MİKRO EKSTRAKSİYONDAKİ YENİ GELİŞMELER

Transkript

1 MİKRO EKSTRAKSİYONDAKİ YENİ GELİŞMELER Mikro kestraksiyonda yeni gelişmeler Öğrenilecek konular Sulu örnekte organik bileşiklerin geri kazanılması için diğer alternatif ekstraksiyon yaklaşımlarının safhalarını anlamak. Karıştırma çubuğu sorpsiyon ekstraksiyonu ve bunun uygulamalarının pratik bakış açılarının anlaşılması. Tek damla mikro ekstraksiyonu ve onun uygulamalarının pratik bakış açılarının anlaşılması. Sulu örnekteki organik bileşiklerin pasif örneklenmesi için mümkün olan bakış açılarının çeşitli safhalarını değerlendirmek. Ekstraksiyon ve onun uygulamaları için yarı geçirgen membran aletlerinin pratik bakış açılarını anlamak. Polar organik kimyasal örnek toplayıcı Chemcatcher seramik dozi metre ve membran uçlu sorptif kaplama aletleri ismiyle, sulu örneklerden organik bileşiklerin pasif örneklenmesi için diğer aletleri öğrenmek. Ekstraksiyon ve onun uygulamaları için paketlenmiş şırınga aletinde mikro ekstraksiyonun pratik bakış açılarını anlamak GİRİŞ Farklı örnekleme aletlerinin dizileri sulu örnekten organik bileşiklerin mikro ekstraksiyonu için geliştirilmiştir. Buradaki metotlar çalışma ve uygulama kavramları içinde görülebilir. Extraction Techniques in Analytical Sciences John R. Dean 2009 John Wiley & Sons, Ltd 5.2. KARIŞTIRICI-ÇUBUK SORPTİF EKSTRAKSİYONU Karıştırıcı-çubuk sorptif ekstraksiyonu durumunda (SBSE), organik bileşikler polidietilsilaksan (PDMS) gibi bir sorbant ile kaplanmış manyetik karıştırıcı çubuk kullanılarak zenginleştirilmiştir. 1

2 Karıştırıcı sulu örnek içine yerleştirilir (şekil 5.1). karıştırıcı çubuk dakika arasındaki zaman peryodu için örnek çözelti (içinde karıştırılarak) içinde muhafaza edilir. Ekstraksiyon gerçekleştikten sonra karıştırıcı çubuk çözeltiden alınır ve herhangi artık su damlalarını gidermek için ketenden serbest bir doku ile hafifçe silinir. Karıştırıcı çubukta birikmiş organik bileşikler (10mm x 0,5mm PDMS kaplama kalınlığında) sonra desorbe ettirmeye ihtiyaç duyar. Bunu gerçekleştirmek için yüklü karıştırma çubuğu küçük hacimde organik çözücüye konur ve sonra organik bileşik içeren çözücü bilindik bir gaz kromotogtafisi veya yüksek performanslı sıvı kromotografisi veya termal desorpsiyon birimi ile bağlantılı gaz kromotografisine enjekte edilir (SBSE nin şu anki ufku çevresel ve biyomedikal uygulamalara odaklanmıştır) SIVI-FAZ MİKRO EKSTRAKSİYONU TEK DAMLA MİKRO EKSTRAKSİYONU (SDME) Tek damla mikro ekstraksiyon (buna ek olarak sıvı faz mikro ekstraksiyon, çözücü mikro ekstraksiyonu veya sıvı-sıvı mikro ekstraksiyonu olarak bilinir) bir şırınga (GC de örneğin enjeksiyonu için kullanılan) organik çözücünün (tipik olarak tolen gibi sudaki düşük çözünürleri.) 1µL sini elde etmekte kullanılır. Bu organik çözücü şırınganın uçunda tutulmasına izin verecek şekilde tutulur ama çözücü iğnenin ucunda damla olarak durur. Sonra iğne sulu örneğe daldırırlır. Sulu örnek durumunda karıştırma manyetik karıştırıcı çubuk ile sağlanır. Tanımlanan zaman periyodundan sonra (mesela 30dak) damla şırınganın içine geri çekilir ve gaz kromotografisi enjeksiyon portuna enjekte edilir. Organik çözücünün büyük bir damlası ile bu yaklaşım nasıl kullanılmalıdır? 2

3 Üst çözelti örneklemesi için SDME kullanılması nasıl olmalıdır? Bu yaklaşımın ana avantajı, sulu örneklerinden organik bileşiklerin hızlı enjeksiyonunun avantajları ve zenginleştirilmesinin başarılmasında ek aparatların olmamasıdır (mesela gaz kromotografisi). Ana sakıncaları uygun organik çözücünün seçimi ki bu analitik kimyacının amacında kişisel el çabukluğunun önemli olması kadar ekstraksiyon için farklı damla formları ve yapısının korunması şeklindedir. Pestisit atıklarının analizinde sıvı faz mikro ekstraksiyonun tekniklerinin uygulanmasında son yayınlarda bulunmaktadır MEMBRAN MİKRO EKSTRAKSİYONU Sulu örnekten organik bileşiklerin pasif örneklenmesi için membran aletlerinin kullanımı son yıllarda gözle görülebilir gelişmeye sahiptir. Aletin kısımları genişlemektedir ve bu sonraki bölümde incelenmektedir YARI GEÇİRGEN MEMBRAN ALETLER(SPMD) Tipik SPMD düşük yoğunluklu polietilen (LDPE) tüp veya membrandan oluşur. Tüpün iç tarafı (veya membranlar arasındaki sandviç) yüksek moleküler ağırlıklı yağ (mesela triolein) vardır. Bu yağ organik bileşikleri tutacaktır ve LDPE membrandan karşıdan karşıya aktarılır. Bu prosesin oluşması için organik bileşikler suda yüksek çözülebilirlik ve iyonlaşma özelliğine sahip olmalıdır. Trioleinin kullanımı Kow>3 ile bileşikler için SPMD yi yüksek etkin yapar. logkow nedir? Cevap; bu aktarılan su dağılım kat sayısı için nümerik değerdir POLAR ORGANİK KİMYASAL TOPLAYICI ÖRNEKLEYİCİLER 3

4 POCIS iki mikro delikli polieter suşfan-difüzyon sınırlı membran arasına yerleştirilmiş bir sorbentten(organik bileşikler için alıcı faz) oluşur(şekil 5.3). Sorbantın seçimi organik bileşikler için aletin seçiciliğini etkilemektedir. Pestisitleri izleye bilecek tipik bir sorbent Isolute ENV+, a polystyrene divinylbenzene copolymer ve Ambersorb 1500 carbon dispersed on S-X3 Biobeads dir CHEMCATCHER (YAKALAYICI) Tutucu a 47mm C18 Empore disk (organik bileşikleri tutmada mesela organik ters faz) ve PTFE içinde PTFE içinde korunan (tutulan) LDPE difüzyon sınır membranı (şekil 5.3) nından oluşur SERAMİK DOZİMETRE Burada katı sorbent yatakları kapatan difüzyon-sınır bariyeri olarak seramik tüp kullanılır(şekil 5.3) MEMBRANLA KAPATILMIŞ SORBANT ALETİ (MESCO) Bu alet difüzyon sınırlandırıcı bariyer olarak rejenere edilmiş selilozdan oluşan membranda kabul edici kapalı faz olarak karıştırılan çubuk sorpsiyon ekstraksiyonundan (SBSE) olşur. (şekil5.3) Memebran ekstraksiyonunda gelişmeler ve uygulamaların birkaç incelemesi son zamanlarda sunulmuştur[3,5,6]. 4

5 5.5. KAPALI ŞIRINGA İÇİNDE MİKRO EKSTRAKSİYON(MEPS) Paketli şırınga mikro ekstraksiyonu (MEPS) katıfaz ekstraksiyonun minyatirüzasyonunun için yeni bir tekniktir. MEPS aleti gaz kromotografisi veya yüksek performanslı sıvı kromotografisi içine örneğin girişi için kullanılan bilindik şırınganın yerine direkt olarak kullanılabilir. 5

6 MEPS de sorbant şırınga iğnesinin ucunda bir odada (veya kartuşta) bulunmaktadır(şekil 5.4). Soru; sorbant olarak hangi tip maddeler kullanılabilir? Cevap; SPE için kullanılan herhengi bir sorbant kullanıla bilir ve bu yüzden bunlar içinde C18, C8, C2, polystyrene divinil benzen kopolimeri (PS DVB) veya moleküler baskılı polimerler (MIPs) kullanılabilir. MEPS tekniği sulu örneklerin bir dizisi içinde kullanılabilir. Bu teknikle çalışmaya uygun örnekler sorban odasını (veya kartuşunu) doldurmak için (yada boşaltmak için) şırınga iğnesine emdirilebilir (ve geri itilebilir). Bu proses sulu örnek organik bileşiklerinin zenginleştirilmesini artırmak için çok sayıda tekrarlana bilir. Organik bileşikler (ve yabancı materyal) sorbantta toplanacaktır ve zenginleşmiş olacaktır. yıkama safhası 50µL su herhangi bir yabancı materyali gidermede ortama dahil edilebilir. Final olarak organik bileşikler gaz kromotografisinin veya yüksek performanslı sıvı kromotografisinin Rheodyne vanası nın enjeksiyon portu içine direkt olarak (mesela 50µL metanol gibi) organik bir çözücü ile elüe edilir. Bu proses GC/HPLC aletinin oto önleyicisi kullanılarak tam otomatikleştirilebilir. GC sinin durumunda büyük hacimli enjeksiyon (50µL nin üstünde ekstrakt) PTV enjektörü kullanılarak verilebilir. Bu yaklaşım suda PAH ların [7] ve kanda ilaçların[8] analizi için uygulanmıştır. References 1. Kawaguchi, M., Ito, R., Saito, K. and Nakazawa, H., J. Pharm. Biomed. Anal., 40, (2006). 2. Lambropoulou, D. A. and Albanis, T. A., J. Biochem. Biophys. Meth., 70, (2007). 3. Vrana, B., Mills, G. A., Allan, I. J., Dominiak, E., Svensson, K., Knutsson, J., Morrison, G. And Greenwood, R., Trends Anal. Chem., 24, (2005). 4. Kot-Wasik, A., Zabiegala, B., Urbanowicz, M., Dominiak, E., Wasik, A. and Namiesnik, J., Anal. Chim. Acta, 602, (2007). 5. Barri, T. and Jonsson, J.-A., J. Chromatogr., A, 1186, (2008). 6. Esteve-Turrillas, F. A., Pastor, A., Yusa, V. and de la Guardia, M., Trends Anal. Chem., 26, (2007). 7. El-Beqqali, A., Kussak, A. and Abdel-Rehim, M., J. Chromatogr., A, 1114, (2006). 8. Abdel-Rehim, M., LC GC Eur., 22, 8 19 (2009). 6

7 TEK DAMLA MİKROEKSTREKSİYON- GELİŞMELER, UYGULAMLAR VE İLERİKİ TRENDLER REVİEW: SİNGLE DROP MİCROEXTRACTİON DEVELOPMENT, APPLİCATİONS AND FUTURE TRENDS Michael A. Jeannot a,, Andrzej Przyjazny b, John M. Kokosa c a Department of Chemistry, St. Cloud State University, 366 Wick Science Building, 720 4th Ave. S., St. Cloud, MN , USA b Department of Chemistry & Biochemistry, Kettering University, Flint, MI USA c MDRC Consulting/Mott Community College, Flint, MI USA Anahtar kelimeler: tek damla mikroekstraksiyon, Solvent ekstraksiyon, Sıvı-faz mikroekstraksiyon Özet Tek damla mikroekstraksiyon (TDME) son yıldan beri mikro sıkaladaki örnekleri temizleme ve zenginleştirmede en basit ve çok kolay uygulamalarla ortaya çıkmıştır. En genel uygulamada basit kromotografi şırıngası ya direk örneğe daldırılmış veya örneğin üzerinde tutularak mikro litre miktarında ekstraksiyon çözeltisi enjekte edilerek süspansiyon oluşturmuştur. Aynı şırınga sonra çözücünün giderilmesinde kullanılır ve ekstrakte edilen analit kimliğini ve/ya miktarını belirleme için kromotografi sistemine iletilir. Bu sunulan başlık altında tekniğin, bazı teorik konuların, pratik uygulama ve bakış açılarının, şuandaki trentleri ve seçilen uygulamaları özetlenmiştir. 1.GELİŞİMİN KISA TARİHİ Analitik kimyada analitlerin toplayıcısı olarak tek bir damla kullanımı 1990 ların ortasında Dasgupta nın çalışmasında tasarlanmıştır. Dasgupta nın gurubu havadan amonyak ve kükürt dioksit gibi gazların ekstraksiyonuna gaz örnekleme çalışması olarak bir sıvı damlasına bulaştırmak şeklinde metodu geliştirmiştir[1]. Sıralı spektrofotometrik analizde gaz analitleri bir araya getirmede silikat kapiler tüp içinde su damlası desteği kullanımıştır. Dasgupta nın gurubu sodyum dodesülfatı kloroformun mikrodamlası içinde metilen mavisi ile bir iyon çifti olarak ekstrakte etmiştir ve neredeyse damla içinde damla minyatürize edilmiş çözücü ekstraksiyon sistemini geliştirmişlerdir[2]. Onlar pir peristaltik pompa akış manifoldu ve bir optik fiber temelli absorbans detektörü ile çalışmışlardır. Cantwell s gurubu kromotografik analizle direct olarak uyumlu tek damla mikroekstraksiyon tekniğini ilk olarak geliştirmişlerdir[3]. Jeannot and Cantwell sulu çözelti ile karıştırma için 8µL oktan damlası eklenmiş halde tutmak için küresel yatak ile Teflon çubuklar kullanmıştır. Onlar bu yaklaşıma çözücü mikroekstraksiyonu yaklaşımı demişlerdir(sme). Ekstraksiyon sonrası çubuklar alınmış ve gaz kromotografisi (GC) şırıngası örneği enjekte etmede kullanılmıştır ve sonra GC ye oktan çözeltisinin kısımları enjekte edilmiştir[4]. Onlar iki amaç için ekstraksiyon 7

8 çözeltisi ve GC ye enjeksiyon için GC şırıngasının iğnesini direkt olarak kullanmayı ilk kez göstermişlerdir. Karıştırma oranı ve karıştırma zamanı proses için dengenin gelişmesinde ve kinetik modelde öncelikli olarak araştırılmıştır. He ve Lee teknikte mikroayırıcı tünel olarak GC şırınga iğnesini kullanım fikrini ilk ortaya atanlardır ve buna dinamik sıvı faz mikroekstraksiyon demişlerdir[5]. Şırıngadan çözeltiye organic çözücünün bir damlasını süspansiye etmektense çözücüyü şırınganın iğnesinin içinde bekletmişlerdir ve sulu fazı tekrar tekrar şırınganın içine emip dışına vermişlerdir. Bu teknik şırınga pistonunun yüksek doğrulukta tekrarlanan şekilde hareket ettirilmesini gerektirir, ama organik çözücü damla uygunluğunun geliştirilmesini önermişlerdir çünkü damla iğne içinde asılı kalmıştır. Ma ve Cantwell alıcı çözeltinin bir desteksiz sıvı membran ve sulu mikro damla kullanımı ile üç fazlı tek damla mikro ekstraksiyonunu başarılı şekilde ortaya koymuşlardır[6]. Örnek şişesinin tepesinin yanında bir teflon halka oradaki organik membran fazı tutmaktadır ve sulu kabul edici faz organik tabakada yüksek performanslı sıvı kromotografisi (HPLC) şırıngası kullanarak süspanse edilmiştir. Bu yaklaşım ile yüksek geri kazanım faktörü iyonize edilebilir analitler için bağıl olarak kısa ekstraksiyon zamanı ile gerçekleştirilebilmiştir. Liu and Lee GC analizi ile sürekli akış mikro ekstraksiyon tekniğini birleştirilmeyi geliştirmişlerdir[7]. Polyetheretherketone (PEEK) tüpleri bir ekstraksiyon odası içinden sulu örnek çözeltisinin sürekli geçirilmesi ile kullanılmıştır ve bir HPLC valfinde akıştaki buharda 1-5µL organic çözücüyü enjekte ederek kullanmışlardır. Tüpün ağzına ulaştıktan sonra organic çözücü damlası sulu fazın akışı sürerken PEEK tüpünde asılı kalmıştır. Ayrı bir GC şırıngası örnekte ve ekstraksiyon sonrası çözücü fazın bir kısmını enjekte etmede kullanılmıştır. Headspace (HS) analizine SDME nin uyarlanması 2000 li yıllarda bağımsız olarak Przyjazny et al. [8,9] Jeannot ve iş arkadaşları [10], Vickackaite ve iş arkadaşları [11] ile geliştirilmiştir. 1- octanol veya n-hexadecane gibi yüksek kaynama noktalı genel organik çözücüler uçucu veya yarı uçucu analitlerin tayini için uygun bulunmuştur. HS-SDME çok iyi damla kararlılığına, damla kirlenmesi problemlerinden veya kirli örnek matriksinin kayıplarını önlemeye izin vermiştir ve bazı durumlarda direk daldırma metotları ile karşılaştırıldığında hızlı ekstraksiyon değerini sağlamıştır. Önceden geliştirilmiş olan SDME 2002 de[12] yeniden incelenmiştir ve 2007 den bu yana gelişmesi ilk on yıl sırasında ana uygulamalara odaklanılmıştır[13]. SDEM nin teorisi ve uygulamaları ve diğer mikroekstraksiyon metotları(içinde içi boş fiber ve dispersif sıvı sıvı metotlarının da bulunduğu) kapsamlı bir kitap bulmak şu anda mümkündür[14]. Bu incelemenin amacı ve alanı SDME nin farklı modlarının gelişmesi, avantajlarının ve dezavantajlarının kullanışlı tanımını sağlayacak ve yeni gelişmeleri özetleyecek ve seçilen tirentleri ve şuanki seçilen uygulamaları sunacaktır. Konu üzerindeki daha ayrıntılı literatür incelemesi başka yerde de buluna bilir[12-14]. Dispersif sıvı-sıvı mikroekstraksiyonu (DLLME), oyuk fiber tekniği ve direkt süspanse edilmiş damla/katılaştırma tekniği gibi diğer sıvı faz miktoekstraksiyon teknikleri bu yayında diğer başlıklarda özetlenecektir ve onlara burada adres göstermeyeceğiz. 8

9 2. SDME NİN ÖNEMLİ TEORİK BAKIŞ AÇILARI 2.1. GENEL BAKIŞ Mikro damlaya sulu örnek çözeltisinden analit moleküllerinin aktarımı genel olarak yoğun fazdaki (sulu ve/ya organik) analit moleküllerinin yavaş olan difüzyon hızıyla sınırlanır. Difüzyon hızında sıcaklık ve çözücü viskozitesi önemli bir rol oynayan faktör iken oluşan difüzyon hızının artışı üzerinde uzaklığın etkisi birinci derecedendir. Bu yüzden örnekler bilindik karıştırma miktarını veya yüzeyler arası temas alanını artırmada manyetik karıştırıcı, mekanik karıştırıcı veya şırınga pistonu ile normal şekilde karıştırılmıştır ve bu yolla difüzyon uzaklığı azaltılmıştır. SDME deki dengeye ulaşmak için gereken zaman saniyelerden saatlere çalkalama derecesi, faz hacimleri, ara temas alanı ve denge dağılım katsayısına bağlı olarak değişebilir. Bu yüzden aşırı analiz zamanında kaçınmak için SDME çoğunlukla dengeye gelmeyen (kinetik kontrollü) şartlar altında düzenlenmiştir. SDME de dağılım dengesinin elde edildiği durumda dikkat edilmelidir ki ekstraksiyon nadiren ayırıcıdır (dengede normal olarak toplam analitin önemli derecedeki oranı sulu fazda (örnek) kalmayı sürdürmektedir). Bunu sonucu olarak SDME de çalışılan sulu hacim(örnek) oranına küçük organik faz (veya alıcı) bulunur, buna benzer durum katıfaz mikro ekstraksiyonunda(spme) karşılaşılmaktadır. Bazı durumlarda ihmal edilebilir miktarda analit örnek çözeltisinden alınır, bu belkide türleme çalışmalarında avantaj olabilir ve örnek-faz dengesinin rahatsızlığından kaçınılır. Bu durumda dengeye ulaşılsın yada ulaşılmasın kalibrasyon normal şekilde bilinmeyen örneğe özdeş şartlar altında ekstrakte edilen sulu faz standartlarını temel alır, iç standartlar amaç alınsın yada alınmasın İKİ FAZLI SDME Su damlası ile gaz amonyağın yakalanması çalışmasında[1], Liu and Dasgupta damlayı küresel ve durgu olarak kabul ederek doğrusal difüzyon modelini hedef almışlardır. Deneysel veri ve görsel gözlem göstermiştir ki damla içinde ısınmalar oluşmaktadır, ekstraksiyon oranı artar. Gaz NH 3 ün difüzyonu, ara yüzeyde dengeye ulaşılması ve NH 3 ün protonayonu su damları içindeki NH 4 + nın aktarımına bağlı olarak hepsinden hızlı olduğu kabul edilmiştir. Jeannot and Cantwell iki fazlı sıvı-sıvı mikroekstraksiyon sisteminde denge ve kütle transferi için genel bir model önermişlerdir[3,4]. İnorganik fazda analitin denge konsantrasyonu (Co,eq) görülmektedir; 9

10 10

11 2.5. ÇÖZELTİ ÜZERİ SDME (SULU ÇÖZELTİ ÇÖZELTİ ÜZERİ BOŞLUK-ORGANİK) SDME çözelti üzeri (direkt daldırılmış SDME ile örnek çözelti üzerindeki kısım), çözelti üzeri çoğunlukla analit molekülleri için bir kompartıman dır. Maksimum seçicilik için burada bulunan analitin miktarını azaltmada çoğunlukla üst çözelti hacmi azaltılmalıdır. Dengede buradaki üç faz öle düzene girmiştir ki burda onlar arasında farklılık olmaz (burada çözücü damlası sulu çözeltiye veya üst çözeltiye dalmış haldedir), ama ekstraksiyon prosesinin ve diğer proseslerin kinetiği önemli derecede etkilenir (çözücü buharlaşmasının hızı gibi). SDME çözelti üzeri için organik damladaki denge konsantrasyonu eşitlik2 nin modifiye edilmiş versiyonu ile verilir hava fazı içindeki oranları içerir; 11

12 3. FARKLI SDME ÇEŞİTLERİNE YAKINDAN BAKIŞ Şu anda tek damla mikroekstraksiyonun kategorileri altında yedi farklı çözücü ekstraksiyon çeşidi vardır. Bunal dengede birlikte bulunan faz sayısına bağlı olarak ikili veya üçlü faz içinde sınıflandırıla bilirler. Bu sınıflandırma şekil 1 de betimlenmiştir. İki fazlı mod içinde direkt daldırma (DI), sürekli akış(cf), damla-damla (DD) ve direkt süspansiye olmuş damla (DSD) bulunurken üç fazlı mod üst çözelti(hs), sıvı-sıvı-sıvı (LLL), ve LLL ve DSD nin birleşiminin içinde bulunduğu yapıyı içerir. Farklı SDME çeşitlerinin kullanımının sıklığı şekil 2 de görülmektedir, çoğunlukla ikili faz (DI, CF, DD ve DSD 52%) ve üçlü faz (HS ve LLL 48%)arasında bölünmüştür. Şimdiye kadar en sık kullanılan çeşit tek damla mikro ekstraksiyon çeşitlerinde çözelti üzeri (tüm tanımlanan SDME prosedürlerinin %41) ve direkt daldırma (%38) başı çekmektedir, büyük olasılıkla bunun nedeni basitliği ve uygulama için ucuz donanım gerektirmesidir, üstelik bunlar literatürde tanımlanan ilk çözücü ekstraksiyon prosedürleridir. Diğer beş çeşit sınırlı sayıda kullanılır, çünkü ya pompalar (CF) gibi ek alet gerektirirler, ya da küçük bir gurup analite uygulanabilirlik ile sınırlıdırlar (mesela LLLME çoğunlukla iyonlaşa bilen bileşiler için kullanılır), ya da onların gelen olan çeşitlerle karşılaştırıldığında herhangi bir önemli avantajı yoktur. Tek damla mikro ekstraksiyon (SDME) İki faz Üçlü faz Direkt daldırma(di) Damladamal(DD) Üst çözelti (HS) Direkt süspansiye olmuş damla(dsd) Sürekli akış (CF) Sıvı-sıvı-sıvı (LLL) Şekil. 1. Tek damla mikroekstraksiyon (SDME) sınıflandırması. Kütle transferinin hızını artırmada çözelti üzeri ve daldırmalı SDME bir dinamik moda sokula bilir, burda sadece verici faz (örnek) değil alıcı faz da (ekstraksiyon çözücüsü) hareketlidir(bölüm 2.3 e ve 4.6 daha detaylı). Dinamik SDMEnin iki çeşidi kullanılır etkilenmiş damla ve etkilenmemiş damla. Etkilenmiş damla metodunda (veya şırınga içinde) çözücü emilir ve 1-3µL sıvı örnek veya üst çözelti şırınga içinde belli zaman için tutulur (yaşam süresi), 12

13 ve örnek dışarı atılır. Bu proses çevrim için tekrarlanır. Ekstrakt sonra analiz edilir. Etkilenmiş damla metodunda ekstraksiyon çözücüsü damla belli zaman için iğne ucundaki örneğe maruz bırakılır ve sonra iğne içine emilir, belli zaman için tutulur ve iğne ucunun dışına tekrar itilir. Fakat örnek şırınga içine çekilmez. Etkilenmemiş damla metodu ilk olarak He ve Lee tarafından geliştirlmiştir ve şırıngayı hareket ettirmede manuel hareket kullanmışlardır[5,21]. Bundan sonra şırınga hareketinin tekrarlana bilirliğini sağlamada şırınga pompası kullanımı gelmiştir. 2% 41% 5% 7% 7% 1. DD 2. DSD 3. CF 4. LLL 38% 5. Dl 6. HS ŞEKİL 2 FARKLI SDME ÇEŞİTLERİNİN Metot sonra otomatikleştirilmiş, değişken hızlı motor ile hareket ettirilen pompa Saraji [23] ve Mohammadi ve Alizadeh [17], ile beraber çalışmalarında bilgisayar yazılımı ile hareket ettirilen motor ile bu işi yapmışlardır. Etkilenmiş damla ve etkilenmemiş damla metotlarını her ikisinin tam otomasyonu sonunda Ouyang et al da [24] çözücü alma, piston hızı, yaşam süresi ve şırınga enjeksiyonun kontrolünde ticari bilgisayar ara yüzlü oto örnekleyici kullanarak başarmışlardır. Fig. 3. Direct immersion (DI) SDME. Reprinted from: [13], Copyright (2007), with permission from Elsevier. İki çok genel SDME çeşidi direkt daldırma ve üst çözelti mikro ekstraksiyonu genel uygulanabilirlik alanları bakımından bazı farklılklara sahiplerdir, ama yine de bunlar bu tekniklerin her ikisininde tayinde kullanılabildiği analit gurupları için basit örnek hazırlama adımlarına sahiptir. Direkt daldırma SDME de bir ekstraksiyon çözeltisinin mikro damlası sulu örnekle direkt temasta olduğu için (şekil 3) çözücü su içinde miskleşemeyen olmalıdır, bu polar olmayan yada çok az polar çözücüler kullanılması manasına gelir. Bu kuralın istisnası ekstraksiyon 13

14 çözücüleri olarak iyonik sıvıların kullanımıdır(bölüm 5 e bakın). Bu nedenle bu teknik modu musluk suyu veya yeraltı suyu gibi bağıl olarak matrikslerden temizlenmiş polarolmayan veya az polar uçucu ve yarı uçucu analitlerin ayrılması ve zenginleştirilmesi için en iyi çalışmadır. Uçucu bileşikler çözelti üzeri SDME ile en iyi şekilde zenginleştirilirken yarı uçucu bileşikler için direkt daldırma modunun kullanılması tercih edilmiştir. Örnekler organik klorin pestisitleri [25-31], ftalatlar[32-35], veya ilaçları[36-45] içerebilir. Genelde direkt daldırma SDME de kullanılan ekstraksiyon çözücüleri hegzan veya tolüen gibi uçucudur, bu metodu gaz kromotografisi ile direlt çalışabilir yapmıştır. Sonuçta GC direkt daldırma SDME ile beraber kullanılan son üstün tayin tekniğidir, literatürdeki anlatılan analitik prosedürlerin %62 sisnin üzerinde bu teknik vardır. Diğer son tayin metotları da çalışılmıştır. Mesela, HPLC (DI-SDME analitik prosedürlerin %21 üzerindedir) fenoller gibi polar yarı uçucuların analizi için kullanılabilir. Bu durumda çözücü değiştirmesi ekstraksiyon çözücüsü olarak kullanılan bir iyonik sıvı olmadığı zaman zorunlu olabilir. Çözücü değiştirilmesi orijinal ekstraksiyon çözücüsünün hafif evaprasyonunu gerektirir, sonra HPLC hareketli fazı ile uyumlu çözücüde veya hareketli fazın kendinde artıklar yeniden çözülür. Fig. 4. Headspace (HS) SDME including solvent cooling. Reprinted from: [166], Copyright (2004), with permission from Elsevier. Bir diğer final tayin tekniği direkt daldırma SDME ile birleştirilerek kullanımı gittikçe artan atmosfer basıncında matriks düzeltmeli lazer desorpsiyon/iyonizasyon kütle spektrometrisidir (AS-MALDMS). Eğer direkt daldırma SDME metal iyonları gibi inorganik türlerin ayrılması/zenginleştirilmesi için çalışırsa, bunların türevlendirilmesi sonra da atomik absorpsiyon spektrometrisi veya indüktüf eşleşmeli plazma kütle spektrometrisi final tayin için sıklıkla kullanılır. Direkt daldırmalı SDME nin ana avantajları kullanılan ekipmanın basitliği, en az derecede statik versiyonun olması ve düşük maliyetidir. Basit uygulamada ekipman örnek kabı, karıştırıcı çubuk, manyetik karıştırıcı, bir mikro şırınga ve küçük hacimde ekstraksiyon çözücüsü. 14

15 DI-SDME nin dezavantajları çoğunlukla ekstraksiyon prosesi sırasında mikro şırınganın iğnesinin ucundan mikro damlayı almanın kolaylığı ile ilgilidir, bu örnek çözeltinin çalkalanma oranını ve bağıl olarak berrak çözeltide(katı parçacık bulunmayan) örnek matriksinin tipini sınırlar. Direkt daldırma SDME de tipik karıştırma hızı özel modifiye edilmiş iğne ucu ile çalışılmadıkça 1000rpm yi geçmez[46], ki bu iğneler 1700rp nin üzerinde yüksek karıştırma hızlarına izin verirler. Ekstraksiyonun dinamik modu ve/ya güçlü çalkalanma ihtiyacı sıvılarda küçük difüzyon katsayıları ile sıvı-sıvı sisteminde yavaş kütle transferini doğurur. DI-SDME de uzun ekstraksiyon zamanında bu yavaş kütle transfer sonuçları diğer tek damla mikro ekstraksiyon modu ile karşılaştırılmıştır. Çözelti üstü SDME (şekil4) uçucu ve yarı uçucu polar ve polar olmayanların her ikisi için örnek hazırlama metodu olarak seçilir. Kompleks ve/ya kir veya katı içerik olarak örnek matriksi analit ayrılması ve zenginleştirilmesi ile etkileme yapamaz. Ek olarak sıvı örneklerde (tipik sulu matriksler), gazlar[47,48] ve katı matriksler [49] bu metotta ikna edici olabilir. HS-SDME nin alanları arasına geniş çeşitlilikteki analitler girebilir çünkü bunlar diğer düşük uçuculukta olanlardan ekstraksiyon çözücülerindeki sınırlama ile gerçekten ayrılamaz. Bu yüzden içinde trihalomethanes [50-53], BTEX hydrocarbons [9, 10, 16, 17, 33, 54-56], uçucu organic bileşikler [57-77], inorganik ve organometallik türler [33,78-87] bulunan örneklerin analitleri üst çözelti SDME ile sıklıkla ekstrakte edilirler, son gurup sıklıkla ekstraksiyonda elde edilir. Üst çözelti modu aldehitler [18,88-93], ve onların türevleri gibi polar uçucu ekstrakta sıklıkla uygulanır. Aynı zamanda HS-SDME polycyclic aromatic hydrocarbons [33, 76, 94-96], polychlorinated biphenyls [76], phenols [33, ], ve chlorophenols [97,98] gibi yarı uçucu bileşiklerde ekstraksiyon da kullanılır. Polar olmayan ve polar ekstraksiyon çözücülerinin her ikisi geneldir, sonraki iyonik sıvılar [33, 50, 51, 54, 94, 99, ] ve sulu çözeltiler [47, 48, 69, 81-85, 96, 98, 100, ] veya saf suyu içerir [110]. Üst çözelti SDME de su bazlı ekstraksiyon çözücülerinin kullanımı ilginçtir çünkü orgaik çözücülerin tamamının kullanımını elemine eder. Ek olarak örneği temizleme ve analiti zenginleştirme ph kontrolü ile mümkün olmuştur, LLLME de geri ekstraksiyon yaklaşımı ile ekstraksiyonu aynıdır. Çözelti üstü SDME de en popüler ekstraksiyon çözücüleri 1-oktanol, hegzadekan, dodekan ve dekandır. Çözelti üstü SDME üç fazlı sistem olduğu için denge zamanı iki dengenin; örnek çözelti üstü ve çözelti üstü ekstraksiyon çözücüsü, sonucu olarak denge zamanı bazı durumlarda direkt SDME den daha uzun olabilir. Yine de üst çözelti SDME de eksraksiyon zamanı üst çözelti kapasitesinin artırılmasıyla mesela üst çözeltideki analitin artırılmasıyla, büyük ölçüde azaltılır. Çözelti üstü kapasitesi, çözelti üstü kısım hacmi (hava) Va ve hava-su dağılım sabiti Kaw nın sonucuna eşittir. Üstelik ya Kaw veya Va veya her ikisinin artırılmasıyla maksimize edilebilir. Eğer organik faza ekstrakte edilen analitin miktarı üst çözelti kapasitesi ile karşılaştırıldığında küçükse (%5 den küçük), analit ekstraksiyonu yalnızca çözelti üstü kısımda gerçekleştirilir. Hızlı ekstraksiyondaki bu sonuçlar, sadece birkaç dakika alır, çünkü gaz fazındaki difüzyon katsayısı sıvı fazındakinden daha büyüktür(yaklaşık dört kat). Çözelti üstü SDME ile birleştirilmiş çok genel final tayin tekniği gaz kromotografisidir, HS- SDME ile birleştirilen tüm analitik prosedürlerin %75 nin üzerindekini oluşturur. Yüksek performanslı sıvı kromotografisi(%10 a yakın) ile beraber atomik absorpsiyon spektrometrisi ve kapiler elektroforez için sırasıyla %5 ve %3.5 değeri ile ikinci uzaklıktadır. Onun en basit uygulamasında çözelti üstü SDME direkt daldırma modundaki gibi ayarlanarak kullanılır; beklendiği gibi bir mikro şırınganın ucunda asılı olan organik çözücünün mikro damlası sulu çözelti içine daldırılmaz ama örnek üzerindeki üst çözeltide bekletilir. Bu ayarlama örnek ve ekstraksiyon çözücüsünün sıcaklık kontrolü kullanılarak bazı prosedürlerde modifiye edilmiştir. 15

16 Örnek çözeltiden çözelti üstü kısma analitin kütle transfer hızını artırma ve üst çözeltiye aktarılan analit miktarını artırmada örnek sıcaklığını artırmak cazip bir durumdur. Bununla beraber maalesef yüksek sıcaklık organik çözücü- çözelti üstü kısım dağılım sabitini düşürme eğilimindedir, sonuçta bu da tayinin seçiciliğini düşürür. Seçicilik kaybı örnek ısıtılırken ekstraksiyon çözücüsü soğutularak giderilebilir. (şekil 4) yine de bu yaklaşım deneysel ayarlamalarda önemli derecede karmaşıktır, bu yüzden ultra eser analizlerde veya düşük çözücü-üst çözelti dağılım sabiti ile yüksek uçuculuktaki analitler için kullanılmalıdır. ŞEKİL 1 FİG. 5. DROP-TO-DROP (DD) SDME. REPRİNTED WİTH PERMİSSİON FROM: [115], COPYRİGHT 2006 AMERİCAN CHEMİCAL SOCİETY. Damla-damla çözücü mikroekstraksiyonu [ ] direkt daldırma SDME nin minyatüre edilmiş versiyonudur. İlk olarak Wu 2006 da [115] öneride bulunmuştur. Bu modda her iki örnek ve organik çözücü hacimleri mikro litreler düzeyindedir(şekil 5). Bu yaklaşım eğer örnek hacmi mümkün olduğu kadar küçükse önerilir (kan gibi). Damla-damla mikro ekstraksiyon iki önemli özelliğe sahiptir. Şekil 2 Fig. 6. Continuous flow (CF) SDME. Reprinted from: [123], Copyright (2007), with permission from Elsevier. İlk olarak küçük örnek ve çözücü hacminin sonucu olarak örnek ve çözücü arasındaki dengeye, hız sabiti k (bölüm 2.2 ye bakın) nın büyük değerleri ile çabucak ulaşılır. Sonuç olarak örnek karıştırlır halde değildir ve ilerde deneysel olarak ayarlanması basittir. İkinci olarak faz oranı Vo/Vaq bağıl olarak büyük olduğu (eşitlik 1) için zenginleştirme faktörü küçüktür, öyle ki bu modun ana avantajı diğerlerinden küçük örnek hacmi ve kapsamlı örnek temizliği ile sağlanan seçiciliğidir. Damla damla çözücü mikroekstraksiyonunun tipik uygulamaları içinde 0.6 µl of tolüene kullanarak sıçan kanından ve ürininin 8µL sinden trimeprazinenin ekstraksiyonu[111] 16

17 ve m-xylene nin 2 µl ile ürin ve plazmanın 30µL örneğinden quinine ekstraksiyonu da bulunur[114]. ŞEKİL 3 FİG. 7. LİQUİD-LİQUİD- LİQUİD (LLL) MİCROEXTRACTİON. REPRİNTED FROM: [167], COPYRİGHT(2008), WİTH PERMİSSİON FROM ELSEVİER. Bir başka konuşmaya layık olan iki fazlı SDME modu sürekli akış mikro enjeksiyondur [7, ], burda tam olarak çözücünün bir damlası sürekli taze ve akan örnek çözelti ile temas halindedir(şekil 6). Damla PEEK tüpünün ucunda tutula bilir, burda ekstraksiyon odasında sürekli akan örnek içine daldırılmış haldedir. Alternatif olarak bir mikroşırınga ekstraksiyon çözeltisinin mikro damlasını tutmada kullanıla bilir. difüzyon ve konveksiyonu ker ikisinin varlığında örnek ve ekstraksiyon çözücüsü arasında dengenin hızlıca kurula bilmesini ve yüksek ekstraksiyon verimliliğini doğurur. Sürekli akış mikro ekstraksiyonu kullanan çoğu prosedür pesticides [117,118], polycyclic aromatic hydrocarbons [123], veya aromatic bileşikler [7, ] gibi polar olmayan yada hafif polar olan yarı uçucuların ekstraksiyonunu sınırlar çünkü; sadece polar olmayan ekstraksiyon çözücüleri akış sisteminde kararlıdırlar ve akan örnekte bunların bozunma eğilimi küçüktür. Bu modun ikinci yetersiz tarfı mikroenjeksiyon pompası gibi ek ekipmanlara ihtiyaç duymasıdır. Final olarak sürekli akış ve statik direkt daldırma SDME nin direkt karşılaştırılmasında üstün algılama sınırı ve hassaslık verimliliğinde ikinciliğini kanıtlamıştır[120,124]. Sıvı-sıvı-sıvı mikro ekstraksiyonu üç fazlı moddur; hidrofilik organik bileşikler, çok popüler fenoller, yağ asitleri veya aminler gibi yarı uçucuların ekstraksiyonu için iyi çalışılır. O geri ekstraksiyon ile ekstraksiyon formunun minyatürize edilmiş formudur. Bu modda analit sulu örnekten bir organik çözücüye ekstrakte edilir arkasından hemen organik çözücüden kabul edici çözeltiye geri ekstrakte edilir, bu çoğunlukla uygun ph da sulu bir çözeltinin birkaç mikrolitresi ile olur(şekil 7). Organik çözücü bu yüzden iki sulu çözelti arasında ara yüzey halindedir. Analitin izolasyonunu ve zenginleştirilmesini başarmada analitin asit baz özellikleri kullanılır. Asidik analitler için verici çözelti (örnek)nin ph sı bastırılan analitin iyonizasyonu için düşük değerlere ayarlanır ve bunlar organik çözücü içinde doğal türler olarak ekstrakte edilebilir. Aynı zamanda kabul edici çözelti analitin iyonizasyonunu desekleyecek yüksek değerde korunur. Bu yolla analitler iyonik türlere çevrilir, bunlar sıvı organik membrandan uzak tutulurlar ve bu yüzden kabul edici çözeltide birikirler. Pratik uygulamada bit Teflon zinciri [125] veya küçük volümetrik balon jöje LLLME için kullanılır, deneysel kurulumu çok basittir. Örneğin üzerindeki tabaka formunda organik çözücü ve alıcı çözeltinin mikro damlası organik çözücü tabakası içine daldırılır. Sıvı-sıvı-sıvı mikroekstraksiyonunda kullanılan bir 17

18 organik çözücü su ile miskleşme yapamayan olmalıdır ve sudan yoğunluğu daha düşük olmalıdır. LLLME de ekstrakt bir sulu çözelti olduğu için bu mod direkt olarak ters faz HPLC ve kapiler elektroforoz ile uyumludur ve bu final tayin tekniği analitik prosedürlerde özellikle kullanılmaktadır. LLLME nin çok genel uygulamaları içinde psikolojik sıvılardan veya sudan ilaçların ekstraksiyonu [6, ] ve sudan aromatik aminler veya fenollerin [125, ] ekstraksiyonu bulunur. Sıvı-sıvı-sıvı mikroekstraksiyonnun şu sıralardaki modifikasyonu destek aleti olarak mikro şırınganın kullanımından kaçınılmaktadır[20]. Onun yerine geniş sulu damlacık misk oluşturamayan organik çözücünün tabakası üzerinde merkez pozisyonda sebestce asılı tutulur, burada karıştırılan sulu örnek bunu üzerinde bunur. Direktifler doğrultusunda bu düzenleme kütle transfer hızını artıtı ve sonuçta dengeye gelme zamanını artırır. 4. DI-SDME VE HS-SDME Yİ ETKİLEYEN DENEYSEL PARAMETRELER Burada bu güne kadar yaklaşık 600 araştırmacı ve uygulama yayınları çözücü mikroekstraksiyonu ile ilgilidir ve bu yayınlardan yarısından fazlası tek damla modu ile ilgilidir[14]. Bu büyük elde edilebilir veri ile SDME ekstraksiyonlarının hızını ve verimliliğini etkileyen önemli parametrelerin tespiti mümkündür. 1. Analit özellikleri 2. Ekstraksiyon çözücü özellikleri 3. Ekstraksiyon çözücüsünü saflığı 4. Şırınga 5. Damla hacmi 6. Sallama 7. İyon gücü (tuzlanma dış etkisi) 8. Sıcaklık 9. Örnek hacmi ve üst çözeltinin hacmi 10. Otomasyon 4.1. ANALİT ÖZELLİKLERİ Önceki bölümlerde bahsedildiği gibi analit ve matriksin özellikleri direk daldırma(di-sdme) mi yoksa üst çözelti (HS-SDME) ekstraksiyonun uygun olup olmayacağını belirleyecek olan şeydir. Bu yüzden birincisi analit ve matriksin uçuculukları (kaynama noktası), iyonizasyonu (asitler ve bazlar için) ve polaritesi göz önüne alınmalıdır. Bu özellikler iki önemli para metreyi etkilemektedir; organik ekstraksiyon çözücüsü/su dağılım sabiri (Kow) ve hava/su dağılım sabiti (Kaw). Bu önemli parametrelerin detaylı tartışılması literatürde bulunabilir[133]. HS- SDME çok polar ve polar olmayan, düşük moleküler ağırlıklı, uçucu ve yarı uçucu bileşikler için uygundur. Direkt daldırma (DI-SDME) ekstraksiyon polar olmayan veya yüksek moleküler ağırlıklı ılımlı polar, yarı uçucu kimyasallar için uygundur. Yüksek polar kimyasallar geri kazanmayı sağlamada özellikle matriks su olduğunda elde etmek gerekliliktir. HS ve DI için tipik uygulamaların örnekleri bölüm 3 te tanımlanmıştır. 18

19 4.2.ÇÖZÜCÜNÜN ÖZELLİKLERİ Genel bir yanlış kanı çözücü mikro ekstraksiyonunda kullanılabilecek sınırlı sayıda kullanışlı çözücünün olduğudur. Gerçekte iki düzineden fazla çözücü farklı SME modları için başarılı şekilde kullanılmıştır ve bunların içinde su gibi ekstraksiyon zenginleştiriciler ile birleştirilmiş çözücüleri yoktur(kompleks yapıcı ajanlar, türleme ajanları ve ph kontrolü)[14]. Ama yinede özelleşmiş ekstraksiyon çözücülerinin seçiminde bazı kısıtlamalar vardır. Sulu çözeltiden ekstraksiyon söz konusu olduğunda çözücünün suda miskleşememesi gereklidir. Çözücünün kaynama noktasının yeterince yüksek olması istenir çünkü buharlaşacaktır, ama kromotografik sistemler için uygun da olmalıdır. Onun şırınga iğnesinin uçuna yapışa bilecek kadar yeterli yüksek viskoziteye sahip olmasıda gerekebilir ama ekstraksiyon zamanını önemli derecede etkileyecek damlaya analitin difüzyon hızına uygun viskozlukta olaması gerekir. Çözücünün moleküller arası çekim karakteristikleri analitin ekstrakte etmeye uyumlu olmalıdır. Çok önemli etkileşim tipleri London kuvvetleri, (van der Waals kuvvetleri), kalıcı dipol-dipol etkileşimleri ve hidrojen bağıdır. Bu yüzden 1-oktanol SDME için popüler bir çözücü olmuştur çünkü bu üç etkileşime de sahiptir. Ayrıca bağıl olarak yüksek kaynama noktasına, bağıl olarak düşük su çözünürlüğüne ve yüksek viskoziteye sahiptir. Dietil eter, metilen klorür, kloroform ve etil asetat gibi bilindik ayırma hunisi ekstraksiyon çözücüleri SDME için ekstraksiyon çözücüsü olarak uygun değillerdir çünkü çok uçucudurlar ve suda çözünürlükleri çoktur. Bu tip çözücüler sınırlı sayıdaki durumlarda başarılı şekilde kullanılabilirler, yinede çözücü düzenleyici olarak polar olmayanlara eklenen, tolen gibi suda miskleşemeyenler eklenebilir[32]. Bu ilerki araştırmalar için çok verimli bir alandır. Analitik metotlar ile bir ekstraksiyon çözücüsünün bileşimi çok önemlidir. Bölüm 3 te gösterildiği gibi SDME ekstraksiyon analizi için çok geniş olarak kullanılan enstürimantasyon GC dir. Genelde uçucu analitler tetradecaneor1-octanol gibi yüksek kaynama noktalı çözücüler ile ekstrakte edilirler. Ekstrakt tepelerin elde edilmesinde, piklerin çözülmesinde 50/1 e 10/1 bir giriş yarığı kullanılarak enjekte edilmelidir. Yarı uçucu analitler yarıksız enjeksiyon kullanarak o-ksilen gibi düşük kaynama noktalı çözücüler ile ekstrakte edilir. Eğer ters faz HPLC kullanılırsa örnekler tolüen gibi suda miskleşemeyen çözücüler ile ekstrakte edilirler, HPLC ile uyumlu aseto nitril gibi çözücüler ile değişim yapılmalı ya da seyreltilme yapılmalıdır[118,134]. Bir alternatif olarak bir iyonik sıvı [94, 103, 104, 135] veya düzenleyici çözücü içeren su ters faz HPLC[96] veya kapiler elektroforez ile [100] direkt olarak kullanılabilir. Polar olmayan çözücü normal faz HPLC için direkt kullanılabilir EKSTRAKSİYON ÇÖZELTİSİNİN SAFLIĞI Çözücü saflığı SDME de çok önemli bir diğer faktördür, özellikle çok seyreltik çözeltilerin analizinde. Ticari yüksek saflıktaki çözücüler safsızlıklar içerebilir, bunlar analitle girişimler sağlayacaktır. Bu safsızlıklar tolüende bulunan ksilen, veya dekanda bulunan aldehitler ve alkoller gibi oksidasyon ürünleri çözücü analoglarını içerebilir. Eser analizleri için çift vakum distile çözücüler ve sora onu dondurucuda bekletmek zorunlu olabilir. Standart üstün kaliteli çözücüler yüksek konsantrasyonlu çözücüler eğer safsızlıklar analiz ile girişim yapmıyorsa uygun olabilir. Eser safsızlıklar kullanışlı olabilir çünkü onlar çözeltideki iç standartlar olarak kullanıla bilirler. İç standartların konsantrasyonu analiz adımları için sabit seviyelerde verilmediği sürece tam olarak doğru şekilde bilinemez. Standart çözücüye eklene bilir ve damlanın doğruluğunu izlemede kullanılabilir. Bunlar özellikle oto örnekleyici kullanıldığında, örnekleme sırasında damlada kayıplar olmamasını sağlamak için önemlidirler. Standart damla büyüklüğündeki ve iğne ucunda asılı çözücüdeki örnekten örneğe küçük değişimleri hesaplamada kullanıla bilir. 19

20 4.4. ŞIRINGA SDME için en etkin şırınga standart GC mikro şırıngasıdır. Damla şırınga iğnesinin dış kısımlara değmesi olmaksızın iğne ucunda olmalıdır. Bu maksimum iğne ucu yüzey alanını gerektirir. Standart Hamilton #2 eğimli şırınga ucu en büyük yüzey alanını sağlar ve damlanın yaklaşık %90-95 ini ekstraksiyon sırasında şırınga içine emebilir. Düz kenarlı GC şırıngası sadece %80-85 emmeye sahiptir ve HPLC şırıngası 0,5µL den daha küçük damlalar kullanılmadıkça içine çekişi çok küçük kalır. Eğer HPLC analizinde kullanılıyor sa damla HPLC ile uygun çözücü ile değiştirme yapılacaktır yada örnek şişesine eklenen çözücü ile seyreltilmesi gerekecektir ve sonra HPLC şırıngası enjeksiyon için kullanılacaktır DAMLA HACMİ Teori bölümünde gösterildiği gibi ekstrakte edilen analitin miktarı damla hacmi ile artar. Maalesef standart şırınga iğneleri için maksimum damla hacmi 2-3µL dir. 3µL den daha büyük damla kararsızdır ve damla iğnenin ucundan düşer, özellikle direkt daldırma SDME kullanımdığında bu söz konusudur(oyuk fiber yaklaşımı bu bakış açısının dışındadır, bu maalede hiç biyerde tartışılmamıştır ve çözülmesi gereken bir problemdir). Unutulmamalıdır ki yüksek kaynama noktalı organik sıvılar bazen uçucudurlar ve çoğu su-miskleşemeyen çözücü gerçekte suda çözülebilir haldedir. Sonuç olarak damlanın bir kısmı evaure olur ve/ya örnek matriksinde çözünür, özellikle yüksek ekstraksiyon sıcaklıkları uzun ekstraksiyon zamanı ve örneğin güçlü çalkalanması kullanıldığı zaman bu olur. Direk daldırma ekstraksiyonu kullanılırken örneğin içerebileceği tuzlar veya çözülebilir makro moleküller analitik enstürimentasyona zararlı olabilir. Eğer 1µL damla kullanılırsa sıvının 1µL şırınga içine emilir, değişiklikler önemlidir, çözücü örnek matriksi ile kirlenebilir. Üst çözelti SDME kullanıldığı zaman şırınga içine emilen çözücünün hacmi evapürasyon/çözünme ile değişebilir ve iğnenin yüzeyine yapışır. Damla hacmi değişmesi ve çözücü yapışması ile gelen zorluklar eğer şırınga ile yapılan ekstraksiyonda emilen çözücünün miktarından daha büyük 2,0-0,5µL büyüklülünde olursa minimize edilebilir. Yüksek ekstraksiyon sıcaklıklarında (50-80 o C), bu hacmi artırmak zorunlu olacaktır KARIŞTIRMA Önceden işaret edildiği gibi örneğin karıştırılması ekstraksiyon zamanını azaltmak için önemlidir. Üç örnekli karıştırma metotları; karıştırma, titreşim ve vorteks bulunmaktadır. Karıştırma işleminde manyetik karıştırıcı çubuk kullanılır, DI-SDME için rpm ve HS- SDME için rpm karıştırma hızları etkilidir. Yükek karıştırma hızlarının sınırlamaları örnek çözeltisi ile damlayı yerinden çıkartır veya üst çözeltide kullanıldığında sıçramalar yapar. Titreşim ve vorteks karıştırma bazı oto örnekleyicilerde kullanılır ve etkindir, sınırlama olarak damla iğne ucunda iken karıştırma oluşmayabilir. ekstraksiyondan önce örneğin karıştırılması özellikle HS-SDME için tekrarlana bilir sonuçların elde edilmesini sağlayabilir, ama bu teknikler bilgisayar destekli oto örnekleyici kullanıldığında dinamik örnekleme ile çok etkindir, çünkü çözücü çalkalama sırasında şırınga iğnesi içine muhafaza edilir. Ekstraksiyon çözücüsünün çalkalanması ekstraksiyon zamanın düşmesine neden olabilir (ekstraksiyon verimliliğini değil) çünkü ekstraksiyon prosesinde hız sınırlayıcı adım çoğunlukla analitin yüzeyden damlanın içine transferidir. Bu damla yüzeyinin sürekli yenilenmesi ile tesisedilir. Bölüm 2.2 de tartışıldığı gibi direkt daldırma SDME sırasında örnek damla içinde hareket etmesi gerekir ama dinamik ekstraksiyonun ekstraksiyon zamnını önemli derecede düşürdüğü gözlenmiştir [22]. Dinamik ekstraksiyonda tekrarlana bilirlik ve ekstraksiyon verimliliği tam olarak birkaç faktörün tekrarına bağlıdır; çevrim sayısı, şırınga içine emilen örnek hacmi, ekstraksiyon çözücüsünün hacmi, piston hızı, pistonun maksimum geri çekilmesinde bekleme zamanı ve örnek ile temasta bulunan etkilenmiş damla için maruz 20

21 bırakılma süresi (bekleme süresi). Piston hareketi kesin olmalı ve optimum tekrarlama için optimum hızda olmalıdır. Bu elle yapılabilir veya mekanik aletle yapılırsa doğru tekrarlana bilir örnekleme bilgisayar destekli otoörnekleyicinin kullanımını gerektirir[136] İYONİK ŞİDDET (TUZ DIŞLAMA ETKİSİ) Tuz dışlaması özellikle ılımlı polar ve düşük moleküler ağırlıklı uçucu kimyasallar için ekstraksiyon verimliliğini artırmada teknik zaman testidir. Yüksek iyonik şiddet ekstraksiyon çözücüsü için çözünürlüğü düşürebilir. Analitin sudaki çözünürlüğüne iyonik şiddet etki eder ve bu yüzden Kow ve Henry sabiti (Kaw) üstel dir. Bu yüzden en iyisi yüksek doğrulukla tartılmış tuzlar eklenir ve kullanılır, ama bu tuzun doymuş çözeltisi değildir. Doymuş tuz çözeltileri çözünmemiş parçalar içere bilir ki bu DI-SDME de damlaya bağlanabilir. Eğer halojenlerle ilgilenirsek susuz sodyum sülfat, sodyum klorür gibi ve benzer ağırlık/hacim konrantrasyonlarında kullanıla bilir. Sodyum sülfat tedbirli kullanılmalıdır, yüksek konsantrasyonlarında hidrat olarak kıristalize olabilir. Tuz eklenmesi PAH ler gibi polar olmayan yarı uçucu analitlerin ekstraksiyonunu artırmak için faydalı olmaz çünkü Kow değerleri 1000 den büyüktür. Tuz eklenmesi DI-SDME kullanıldığında damla kayıplarını minimize etmede faydalıdır. Burda DI-SDME de tuz eklenerek yapılan tayinlerin bir kaçı rapor edilmiştir [28,137,138]. Bu su örneğinin viskozitesi veya yüzey gerilimindeki değişme ile olmuş olmalıdır SICAKLIK Önceden işaret edildiği gibi sıcaklık kontrolü SDME ekstraksiyonunda özellikle çözelti üstü ekstraksiyonu için önemlidir. Organik çözücü/su dağılma katsayısı (Kow) sıcaklıkla zayıf oranda etkilenir, ama hava/su sabiti (Kaw) ve organik çözücü/hava sabiti (Koa) sıcaklığa kuvvetli derecede bağlıdır. Tipik olarak polar olmayan analitler için su çözeltisinin sıcaklığının artışı (veya katı matriksin) çözelti üstü konsantrasyonunu artırır. Yinede bazı ılımlı polar analitler yüksek sıcaklıklarda sudaki çözünürlüğü yüksek olabilir ve çözelti üstü konsantrasyonu bu yüzden artan sıcaklıkla düşer. Ek olarak ekstraksiyon çözücüsünün çözünürlüğü sıcaklık artarken düşer ve ekstraksiyon verimliliğini azaltır. Bu yüzden uygun sıcaklık bulunmalıdır özellikle ekstrakte edilen örnekler çoklu analit içeriyorsa ve ekstraksiyon zamanı damlaya etkiyen sıcaklık düşürülerek azaltılabilir. Yüksek sıcaklıkta damladaki analitin çözülürlüğünü düşürmede dondurulmuş şırınga iğnesi kullanılabilir, bu laboratuarda veya ticari aletle yapılabilir ÖRNEK HACMİ VE ÇÖZELTİ ÜSTÜ KISIM HACMİ Çoğu araştırmacı bağıl olarak geniş (5-30mL) sulu örnek hacimlerinde ve büyük çözelti üstü hacimlerinde (tüm hacmin %80 nin üzerinde) çalışmaktadırlar. SDME açıkça göstermektedir ki bu zarar verici olabilir, çünkü ekstrakte edilen analitin maksimum miktarı uzun akstraksiyon zamanı gerektiren geniş örneklere ve Kow ve Kaw değerlerine bağlıdır. Gelende sulu örnek için 1-4mL hacmi 1000 den düşük Kow değerlerli analitler için uygundur. Halojen pestisitler ve PAH gibi büyük Kow değerli analitler örnek hacimlerini 30-40mL üzerine artırarak daha büyük miktarda ekstraksiyon kazancı olacaktır. Büyük hacimler tabiki daha uzun ekstraksiyon zamanı gerektirecektir. İlerki teorik hesaplamalar göstermiştir ki DI-SDME ve HS-SDME nin her ikisi için ekstraksiyon verimini maksimize etmede pratik olarak minimum tutulmalıdır. 2mL lik şişe için 1-1,5mL örnek hacmi ve 0,5-1mL çözelti üstü kısım yaklaşık değerdir. 4mL lik şişe için 3mL lik örnek büyüklüğü ve 1mL üst çözelti uygundur. Çözelti üstü kısmın HS-SDME için karıştırılan çözeltinin üzerinde süspansiye olmuş damlaya izin vermesinde zorunlu olandan daha büyük 21

22 olmaması gerekir ve DI-SDME için örnek kabı ile öerneğin temasından kaçınacak kadarı yeterlidir OTOMASYON Çok iyi doğruluk ve tekrarlana bilirlik DI-SDME ve HS-SDME ekstraksiyonunda analizcinin kullanıdığı ellerinin becerisiyle başarıla bilir. Oysa büyük sayıda örnekler analiz edildiğinde ve dinamik ekstraksiyon kullanıldığında bilgisayar destekli oto örnekleyici zorunludur. Oto örnekleyici usta bir analizcinin bakış acısından doğruluk ve tekrarlanabilirlik ile içinde çalkalama, sıcaklık kontrolü, şırınga pompasının hareketi, temizleme ve enjeksiyon gibi DI- SDME ve HS-SDME nin tüm adımlarını yürütebilir. Birkaç otomasyonlu prosedür direkt daldırma [24,41,136] ve üst çözelti SDME [16,17,24,136] sağlanmasında geliştirilmiştir. 5. YENİ GELİŞMELER VE TRENDLER İyonik sıvıların olaya girmesiyle 2003 ten beri çözücü mikroekstraksiyon için yeni alan ekstraksiyon çözücüleridir[94]. Ondan sonra gözle görülür sayıda analitik prosedürler içinde direkt daldırma [33,135, ] ve çözelti üstü SDME [33,50,51,54,99, ] nin bulunduğu iyonik sıvıların kullanımı yapılmıştır. İyonik sıvılar ihmal edilebilir buhar basınçları, mükemmel termal kararlılık ve yüksek viskozite gibi eşsiz özelliklere sahiplerdir ki bunlar kararlı büyük damlaların kullanılmasına izin verir ve böylece ekstraksiyon verimi artar. Onların polaritesi uygun katyon ve anyonun seçim sayesinde ayarlanabilir. Sonuç olarak onların su ile ve organik çözücüler ile miskleşebilirliği, viskozitesi ve organik analitlerin ekstrakte edilebilirliği ayarlanabilir, bunlar onların kullanışlılığı için hesaba katılır ve ileride çok geniş kullanımlarına sonuç açacaktır. Şimdiye kadar solvent mikroekstraksiyonunu kapsayan analitik prosedürlerde iyonik sıvıların kullanımı HPLC, kapiler elektroforez ve onların uçucu olmamalarını sonucu olarak son tayin metotları olarak spektroskopik tekniklerle sınırlı kalmıştı. Halbuki son zamanlardaki bazı yayınlar gaz kromotografisi ile iyonik sıvıları birleştiren birkaç yaklaşım açıklanmıştır. Onlardan biri kolon girişinden iyonik sıvıları engellerken GC-MS sistemine iyonik sıvı ekstraktların direkt girişine izin veren taşınabilir arayüzün direk girişine izin verecek şekilde kullanımını sağlamıştır[50,51,54,139] (Fig. 8). İkinci yaklaşım iyonik sıvılardan termal desorpsiyon analitlerine ticari olarak bulunabilen termal desorpsiyon sisteminin olabilirliği ve onların GC sistemine girdirilmesi çalışmasıdır[102]. Üçüncü yaklaşım analitlerin gaz kromotoğrafisinin enjeksiyon portuna iyonik sıvılardan desorbe edilmiş ve iyonik sıvıya sonra mikro şırıngaya geri emdirilmesidir[101]. Bu yaklaşımlar tek damla mikroekstraksiyonda iyonik sıvıların uygulanabilirliğini önemli şekilde genişletebilecektir. Şidiye kadar mikro ekstraksiyon çözücülerinin uygulandığı iki ana alan çevresel (%61) ve klinik & adli analizler(%21) olmuştur. Uygulamaların faaliyet alanı şimdilerde mikroekstraksiyon öncesinde öncelikli hazırlama adımlarını da ekleyerek içinde daha çok katı örneklerin, özellikle bitkilerin ve onların parçalarının bulunduğu tarafa genişlemektedir. Yeni çıkmış olan bir teknik hidro distilasyon- çözelti üstü çözücü mikroekstraksiyon olarak isimlendirilir, bitkilerden ve onların parçalarından zorunlu olan yağların izolasyonunda birincil olarak kullanılır, çözücü mikro ekstraksiyonu ile su ekstraksiyonunun birleştirilmesidir [62,63,67,68, ]. Bu teknikte küçük miktarda bitki materyali (0.7-4g) su ile karıştırılır ve hidro distilasyona maruz bırakılırlar. Yüksek kaynama noktalı çözücünün damlası hidro distile edilen örneğin çözelti üstü süspansiye olur. Bu düzenleme kısa ekstraksiyon zamanında sonuçlanır (10-20 dak. yıkamayıda içerir), ve bitki materyalinin küçük miktarını tüketir. Mikrodalga destilasyonu bir başka yeni bitki materyali örneklerinin uygun hale getirilmesi için hazırlama adımıdır, atmosfer basıncında mikrodalga ısıtması ve kuru destilasyon birleştirilmiştir[60]. Bitki materyali her hangi bir su veya organik çözücü eklenmeksizin mikrodalga reaktörüne yerleştirilir. Bitki hücrelerinde bulunan suyun ısıtılması onların bozunmasını sağlar ve zorunlu yağların çözülmesini sağlar, bunlar bitki materyalinden suyla 22

23 evapüre edilir ve çözelti üstü SDME ile ekstrakte edilir. Mikrodalga fırının dışında bulunan soğutma sistemi destilatı yoğunlaştırır. Bilindik alternatiflerle karşılaştırldığında mikro dalga destilasyonu ekstraksiyon zamnını azaltmayı ve enerji tasarrufunu sunmaktadır. SDME nin uygulamaları direkt SDME ile ekstrakte edilemeyen analitlerin bu şekilde dönüştürme ekstraksiyonları ile ekstrakte edilebilir türlere dönüştürülerek ilerlemesi eğilmindedir. Bunlar içinde; inorgaik türler(metal iyonları, anyonlar) ve yüksek polariteli uçucu organik bileşikleride bulundurur. Çözücü mikro ekstraksiyonunda kullanılan dönüştürme rekasiyonları şimdilerde incelenmektedir [150,151] ve Ekim 2009 da yayınlanan çözücü mikro ekstraksiyonunda yazılar yayınında tartışılmıştır[14]. İnorganik türlere SDME nin kapsadığı analitik prosedürlerin genişlemesi özellikle çekici gözükmektedir. Dönüştürmenin içinde bulunduğu örnekler ağır metal iyonlarının mikro ekstraksiyonunda periyodat, iyodat, bromat, iyodür, bromür, siyanür ve sülfür [107,109, ], gibi doğal türler veya içinde iyodid, nitrik oksiti klorür ve amonyağın[78, ] bulunduğu inorganik anyonların dönüştürülmesinin direkt daldırma, sürekli akış veya üst çözelti SDME ye uygulanması ile ilerlemiştir. ŞEKİL 4 FİG. 8. INTERFACE USED FOR İONİC LİQUİD BASED SDME COMBİNED WİTH GAS CHROMATOGRAPHY. REPRİNTED FROM: [54], COPYRİGHT (2008), WİTH PERMİSSİON FROM ELSEVİER. Çözücü mikro ekstraksiyonunda sağlanan her yeni analitik prosedür içinde örnek hacmi, çözelti üstü hacmi(üçlü faz modunda), organik çözücü tipi ve hacmi, karıştırma şartları, sıcaklık, ph, ekstraksiyon zamanı ve örneğin iyonik şiddetinin bulunduğu ekstraksiyon parametrelerinin ayarlanmasıyla optimize edilebilir, bu yolla ekstraksiyon verimi maksimum sağlanır. Literatürde tanımlanan çoğu metot geliştirme prosedürü zamansal yaklaşımda bir değişkeni kullanmaktadır, burda sadece bir parametre değiştirilir ve tüm diğer parametreler sabit tutulur. Bu yaklaşım verimsizdir ve büyük sayıda deneyi gerektirir. Son zamanlarda, buna karşın bir dizi çözücü mikroekstraksiyon yöntemleri deneysel dizyn kullanarak optimize edilmiştir. Üstün dizaynlar yüzey metodoloji yanıtının (RSM) kullanımını yapan eş zamanlı dizayn içermektedir. RSM planlaması öncesi incelenen deneyler hangi deneysel değişkenin yanıtı önemli derecede etkilediğini bulmak üzere ortaya konulur, çarpım dizaynları çok genel 23

24 olmaktadır. Deneysel tasarım direkt daldırma [25, 32, 135,163] ve çözelti üstü SDME de [47, 83, 104, 126, 149, ] uygulanmaktadır. Çözücü mikro ekstraksiyonu sadece çok yönlü bir örnek hazırlama metodu değil aynı zamanda analitlerin tüm sınıflarına uygulana bilmektedir ve üstelik final tayin tekniğinin geniş aralığı ile direkt veya çözücü değişiminden sonra kullanıma çok müsaittir. Gaz kromotografisi tek damla mikroekstraksiyon ile birleştirmede kullanılan çok genel bir final tayin tekniğidir, onun ardından yüksek performanslı sıvı kromotografisi gelir. GC uçucu veya yarı uçucu analitlerin ayrılması ve tayini için tercih edilen bir teknik iken HPLC iyonlaşabilen analitler gibi uçucu olmayan analitlerin ayrılmasında seçilen bir metottur. Gaz kromotografisi direkt daldırma SDME ile birleştirilebilir çünkü onda tipik olarak polar olmayan uçucu organik çözücülerle çalışılır. HPLC ve kapiler elektroforez yüksek polarlıkta çözücüler, iyonik sıvılar veya sulu çözeltiler kullanan sıvı-sıvı-sıvı mikroekstraksiyonla ve çözelti üstü SDME yle direkt olarak birleştirilir. HPLC ve CE çözücü değiştirme işleminden sonra direkt daldırma SDME ile birleştirilebilir. Organik analitler için atmosferik basınç matriks-destekli lazer desopsiyon/iyonizasyon kütle spektrometrisi SDME ile de kullanılabilir çünkü küçük ekstraksiyon çözücü hacimleri MALDI-MS ile birleştirilebilir. Çözücü mikro ekstraksiyonundan sonra metaller ve metaloid iyonları gibi inorganik analitler UV/görünür bölge spektrofotometri, spektrofourometri, elektrotermal veya alevli atomik absorpsiyon spektrometri ve indüktif eşleşmeli plazma (ICP)- optik emisyon spektroskopisi veya ICP-kütle spektrometrisinden biriyle tayin edilebilir. SDME ile birleştirilmiş iki genel spekroskopik tekniğin minyatürize edilmiş modeli rapor edilmiştir. Bunlardan biri mikro hacim türbidimetri sonrasında hidrojen sülfürün üst çözelti SDME ile suda asit ile değişken sülfür türlerinin tayinini sağlamıştır[109]. İkinci prosedür direkt daldırma veya üst çözelti SDME sonrasında tiyoller, klorin, amonyum ve iyodin tayinide optik temelli küvetsiz CCD sıralamalı mikrospektrofotometri kullanılmıştır[78]. 6. SONUÇLAR Örnek hazırlama metotlarının minyatürizasyonu modası doğrultusunda birkaç tekniğin geliştirilmesi sağlanmıştır, ki bu çözücü mikroekstraksiyonu (SME) olarak tanımlanabilir. Tek damla mikro ekstraksiyon teknikleri SME nin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Bunlar klasik sıvı-sıvı ekstraksiyonuna göre daha küçük hacimde organik çözücü kullanırlar, otomasyona izin verirler ve yüksek sayıda örnekle çalışmaya izin verirler ve yüksek ekstraksiyon verimliliği sağlarlar. SDME uygulamalarının sayısındaki büyümenin birkaç alanı iminde çevresel, klinik ve adli uygulamaların bulunduğu şekilde özetlenebilir. SDME ekipmalarının ve prosedürünün sonraki ticarileştirilmesi ve otomasyonu olasıdır. Otomatikleştirilmiş SDME işlemlerinin avantajları; kesinliğin geliştirilmesi, dinamik SDME kullanıldığı zaman ekstraksiyon zamanının azaltılması ile ortaya konan örnek sayısında artış ve gözetimsiz çalışmayı kapsayabilir. İyonik sıvıların daha geniş kullanımı final tayin tekniklerinin değişikliklere uğraması ile onların sahip olduğu eşsiz özellikler ve uygunlukları ile bu tekniklerde kullanılmaları umulmaktadır. İyonik sıvılar kuvvetli polar analitlerin ekstraksiyonu için özellikle değerlidirler. Uçucu organik bileşiklerden, polar ve polar olmayan yarı uçucu billeşiklerden analitin değiştirilmesi ile, iyonik bileşikler ve metal iyonlarına, dönüştürerek mümkün olduğu kadar uygun çözücü ve ekipman bulunabilirliği ile tek damla mikro ekstraksiyon çoğu örnek ayırma prosedüründe kullanım yeri bulabilir. Onun bu basit uygulana bilirliğinde elle direkt daldırma herhangi bir analitik laboratuarında buluna bilecek bir iğne ile yapılabilir veya üst çözelti modunda alet bile yoktur. 24

25 References [1] S. Liu, P.K. Dasgupta, Anal. Chem. 67 (1995) [2] H. Liu, P.K. Dasgupta, Anal. Chem. 68 (1996) [3] M.A. Jeannot, F.F. Cantwell, Anal. Chem. 68 (1996) [4] M.A. Jeannot, F.F. Cantwell, Anal. Chem. 69 (1997) 235. [5] Y. He, H.K. Lee, Anal. Chem. 69 (1997) [6] M. Ma, F.F. Cantwell, Anal. Chem. 71 (1999) 388. [7] W. Liu, H.K. Lee, Anal. Chem. 72 (2000) [8] A. Przyjazny, J.F. Austin, A.T. Essenmacher, Proceedings of the 6th Polish Conference on Analytical Chemistry, vol. 2, Gliwice, Poland, July 9 14, 2000, p.135. [9] A. Przyjazny, J.M. Kokosa, J. Chromatogr. A 977 (2002) 143. [10] A.L. Theis, A.J. Waldack, S.M. Hansen, M.A. Jeannot, Anal. Chem. 73 (2001) [11] A. Tankeviciute, R. Kazlauskas, V. Vickackaite, Analyst 126 (2001) [12] E. Psillakis, N. Kalogerakis, Trends Anal. Chem. 21 (2002) 53. [13] L. Xu, C. Basheer, H.K. Lee, J. Chromatogr. A 1152 (2007) 184. [14] J.M. Kokosa, A. Przyjazny, M.A. Jeannot, Solvent Microextraction Theory and Practice, John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, NJ, [15] M.A. Jeannot, F.F. Cantwell, Anal. Chem. 69 (1997) [16] G. Ouyang, W. Zhao, J. Pawliszyn, Anal. Chem. 77 (2005) [17] A. Mohammadi, N. Alizadeh, J. Chromatogr. A 1107 (2006) 19. [18] Y.C. Fiamegos, C.D. Stalikas, Anal. Chim. Acta 599 (2007) 76. [19] C.R. Schnobrich, M.A. Jeannot, J. Chromatogr. A 1215 (2008) 30. [20] A. Sarafraz-Yazdi, F. Mofazzeli, Z. Es haghi, J. Chromatogr. A 1216 (2009) [21] Y. Wang, Y.C. Kwok, Y. He, H.K. Lee, Anal. Chem. 70 (1998) [22] L. Hou, H.K. Lee, J. Chromatogr. A 976 (2002) 377. [23] M. Saraji, J. Chromatogr. A 1062 (2005) 15. [24] G. Ouyang, W. Zhao, J. Pawliszyn, J. Chromatogr. A 1138 (2007) 47. [25] C. Cortada, L. Vidal, S. Tejada, A. Romo, A. Canals, Anal. Chim. Acta 638 (2009) 29. [26] L. de Jager, A.R.J. Andrews, Analyst 125 (2000) [27] L.S. de Jager, A.R.J. Andrews, Chromatographia 50 (1999) 733. [28] M.C. López-Blanco, S. Blanco-Cid, B. Cancho-Grande, J. Simal-Gándara, J. Chromatogr. A 984 (2003) 245. [29] L.-L. Qian, Y.Z. He, J. Chromatogr. A 1134 (2006) 32. [30] M. Zhang, J. Huang, C. Wei, B. Yu, X. Yang, X. Chen, Talanta 74 (2008) 599. [31] L. Zhao, H.K. Lee, J. Chromatogr. A 919 (2001) 381. [32] R. Batlle, C. Nerin, J. Chromatogr. A 1045 (2004) 29. [33] J.F. Liu, Y.G. Chi, G.B. Jiang, J. Sep. Sci. 28 (2005) 87. [34] J. Xu, P. Liang, T. Zhang, Anal. Chim. Acta 597 (2007) 1. [35] R. Zalieckaite, E. Adomavicˇiu te, V. Vicˇkacˇkaite, Chemija (Vilnius) 18 (2007) 25. [36] C. Casari, A.R.J. Andrews, Forensic Sci. Int. 120 (2001) 165. [37] M. Cruz-Vera, R. Lucena, S. Cárdenas, M. Valcárcel, J. Chromatogr. A 1202 (2008) 1. [38] H. Fang, Z. Zeng, L. Liu, D. Pang, Anal. Chem. 78 (2006) [39] P.K. Gupta, L. Manral, K. Ganesan, D.K. Dubey, Anal. Bioanal. Chem. 388 (2007) 579. [40] M. Ma, S. Kang, Q. Zhao, B. Chen, S. Yao, J. Pharm. Biomed. Anal. 40 (2006) 128. [41] S.W. Myung, S.H. Yoon, M. Kim, Analyst 128 (2003) [42] A. Sarafraz-Yazdi, S. Raouf-Yazdinejad, Z. Es haghi, Chromatographia 66 (2007) 613. [43] R. Sekar, H.F. Wu, Anal. Chem. 78 (2006) [44] K. Shrivas, H.F. Wu, Rapid Commun. Mass Spectrom. 21 (2007) [45] H.F. Wu, C.H. Lin, Rapid Commun. Mass Spectrom. 20 (2006) [46] F. Ahmadi, Y. Assadi, S.M.R. Millani Hosseini, M. Rezaee, J. Chromatogr. A 1101 (2006) 307. [47] R. Batlle, P. López, C. Nerín, C. Crescenzi, J. Chromatogr. A 1185 (2008) 155. [48] J.P. Xie, S.H. Sun, H.-Y. Wang, Y.L. Zong, C. Nie, Y.L. Guo, Rapid Commun. Mass Spectrom. 20 (2006) [49] E. Hansson, M. Hakkarainen, J. Chromatogr. A 1102 (2006) 91. [50] E. Aguilera-Herrador, R. Lucena, S. Cárdenas, M. Valcárcel, J. Chromatogr. A 1209 (2008) 76. [51] E. Aguilera-Herrador, R. Lucena, S. Cárdenas, M. Valcárcel, J. Chromatogr. A 1216 (2009) [52] Y. Yamini, M.H. Hosseini, M. Hojaty, J. Arab, J. Chromatogr. Sci. 42 (2004) 32. [53] R.S. Zhao, W.J. Lao, X.B. Xu, Talanta 62 (2004) 751. [54] E. Aguilera-Herrador, R. Lucena, S. Cárdenas, M. Valcárcel, J. Chromatogr. A 1201 (2008) 106. [55] M. Kaykhaii, M. Moradi, J. Chromatogr. Sci. 46 (2008) 413. [56] J.M. Kokosa, A. Przyjazny, J. Chromatogr. A 983 (2003) 205. [57] A. Besharati-Seidani, A. Jabbari, Y. Yamini, Anal. Chim. Acta 530 (2005) 155. [58] A. Besharati-Seidani, A. Jabbari, Y. Yamini, M.J. Saharkhiz, Flavour Fragr. J. 21 (2006) 502. [59] J. Cao, M. Qi, Y. Zhang, S. Zhou, Q. Shao, R. Fu, Anal. Chim. Acta 561 (2006) 88. [60] C. Deng, Y. Mao, F. Hu, X. Zhang, J. Chromatogr. A 1152 (2007) 193. [61] L. Fang, M. Qi, T. Li, Q. Shao, R. Fu, J. Pharm. Biomed. Anal. 41 (2006) 791. [62] P. Hashemi, M.M. Abolghasemi, A.R. Fakhari, S.N. Ebrahimi, S. Ahmadi, Chromatographia 66 (2007) 283. [63] M. Jalali-Heravi, H. Sereshti, J. Chromatogr. A 1160 (2007) 81. [64] M.J. Jung, Y.J. Shin, S.Y. Oh, N.S. Kim, K. Kim, D.S. Lee, Bull. Korean Chem. Soc. 27 (2006) 231. [65] X. Li, X. Xu, X. Wang, L. Ma, Int. J. Environ. Anal. Chem. 84 (2004) 633. [66] P. López, C. Sánchez, R. Batlle, C. Nerín, J. Agric. Food. Chem. 55 (2007) [67] P. Salehi, B. Asghari, F. Mohammadi, Chromatographia 65 (2007) 119. [68] P. Salehi, A.R. Fakhari, S.N. Ebrahimi, R. Heydari, Flavour Fragr. J. 22 (2007) 280. [69] S. Sun, Z. Cheng, J. Xie, J. Zhang, Y. Liao, H. Wang, Y. Guo, Rapid Commun. Mass Spectrom. 19 (2005) [70] S.H. Sun, J.P. Xie, F.W. Xie, Y.L. Zong, J. Chromatogr. A 1179 (2008) 89. [71] G. Wang, C. Dong, Y.A. Sun, K. Xie, H. Zheng, J. Chromatogr. Sci. 46 (2008) 127. [72] G.-Q. Wang, R.-J. Zhang, Y.-A. Sun, K. Xie, C.-Y. Ma, Chromatographia 65 (2007) 363. [73] X. Wang, T. Jiang, J. Yuan, C. Cheng, J. Liu, J. Shi, R. Zhao, Anal. Bioanal. Chem. 385 (2006) [74] D.C. Wood, J.M. Miller, I. Christ, R.E. Majors, LC GC Eur. 17 (2004) 573. [75] Q. Xiao, C. Yu, J. Xing, B. Hu, J. Chromatogr. A 1125 (2006) 133. [76] X. Yan, C. Yang, C. Ren, D. Li, J. Chromatogr. A 1205 (2008) 182. [77] T. Zhang, X. Chen, Y. Li, P. Liang, Chromatographia 63 (2006) 633. [78] N. Sharma, A.K.K.V. Pillai, N. Pathak, A. Jain, K.K. Verma, Anal. Chim. Acta 648 (2009) 183. [79] M. Chamsaz, M.H. Arbab-Zawar, S. Nazari, J. Anal. Atom. Spectrom. 18 (2003)

26 [80] V. Colombini, C. Bancon-Montigny, L. Yang, P. Maxwell, R.E. Sturgeon, Z. Mester, Talanta 63 (2004) 555. [81] R. Figueroa, M. García, I. Lavilla, C. Bendicho, Spectrochim. Acta B 60 (2005) [82] S. Fragueiro, I. Lavilla, C. Bendicho, Spectrochim. Acta B 59 (2004) 851. [83] S. Fragueiro, I. Lavilla, C. Bendicho, Talanta 68 (2006) [84] S. Gil, S. Fragueiro, I. Lavilla, C. Bendicho, Spectrochim. Acta B 60 (2005) 145. [85] P. Hashemi, A. Rahimi, A.R. Ghiasvand, M.M. Abolghasemi, J. Braz. Chem. Soc. 18 (2007) [86] F. Pena-Pereira, I. Lavilla, C. Bendicho, Anal. Chim. Acta 631 (2009) 223. [87] F.J.P. Pereira, C. Bendicho, N. Kalogerakis, E. Psillakis, Talanta 74 (2007) 47. [88] C. Deng, N. Yao, N. Li, X. Zhang, J. Sep. Sci. 28 (2005) [89] Y.C. Fiamegos, C.D. Stalikas, Anal. Chim. Acta 609 (2008) 175. [90] N. Li, C. Deng, N. Yao, X. Shen, X. Zhang, Anal. Chim. Acta 540 (2005) 317. [91] N. Li, C. Deng, X. Yin, N. Yao, X. Shen, X. Zhang, Anal. Biochem. 342 (2005) 318. [92] A.K.K.V. Pillai, K. Gautam, A. Jain, K.K. Verma, Anal. Chim. Acta 632 (2009) 208. [93] J. Xie, J. Yin, S. Sun, F. Xie, X. Zhang, Y. Guo, Anal. Chim. Acta 638 (2009) 198. [94] J.F. Liu, G.B. Jiang, Y.G. Chi, Y.-Q. Cai, Q.X. Zhou, J.T. Hu, Anal. Chem. 75 (2003) [95] S. Shariati-Feizabadi, Y. Yamini, N. Bahramifar, Anal. Chim. Acta 489 (2003) 21. [96] Y. Wu, L. Xia, R. Chen, B. Hu, Talanta 74 (2008) 470. [97] Y.A. Shi, M.Z. Chen, S. Muniraj, J.F. Jen, J. Chromatogr. A 1207 (2008) 130. [98] H. Xu, Y. Liao, J. Yao, J. Chromatogr. A 1167 (2007) 1. [99] C. Ye, Q. Zhou, X. Wang, J. Xiao, J. Sep. Sci. 30 (2007) 42. [100] J. Zhang, T. Su, H.K. Lee, Anal. Chem. 77 (2005) [101] F.Q. Zhao, J. Li, B.Z. Zeng, J. Sep. Sci. 31 (2008) [102] A. Chisvert, I.P. Román, L. Vidal, A. Canals, J. Chromatogr. A 1216 (2009) [103] J.-F. Peng, J.-F. Liu, G.-B. Jiang, C. Tai, M.-J. Huang, J. Chromatogr. A 1072 (2005) 3. [104] L. Vidal, E. Psillakis, C.E. Domini, N. Grané, F. Marken, A. Canals, Anal. Chim. Acta 584 (2007) 189. [105] C.-L. Ye, Q.-X. Zhou, X.-M.Wang, Anal. Chim. Acta 572 (2006) 165. [106] Y. He, A. Vargas, Y.-J. Kang, Anal. Chim. Acta 589 (2007) 225. [107] S. Jermak, B. Pranaityte, A. Padarauskas, Electrophoresis 27 (2006) [108] S. Jermak, B. Pranaityte, A. Padarauskas, J. Chromatogr. A 1148 (2007) 123. [109] I. Lavilla, F. Pena-Pereira, S. Gil, M. Costas, C. Bendicho, Anal. Chim. Acta 647 (2009) 112. [110] A.Y. Nazarenko, Am. Lab. 36 (2004) 30. [111] K. Agrawal, H.F. Wu, Rapid Commun. Mass Spectrom. 21 (2007) [112] N.J. Petersen, H. Jensen, S.H. Hansen, K.E. Rasmussen, S. Pedersen- Bjergaard, J. Chromatogr. A 1216 (2009) [113] K. Shrivas, H.F. Wu, J. Chromatogr. A 1170 (2007) 9. [114] K. Shrivas, H.F. Wu, Anal. Chim. Acta 605 (2007) 153. [115] H.F. Wu, J.H. Yen, C.C. Chin, Anal. Chem. 78 (2006) [116] X. Chen, T. Zhang, P. Liang, Y. Li, Microchim. Acta 155 (2006) 415. [117] L. Guo, P. Liang, T. Zhang, Y. Liu, S. Liu, Chromatographia 61 (2005) 523. [118] Y. He, H.K. Lee, J. Chromatogr. A 1122 (2006) 7. [119] Y. Li, T. Zhang, P. Liang, Anal. Chim. Acta 536 (2005) 245. [120] X. Liu, X. Chen, S. Yang, X. Wang, J. Sep. Sci. 30 (2007) [121] X. Liu, X. Wang, X. Chen, S. Yang, Chromatographia 65 (2007) 447. [122] X.J. Liu, X.W. Chen, S. Yang, X.D. Wang, Bull. Environ. Contam. Toxicol. 78 (2007) 368. [123] Y. Liu, Y. Hashi, J.-M. Lin, Anal. Chim. Acta 585 (2007) 294. [124] Q. Xiao, B. Hu, C. Yu, L. Xia, Z. Jiang, Talanta 69 (2006) 848. [125] L. Zhu, C.B. Tay, H.K. Lee, J. Chromatogr. A 963 (2002) 231. [126] H. Bagheri, F. Khalilian, E. Babanezhad, A. Es-haghi, M.R. Rouini, Anal. Chim. Acta 610 (2008) 211. [127] H. Ebrahimzadeh, Y. Yamini, A. Gholizade, A. Sedighi, S. Kasraee, Anal. Chim. Acta 626 (2008) 193. [128] H. Ebrahimzadeh, Y. Yamini, A. Sedighi, M.R. Rouini, J. Chromatogr. B 863 (2008) 229. [129] Y. He, Y.J. Kang, J. Chromatogr. A 1133 (2006) 35. [130] M. Ma, F.F. Cantwell, Anal. Chem. 70 (1998) [131] A.S. Yazdi, Z. Es haghi, Talanta 66 (2005) 664. [132] L. Zhao, H.K. Lee, J. Chromatogr. A 931 (2001) 95. [133] R.P. Schwarzenbach, P.K. Gschwend, D.M. Imboden, Environmental Organic Chemistry, John Wiley & Sons, [134] A. Sarafraz-Yazdi, Z. Es haghi, Chromatographia 63 (2006) 563. [135] L. Vidal, A. Canals, A. Salvador, J. Chromatogr. A 1174 (2007) 95. [136] J.M. Kokosa, US Patent 7,178,414 B1 (February 20, 2007). [137] E. Psillakis, N. Kalogerakis, J. Chromatogr. A 907 (2001) 211. [138] T. Zhang, X. Chen, P. Liang, C. Liu, J. Chromatogr. Sci. 44 (2006) 619. [139] E. Aguilera-Herrador, R. Lucena, S. Cárdenas, M. Valcárcel, Anal. Chem. 80 (2008) 793. [140] X. Fu, S. Dai, Y. Zhang, Int. J. Environ. Anal. Chem. 86 (2006) 985. [141] J. Liu, J.F. Peng, Y.G. Chi, G.B. Jiang, Talanta 65 (2005) 705. [142] J.F. Liu, Y.G. Chi, G.B. Jiang, C. Tai, J.F. Peng, J.T. Hu, J. Chromatogr. A 1026 (2004) 143. [143] J.L. Manzoori, M. Amjadi, J. Abulhassani, Talanta 77 (2009) [144] J.L. Manzoori, M. Amjadi, J. Abulhassani, Anal. Chim. Acta 644 (2009) 48. [145] F. Pena-Pereira, I. Lavilla, C. Bendicho, L. Vidal, A. Canals, Talanta 78 (2009) 537. [146] C. Yao, W.R. Pitner, J.L. Anderson, Anal. Chem. 81 (2009) [147] A.R. Fakhari, P. Salehi, R. Heydari, S.N. Ebrahimi, P.R. Haddad, J. Chromatogr. A 1098 (2005) 14. [148] M.B. Gholivand, M. Rahimi-Nasrabadi, H. Chalabi, Anal. Lett. 42 (2009) [149] V. Kiyanpour, A.R. Fakhari, R. Alizadeh, B. Asghari, M. Jalali-Heravi, Talanta 79 (2009) 695. [150] C.D. Stalikas, Y.C. Fiamegos, Trends Anal. Chem. 27 (2008) 533. [151] L. Xu, C. Basheer, H.K. Lee, J. Chromatogr. A 1216 (2009) 701. [152] N. Goudarzi, J. Agric. Food Chem. 57 (2009) [153] L. Li, B. Hu, L. Xia, Z. Jiang, Talanta 70 (2006) 468. [154] M.Y. Lin, C.W.Whang, J. Chromatogr. A 1160 (2007) 336. [155] H.F. Maltez, D.L.G. Borges, E. Carasek, B. Welz, A.J. Curtius, Talanta 74 (2008) 800. [156] D. Verma, S.K. Verma, M.K. Deb, Talanta 78 (2009) 270. [157] A.N. Anthemidis, I.S.I. Adam, Anal. Chim. Acta 632 (2009) 216. [158] M. Gupta, A. Jain, K.K. Verma, Talanta 71 (2007) [159] K. Reddy-Noone, A. Jain, K.K. Verma, J. Chromatogr. A 1148 (2007) 145. [160] B. Pranaityte, S. Jermak, E. Naujalis, A. Padarauskas, Microchem. J. 86 (2007)

27 [161] P. Das, M. Gupta, A. Jain, K.K. Verma, J. Chromatogr. A 1023 (2004) 33. [162] K.J. Huang, H. Wang, M. Ma,M.L. Sha, H.S. Zhang, J. Chromatogr. A 1103 (2006) 193. [163] J. Romero, P. López, C. Rubio, R. Batlle, C. Nerín, J. Chromatogr. A 1166 (2007) 24. [165] L. Vidal, C.E. Domini, N. Grané, E. Psillakis, A. Canals, Anal. Chim. Acta 592 (2007) 9. [166] Y. Yamini, M. Hojjati, M. Haji-Hosseini, M. Shamsipur, Talanta 62 (2004) 265. [167] Z. Fan, X. Liu, J. Chromatogr. A 1180 (2008) 187. [164] L. Tan, X.P. Zhao, X.Q. Liu, H.X. Ju, J.S. Li, Chromatographia 62 (2005) 305. REVİEW SIVI-SIVI MİKROEKSTRAKSİYON METODUNUN GELİŞİMİ EVOLUTİON OF DİSPERSİVE LİQUİD-LİQUİD MİCROEXTRACTİON METHOD MOHAMMAD REZAEE, YADOLLAH YAMİNİ, MOHAMMAD FARAJİ ÖZET Dispersif sıvı-sıvı mikro ekstraksiyon (DLLME) çevresel örnek hazırlama tekniği olarak çok popülerdir çünkü hızlı, ucuz, yüksek zenginleştirme faktörüyle çalışması kolay ve organik çözücüleri düşük hacimde tüketir. DLLME modifiye edilmiş çözücü ekstraksiyon metodudur, burda alıcı ve verici faz oranları diğer metotlarla karşılaştırıldığında büyük oranda azaltılmıştır. Bu yayında DLLME nin sonraki araştırmalarını destekleme düzeninde onun gaz kromotografisi (GC), yüksek performanslı sıvı kromotografisi(hplc), indüktif eşleşmeli plazma optik emisyon spektrometrisi (ICP-OES) ve elektrotermal atomik absorpsiyon spektrometrisi (ET AAS) gibi farklı analitik tekniklerle birleştirilmesi tartışılacaktır. Üstelik katı faz ekstraksiyonu (SPE), yüzen organik damla katılaştırılması (SFO) ve süperkıritik akışkan ekstraksiyonu (SFE) gibi farklı ekstraksiyon teknikleri ile onun uygulamalarının birleştirilmesi özetlenmiştir. Bu inceleme besinler, biyolojik sıvılar ve katı örnekler gibi farklı matrikslerde DLLME nin uygulamaları için örnek hazırlamadaki ekstra adımlara odaklanmıştır. Sonra DLLME de son gelişmeler sunulmuştur. DLLME bazı sınırlamalara sahiptir ve onlar da burda detaylı olarak tartışılmıştır. Finalde tekniğin ileri doğru bakışı verilecektir. 27

28 2009 Elsevier B.V. All rights reserved. Kısaltmalar: DLLME, dispersif sıvı sıvı mikro ekstraksiyonu; SFO, yüzen organik damlanın katılaşması; GC, gaz kromotografisi; HPLC, yüksek performanslı sıvı kromotografisi; ET-AAS elektrotermal atomik absorpsiyon spektrometrisi; SPE, katı faz ekstraksiyonu; SFE, süper kritik akışkan ekstraksiyonu; LLE, sıvı-sıvı ekstraksiyonu; SPME, katı faz mikro ekstraksiyonu; LPME, sıvı faz mikroekstraksiyonu; SDME, tek damla mikro ekstraksiyonu; HF-LPME oyuk fiber sıvı faz mikro ekstraksiyonu; CPE, bulut noktası ekstraksiyonu; HLLE, homojen sıvı-sıvı ekstraksiyonu; USAEME, ultrasond-destekli emilsifikasyonmikroekstraksiyonu; US, ultrasond; PF, zenginleştirme faktörü; ER ekstraksiyon gerikazanımı; PAHs, polisiklik aromatik hidro karbonlar; OPPs, organofosfor pestisitler; ECD, elektron yakalama tayini; FPD, alev fotometrik tayin; CBs, klorobenzen; THMs, trihalometanlar; MS, kütle spektrometrik tayin; LODs, tayin sınırları; PFBAY, pentafluorobenzaldehyde; CPs, khlorofenoler; OSPs, organosulfür pestisitler; NPD, azot-fosfor tayini; FID, alev iyonizasyon tayini; NaBEt4, sodium tetraethylborate; TCS, triclosan; MTCS, methyltriclosan; MTBSTFA, N-methyl-N(tert-butyldimethylsilyl) trifluoroacetamide; DAD, diyot dizili tayin; VWD, değişken dalgaboylu tayin; UHPLC, ultra yüksek basınç sıvı kromotografisi; TUV, akkor ultraviyole tayini; TCC, triclocarban; M-TCS, methyl-triclosan; OAD, ortogonal düzenlenme dizilimi; CCD, merkezi bileşik dizayn; EDTA, ethylendiaminetetraacetic acid; DMF, N, N-dimethyl formamide; FAAS, alevli atomik absorpsiyon spectrometrisi; FO-LADS, fiber optic linear düzenlenme tayin spectrofotometere; PAN, 1-(2-pyridylazol)-2-naphthol; ICP-OES, indüktif eşleşmeli plazma- optik emisyon spektrometrisi; Sm, samaryum; Eu, europium; Gd, gadolinium; Dy, dysprosium; LC-ES-MS/MS, sıvı kromotografi elektrosprey ard arda sıralı kitle spektrometrisi; 7-amino FM2, 7-aminoflunitrazepam; LOQs, ölçüm sınırları; LCAPCI-MS-MS, sıvı kromotografisi atmosferik basınç kimyasal iyonizasyon sıralanma kütle sepekrometrisi; CAP, chloramphenicol; THA, thiamphenicol; FLD, floresans tayini; PCBs, polychlorinated biphenyls; MUSE, minyatürize ultrasonik çözücü ekstraksiyonu; RTILS, oda sıcaklığı iyonik sıvılar; IL-DLLME, iyonik sıvı temelli dispersif sıvı-sıvı mikroekstraksiyonu; PDLLME, parçalara ayrılmış dispersif sıvı-sıvı mikro ekstraksiyonu; TCE, tetrachloroethylene; THF, tetrahydrofuran; PUHs, phenylurea herbicides; IBMK, isobutyl methyl ketone; IL-based USA-DLLME, iyonik sıvı temelli ultrasound destekli dispersif sıvı-sıvı mikroekstraksiyonu; DLLME-LSC, DLLME az çözücü tüketme tekniği; TBME, tert-butyl methyl ether; OCPs, organchlorine pesticides; PBDEs, polybrominated diphenyl ethers; DSPE, dispersif katı faz ekstraksiyonu; HOCs, halojenlenmiş organik bileşikler; CE, kapiler elektroforez. 1.GİRİŞ Analitik alandaki doyurucu teknolojik avantajlara karşın çoğu alet henüz direkt olarak kompleks örnek matriksini kullanamaz. Bir sonuç olarak enstrimental analizden önce örnek hazırlama adımları genellikle gereklidir. Örnek hazırlamanın ana amacı ilgilenilen analit temizlenirken ve derişimi artırılırken, onu analitik sistemlerle uygun olan bir forma sokmaktır. Sıvı sıvı ekstraksiyonu (LLE), analiti sulu örnekten suda miskleşemeyen çözücüye transfer etmeyi temel alır ve örnek hazırlama için 28

29 geniş olarak kullanılır. Yine de emülsyon oluşumu, büyük örnek hacmi tüketimi ve zehirli organik çözücüler ve bundan dolayı büyük miktarda kirleticiler sağlayan LLE çalışma yoğunluğu, pahalılık, zaman tüketimi ve çevresel olarak düşmanca olması gibi bazı zorlukları vardır. Bir başka popüler örnek hazırlama yaklaşımı katı faz ekstraksiyonudur(spe). LLE den çok daha az çözücü kullanmasına rağmen kullanımı hala önemli görülebilir ve ekstra adım olarak küçük bir hacim halinde ekstraktın deriştirilmesine ihtiyaç duyar. SPE otomatikleştirilebilir ama bu kompleksliği ve ek maliyetleri gerektirir [1,2]. Son yirmi yılda önemli çalışmalar yapmış, zaman, iş gücü ve materyaller açısından var olan örnek hazırlama teknikleri ve yeni bakış açılarının geliştirilmesi yönünde çabalar vardır. Minyatürizasyon bu kapsamda peşine düşülmüş ana faktör olmayı sürdürmektedir. Pawliszyn ve çalışma arkadaşları katı faz mikro ekstraksiyonu (SPME) başlatması ile analitik kimyada mikro ekstraksiyon tekniklerine ilgi de başlamıştır[3]. SPME tekniği ile düşük veya ılımlı polariteli hedef analitler sulu veya gaz örneklerden katı polimerik fiber içine ekstrakte edilir. Ekstraksiyon pasif difüzyonla oluşur ve ekstraksiyon tabakaları zorunlu olarak örnek kısımları katsayısında fiber tarafından belirlenir. Portatiftir, kullanımı basittir, bağıl olarak hızlı bir metottur ve otomatikleştirile bilir ve on-line analitik enstrümanlarla birleştirilebilir. Ama kaplamalı fiberler genelde pahalıdır ve bazı uygulamalar için ömrü kısadır. Sıvı faz mikro ekstraksiyonu (LPME) alternatif minyatürize örnek hazırlama yaklaşımı olarak en geç 1990 ların ortalarında ortaya çıkmıştır[4,5]. İsminden de anlaşılacağı gibi LPME de sadece mikro litre hacminde çözücü sulu örnekten analiti ekstrakte etmekte kullanılır. SPME nin olduğu ( bağımsız ticari tedarikçiler, örnek yekûnu veya çapraz kontaminasyon)[6,7] gibi LLE nin de bir dizi dezavantajları vardır. Tek damla mikro ekstraksiyon (SDME) çözücüyü minimize etmiş örnek hazırlama prosedürü olarak geliştirilmiştir. Ucuzdur ve çok az çözücü harcadığı için zehirli organik çözücülere maruz kalınması minimum derecededir[8,9]. Yinede bu metodun da bazı dezavantajları vardır; hızlı karıştırma organik damlanın geri kırılmasına neden olma eğilimindedir, hava kabarcıklarının oluşumu[10]., ekstraksiyon zaman tüketicidir ve dengeye çoğu durumda uzun zaman sonrasında bile ulaşılamaz[9]. LPME nin kararlılığını ve güvenliğini artırmak üzere bir çözüm olarak Pedersen Bjergaard ve Rasmussen 1999 da LPME temelli oyuk fiber konusuna öncülük yaptı. Oyu fiber sıvı faz mikro ekstraksiyon (HF- LPME) basit ve ucuz bir yolla kompleks örneklerden analitin ekstraksiyonuna ve zenginleştirilmesine izin verir. Genelde HF-LPME ile elde edilen ekstraksiyon verimliliği direkt SDME ile elde edilenden daha yüksektir çünkü hidro fobik oyuk fiberler ekstraksiyon kinetikleri, hız bakımından güçlü karıştırma hızına izin verir. Dahası oyuk fiberin kullanılması çıkartıcı fazın korunmasını sağlar ve bu yüzden kirli örnekler için uygulana bilirdir. İlerisi için küçük delikli oyuk fiberler örneğin mikro filtrasyonuna izin verir böylece çok temiz ekstrakt elde edilir[11]. Şuanki araştırmalar verimliliğin, ekonomikliğin ve minyatürize olmuş örnek hazırlama metotlarının üzerine yoğunlaşmıştır. Bulutlanma noktası ekstraksiyon (CPE) faz ayrımını temel alır, bu non iyonik yüzey aktiflerin sulu çözeltilerinde oluşur, burada yukarı doğru ısıtma yapıldığında buna bulutlanma noktası sıcaklığı denir[12]. CPE nin birçok faydasının yanında yüzey aktif maddelerin seçimi GC ve HPLC gibi analitik aletlerle analitin analizinde baş belaları haline getirir[13,14]. Ek olarak CPE de etkin ekstraktan olarak anyonik yüzey aktiflerin kullanımı çoğunlukla tuzları ve ph ayarlamasını 29

30 gerektirir[15,16]. Homojen sıvı-sıvı ekstraksiyonu (HLLE) homojen çözeltilerden faz ayrım kavramını kullanır ve hedef çözünen çöken faz içinde ekstrakte edilir. Üçlü bileşen çözücü sistemi ve perflorinat yüzey aktif sistemi HLLE nin bilindik iki modudur[17-19]. Son zamanlarda LPME nin yüzen organik damlanın katılaştırılmasını temel alan yeni bir modu(lpme- SFO) geliştirilmiştir[20,21]. Bu metotta mesela mikro şırınganın iğnesinin ucu oyuk fiber gibi özel bir tutucu ve polipropilen plastik (PCR) tüp düşük yoğunluğu ve uygun erime noktası ile organik çözücülerin kullanımı yüzünden organik mikro damlaya destek için gerekli değildir. Mikro ekstraksiyon sistemi ve ultra sound (US) rasyasyonun birleştirilmesi eser seviyedeki analitlerin tayini için ultrasound destekli emülsiyon mikro ekstraksiyon (USAEME) gibi etkin zenginleştirme tekniklerini sağlar. Bu zenginleştirme tekniğiilk olarak Regueiro et al. [22] tarafından geliştirilmiştir. US radyasyonu emilsiyon kavramının kurulmasında ve iki miskleşemeyen faz arasında kütletransfer prosesini artırmada, minimum miktrada zamanda tekniğin ekstraksiyon verimliliğndeki artış nedeniyle etkin bir araçtır [22,24]. Dispersif sıvı-sıvı mikro ekstraksiyonu (DLLME) 2006 da Assadi ve çalışma arkadaşları tarafından başlatılmıştır[25]. Burada HLLE ve CPE gibi üçlü bileşen sistemi temel alınır. Bu sistem birkaç mikro litre klorobenzen, kloroform veya aseton gibi yüksek yoğunluklu ve dispersifçözücü ile ekstraktan ve sulu fazın her ikisinde yüksek miskleşe bilme ile birkaç mikro litre hacimde kullanım ve uygun ekstrakların kullanımını temel alan basit ve hızlı mikroekstraksiyon tekniğidir. Ekstraktan ve dispersif fazın karışımı hızlıca örneğe enjekte edildiği zaman yüksek türbülans oluşur. Bu türbilans durumu sulu örnekte başlı başına diispersif olmuş küçük damlalar bir ara yüzey alanına sahiptir. Bulutlu çözeltinin oluşmasından sonra ekstraksiyon çözücüsü ve sulu örnek arasında ki yüzey alanı çok büyük hale gelir, öyleki denge durumu çabucak sağlanır ve bu yüzden ekstraksiyon zamanı çok kısadır. Aslında bu DLLME nin temel avantajıdır. Bulutlu çözeltinin santrifüjünden sonra çöken faz konik tüpün dibine birikir ve uygun analitik tekniklerde kullanılır. DLLME nin diğer avantajları arasında çalışma basitliği, hızlılığı, düşük maliyeti, yüksek geri kazanımı, yüksek zenginleştirme faktörü ve çevre açısından kabul edilebilirliği bulunur. [25,26]. Şu anki inceleme DLLME nin gelişmesi ve uygulamalarının ilerletilmesine odaklanmıştır. Oluşumundan işlenmesine tüm yayınlarla ilgili birlikte çalışılmıştır. Ek olarak bazı sınırlamalar ve ileriki gelişmeler için bakış açıları tartışılmıştır. 2.DLLME NİN PRENSİPLERİ DLLME iki adımdan oluşur; (1) analiti içeren sulu örneğin içine ekstraksiyon ve dispersif çözücülerin uygun birkarışımının enjeksiyonu. Bu adımda ekstraksiyon çözücüsü çok iyi damlacıklar halinde sulu örnekte dağılır ve analit onun içinde zenginleşir. Ekstraksiyon çözücüsü ve sulu örnek arasındaki büyük yüzey alanı elde edilir, denge durumuna çabucak ulaşılır ve ekstraksiyon zamandan bağımsızdır. Bu, metodun en önemli avantajıdır. (2) bulutlu çözeltinin santrifüjü ve santrifüj sonrasında çöken fazdaki analit analitik bir aletle tayin edilmesidir. DLLME nin ekstraksiyon adımları şekil 1 de resimlenmiştir. DLLME de ekstraksiyon verimliliğini etkileyen faktörler şu şekildedir; (1) uygun ekstraksiyon çözücüsü, (2) uygun dispersif çözücü, (3) ekstraksiyon çözücüsünün hacmi ve (4) dispersif çözücünün hacmi. 30

31 Uygun ekstraksiyon çözücüsünün seçimi DLLME prosesinde ana parametredir. Organik çözücüler sudan daha yüksek yoğunluklu olmaları ilgilenilen bileşiklerin ekstraksiyon kapasiteleri ve iyi kromotografik davranış sergilemeleri temelinde seçilmiştir. Kloro benzen, kloroform, karbon tetraklorür ve tetrakloroetilen gibi halojenli hidrokarbonlar çoğunlukla ekstraksiyon çözücüsü olarak seçilir çünkü onların yoğunlukları sudan yüksektir. Ekstraksiyon çözücüsü ve sulu fazın her ikisinde dispersif çözücünün miskleşebilirliği onun seçiminde bir zorunluluktur. Aseton, metanol ve aseto nitril genellikle dispersif çözücü olarak seçilir. Ekstraksiyon çözücüsünün hacmi zenginleştirme faktöründe önemli bir etkiye sahiptir(pf). Ekstraksiyon çözücüsünün hacminin artırılması ile santrifüj sonrasında ele geçen çökmüş fazın hacmi artırır. Sonuç olarak PF düşer. Bu yüzden optimum ekstraksiyon çözücüsünün hacmi yüksek PF ve santrifüj sonrasında analize yeterli olacak şekilde çöken fazın yeterli hacminin her ikisinide karşılamalıdır. Dispersif çözücünün hacmi bulutlu çözeltinin oluşması (su/dispersif çözücü/ekstraksiyon çözücüsü) sulu fazda ekstraksiyon çözücüsünün dispersiyon çözücüsünden direkt olarak etkilenir ve bu daha sonra ekstraksiyon verimliliği etkiler. Dispersif çözücünün hacminin değişimi çöken fazın hacmini değiştirir bundan dolayı çöken fazın sabit hacimlerini elde etmede dispersif çözücnün hacmi ve ekstraksiyon çözücüsünün hacmini aynı anda değiştirmek zordur. İyi bir bulutlu çözelti elde etmede dispersif çözücünün uygun olan hacmi sulu faz ve ekstraksiyon çözücüsünün her ikisinin hacmine bağlıdır. DLLME de çöken fazın hacmini etkileyen önemli faktörler; (1) suda ekstraksiyon çözücüsünün çözünürlüğü, (2) örnek çözeltinin hacmi, (3) dispersif çözücünün hacmi ve (4) ekstraksiyon çözücüsünün hacmi. Deneysel bakış açısından elde edilmek istenen çöken fazın hacmi bazı deneysel testlerde, ana deneyin oluşturulmasından önce yapılmalıdır. İlk olarak sulu fazda ekstraksiyon çözücüsünün çözünürlüğü hesaplanır. Sonra dispersif çözücünün varlığında ekstraksiyon çözücüsünün çözünürlüğünü artırmada bazı denklemler ve çabalar çöken fazın tam hacmini hesaplama doğrultusunda yapılmıştır, bu ekstraksiyon ve dispersif çözücülerinin istenen hacimlerini elde etmede kullanılacaktır. DLLME de ekstraksiyon zamanı santrifüjden önce dispersif çözücü ve ekstraksiyon çözücüsünün karışımının enjeksiyonu arasındaki süre olarak terif edilir. Sulu faz ve ekstraksiyon çözücüsü arasındaki yüzey alanı son derece geniştir. Bu yüzden sulu fazdan ekstraksiyon fazına analitin transferi hızlıdır. Sonrasında denge hali çabucak sağlanır. DLLME de PF (zenginleştirme faktörü) çöken fazdaki analit konsantrasyonunun (C sed) ve örnekteki analitin (C o) nihai konsantrasyonu arasındaki oran olarak tanımlanır. 31

32 Burada Vsed ve Vaq sırasıyla çöken fazın ve örnek çözeltinin hacmidir. 3.DLLME NİN UYGULAMALARI 3.1. DLLME İLE GC NİN BİRLEŞTİRİLMESİ Su-miskleşemeyen çözücüler DLLME de genel olarak kullanıldığı için ekstraktın analizinde tercih edilen teknik GC dir. DLLME-GC nin çok yönlülüğü tablo 1 de resmedildiği gibi çoğu alanda değişik uygulamalara ilişkin olarak görülmektedir. DLLME nin uygulamaları Rezaee et al. [25] de sulu çözeltilerde polisiklik aromatik hidrokarbonların (PAH) ekstraksiyonu ve tayini için geliştirilmiştir. 1mL aseton (dispersif çözücü olarak, 80 µl C 2Cl 4 (ekstraksiyon çözücüsü olarak) içerecek şekilde 1mL şırınga ile örnek çözeltisinin 5mL sine hızlıca enjekte edilmiş ve 2mL çöken faz analiz için GC içine enjekte edilmiştir. Optimum şartlar altında aralığında PF değerleri elde edilmiş. Doğrusal aralık µgL 1 olmuş ve tayin sınırı çoğu analit için it (DL) µgL 1 olmuş. Berijani et al. [26] DLLME-GC-FPD ile sulu örnekten organo fosfor pestisitlerin (OPP) ekstraksiyonu için yeni birmetoto geeliştirmiştir. Bu metotta 12,0µL klorobenzen ve 1,00 ml aseton karışımı şırıngayla 5,0mL su örneğine hızlıcı enjekte edilmiştir. Santrifüj sonrasında çöken faz 0,5µL GC ye enjekte edilmiştir. Optimum şartlarda PF ler ve ekstraksiyon geri kazanımları sırayla % ve %78,9-107 olmuş. Su örneklerinden OPP lerin ekstraksiyonu için SPME ve SDME ile DLLMe nin karşılaştırması göstermiştir ki DLLME çok basit ve hızlı bir metottur(3dak kadar az ekstraksiyon zamanı) ve yüksek PF ve ekstraksiyon geri kazanımlarına sahiptir de Kozani et al. [27] su örneklerinde (CB) klorobenzenlerin tayini için GC-ECD ile DLLME nin birleştirilmesini tanımlamıştır. Sonuçlar göstermiştir ki sulu örnekten CB ninzenginleştirilmesi için kullanılabilecek seçici, hızlı ve tekrarlanabilir bir tekniktir. DLLME-GC-ECD içme suyunda trihalo metanların (THM) tayini için kullanılmıştır [28]. 2,00 ve 5,00µgL -1 seviyesindeeklemeli içme suyu örneklerinin bağıl geri kazanımları sırasıyla % 95,0-107,8 ve %92,2-100,9 olmuştur. Huang ve çalışma arkadaşları [29] suda triozon herbisitleri zenginleştirmesinde gaz kromotografisi iyon yakalama kütle spektroskopik tayini (GC-MS) ile DLLME2nin birleşimini kullanmışlardır ve 0,021-0,12 µgl -1 aralığında DL leri elde etmişler. Kuvvetli polar ve uçucu olmayan örnekler, GC ile analiz için uygun değildir ve analitin uçuculuğunu artırmada türevlendirme zorunludur. Türevlendirme reksiyonu ile DLLME nin birleştirildiği uygulamaları, bir adımda türevlenedirme ve ekstraksiyon tekniği çalışma adımlarının büyük oranda basitleştirilmesi ve kısa analiz zamanını sağlar. Huang et al. Atık su örneklerinde analitin tayininde GC- MS ile DLLME yi birleştirmiştir. [30]. Bu metota anilinler sulu çözeltide pentafloro benzaldehit (PFBAY) kullanılarak türevlendirilmiş ve ardından DLLME ile ekstrakte edilmiştir. GC-ECD ile birleştirilmiş, arkası arkasına türevlendirme ve DLLME ile ekstraksiyon su örneklerinde kloro fenollerin (CP) tayininde geliştirmiştir. [31]. Bu türevlendirme/ekstraksiyon metodu 10,0µL kloro benzen(analit) içeren 500µL aseton ve asetik an hidritin 50µL (türevleme ajanı) CP içeren ve (%0,5 w/v) K2CO3 içeren sulu örneğin 5,00mL sine şırıngayla hızlıca enjekte edilmiştir. 32

33 Birkaç saniye içinde analit türevlendirilmiş ve ekstraksiyon çözeltisine ekstrakte edilmiştir. HF-LPME ve DLLME de temel olmuş iki metot GC-FPD ile [32] çevresel ve içecek örneklerinde organo sülfür pestisitlerinin (OSP) analizi için ciddi şekilde kullanılmıştır.hf-lpme ile karşılaştırırldığında DLLME nin avantajları kısa ekstraksiyon zamanı ve içecek örneklerinin ardı ardına işlenmesi için uygun olmasıdır. Ek olarak HF-LPME [32] ile karşılaştırıldığında DLLME de yüksek ekstraksiyon geri kazanımları elde edilmiştir. Bununla birlikte katı ve içecek örnekleri gibi daha kompleks matriksler ile ilgilenildiğinde HF-LPME örneğin fitrasyonu ve seyreltilmesi olmadan DLLME den daha güçlü ve seçici olacak şekilde gösterilmiştir. Üstelik HF-LPME nin tekrarlana bilirliği DLLME den daha iyidir. Bunun dışında farklı detektörler ile birleştirilmiş DLLME-GC su örneklerinde ftalat esterlerinin (MS) [33], yanmayı geciktirici organo fhosforların ve su örneklerindeki yumuşatıcılar (NPD) [34], kırmızı şaraptaki uçucu fenoller (MS) [35], sodyum tetra etilborat (NaBEt4) ile türevlendirme sonrasında su örneklerinde amin herbisitleri (FPD) [36],çevresel su örneklerinde amid herbisitlerinin (MS) [37], çevresel örnek çözeltilerinde amitriptyline ve nortriptyline (FID) [38], su örneklerinde polychlorinated biphenyls (ECD) [39], su örneklerinde etil kloroform ile türevlendirme sonrası yağ asitleri (FID) [40], gül ekstrakt bileşenleri (MS) [41],su örnkelerinde borat (FID) [42],su örneklerinde pyrethroid pestisitlerini artıkları (ECD) [43],su örneklerinde nitroaromatic bileşikler (FID) [44], su örneklerinde methyl tert-butyl ether (FID) [45], doğal su örneklerinde kişisel bakım ürünleri (MS) [46], su örneklerinde organochlorine pestisitleri(ms)[47] ve polimerik matrikslerde onları sterik asite çevirdikten sonrakalsiyum sitrat [48] tayinine uygulanmıştır. 2-propanolde hidroklorik asit çözeltisi onun matriksinden kalsiyum stereatın eksraksiyonunun steorikasitin zenginleştirilmesinde uygulanmıştır. DLLME-GC-MS/MS ile türevlendirme sonrası triklosan (TCS) ve metil triklosan (MTCS) tayininde kullanılmıştır [49] HPLC İLE DLLME BİRLEŞTİRİLMESİ Genelde HPLC kullanılan bir ölçüm aletidir ve çok yönlü ayırma işlemlerinde geniş olarak kullanılır. DLLME metodu için önemli olan şekli ekstraksiyon organik çözücü seçimi HPLC hareketli faz ile uyumlu olmalıdır. Ama DLLME de ekstraksiyon çözücüsü olarak seçilen klorobenzen, karbon tetra klorür, kloroform ve tetrakloro etilen bigi halojenlenmiş hidrokarbonları ters faz-hplc-mobik fazı ile uyumlu değildir, çünkü yüksek yoğunluklara sahiplerdir ve son analizden önce ekstrakt bir adımda onların uçurulmasına ihtiyaç duyulur de Farajzadeh et al. [50] su örneklerinde antioksidanların analizi için yüksek performanslı sıvı kromotografisi-diot düzenlemeli tayin (HPLC-DAD) ile DLLME nin birleştirlmesinde ilk çalışmayı rapor etmiştir. Rapor edilen metot çok verimli, hızlı ve tekrarlana bilirdir. Sonrasında neredeyse %100 geri kazanma ve 200 kat-pf ye ulaşılmıştır. Metodum DL si 3 ve 7ngmL -1 arasındadır. DLLME-HPLC nin çok yönlülüğü tablo 2 de anlatıldığı gibi çoğu alanda değişik uygulamaları hakkındaki veriler gözükmektedir.wei et al. [51] su örneklerinde metilamonym tayini için HPLC değişken dalga boylu tayini için (VWD) ile DLLME birleşimini uygulamıştır. SPE ile bu metodun karşılaştırılmasında SPME ve SDME göstermiştirl ki DLLME ile birleştirilmiş HPLC-VWD, basit, hızlı ve düşük maliyetlidir. Bu yüzden metot doğal sulada metilomil eser analizinde çok büyük potansiyel vardır. 33

34 Guo et al. [52] triklosanın (TCS) zenginleştrilmesi ve tayini için ultra yüksek basıçlı sıvı kromotografisi (UHPLC)- tünellene bilir ultra viyole tayini ile DLLME birleştirilmesini çalışmıştır. Optimumşartlar altnda metodun doğrusallaığı TCS için 0,05-100gL -1 aralığındadır. TCC için 0,025-50,0gL -1 aralığındadır ve M-TCS için 0, gL -1 aralığındadır. DL ler 45,1-236ngL -1 aralığndadır. Son zamanlarda DLLME-HPLC-UV ile su örneklerinde bis fenol A nın tayini için yeni bir metot geliştirilmiştir[53]. Metot DL(0,07gL -1 ) ve türevlendirme ajanı olmadan iyibir doğrusallık ile uygulana bilirliği görülmüştür de Xia et al. [54] su örneklerinde metakrilatın tayini için DLLME-HPLC-UV tayinini tanımlamıştır. İlk olarak ortagonal düzenlenme dizaynı (OAD) önemli faktöörlerin seçimindekullanılmıştır. İkinci olarak önemli faktörler merkezi kompozit dizaynı (CCI) ile optimize edilmiştir. Sonra uyumlu ve uyumsuz değişkenler arasında kuadrik model düzenlenmiştir. Metot deneysel veriler ve öngörülen değerler arasında iyi biruyum göstermiştir. Farajzadeh et al. [55] poliolefinlerden Irganox 1010 ve Irgafos 168 tayini için HPLV-UV ile DLLME nin birleştirilmesini önermiştir. Sonra asetonitril (2mL) ve karbon tetraklorür (200µL) eklenmiş. Tüp kapatılmış ve 3 saat için su banyusunda 100 o C ta karıştırılarak ısıtılmış. Soğutulduktan ve filtre edildikten sonra, su (5,0mL) 5ml lik şırınga ile çözeltiye hızlıca enjekte edilmiştir. Oluşan bulutlu çözelti 1000rpm de 5dak santrifüj edilmiş. Çöken faz kantitatif olarak bir başka test tüpüne aktarılmıştır ve oda sıcaklığında uçurulmuştur. Final olarak artık LC derecesinde metanolün 5mL sinde çözlmüş ve elde edilen çözeltinin 20µL si analiz için HPLC ye enjekte edilmiştir. DLLME-HPLC-DAD tayini su örneklerinde fonoksiasetik asit herbisitlerinin ekstraksiyonu ve zenginleştirimesi için kullanılmıştır[56]. %10 sodyum klorür içeren (w/v) 5mL su örneği (ph=1,5) konik uçlu tüp ile 10 ml cam tüpte bulunmaktaymış. Aseton (1mL) dispersif çözücü olarak ekstraksiyon çözücüsü olarak 25µL kloro benzen içeren karışım örneğe hızlıca enjekte edilmiştir. Karışım 5000rpm de 5dak için santrifüj edilmiştir. Metot iyi bir doğrusallığa sahip olmuştur ve geniş bir dinamik aralığa sahiptir (0,5-750µgL -1 ). Dahası her iki analiz için onun DL si 0,16µgL -1 olmuştur da Maleki et al. [57] çökelekler ve sulu örnekten etilen diamin tetra asetik asit (EDTA) nın ekstraksiyonu ve tayini için DLLME-HPLC-DAD yi uygulamıştır. 30ngmL -1 EDTA içeren 7,00 ml çalışılan standart çözelti (ph 2,0) konik uçlu 12mL cam tüpte bulunaktaymış. 50µL karbon tetra klorür içeren aseton (500µL) örnek çözelti içine hızlıca enjekte edilmiştir. Santrifüjden sonra çöken faz 100µL HPLC şırıngası kullanılarak konik uçlu bir başka test tüpüne tamen transfer edilmiş. Su banyosunda çözeltinin uçurulmasından sonra artık 50µL asetat tamponunda çözülmüş ve ayırma sistemine enjekte edilmiştir. Optimum şartlar içinde analitik aralık 3,0-50,0µgL -1 olmuştur ve DL 1,7µgL -1 in EDTA için elde edilmiştir da Farhadi et al. [58] su örneklerinde benomil tayini için HPLC ile DLLME birleşimini rapor etmişlerdir. Metot örnek çözeltinin asitlendirilmesinden benomil ekstraksiyonunu temel alır ve organik çözücü olarak N,N-Dimetil form amit (DMF) ile solvoliz reaksiyonu ile karbudazime çevrilmiştir. Metot iyi birdoğrusallık ile (0,998) geniş doğrusal dinamik aralık (0,01-25mgL -1 ) ve düşük DL (0,0033mgL -1 ) göstermiştir. Farklı detektörlerle birleştirilen DLLME-HPLC su örneklerinde pentachlorophenol (DAD) [59], toprak doldurma bölgelerinde eser seviyelerde polybrominated biphenyl (VWD) [60], dört aromatic amin (VWD) [61], decabrominatlanmış diphenyl ether (VWD) [62], atrazine (UV) 34

35 [63], three phthalate esters (VWD) [64], carbamate pestisitleri (DAD) [65], atrazine ve simazine [66], dichlorodiphenyltrichloroethane ın eser seviyeleri ve onun ana metabolitleri (UV) [67] ve su örneklerinde esr seviyede bisphenol A [68] tayinine uygulanmıştır. Şekil 5. Photography of different steps of DLLME: (a) before injection of mixture of disperser solvent (acetone) and extraction solvent (C2Cl4) into sample solution, (b) starting of injection, (c) end of injection, (d) optical microscopic photography, magnitude 1000 (that shows fine particles of C2Cl4 in cloudy state), (e) after centrifuging and (f) enlarged view of sedimented phase ( _L). Reprinted with permission from [25] METAL İYONLARI AAS İLE DLLME NİN BİRLEŞTİRİLMESİ Burda bahsettiğimiz DLLME nin ana çalışması şimdiye kadar organik bileşikler üzerinde yoğunlaşmıştı, ama aynı zamanda inorganik analitlere de prosedürlerin genişletilmesi denemeleri vardır. Elektro termal atomik absorpsiyon spektrometrisi (ET-AAS) analiz için mikrogramlar seviyesinde örneğe ihtiyaç duyar. Bu yüzden DLLME ve ET-AAS nin bileşimiyle eşsiz bir analiz sistemi elde edilebilir. Bu metotta şelat ajanı örnek çözeltiye eklenir. Sonra DLLME uygun ekstraksiyon ve dispersif çözücülerin kullanılmasıyla uygulanır. Çeşitli karışımlardan metal iyonlarının ekstraksiyonu için DLLME ningüçlüğü tablo3 te tablolanmıştır. 35

36 Zeini Jahromi et al. Bu alanda bazı ilk çalışmalarırapor etmiştir. Bu yaklaşımın uygulamaları su örneklerinde kadmiyumun tayini için gösterilmiştir [69]. 34µL karbon tetra klorür ve 0,00010g amonyum prolidin ditiyokarbamat içeren 500µL metanol, kadminyum iyonları içeren su örneğine şırıngayla hızlıca enjekte edilmiştir. Santrifüjden (2dak 5000rpm) sonra damlalar konik test tüpünün (25±1µL) dibine çökmüş. Sonra zenginleştirilmiş analiti içeren çökmüş fazın 20µL si ET-AAS ile tayin edilmiştir. Optimum şartlar altında, PF, su örneklerinin sadece 5,00mL si kullanılarak 25 değeri Cd için elde edilmiştir. Kalibrasyon grafiği 0,6ngL -1 DL ile 2-10ngL -1 aralığında doğrusal olmuştur. Aynı otoriteler su örneklerinde selenyum(se) tayini için ET-AAS iridyum modifiye edilmiş tüple birleştirirlmiş DLLME yi önermiştir [70]. Kalibrasyon grafiği 0,1-3µgL -1 aralığında 0,05µgL -1 DL ile doğrusal olmuştur. 36

37 Table 1 Application of DLLME combined with GC a. Analyte Matrix Extraction solvent volume Disperser solvent volume Detector EF LOD Referen PAHs Water 8 µl tetrachloroethylene 1 ml acetone FID µg L 1 [25] OPPs Water 12 µl chlorobenzene 1 ml acetone FPD µg L 1 [26] Chlorobenzenes Water 9.5 µl chlorobenzene 0.50 ml acetone ECD µg L 1 [27] OPPs Watermelon and cucumber 27 µl chlorobenzene 1 ml acetonitrile FPD µg kg 1 [95] Trihalomethanes Drinking water 20.0 µl carbon disulfide 0.50 ml acetone ECD µg L 1 [28] Triazine herbicides Water 12 µl chlorobenzene 1.0 ml acetone MS µg L 1 [29] Chlorophenols Water 10 µl chlorobenzene 0.50 ml acetone ECD µg L 1 [31] Phthalate esters Water 9.5 µl chlorobenzene 0.50 ml acetone MS µg L 1 [33] Organophosphorus flame retardants and plastizicers Water 20 µl 1,1,1-trichloroethane 1 ml acetone NPD LOQ: ng ml 1 [34] Volatile phenols Red wines 50 µl carbon tetrachloride 1 ml acetone MS µg L 1 [35] Chlorophenols (SPE-DLLME) Water 13 µl chlorobenzene 1.0 ml acetone ECD , µg L 1 [121] PCBs Water 10 µl chlorobenzene 0.50 ml acetone ECD µg L 1 [39] Amide herbicides Water 25 µl carbon tetrachloride 0.50 ml acetone MS µg L 1 [37] Butyl and phenyltin compounds Water 11.5 µl carbon tetrachloride 0.50 ml ethanol FPD µg L 1 [36] Anilines Water 10 µl chlorobenzene 0.50 ml acetone MS µg L 1 [30] Organosulfur pesticides Environmental and 10.0 µl carbon tetrachloride 0.80 ml methanol FPD µg L 1 [32] beverage samples Selenium Water 11 µl chlorobenzene 0.50 ml ethanol ECD µg L 1 [71] Amitriptyline and nortriptyline Water 18 µl carbon tetrachloride 1.0 ml methanol FID µg L 1 [38] Captan, folpet and captafol Apples 9 µl chlorobenzene 1 ml acetone ECD µg kg 1 [99] Halogenated organic compounds Water 10 µl 2-dodecanol 0.50 ml acetone MS µg L 1 [126] (SFO-DLLME) Phorate Water FID µg L 1 [42] Pyrethroid pesticides Water 10 µl chlorobenzene 1 ml acetone ECD µg L 1 [43] Calcium stearate Polyolefin samples 40 µl carbon tetrachloride 2 ml HCl 2 M in 2-propanol FID 15 mg L 1 [48] PCBs Fish 30 µl chlorobenzene 1 ml acetone ECD Organochlorine pesticides (DLLME- Water Tetrachloroethylene (TCE) 5.2 µl Tert-butyl methyl ethers MS µg kg µg L 1 [100] [120] LSC) (TBME) 7.8 µl Amide herbicides (SPE-DLLME) Water 25.0 µl carbon tetrachloride 1 ml acetone MS µg L 1 [123] PBDEs (SPE-DLLME) Water and plant 22.0 µl 1,1,2,2-tetrachloroethane 1 ml acetonitrile ECD µg L 1 [122] l PCBs Soil 30 µl chlorobenzene 1 ml acetone ECD µg kg 1 [101] OPPs Tea n-hexane acetonitrile FPD µg kg 1 [104] Fatty acid Water 10 µl carbon tetrachloride 0.96 ml acetone FID µg L 1 [40] Triclosan and methyltriclosan Water 40 µl CH3 CCl3 1.0 ml methanol MS/MS LOQ: 2 5 ng L 1 [49] Water-soluble constituents Rosa damascena Mill. 37 µl chloroform 0.50 ml ethanol MS mg L 1 [41] essential oil Chlorothalonil, captan and folpet Grape samples 9 µl chlorobenzene 1 ml acetone ECD µg kg 1 [107] Nitroaromatic Water 20 µl carbon tetrachloride 0.75 ml methanol FID µg L 1 [44] Organochlorine pesticides Water 10 µl tetrachloroethylene 1 ml acetone MS ng L 1 [47] Personal care products Natural waters 250 µl carbon tetrachloride 0.62 ml methanol MS 8 63 ng L 1 [46] Methyl tert-butyl ether Water FID 0.1 µg L 1 [45] Seven fungicides (SPE-DLLME) Wine 0.1 ml CH3 CCl3 1 ml acetone ECD and 200 [124] MS PCBs Soil 30 µl chlorobenzene 1 ml acetone ECD µg kg 1 [101] OPPs Tea n-hexane Acetonitrile FPD µg kg 1 [104] Fatty acid Water 10 µl carbon tetrachloride 0.96 ml acetone FID µg L 1 [40] Triclosan and methyltriclosan Water 40 µl CH3 CCl3 1.0 ml methanol MS/MS LOQ: 2 5 ng L 1 [49] Water-soluble constituents Rosa damascena Mill. 37 µl chloroform 0.50 ml ethanol MS mg L 1 [41] essential oil Chlorothalonil, captan and folpet Grape samples 9 µl chlorobenzene 1 ml acetone ECD µg kg 1 [107] Nitroaromatic Water 20 µl carbon tetrachloride 0.75 ml methanol FID µg L 1 [44] Organochlorine pesticides Water 10 µl tetrachloroethylene 1 ml acetone MS ng L 1 [47] Personal care products Natural waters 250 µl carbon tetrachloride 0.62 ml methanol MS 8 63 ng L 1 [46] Methyl tert-butyl ether Water FID 0.1 µg L 1 [45] a It is updated to 1 September

38 Table 2 Application of DLLME combined with HPLC a. Analytes Matrix Extraction solvent volume Disperser solvent Detector EF LOD Ref volume Antioxidants Water 40 µl carbon tetrachloride 2 ml acetonitrile Photo diode array ng ml 1 [50] detector Methomyl Water 20 µl tetrachloroethane 0.50 ml methanol VWD ng ml 1 [51] Chloramphenicol Honey 30 µl 1,1,2,2-tetrachloroethane 1.0 ml acetonitrile VWD µg kg 1 [105] Clenbuterol Water 25 µl tetrachloroethylene 0.50 ml acetone UV ng ml 1 [114] Chlorophen oxyacetic acids Water Tetrachloroethylene THF UV ng ml 1 [112] Aromatic amines Water 50 µl [Bmim][PF6 ] VWD µg L 1 [108] Pentachlorophenol Water 15 µl tetrachloroethylene 1 ml acetone DAD 0.03 µg L 1 [59] PBDEs Water 20 µl tetrachloroethane 1.0 ml acetonitrile VWD pg ml 1 [60] Aromatic amines Water 25.0 µl tetrachloroethane 0.50 ml methanol VWD ng ml 1 [61] Phthalate esters Water 41 µl carbon tetrachloride 0.75 ml acetonitrile VWD ng ml 1 [64] Atrazine Water 60 µl carbon tetrachloride 550 µl methanol UV ng ml 1 [63] Decabrominated diphenyl Water 22.0 µl tetrachloroethane 1.0 ml THF VWD ng ml 1 [62] ether Carbamate pesticides Water 70 µl chloroform 1 ml acetone DAD ng ml 1 [65] Benomyl Water 25 µl chlorobenzene 0.5 ml N,N-dimethyl Fluorescence mg L 1 [58] formamide (DMF) Carbendazim and Water and soil 80.0 µl chloroform 0.75 ml THF Fluorescence ng ml 1 (water), [106] thiabendazole ng g 1 (soil) PAHs (DLLME-SFO) Water 100 µl 1-dodecanol 200 µl methanol VWD ng ml 1 [127] Heterocyclic insecticides Water g [C6 MIM][PF6 ] as ionic 0.50 ml methanol DAD µg L 1 [109] liquid Chloramphenicol and Honey 30 µl 1,1,2,2-tetrachloroethane 1.0 ml acetonitrile VWD µg kg 1 [97] thiamphenicol Cholesterol Food 35 µl carbon tetrachloride 0.8 ml ethanol UV 0.01 µg L 1 [96] Triazophos and carbaryl Water and fruit 15.0 µl tetrachloroethane 1.0 ml acetonitrile Fluorescence pg ml 1 [98] juice pesticides 7-Aminoflunitrazepam Urine 250 µl dichloromethane 500 µl isopropyl alcohol Electrospray-tandem ng ml 1 [91] spectrometry (ES- MS/MS) Psychotropic drugs Urine 20 µl carbon tetrachloride 0.5 ml acetonitrile UV ng ml 1 [92] PAHs Water and fruit 16.0 µl C2 H2 Cl4 1.0 ml acetonitrile Fluorescence µg L 1 [103] juice Carbamate pesticides Water 40.0 µl trichloromethane 1.0 ml acetonitrile DAD ng ml 1 [65] Triclosan, triclocarban, Water 15.0 µl C6 H4 Cl2 1.0 ml THF Tunable ultraviolet ng L 1 [52] methyltriclosan detection (TUV) Irganox 1010 and Irgafos 168 Polyolefins 200 µl carbon tetrachloride 2 ml acetonitrile UV [55] Bisphenol A Water µl chloroform 2.0 ml acetone UV µg L 1 [53] Phenoxyacetic acid Water 25 µl chlorobenzene 1 ml acetone DAD 0.16 µg L 1 [56] herbicides EDTA Water 50 µl carbon tetrachloride 0.5 ml acetone DAD 1.7 µg L 1 [57] Hexanal and heptanal Human blood 50 µl tetrachloromethane 85 µl acetonitrile Atmospheric-pressure nmol L 1 [93] chemical ionization tandem mass (APCI-MS MS) Atrazine and simazine Water Carbon tetrachloride Methanol µg L 1 [66] Bisphenol A Water 22.5 µl chlorobenzene 0.5 ml acetone µg L 1 [68] Sulfonylurea herbicides Soil 60 µl chlorobenzene Acetone DAD ng g 1 [125] (DSPE-DLLME) Biogenic amines (USA-DLLME) Rice wine l 50 µl 1-octanol Fluorescence ng ml 1 [117] Non-steroidal Urine 280 µl [Bmim][PF6] 720 µl methanol Single wavelength ng ml 1 [118] anti-inflammatory drugs photometer PAHs Water 50 µl [C8 MiM][PF6 ] 1 ml acetone Fluorescence LOQ: ng L 1 [111] Phenylurea herbicides Aqueous Dichloromethane THF DAD ng ml 1 [113] Eight pesticides Bananas 88 mg [C6 MIM][PF6 ] 714 µl methanol DAD µg kg 1 [102] Dichlorodiphenyl Water 50 µl carbon tetrachloride 600 µl acetonitrile UV µg L 1 [67] trichloroethane Metacrate Water 116 µl CH2 Cl2 565 µl methanol UV ng ml 1 [54] a It is updated to 1 September

39 Table 3 Application of DLLME combined with other instruments a. Analytes Matrix Extraction solvent volume Disperser solvent volume Instrument Chelating agent LOD Reference Cadmium Water 34 µl carbon tetrachloride 0.50 ml methanol GF AAS Ammonium 0.6 ng L 1 [69] Selenium Water 35 µl carbon tetrachloride 0.50 ml ethanol GF AAS dithiocarbamate lidi (APDC) 0.05 µg L 1 [70] Palladium and Water 70 µl 1,2-dichlorobenzene 0.40 ml ethanol Fiber optic-linear 1-(2-Pyridylazo) µg L 1 [87] b lt detection naphthol spectrophotometry (PAN) (FO-LADS) Lead Water 35 µl carbon tetrachloride 0.50 ml acetone ET AAS Diethyl 0.02 µg L 1- [80] dithi acid (DDTP) h h i Lead Biological and 40 µl carbon tetrachloride 0.50 ml ethanol GF AAS 1-Phenyl-3-39 ng L 1 [72] t benzoyl-5- th l 4 (PMBP) l Gold Water and silica 40 µl chlorobenzene 1 ml acetone GF AAS Victoria blue R ng ml 1 [74] Lead Water 52 µl carbon tetrachloride 2.5 ml methanol F AAS (VBR) DDTP 0.5 µg L 1 [75] Samarium, Water 400 µl chloroform 10 ml methanol ICP-OES PAN [89] gadolinium i and dysprosium Copper(II) Water 250 µl chloroform 1.5 ml methanol F AAS 8-Hydroxy 3 µg L 1 [73] Arsenic and Water 50 µl carbon tetrachloride 0.4 ml methanol ET AAS APDC i li µg L 1 [76] As(III) i and As(V) Water 35 µl carbon tetrachloride 0.5 ml methanol GF AAS APDC 36 ng L 1 [77] Palladium Water 40 µl carbon tetrachloride 0.50 ml ethanol GF AAS Diethyl 2.4 ng L 1 [78] dithi (DDTC) b t Chromium Water 60 µl carbon tetrachloride 2.0 ml ethanol F AAS APDC 0.07 µg L 1 [81] Copper and lead Water Xylene Methanol F AAS Ammonium 0.04 (cu(ii)) [115] Palladium Water 150 µl chloroform 1.5 ml ethanol F AAS diethyldithiophosp h Thioridazine HCl 0.54 (pb(ii)) µg L 1 90 µg L 1 [79] Samarium, Uranium dioxide 600 µl ionic liquid 8.0 ml methanol ICP-OES (TRH) 1-Hydroxy-2, µg L 1 [110] gadolinium i and powder pyrrolidinedione dysprosium (HYD) Nitrite Environmental and Carbon tetrachloride Ethanol Digital colorimetry P-Nitro-aniline and 0.22 µg L 1 [90] biological diphenyl amine Cd(II) Water 34 µl carbon tetrachloride 0.5 ml methanol GF AAS Salen(N,N-bis 0.5 ng L 1 [86] salicylidene)- diamine th l Cobalt Water Chloroform Ethanol Spectrophotometer PAN 0.5 µg L 1 [88] Co and Ni Environmental 15 µl carbon tetrachloride 1 ml acetone GF AAS PAN 21 (Co) 33(Ni) pg [82] water ml 1 and rice samples Cadmium (IL-based Water 1-Hexyl-3- ET AAS DDTC 7.4 ng L 1 [116] USA-DLLME) methylimidazolium hexafluorophosphate (HMIMPF6 ) Cobalt Water 50 µl carbon tetrachloride 2.0 ml methanol F AAS Br-TAO 0.9 µg L 1 [83] Lead and cadmium Water 50 µl carbon tetrachloride 0.4 ml methanol ET AAS APDC Lead (10) and [85] Silver Water 15.0 µl carbon 0.5 ml ethanol FAAS 1.2 ng ml 1 [84] tetrachloride a It is updated to 1 September Sonrasında aynı otoriteler GC-ECD ile oluşturulmuş piozeseleol komplekslerinin mikroekstraksiyonu ve analizi için DLLME nin kullanıldığı Se(IV) için optimal türevlendirme reaksiyonunu ön görmüşlerdir [71]. Sonuçlar göstermektedir ki düşük DL değerleri elde edilmiş (kütle spektrometresiyle benzer olarak 0,005µgL - 1 ), DLLME düşük örnek hazırlama zamanı ve örnek tüketimi (5,00mL) gerektirmektedir. Liang and Sang ET- AAS kullanılarak biyolojik ve su örneklerinde eser kurşun miktarlarını belirlemede DLLME ile çalışılmıştır. Kurşun için önerilen metodun DL si 39ngL -1 olarak elde edilmiştir. Metot insan ürini ve musluk suyu 39

40 örneklerinde Pb iyonlarını tayini için de uygulanmıştır [72]. DLLME ile Cu +2 iyonlarının ekstraksiyonu ve zenginleştirilmesinin zamanı değiştirilebilir olduğu kadar ardı ardına optimizasyon metodu kullanılarak optimize edilmiştir[73]. Optimizasyon prosedürü optimum şartların elde edilmesi için merkezi kompasit dizayn kullanılarak kemometrik metotla oluşturulmuştur. DLLME nin uygulaması farklı örneklerde altının ultra eser miktarlarının seçici tayinine genişletilmiştir[74]. Zenginleştirme prosedürü 25µL hacminde çökelti ile klorobenzenin iyi damlaları içine 10mL örnekten Victoria Blue R ile altının kantitatif ekstraksiyonu ile sonuçlanmıştır. DL ve bağıl standart sapma sırasıyla 0,005ngmL -1 ve %4,2olmuş. ŞEKİL 6 PHOTOGRAPHY OF THE MİCROSAMPLE İNTRODUCTİON SYSTEM İN THE FAAS. REPRİNTEDWİTH PERMİSSİON FROM [75]. İlk zamanlar için DLLME mikro örnek giriş sistemi kullanılarak alevli atomik absorpsiyon spektrometrisi ile (FAAS) birleştirilmiştir [75]. Yeni FAAS örnek giriş sistemi yanmayan klorlu organik ekstraktların mikro hacimde nebülizasyonu için çalışılmıştır. Hava asetilen alevi içine organik ekstraktların 20µL hacminde enjeksiyonu çok seçilir keskin pikler ve tekrarlanabilir sinyaller sağlamıştır(şekil 2). Sonuçlar göstermektedir ki mikro örnek girişi ile DLLME-FAAS su örneklerinde kuşun zenginleştirilmesi ve tayini için seçici, hızlı ve tekrarlana bilir bir tekniktir da Rivas et al. [76] ET-AAS ile DLLME yi birleştirerek su örneklerinde arsenik ve antimonun çok düşük miktarlarının türlemesi için yeni bir metot geliştirmiştir. As(III) ve Sb(III) ün sırasıyla 0,01 ve 0,05µgL -1 DL ları elde edilmiştir. Bunların PF leri 115 tir. Ayrıca ET-AAS ve FAAS ile birleştirimiş DLLME su örneklerinde As(III) ve As(V) in türlemesinde (ET-AAS) [77], su örneklerinde paladyum zenginleştirilmesi (ET-AAS) [78], paladyumun eser miktarının seçici tayini (FAAS) [79], su örneklerinde kurşunun hızlı tayininde(et-aas) [80], su örneklerinde kromun türlemesi (FAAS) [81], çevresel 40

41 su örneklerinde ve pirinç örneklerinde Co ve Ni in esermiktarlarının tayini (ET-AAS) [82], su örneklerinde kobaltın tayini (FAAS) [83], su örneklerinde gümüş iyonlarının eser miktarlarının ayrılması (FAAS) [84], kadmiyum ve kurşunun eser miktarlarının tayini (ET-AAS) [85] ve Cd(II) nin ultra eser miktarlarının zenginleştirilmesi [86]için uygulanmıştır DİĞER ALETLERLE DLLME NİN BİRLEŞTİRİLMESİ DLLME metal iyonlarının kantitatif tayini için spektral fotometrik aletler ile birleştirilebilir. Shemirani ve çalışma arkadaşları [87] sentetik ve gerçek örneklerde paladyumun ve kobaltın aynı anda zenginleştirilmesi ve tayini için silindirik mikro hücre kullanarak fiber optik doğrusal düzenlemeli tayin spektrofotometresini (FO-LADS), DLLME ile birleştirdiklerini öne sürmüşlerdir. Optimum şartlar altında kalibrasyon grafiği paladyum ve kobalt için sırayla ve 1-70µgL -1 aralığında DL leri 0,25µgL -1 ve 0,2µgL -1 ile doğrusal olmuştur. Ghrehbaghi et al. [88] musluk ve nehir suyu örneklerinde spektrofotometrik metot ile kobaltın eser seviyelerinin ekstraksiyonu ve tayini için DLLME yi uygulamıştır. Onlar kobalt iyonları için uygun şelat ajanı olarak 1-(2-pyridylazol)-2-naphthol (PAN) kullanmışlar. PF vedl değerleri sırasıyla 150 ve 0.5µgL 1 olmuş. İndüktif eşleşmeli plazma optik emizyon spektrometrisi ile DLLME nin organik ekstraksiyon çözeltilerinin uygunluğu göz önüne alındığında ekstrakt bu teknikle direkt olarak analiz edilemez. Mallah et al. [89]samaryum(Sm), euripyum (Eu), gadolinyum(gd) ve disprosyum(dy) gibi lantanitlerin aynı anda zenginleştirlmesi için DLLME yi rapor etmişlerdir. Çökmüş vaz 80 o C ta fırında kurutulmuş. Sonra 0,5mL, 1molL -1 HNO 3 çözeltisi eklenmiştir. Elde edilen çözelti ICP-OES e peristaltik pompa ile verilmiştir. En iyi çalışma şartları altında Sm,Eu, G vedy için sırasıyla 80, 100, 103 ve 78 PF ler elde edilmitir da Ding ve Liu [90] su örneklerinde eser nitritin tayini için dijital kolori metre ile DLLEM nin birleştirilmesini rapor etmişlerdir. Çöken organik faz silikajel TLC levhaların içine sabitlenmiştir sonra direkt olarak dijital kamerayla resimlenmiştir. Spotların gıri skala integral değeri nitrit konsantrasyonu ile doğru orantılı olmuştur. Kalibrasyon eğrisi 2,0-80µgL -1 aralığında doğrusaldır ve DL si 0,22µgL -1 bulunmuştur BESİN VE BİYOLOJİK ÖRNEKLER GİBİ DİĞER MATRİKSLER İÇİN DLLME NİN UYGULAMALARI DLLME çevresel su örnekleri için geniş şekilde uygulanmıştır ama biyolojik sıvılar gibi kompleks matriks ortamlarında ilaçların analizleri için seyrek olarak uygulanmıştır. DLLME nin birkaç avantajına karşın biyolojik örneklerden analitin ekstraksiyonu için iyi bir uyuma sahip değildir. Organik çözücüler ile bu çeşit örneklerdeki matriks bileşenlerinin etkileşimleri yüzünden GC gibi analitik aletlerde enjeksiyon için çöken fazın kararlı şekilde oluşturulması mümkün olmamaktadır. Kararlı bir çöken fazın oluşturulmasında örneğin seyreltilmesine ihtiyaç duyulur. Üstelik gerçek örneklerin seyreltilmesi matriks temel özelliklerinde 41

42 değişmeleri doğurabilir ama bu şartlar altında metot analitin yüksek konsantrasyonlarını içeren örnekler için uygulanabilir. Birkaç yayın ürin örneklerinde DLLME nin uygulamalarını rapor etmiştir. İlk zamanlar için Fuh ve çalışma arkadaşları [91] ürin örneklerinde hypnotic flunitrazepam (FM2) ın biyo yapıcıları 7-amino flunitrazepam (7- amino FM2) nin ekstraksiyonu ve tayini için sıvı kromotografisi elektrosprey-tandem kütle spektrometrisi (LC-ESMS/MS) ile DLLME nin birleştirmişlerdir. Farklı ürin örneklerinde tekniğin potansiyelini göstermede her bir örnek amonyak kullanılarak basitleştirilmiştir, öyle ki amonyağın tüm konsantrasyonu 0,2M olmuştur. Sonra örneğe %5 NaCl eklenmiştir. Oluşan çökelek kapalı filtrelenmiştir ve temiz süzüntü ürin örnek çözeltisinin tam 5mL si test tüpüne yerleştirilmiş ve DLLME kullanılarak ekstrakte edilmiştir. 7-Amino FM2 dispersif olmuş dikloro metan (DMC) damlaları içine bazlaştırılmıştır ürine örneklerinden ekstrakte edilmiştir. Eksraksiyon prosesi için PF 20 olmuştur. DL nin 0,025 ngml 1 değeri ile iyi bir doğrusallık (0,05 2,5 ngml 1 ) elde edilmiştir. Sonraki bir çalışmada Xiong et al. [92]ürine örneklerinde psikotropik üç ilacın tayini için HPLC-UV ile DLLME yi birleştirdiklerini önermiştir. Sulu standartlar için karbon tetraklorürün küçük damlaları konik test tüpünün dibine çökmüştür. Fakat ürin örnekleri için beyaz lipide benzer katı konik test tüpünün dibine çökmüştür. Herhâlde yüksek ph değerlerinde ürinde matrikslerin (karbamit ve ürik asit gibi) birlikte çökmesi yüzündendir. Sulu çözeltilerin yavaşça ayrılmasından sonra oluşan damlalar ve lipitsi katı 200µL aseto nitrilde çözünmüş ve çözelti ekstrakt çözeltisinden beyaz folükülleri ayırmada 0,45-µm membrandan filtre edilmiştir. Sonunda uygun hacimde ekstrakt mikro şırınga içine çekilmiştir ve sonra analiz için HPLC ye enjekte edilmiştir. Metodun DL sini ve limit geçerliliğini (LOQ) sırasıyla amitryptiline için 3 ve 10 ngml 1, clomipramine için 7 ve 21 ngml 1 ve thioridazine için 8 ve 25 ngml 1 olmuş. Optimum DLLME şartlarında mutlak geri kazanımlar amitryptiline, clomipramine ve thioridazine için sırasyla %96, %97 ve %101 olmuş da Xu et al. [93] insan kan örneklerinde hegzanol ve heptanolün amalizi için sıvı kromotografisi atmosferik basınç kaimyasal iyonizasyon saçılmakütle spektrometrisi (LC-APCI-MS-MS) ile DLLME yi birletirmiş ve sürekli türevlendirme için bir metotgeliştirmiştir. Hegzanal ve heptanala için metodun DL si sırasıyla 0,17 ve 0,076nmolL -1 olmuş. 1mL örnek için PF ler hegzanol ve heptanol için sırasıyla 63 ve 73 olmuştur. Rezaee et al. [94] biyolojik sıvılarda letrozolün ekstraksiyonu ve tayini için HPLC-UV ile DLLME nin birleştirilmesini önermiştir. Plazma örneği için ve bağıl olarak temiz çökmüş fazın ve uygun örneklerin elde edilmesi için DLLME nin geliştirilmesinde bazı ekstra proseslere ihtiyaç duyulmuştur. İlkin plazma örneğinin matriks etkisiniazaltmak için mesela 1:1 aseto nitril (v/v) gibi sıvıyla çözülmüş ve sonra karışım santrifüj edilmiştir. Sonra bunlar temiz çözelti elde etmek için filtrelenmiş. Sonuç çözelti DLLME işlemleri için 1:10 seyreltilmiş. DLLME nin bazı uygulamaları besin ve katı analizleri için de rapor edilmiştir. İlk olarak DLLME ile GC-alev fotometrik tayini ile birleştirilmesi(fpd) yeşil sebze ve su kavunu örneklerinde organo fosfor pestisitlerinin (OPPS) tayini için geliştirilmiştir [95]. Örneğin 250 gramı besin işlemleri ile homojenize edilmiştir. Önceden 42

43 homojenize edilmiş örneğin 10 gramı 50mL lik santrifüj tüplerinde tartılmıştır 10mL aseto nitril 4g an hidrit MgSO 4 ve 1g NaCl eklenmiş ve karışım 1dak için vorteks karıştırıcıda kuvvetlice çalkalanmıştır. Karıştırılmış örnek 4000rpm de 3 dak için sanrifüj edilmiştir. DLLME için tam 5mL saflaştırılmış su konik uçlu camsantrifüj tüpüne konulmuş. 28µL kloro benzen ekstraksiyon çözücüsü olarak kullanılan aseto nitril ekstraktının 1mL sine eklenmiş. Karışım birkaç saniye elle hızlıca çalkalanmış. santrifüj snrası 1µL çökmüş faz GC içine enjekte edilmiş. Daneshfar et al. [96] süt, yumurt sarısı ve zeytn yağında kloro esterlerin analizi için HPLC-UV ile DLLME birleşimini önermiştir. Yumurta sarısı örnekleri albimenden elle ayrılmış ve sonra albümeni gidermek için absorpsiyon kağıdına konulmuştur. Sonra bunlar yiyecek karıştırıcı ile homojenize edilmiştir. 0,1g yumurta sarısı ikikere distile edilmiş suyun 10mL si ne eklenmiş ve 1dak karıştırılmış. Eldeedilen sarınsı süspansiyon 2 dak 2000rpm de santrifüj edilmiş. Üst sulu fazın tam 100µL si aseto nitrille hazırlanmış (0,4mL) klor esterolün standart çözeltisi ile ekleme yapılmış ve 1dak 1000rpm de santrifüj edilmiş. Üstteki sulu tabaka sonra DLLME de kullanılan klor esterollerin ekstraksiyonu için bir başka test tüpüne konulmuştur. Süt için örnek hazırlama şu şekilde olmuş. Tam 100µL süt örneği 10dak 2000rpm de santrifüj edilmiştir, kloro esterolün standart çözeltisine ekleme yapılmış sonra çözelti aseto nitrille işlem görmüştür(0,4ml) ve 1dak 1000rpm de santrifüj edilmiş. Üstteki sulu tabaka DLLME de kullanılacak klor esterolün ekstraksiyonu için bir başka test tüpüne transfer edilmiş. Optimize edilmiş şartlar altında doğrusal aralık DL veloq sırasıyla 0,03-10µgL -1 ve 0,01 ve 0,03µgL -1 olmuş da Chen et al. [97] bal örneklerinde chloramphenicol (CAP) ve thiamphenicol (THA) tayini için HPLC- VWD ile DLLMEýi birleştirmiştir. Balın bir gramını konik uçlu 10mL santrifüj tüpünde tartmış ve 5,0mL su eklemiştir. Sonra karışım homojen örnek elde edilene kadar vortekslenmiştir. Elde edilen homojen örnek DLLME-HPLC analizi için kullanılmıştır. Optimum ekstraksiyon şrtları altında µgkg -1 doğrusal aralığında hedef analitler için eldeedilmiştir. CAP ve TAP için Pfler 68,2 ve 87,2 olmuş ve DL ler sırasıyla (S/N=3) 0,6 v 0,1µgkg -1 olmuş. Fu et al. [98] su ve meyve suyu örneklerinde karbamat(karbonil) ve organo fosfor pestisitlerinin (triazoshos) tayini için DLLMEile HPLC-Floresans yöntemini birleştirmiş. Matriksetkisini düzeltme doğrultusunda meyve suyu 1:1 oranında deiyonize suyla seyreltilmiş. Su örnekleri için seyreltmeye ihtiyaç duyulmamıştır. HF-LPME ile karşılaştırmada DLLME düşük RSD(%1,36 2,74%) ve DLs (12,3 16,0 pgml 1 ) değerleri göstermiş ve carbaryl ve triazophos tayini için geniş bir doğrusal aralık gözlenmiştir. (0,1-1000ngmL -1 ). Yeni bir metot DLLME ile GC-ECD nin birleştirilmesi ile elma örneklerine uygulanan yöntem captan, folpet ve captafolün tayini için geliştirlmiş[99]. 20,0g elma örneği 50mL santrifüj tüpünde doğru şekilde tartılmış, 5,0mL çinko asetat dehidrat çözeltisi 0,1molL -1 eklenmiş (captan ve folpetin bozunmasını önlemek için) ve 20,0 µ Liç standart α-hexachlorobenzene (20.0mgL 1 ) eklenmiş. Karışım yiyecek karıştırıcı kullanarak homojenize edilmiş ve sonra hemen 10dak için 5000rpm de santrifüj edilmiş. Çökelti azaltılmış basınç altında filtrasyon için Bucher hunisine transfer edilmiştir. Filtrat ikikere destile 25,0mL su ile seyreltilmiş, tam 5,0mL filtrak 43

44 çözeltisi 10mL konik uçlu dönerkapaklı cam tüpe yerleştirilmiş ve 10 dak 5000rpm de santrifüj edilmiştir. Çözelti benzer üçüncü bir tüpe aktarılmış ve içine 9µL klorobenzen enjekte edilmiş sonra oluşan bulutlu çözelti 5dak 5000rpm de santrifüj edilmiş. Kloro benzen fazı santrifüj tüpünün dibine çökmüş. Elma örneğindeki fungusitlerin geri kazanımı 20,0 ve 70,0µgkg -1 eklemeli değerler için sırasıyal %93,0-109 ve %95,4-107,7 olmuş da Hu et al. [100] balık örneklerinde dört poli klorürlü bifenillerin (PCB) ekstraksiyon ve tayini için DLLME ile GC-ECD nin birleştirilmesini önermiştir. Balık örnekleri içn PCB nin ekstraksiyon prosedürü şu şekilde olmuştur. Herbir homojenbalık kasının 1,0g ı sonradan kurutulup toz haline getirilmek üzere 3,0g sodyum sülfat anhidrat ile karıştırılmıştır. Sonra karışım mekanik karıştırıcıda 30dak 250rpm de kuvvetlice karıştırılmaküzere 10mL aseton kullanılarak ekstrakte edilmiştir. Üst çözelti 10mLcam test tüpüne aktarılmış. Sonra çözelti yağların biriktirilmesi için bir gece buzdolabında -80 o C muhafaza edilmiş. DLLME için 5,00mL tam saflaştırılmış su konik uçlu döner cam kapaklı test tüpünün 10 ml sinde muhafaza edilmiştir. Su örneği içine 30,0µL klorobenzen içeren 10mL aseton ekstraktı hızlıca enjekte edilmiştir, test tüpünde bulutlu çözelti oluşmuştur. Santrifüj sonrası çöken faz sonraki analizler için GC-ECD ye enjekteedilmiştir da Dai ve çalışma arkadaşları [101] toprakta poliklorürlü bifenillerin (PCB) tayini için GC-eCD ile DLLME nin birleştirilmesini önermişlerdir. Tam bölen toprak örnekleri (1,0g) 50 ml onik balona doldurulmuştur. Örnekler 10 ml asetonla ekstrakte etmek için 30 dak 250 rpm de mkanik karıştırıcıyla işlem görmüş. Üst çözelti 10mL cam tüpe transfer edilmiş. DLLME için 5mL ultra saf su konik uçlu döner kapaklı cam test tüplerine yerleştirilmiştir. Sonra 30µL kloro benzen içeren aseton ekstraktının 1,0mL sinde çözülmüş ve bu sonra hızlıca 1,0mL lik şırıngayla sulu çözeltiye eklenmiştir. PCB ler kloro benzenin iyi damlaları içine ekstrakteedilmiştir. Karışım santrifüj edilmiş ve çöken faz konik uçlu birbaşka test tüpüne transfer edilmiştir. İnce azot akışıyla ekstraksiyon çözeltisinin uçurulmasından sonra artıklar 20,0µL hegzanda çözülmüştür. DLLME ile sıvı-sıvı ekstraksiyonun karşılaştırılması gösterilmektedir ki DLLME DL ler açısından LLE ve MUSE ile rekabet ededilir(0,2-0,5µgkg -1 ). Bundan başka DLLME diğer metotlarla karşılaştırıldığında organik çözücünün düşük tüketimi açısından (10mL) avantajlıdır da Ravelo-Perez et al. Muzörneklerinde pestisitlerin ekstraksiyonu için iyonik sıvı temelli DLLME yi önermiştir [102]. Meyve örnekleri ilk olarak homojenize edilmiş ve aseto nitril ile ekstrakte edilmiştir(1g). Uygun uçurma ve 10mL suyla ekstraktın yeniden oluşturulmasından sonra ekstraksiyon çözücüsü olarak 1-hexyl-3-methylimidazolium hexafluorophosphate ([C 6MIM][PF 6]) kullanılarak DLLME oluşturlmuş. Muz örneklerinden pestisitlerin ekstraksiyonunun ana gerikazanma değerleri %69-97arasında olmuş. (thiophanate-methyl ve carbofuran için beklene değer, 53 63% elde edilmiş). Sonra DLLME ile elde edilen DL ler(0,320-4,66µgkg -1 ) Avrupa Birliği nin (EU) ön gördüğü harmonize edilmiş maksimum kalıntı sınırlarının altında olmuştur. Ek olarak su ve meyve suyu örneklerinde PAH ın tayini için DLLME-HPLC floresans tayini uygulamalrı [103], çayda organofosfor pestisitlerinin (OPP) tayini için DLLME-GC-FPD[104],balda chloramphenicol yatini için 44

45 DLLME-HPLC-VWD [105], su ve toprak örneklerinde carbendazim ve thiabendazole tayini için DLLME-HPLCfluorescence [106] ve üzüm örneklerinde chlorothalonil, captan ve folpet artıkları tayini için DLLME-GC- ECD[107] rapor sunmuşlardır. ŞEKİL 3. BASİC PRİNCİPLE OF EXTRACTİON OF CB İNTO FA İN THE İN-SYRİNGE BACK EXTRACTİON STEP. REPRİNTED WİTH PERMİSSİON FROM [114]. 4. DLLME DE SON GELİŞMELER Oda sıcaklığındaki iyonik sıvılar (RTILS) organik çözücülere ilginç bir alternatiftir, çünkü onların eşsiz fizikokimyasal özellikleri, onların katyonik ve anyonik bileşenlerini doğasına ve büyüklüğüne bağlıdır. RTIL lerin ana avantajları ihmal edilebilir buhar basınçları, iyi termal kararlılıkları, akkor edilebilir viskoziteleri, su ve organik çözücülerle miskleşebilmelerini içerir ve bu yüzden çevreye dost ekstraksiyon fazları oluşturular. Bu yüzden DLLME tekniği için ekstraksiyon çözücüsü olarak kullanışlıdırlar. İlk Zhu ve çalışma arkadaşları [108] su örneklerinde 2-metil anilin 4-klor anilin, 1naftil anilin ve 4-amino bifenilinin ekstraksiyonu için HPLC-VWD ile iyonik sıvı temelli dispersif sıvı-sıvı mikro ekstraksiyonunun birleştirilmesini metot olarak geliştirmişlerdir(il-dllme). DLLM den farklı, IL-DLLME metodu ikili bileşen çözücü sistemi dir. (yani dispersif çözücü gerekmemektedir). Örnek çözeltinin 1,8mL lik kısmı ve ekstraksiyon çözücüsü olarak 50µL 1-butyl-3-methylimidazolium hexafluorophosphate ([Bmim][PF 6]), konik uçlu cam test tüpüne 2,2mL olarak yerleştirilmiştir. Yukarıdaki karışımın 1mL si 1mLlik şırınga ile çekilip hızlıca enjekte etmek için şırınga pistonuna basılmıştır. Bulutlu karışım santrifüj edilmiş. İyonik sıvı faz (LL) HPLC ye direkt olarak enjekte edilmiştir. DL ler (S/N=3) 0,45-2,6µgL -1 aralığında olmuş. Eklemeli geri kazanımlar aromatik aminlerin 40µgL -1 ile örneğin eklenmesiyle tayin edilmiştir. Bunlar %106,4-43,4 aralığında olmuştur da Liu et al. [109] su örneklerinde dört heterosiklik insektisitin tayini için HPLC- DAD ile IL-DLLME nin birleştirilmesini önermiştir. 1-hexyl-3 methylimidazolium hexafluorophosphate [C 6MIM][PF 6] (ekstraksiyon çözücüsü) ve 0,5mL metanol (dispersif çözeltinin karışımı şırıngayla 1mL örnek çözeltisine hızlıca enjekte edilmiş.([c 6MIM][PF 6] şırıngayla transfer etmek için çok viskozdur). Santrifüjden sonra IL fazı (19µL) 50µL metanolde çözülmüş, onun 10µL si analiz için HPLC ye enjekte edilmiş. 45

46 Optimum şartlar altında iyi PF değerleri elde edilmiştir( ), kalibrasyon eğrileri 2-100µgL -1 aralığında olmuş ve DL ler dört insektisit için 3 sinyal/gürültü oranında 0,53-1,28µgL -1 aralığında olmuştur. Shemirani ve çalışma arkadaşları[110] uranyum dioksit tozunda samaryum, ueripyum, gadolonyum ve disprosyum gibi lantanitlerin tayini için IL-DLLME-ICP-OES i geliştirlmiştir. Bu yüzden 1-butyl-3-methylimidazolium hexafluorophosphate ve 1-hexyl-3-methylimidazolium hexafluorophosphate gibi sıvılar organik çözücüler yerine kullanılmış. Sm, Gd ve Dy iyonlarının PF lerindeki önemli artış (ama Eu değil) organik çözücülerle karşılaştırıldığında görülmektedir. Sonrasında Cela ve çalışma arkadaşları [111] su örneklerinden PAH ların ekstraksiyonu için IL-DLLME metodunu geliştirmişler. Farklı bileşikler için ekstraksiyon kazanımları %90,3 ten %103,8 aralığında olmuş. Dahası yüksek Pfdeğerleri elde edilmiştir( ). Polar organik bileşiklerin ekstraksiyon verimliliğini geliştirme düzeninde Fuh ve çalışma arkadaşları [112] nehir suyu örneklerinden klrofenol asetik asitlerin ekstraksiyonu için HPLC-UV ile kısımlara ayrılmış dispersif sıvı-sıvı mikro ekstraksiyon (PDLLME) u birleştirmeyi geliştirmişlerdir. Bunların repor edilmiş kısım katsayıları temelinden polar bileşikler tetrahidro furan içeren (THF) dispers olmuş tetra kloro etilen(tce) damlaları içine ekstrakte olmuş. Optimize edilmiş şartlar altında lineer aralık 5 ten 1000ngmL -1 olmuş. Aynı araştırma gurubu [113] sulu örneklerde fenil üre herbisitlerinin (PHU) tayini için PDLLME metodu önermişler. PUH lerin PF leri optimum şartlar altında 68 ile 126 aralığında olmuş. Herbir analit için doğrusal aralık 0,5-100ngmL -1 olmuş. DLLME nin bir sınırlaması iyonlaşa bilen organik bileşiklerin ekstraksiyonu için uygunsuzlukları vardır. Bu problemi çözmede Melwanki ve Fuh [114] iyonlaşa bilen organik bileşiklerin tayini için yarı otomatik şırınga geri ekstraksiyonu ile DLLME-HPLC-UV yi birleştirerek çalışmışlardır. Fig. 4. Schematic manifold for SI-DLLME metal determination by FAAS. S, sample; MeOH, solution containing 2.0% (v/v) xylene and 0.3% (m/v) DDPA; W, waste; P, peristalic pump; SP, syringe pump; MV, multiposition valve; IV, injection valve in load position; V, valve in out position; HC, holding coil; C, microcolumn; CC, confluence connector. Reprinted with permission from [115]. Clenbuterol (CB), temel bir bileşik olarak 500µL asetonda çözünmüş TCE nin 25µL sikullanılarak çözünmüş sulu örnekten ekstrakte edilmiş. Santrifüjden sonra, CB, TCE fazında zenginleşme olmuş, şırınga içinde formik asitin %1(w/v) sulu çözeltisini 10µL si içine geri ekstraksiyon edilmiş. Geri ekstraksiyon şırınganın fırçası içinde pistonun ileri geri hareketi ile tekrarlanarak yapılmıştır, buna şırınga pompası yardımcı olmuştur. (şekil3). Pompanın hareketli olması ile ince organik bir film şırınganın iç tabakasında oluşmuş. Bu asidik sulu faz ile temas halindedir. Burada CB protonlanmış ve FA içine geri ekstrakte olmuştur. Optimum şartlar altında doğrusal aralık ngmL -1 olmuş DL 4,9 ngml -1 olmuş ve PF 175 olarak elde edilmiş. 46

47 Otomatik on-line hidro dinamik analitik sistem eski ölçüm prosedürlerinin ayrılma özelliklerini zenginleştirmede yeni bir bakış açısından kullanılmış olabilir. SPME ye benzemeyen analitik enstrümanda otomasyon ve on-line nin DLLME ile birleştirilmesi zor gibi görülmüştür. İlk zamanlar Anthemidis gurubu su örneklerinde bakır ve kurşun tayini için FAA ya DLLME nin on-line sıralı enjeksiyonun göstermişlerdir. [115]. FAAS ile sıralı enjeksiyonlu dispersif sıvı-sıvı mikro ekstraksiyonu (SI-DLLME) metal tayini için manifold ve onun çalışma şeklini şekil 4 te şematik olarak göstermiştir. Ksilen damlaları metal komplekslerini içermektedir. Mikro kolon içine PTFE çevrilmeinde tutturulmuştur. Sonra 300µL izobütilmetil keton nun bir segmenti (IBMK) analiti elüe eden C yoluyla pompalanmıştır. Bilinen DLLME ye benzemeyen şekilde bu metotta sudan yoğunluğu daha yüksek olması gereken çözücü yoktur. Bu yüzden hareketli sistemlerde olması beklenen bulutlu çözeltinin oluşması ve ekstraksiyonun mükemmel damlalarının tutunması olgusu sorbant materyalinin hidro filikliğini temel alır. Ticari ekonomik ve çevresel bakış açılarından SI-DLLME birkaç önemli avantaj sunar; mikro skala analizinde hızlı çalışma, ekstrem olarak düşük analiz zamanı, düşük maliyet, düşük organik çözücü tüketimi, basit manifoldu (ayırma birimlerine ihtiyaç duymaz), yüksek geri kazanım ve yüksek zenginleştirme faktörü. Li et al. [116] su örneklerinde kadmiyum tayinleri için iyonik sıvı temelli ultrasoun destekli dispersif sıvı-sıvı mikro ekstraksiyonu(il-temelli USA-DLLME) sonrasında ET-AAS ile tayin metodunu geliştirmiştir. IL temelli USA-DLLME uçucu organik çözücülerden bağımsız ve bilindik DLLME nin aksine burda dispersif çözücüye ihtiyaç yoktur. İyonik sıvı 1 dak da ultrasonik propla çabucak dağıtılmış ve sulu örnek bulutluya benzer dispers edilmiştir. Metodun PF si 67 olmuş ve DL 7,4ngL -1 olmuş. Huang et al. [117], bir başka araştırmada USA-DLLME pirinç şarabı örneklerinde biyojenik aminlerin tayini için kullanmıştır. 2,6-dimethyl-4-quinoline carboxylic acid N-hydroxysuccinimide ester floresans probu biyojenik aminlrin türevlendirilmesi için uygulanmıştır. Önerilen metodun kalbrasyon grafiği 5-500µgmL -1 (oktopamin ve triamin için) ve 0,025-2,5µgmL -1 (pentilaminler için) aralığında doğrusal olmuş. Son zamanlarda ise Valcarcel ve çalışma arkadaşları [118] tek biradımda şırınga iyonik sıvı temelli DLLME yi galiştirmiştir. Bu yeni yaklaşım santrifüj adımını iptal etmiştir. Sonrasında onun tipik olarak off-line ve zaman tüketimi, DLLME otomasyonunda yeni bir ufuk açmıştır. Zorunlu olarak faz ayrımı tipik şırınga pompası kullanılarak otomatikleştirilebilir. Ek olarak santrifüj adım DLLME de çözücülerin kullanımını kısıtlamaktadır çünkü sadece sudan yoğun çözücüler sadece çalışılabilir. Bu yeni yaklaşım faz ayrımında şırınganın yönünün değiştirilmesiyle bu ayrımı ortaya koyabilir. Ekstraksiyon prosesinin genel şeması şekil 5 te tanımlanmıştır. Prosedür iyi tanımlanmış üç adımdan oluşur; örnek yüklemesi, ekstraksiyon ve fazların ayrımı, oluş sırasında standart çözeltinin veya ürin örneğinin (tipik olarak 10mL) spesifik hacmi şırınganın ucuna PTFE sekmesinin tutturulmasıyla 10 ml şırınga içine aspire edilmiştir. Sonra 1000µL ekstraksiyon karışımı 720µL metanol ve 280µL ekstraktan ([Bmim][PF 6]), içermekte ve aniden bulutlu çözeltinin oluşturulmasını sağlamak için 1000µL lik cam şırıngayla enjekte edilmiş. Finalde IL fazı şırınganın ucundan kolayca alınmış. 47

48 Fig. 5. Experimental set-up proposed for in-syringe ionic liquid-based dispersive liquid liquid microextraction. Reprinted with permission from [118]. Yamini nin araştırma gurubu [119] düşük yoğunluklu organik çözücülerin uygulamada temel alındığı ultrasound destekli emülsifikasyon mikro ekstraksiyon metodunu önermiştir. Sulu örneği içeren ev dizaynı cam santrifüj şişesi ultrasonik su yatağına daldırılmış. Organik çözücünün mikro hacimleri mikroşırıngan içine emilmiş ve santrifüj şişesinin ucundaki kapiler tüp içindeki örneğin içine yavaşca enjekte edilmiş. Kapiler tüp tutturulmuş santrifüj şişesinin konik ucu sulu örneğin yüzeyinde mikro hacimde yüzen organik çözücüleri toplamak için kolaylık sağlar (şekil 6). Önerilen metot verimli, hızlı, basit ve ucuz bir mikroekstraksiyon tekniği olarak sudan daha yoğun organik çözücüleri kullanan DLLME ve USAEME ile karşılaştırılabilir. 48

49 Fig. 6. Schematic representation of USAEME applying low density organic solvent. (a) Aqueous sample solution in the home-designed emulsification glass vial, (b) simultaneous injection and emulsification of 14 µl toluene into aqueous sample, (c) addition of a few µl of doubly distilled water into the vial and (d) collection of toluene transferred into the capillary tube at the top of the vial (4 µl) (a hydrophobered reagent was added to aqueous sample to distinguish colored toluene after centrifugation in the pictures). Reprinted with permission from [119]. DLLME de dispersif çözücülerin kullanımı ekstraksiyon verimliliğini düşürmektedir da Tsai ve Huang [120] çok az çözücü tüketimi olan yeni bir DLLME tekniği önerilmişlerdir(dllme-lsc). Dispersif çözücü (tersiyer bütil metil eter(tbme)) ve ekstraksiyon çözücüsü (TCE) karışımı 13µL si 6:4 oranında kullanılmıştır. DLLME-LSC-GC-MS su örneklerinde organoklorin pestisitleri için geliştirilmiştir (OCPS). Bu yani teknik çevresel açıdan daha az tehlikelidir ve PF kazanımı daha yüksektir( ). Hedeflenen OCP için doğrusal kalibrasyon ngL -1 aralığında olmuş. Endosulfan-II (EDS-II) için beklenen ngL -1 olmuş. Üstelik metot hızlı, kolay ve OCP nin kantitatif ve kalitatif analizleri için müsait prosedürdür. 49