doğrultusunda etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi, Seçilecek ürünlerin doğru olarak kullanılması ile ilgili tüm süreçleri, uygulama, danışmanlık ve denetleme için gereken bilgi ve deneyime sahip olmaları hedeflenmiştir.

3 Sunum Planı Tanımlar ve gereklilik Yöntemler Uygulama Öneriler

4 ENDOSKOPİ İç organları ve vücut boşluklarını görüntülemek, teşhis ve tedavi etmek amacıyla yapılan işlemlerdir.

5 Endoskoplar Endoskopinin, kanser ve birçok sindirim sistemi hastalıklarının önlenmesi, teşhis ve tedavisinde çok faydalı bir rolü olduğu bilinmektedir. Son 20 yılda endoskopik mukozektomi, PEG tüpü yerleştirilmesi gibi bir çok komplike terapötik işlemde endoskopik yolla yapılmaktadır.

6 Endoskoplar

7 Endoskoplar Kullanıldıkları bölgeye ve özelliklerine göre farklı isimler alırlar. Gastroskop Bronkoskop Kolonoskop Duodenoskop TEE Sistoskop vb.

8

9

10 Özellikle sindirim sistemi endoskopları dış yüzeyleri ve çalışma prensipleri bakımından, hava-su kanalı, aspirasyon kanalı, aksesuar-çalışma kanalı, elavatör kanalı vb. karmaşık, dar, uzun lümenli bir yapıya sahiptirler ve hem kullanımı zor, hem de her işlemden sonra yeniden kullanıma hazırlanması gereken aletlerdir.

11

12 Açılandırma teli Spiral Metal tüp Sentetik bölüm Görüntü fiberleri Forceps kanalı Çelik saç örgü bölüm Hava su kanalı Işık fiberleri

13 Neden????? Bu endoskop az önce HIV + bir hastaya kullanıldı. The Lancer Academy Personel bunu bilmiyordu!

14 The Lancer Academy Nasıl hissedersiniz?

15 Endoskopiden kaynaklanan patojen geçişinin az olduğu rapor edilmektedir. Ancak, yeniden kullanılan aletlerin enfeksiyon geçişlerinde önemli bir aracı olduğu bilinmektedir.

16 Neler geçişe sebep olur? Kontamine endoskop, araç gereçler Su tesisatı Hastaya bağlı faktörler Baskılanmış immün sistem Endoskopi türüne dayalı; doku penetrasyonu, hasar, iskemi Endojen bakteriyemi, Septisemi ERCP ve tüm terapötik işlemler

17 Neler geçişe sebep olur? Kontamine endoskop, araç gereçler Yetersiz temizleme ve dezenfeksiyon işlemleri Yetersiz kurutma, saklama ve transport Endoskop ilişkili sorunlar Kontamine ve/veya arızalı dezenfektörler Kontamine su sistemi

18 Çözüm??? Endoskopların her hastada yeniden kullanıma hazırlanması için uygun temizlik ve dezenfeksiyon kurallarına uyma, hastanın güvenliği ve işlemlerin başarısı için çok gereklidir.

19 Nasıl??? Gereken uygulamanın, endoskopik işlemin risk durumuna, endoskobun cins ve tipine göre belirlenmesi gerekir.

20 Risk açısından endoskopik uygulamalar; Yüksek riskli Orta derecede riskli

21 Yüksek Riskli İşlemler Derinin delindiği ve steril boşluklara girilen işlemlerdir. Bu işlemlerde kullanılan endoskoplar kritik malzeme sınıfında yer alır. Rijit endoskopların birçoğu bu grupta yer almaktadır. Laparaskop Artroskop Sistoskop Rijit Bronkoskop vb.

22 Orta Riskli İşlemler Mukozaya temas eden, ancak steril dokuya girişimde bulunulmayan işlemlerdir. Bu işlemlerde kullanılan endoskoplar kritik-yarı kritik malzeme sınıfında yer alır. Fleksible endoskopların çoğu bu aletlere örnek olabilir.

23 Kritik Endoskoplar

24 Kritik Endoskoplar Kimyasal sterilizasyon/ YDD uygulanacak ise Önerilen temas süresi Konsantrasyon ve ısıya mutlak uyulmalıdır. Durulama mutlak steril su ile yapılmalıdır. Bu yöntemden sonra aletleri steril olarak saklamak mümkün olmadığından derhal kullanılmalıdır.

25 Fleksible Endoskoplar Endoskopların ısıya veya buhara dayanıklı olmayışı, Sterilizasyon yöntemlerinin endoskoplar için pahalı ve zaman alıcı olması, Dar ve uzun lümenli kanalları nedeniyle kimyasal yöntemlerin yeterli düzeye ulaşamaması, Kısa sirkülasyon süresi nedeniyle yüksek düzey dezenfeksiyon tercih edilmektedir.

26 Yüksek Düzey Dezenfeksiyon Kullanılacak dezenfeksiyon yöntemi ; tüm bakteri formlarını (gram+, gram- ve mikobakteriler) virüsleri (hem duyarlı lipid zarlı HIV tarzı virüsleri hem de nispeten dirençli polio virüsleri) mantarları (kandida) ve protozları(ör: giardia) öldürebilmelidir.

27 Uygulama

28 Uygulama Ön işlem Hava-kaçak testi Manuel temizlik Durulama Dezenfeksiyon Son durulama Kurutma

29 Ön İşlem Organik atıkların bir kısmını gidermeyi hedefler. Endoskoplar tam zamanında ilkesi ile işlemden geçirilmelidir. Endoskop temizlenmeden kuruduğunda üzerindeki organik materyallerin uzaklaştırılması ya çok zor olur ya da imkansız.

30 Ön İşlem Endoskop kullanıldıktan hemen sonra dış yüzeyi havsız bir kompresle silinir.

31 Ön İşlem Aspirasyon ve çalışma kanalından bol miktarda su geçirilir.

32 Ön İşlem Kanallardaki kan ve organik atıkların uzaklaştırılması için sn basınçlı su verilir.

33 Ön İşlem Sıvı temasının engellenmesi gereken kısımlar konnektörleri ile kapatılır.

34 Ön İşlem Kirli endoskop konteynır ile taşınmalıdır.

35

36 Ön İşlem Endoskopun hava-kaçak testi mutlaka yapılmalıdır.

37 Manuel Temizlik Dezenfeksiyondan önce fırça, deterjan- enzim çözücü, su ve kompres kullanarak endoskobun üzerinde ve kanallarındaki kan, mukus ve organik atıkları gidermek için yapılan fiziksel işlemdir. Temizleme ile bakteri yükü 4-6 log azaltılır. mekanize temizliğin yeri yok!

38 Neden Manuel Temizlik? Endoskop üzerinde kalan kan ve organik materyal pek çok kimyasal dezenfektanı bağlar veya inaktive eder. Gluteraldehit ve alkol gibi bazı dezenfektanlar proteinleri fikse eder ve biyofilm oluşumuna neden olur.

39 Neden Manuel Temizlik? Endoskop üzerinde kalan kan ve organik materyal pek çok kimyasal dezenfektanı bağlar veya inaktive eder. Gluteraldehit ve alkol gibi bazı dezenfektanlar proteinleri fikse eder ve biyofilm oluşumuna neden olur.

40 Manuel Temizlik

41 Manuel Temizlik

42 Manuel Temizlik

43 Manuel Temizlik

44 Manuel Temizlik

45 Manuel Temizlik Fırçalama işlemi tüm organik atıklar temizlenene kadar birçok kez kanallardan fırça endoskobun distal ucundan çıkana kadar geçirilerek yapılır.

46

47 Manuel temizlik işlemlerinde; Endoskobun ölçülerine uyan ve disposable ya da dezenfekte edilmiş özel fırçalar kullanılmalıdır. Kan ve organik vücut sıvılarının kolaylıkla temizlenmesi için endoskop ile uyumlu köpürmeyen, PH nötre yakın enzimatik temizleyiciler kullanılmalıdır.

48 Durulama Dezenfektanlar ile muhtemel etkileşimlerin önlenebilmesi için dış yüzeyler ve iç kanallardaki deterjan artığını uzaklaştırmak için gereklidir.

49 Kurulama Dezenfektan solüsyonun seyrelmesinin önlenmesi için durulama suyu basınçlı hava kullanılarak kanallardan uzaklaştırılır. Dış yüzey kurulanır.

50 YDD Endoskop dezenfektan solüsyona tamamen batırılır. Tüm kanallardan hava kabarcıkları kalmayıncaya kadar solüsyon geçirilir. Hiçbir parça veya kısmın sıvıdan çıkmadığına, havayla temas etmediğine emin olunmalıdır.

51 Etkin dezenfeksiyon için; Üretici firmanın önerdiği temas süresine mutlaka uyulmalıdır. Tahmini süreler yerine dijital zaman ölçer tercih edilmelidir.

52 Etkin dezenfeksiyon için; Dezenfektanlar önerilen konsantrasyonda hazırlanmalıdır. Kullanıma hazır kimyasallar hazırlama hatalarını ortadan kaldırır. Konsantre solüsyonun hazırlanma şekli, tarihi, son kullanma tarihi üzerlerine yazılmalıdır.

53 Etkin dezenfeksiyon için; Mo, kan ve organik maddelerin direnci, durulama suyuyla sürekli seyrelme ve solüsyonun eskimesi etki kaybına neden olur. Dezenfektanın MEK değeri en az gün başlangıcında veya daha sıklıkla kontrol edilmelidir. Üreticinin önerdiği test stripleri kullanılmalıdır. Test striplerinin son kullanma tarihi önemlidir. Solüsyon MEK değerini kaybedince veya kullanım süresi dolunca yenilenmelidir.

54 Son Durulama Dezenfeksiyondan sonra kimyasal atıkların toksik etkisini önlemek için endoskop dış yüzey ve kanallarının yeterince durulanması gerekir. Durulama suyunun mikrobiyolojik niteliği, endoskobun en son mikrobiyolojik durumunu tayin eder. Son durulama işlemi mümkünse; 0,2 µm (bakteri, karbon, UV) filtre edilmiş akan su ile yapılır.

55 Son Durulama Son durulamanın akan su ile yapılamadığı durumlarda suyun; her durulama işleminden sonra yenilenmesi gerekmektedir.

56 Alkol Flush Özellikle durulamanın filtre edilmemiş suyla yapıldığı durumlarda ve kurumayı kolaylaştırmak için endoskop kanallarından % 70 alkol geçirilmesi önerilmektedir.

57 Kurutma Islak ortam kontaminasyonu ve mikroorganizmaların yayılmasını büyük ölçüde kolaylaştırır. Endoskoplar son durulama işleminden sonra mutlaka kurulanmalıdır.

58 Kurutma Tüm kanallar sıkıştırılmış, steril tıbbi hava ile kurulanmalıdır. Basınç ayarlanabilir olmalıdır ki hassas kanallarda daha düşük basınç kullanılabilsin. Eğer güvenli basınç aşılırsa kanallar zarar görebilir.

59 Saklama Endoskopların dezenfeksiyon işlemlerinden sonra yeniden kontamine olmaları engellenecek şekilde saklanmaları gerekir. Kurumayı kolaylaştırmak için; kontrol valfleri, başlıklar, uç parçaları takılı olmadan dik olarak asılı ve birbirine temas etmeyecek şekilde saklanmalıdır.

60 Saklama Kullanılan dolaplar kolay temizlenebilir, nem, toz ve kir tutmayan malzemeden yapılmalıdır. Bu dolaplarda çapraz havalandırma olmalıdır.

61 ! Taşıma çantalarında saklamayınız.

62 Saklama Yapılan çalışmalar özellikle duodenoskop ve bronkoskop gibi daha riskli endoskoplarda 12 saati geçen bekleme sürelerinde üremeler olduğunu göstermiştir. Duodenoskop, bronkoskop vb. daha riskli ve diğerlerine göre daha az sıklıkta kullanılan endoskopların kullanımdan hemen önce tekrar işlemden geçirilmesi önerilir.

63 Dezenfektörler Dezenfeksiyon işlemlerinin standardize edilmesi için dezenfektör kullanılmalıdır. WGO 2005

64 Dezenfektörler Personelin kontamine ekipmanla temasını azaltır. Personelin kimyasallar ile maruziyetinin azaltır. Personelin dezenfeksiyona ayırdığı zamanı azaltır. Personelin ellerinde oluşan hasarı önler.

65 Endoskopik aksesuarlar Endoskopik aksesuarlar konusunda endoskoplardan daha katı önlemler gerekmektedir. kritik!

66 Su şişeleri Endoskop irrigasyonu için kullanılan şişe ve bağlantı hortumları günde bir kez temizlenmeli ve steril edilmelidir.

67 Disposable Malzemeler Bunlar steril halde ve kullanıma hazır durumda sağlanır. Steril ambalajının açılması derhal kullanımı gerektirir. Disposable malzemeler kullanıldıktan sonra uygun biçimde atılmalıdır.

68 Reusable Malzemeler Teknik olarak uygun olmayan malzemeler dışında mutlaka steril edilmeleri gerekmektedir. Özellikle biyopsi forsepslerinin bıçak kısımları mutlaka fırçalanarak temizlenmeli ve otoklav, etilen oksitle vb. bir yöntemle steril edilmelidir.

69 Eğer sterilizasyon teknik olarak mümkün değilse, YDD şarttır.

70 Endoskopların Mikrobiyolojik Takibi Endoskop ve dezenfektörler de mikrobiyolojik incelemelerin yapılması endoskopide enfeksiyon kontrol alanında en zor ve en tartışmalı konulardan biridir. Bu testlerin gerekliliği hala tartışılmaktadır.

71 Endoskopların Mikrobiyolojik Takibi Endoskopların iç kısımlarında kavlama, çatlama, bükülme, bağlantı hasarı veya kırılma gibi sebepler enfeksiyon kaynağı olabilir ve bu durumu rutin kaçak-sızıntı testleri ile anlamak çoğunlukla mümkün olmaz.

72 Endoskopların Mikrobiyolojik Takibi Kan, protein ve organik artıkların endoskop kanallarında veya üzerinde kurumasına izin verilerek yıkama aşamalarının üstünkörü yapılması, Uygun olmayan dezenfektan, yetersiz temas süresi veya kontamine dezenfektör kullanımına bağlı başarısız dezenfeksiyon olabilir.

73 Endoskopların Mikrobiyolojik Takibi Endoskopların mikrobiyolojik kontrolü bu durumların saptanması için şimdilik en iyi yöntemdir. ESGE 2008 Rutin testler; Endoskopların, dezenfektör ve otomatik yıkama cihazlarının, endoskopide kullanılan aksesuarların ve su kaynaklarının mikrobiyolojik takibini kapsamalıdır.

74 Virüsler Mikrobiyolojik incelemeler virüsleri kapsamamaktadır. Virüsler sadece hücrede üreyebilir. Bu nedenle endoskop yüzey ve kanallarında üremez. İntakt enfektif virüslerin teşhisi karmaşık, uzun ve pahalıdır. HBV gibi pek çok virüs in vitro üretilemez.

75 Lejyonella ve kriptosporidya gibi su kontaminantları Aranması hem çok pahalıdır, hemde klinik anlamda önemli sonuçlar vermez. Bu nedenle ciddi bir salgın olmadıkça rutin testlerde bunların aranmasına gerek yoktur.

76 Bakteriler Gastroskoplar, kolonoskoplar ve duodenoskoplar: psödomonas, klebsiella, proteus, e.coli ve salmonella gibi sık rastlanan bakteriler Dezenfektörler ve bronkoskoplar: psödomonas, vb. mikroorganizmalar ve atipik mikobakteriler

77 Öneriler Endoskopi yeterli temizlik ve dezenfeksiyon imkanları olan yerlerde yapılmalıdır. Endoskopi ünitelerinde, hastanenin fiziki koşulları ve hizmet bekleyen hasta sayısına uygun olacak şekilde uygulamalar planlanmalıdır. Üniteler ve uygulamaları periyodik olarak denetlemeli, hasta verilerini izlemeli, mevcut uygulama ve sorunları ortaya konmalıdır.

78 Öneriler Endoskopi personeli; Endoskopların hassas ve kompleks yapıları, Enfeksiyon riskleri, Amaçlanan dezenfeksiyon düzeyinin doğru olarak belirlenmesi, Kullanılan maddelerin toksik etkileri ve güvenlik önlemleri Seçilen ürünlerin doğru olarak kullanılması konularında yetkin olmalı ve periyodik olarak eğitilmelidir. Kalifiye olmayan, geçici personel endoskopi bölümünden uzak tutulmalıdır.

79 Öneriler Çalışma alanları ihtiyaca göre dikkatle planlanmalıdır. Dezenfeksiyon işlemleri için ayrılmış bir oda olmalıdır. Bu oda toksik buharların ve havaya karışmış patojenlerin uzaklaştırılması için yeterince havalandırılmalıdır (saatte 7-15 hava değişimi sağlanmalıdır). El yıkama için tasarlanmış bir alan gereklidir. Sıçramalarda kullanılmak üzere göz yıkama istasyonu olmalıdır.

80 Öneriler Kirli evye ve durulama olmak üzere en az iki adet evye bulunmalıdır. Evyenin yapıldığı malzeme kimyasallara dayanıklı olmalı, kolay temizlenebilmelidir. Evyeye sıcak ve soğuk su akışı olmalıdır. Evyenin üzerinde fırçalama, sırasında sıçramalara engel olacak şekilde koruyucu siperlik takılmalıdır.

81 Öneriler Manuel dezenfeksiyon için skoplar zarar görmeden yerleşebilecek büyüklükte tercihen sabit evye olmalıdır. (40-42 cm) Dezenfektanların bulunduğu kabın kapağı sıkı şekilde kapatılmalıdır. Kullanılan solüsyonlara ekleme yapılmamalıdır.

82 Öneriler Dezenfektanlar döküldüğünde sıçramaları engelleyecek şekilde mümkünse aşağı dolaplarda saklanmalıdır. Kullanılan solüsyonlara ekleme yapılmamalıdır. Taşıma kapları kullanım sonrası, Dezenfeksiyon için kullanılan konteynerlar değişim sırasında iyi bir şekilde temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.

83 Öneriler Solüsyonların hazırlanma tarihi, son kullanma tarihi, konsantrasyon, hazırlanma şekli yazılmalıdır. Dezenfeksiyon uygulamaların tüm basamakları kaydedilmelidir.

84

85 Korunma Önlemleri Personel tüm işlemler sırasında universal korunma önlemlerine titizlikle uymalıdır.

86 Endoskopi Ünitesi Güvenlik Planı Kişisel koruyucu önlemler, Kişisel hijyen, Mühendislik denetimleri Havalandırma Oda tasarımı Su tesisatı Yer yüzey çevre temizliği İdari kontrol ve destek Sürekli eğitim Yeterli personel Yeterli yazılı protokoller Doğru ürün doğru kullanım

87 Sık Gelen Sorular? Endoskopik muayene amacıyla kullanılan rijit teleskop ve fleksible nasendoskoplar mukoz membran ile direk temas ettiğinden yarı kritik cihazlardır. Bu cihazlar için yüksek düzey dezenfeksiyon önerilmektedir.

88 KBB polikliniklerinde; Dezenfeksiyon işlemleri için güvenilir fiziksel ve teknik donanımın sağlanamaması, Yoğun hasta talebi ve hızlı işleyiş, Cihazların lümensiz oluşu nedeniyle, son yıllarda hızlı, güvenli, kolay ve sporisit etkili yöntemler tercih edilmektedir. Özellikle dezenfeksiyon alanları ile ilgili olarak fiziksel ve teknik donanım sorunları için tek kullanımlık solüsyonlar ya da köpük mendiller çözümdür.

89 TEE TEE problar, mukoz membran ile doğrudan temas ettikleri için yarı kritik cihazlardır. Birçok rehber endokaviter problar için her hasta prob kaplayıcı kullanımı önermektedir.

90 Ancak probe kaplayıcıların yırtılma olasılığı ve maliyet yüksek düzey dezenfeksiyonu zorunlu kılmaktadır.

91 Otomatik Dezenfektörler

92 Bazı TEE prob modellerinin sıvı ile teması ya da ısı ile sterilizasyonu mümkün olmamaktadır. Bu probların lümeni olmadığından yüksek düzey dezenfeksiyon için üretilmiş köpük mendiller son derece pratik ve etkili bir yoldur.

93 Saklama

94 Köpük Mendil Diğer dezenfeksiyon uygulamalarında olduğu gibi öncelikle organik atıkları uzaklaştırmayı hedefleyen ön temizlik, dezenfeksiyon ve durulama basamaklarını sağlayabilecek şekilde düzenlenmelidir. Nasendoscopes Transözefageal Eko (TEE) İnvaziv ultrason probu (trans-vajinal ve trans-rektal) Manometry kateterler Laringoskoplar için kullanılabilmektedir.

95 Üroloji Rijit ve fleksible sistoskoplar ile üreteroskoplar kritik cihazlardır ve uygun bir sterilizasyon yöntemi ile sterilize edilmeleri gerekmektedir. Sterilizasyon sağlanamıyorsa yüksek düzey dezenfeksiyon şarttır. Biyopsi ve diğer invaziv işlemler için kullanılan aletler steril olmalıdır.