Sosyal Devlet Sosyal Belediyecilik İlkeler Uygulamalar

Transkript

1 Sosyal Devlet Sosyal Belediyecilik İlkeler Uygulamalar

2 Sosyal Devlet Bir Sonuç Olarak Sosyal Devlet: Emek mücadelelerinin sonucu Demokrasinin Sonucu Tarihsel, toplumsal, coğrafik gelişmelerin sonucu Buradaki değişkenlere göre de modeller farklı prof.dr. meryem koray 2

3 Sosyal Devlet Bir Uzlaşma Olarak Sosyal Devlet Emek-sermaye uzlaşması Demokrasi-kapitalizm uzlaşması Sivil haklarla-sosyo-ekonomik haklar uzlaşması Özgürlükle eşitliğin uzlaşması prof.dr. meryem koray 3

4 Sosyal Devlet Amaçlarıyla Sosyal Devlet Sosyo-ekonomik hakları hayata geçirmek Böylece: Toplumun sosyo-ekonomik yönden güçsüz kesimlerini korumak, Toplumsal eşitsizlikleri ve adaletsizlikleri azaltmak, Toplumsal bütünleşmeyi sağlamlaştırmak prof.dr. meryem koray 4

5 Sosyal Devlet Sosyal Politikalar: Vergi Politikası Eğitim ve sağlık politikaları İstihdam Politikası Konut politikası Eşitlik politikaları Kent politikası prof.dr. meryem koray 5

6 ; Sosyal Devlet Sosyal Hizmetler: Çocuğa yönelik (bakım-eğitim) Gençlere yönelik (eğitim-spor-kültür-sanat) Kadına yönelik (cinsiyet eşitliği politikalarıgüçlendirme) Yaşlılara yönelik (bakım-tedavi-topluma katma) Engellilere yönelik (bakım-topluma katma) Sosyal dışlanmaya önlemeye yönelik (eğitim-mali destek) prof.dr. meryem koray 6

7 Sosyal Devlet Sosyal Yardımlar İşsize yönelik Yoksula yönelik Aileye yönelik Engellilere yönelik Dışlanmışa yönelik prof.dr. meryem koray 7

8 Sosyal Devlet Sonuç Olarak Sosyal Devlet Siyasal-Ekonomidir Bir Bölüşüm Politikasıdır Siyasal-ekonomik Tercihlerin Ürünüdür prof.dr. meryem koray 8

9 Sosyal Devlet Sonuç Olarak Sosyal devlet Ekonominin karşısında Siyaset Piyasanın karşısında Sosyal Refah Özgürlük karşısında Sosyal Eşitlik Negatif haklar karşısında Pozitif Haklar Verimlilik karşısında Güvence Rekabet karşısında Dayanışmanın önem kazanması demektir prof.dr. meryem koray 9

10 Sosyal Devlet Sosyo-ekonomik haklar ve meta olmaktan çıkarılmaları Eğitim hakkı Sağlık hakkı Çalışma hakkı Sendikal haklar İnsan onuruna yakışır çalışma koşulları Sosyal güvenlik hakkı Barınma hakkı Annenin, çocuğun, yaşlının, özürlülerin korunması Sağlıklı çevre prof.dr. meryem koray 10

11 Sosyal Devlet Sosyal devlet ve Sosyo-ekonomik haklar 1-Temel hak ve özgürlükler ile siyasal hakların geniş toplum kesimleri için gerçeklik kazanmasını sağlar; 2-Birey ve sivil toplumun güçlenmesine katkıda bulunur; 3-Demokrasinin sağlıklı bir zemin ve işleyişe ulaşmasına yardımcı olur. Sosyo-ekonomik eşitsizliklerin büyük olduğu toplumlarda demokrasinin hayat bulması zordur.

12 Avrupa Birliği Üyeleri ve Sosyal Devlet Toplumsal Dinamikler ve Siyasal-Ekonomik Tercihlere Göre Sosyal Devlet Liberal sosyal devlet Muhafazakar sosyal devlet Sosyal-demokrat sosyal devlet olabilir prof.dr. meryem koray 12

13 Avrupa Birliği Üyeleri ve Sosyal Devlet Sosyal Devlet Modelleri: Liberal model: (yoksulluğun hafifletilmesi ve koşullara bağlı yardımlar-ingiltere, İrlanda) Muhafazakar model: (Sosyal güvenlik öne çıkmakta, Kıta Avrupası ülkeleri) Sosyal-demokrat model: (sosyal eşitlik ve sosyal adaletin öne çıktığı model-iskandinav ülkeleri) Geleneksel model: (Ailenin katkısı, dini kurum yardımlarının öne çıktığı model-akdeniz ülkeleri) prof.dr. meryem koray 13

14 Avrupa Birliği ve Soyal Boyutları Avrupa Sosyal Şartı: Tüm üyeler aşağıdaki hakları etkin biçimde gerçekleştirmeyi kabul eder. Çalışma hakkı Yüksek sağlık koşulları Adil çalışma koşulları ve ahakça bir yaşam seviyesi Sosyal güvenlik Örgütlenma hakkı Sağlığa ulaşma Toplu pazarlık hakkı Sosyal refah hizmetleri Çocuklaarın ve gençlerin korunması,gelişimi Engellilerin korunması Kadınların korunması Ailenin korunması Mesleki eğitim Annenin ve çocuğun korunması

15 AB Üyeleri ve Sosyal Boyutları Sosyal Harcamalar prof.dr. meryem koray 15

16 Avrupa Birliği ve Sosyal Boyutları Lizbon anlaşması 2007 Madde 3:Birlik, sosyal dışlanma ve ayrımcılık ile mücadele eder ve sosyal adaleti, sosyal korumayı, kadın-erkek esitliğini, nesiller arası dayanışmayı ve çocuk haklarının korunmasını destekler. Birlik, ekonomik, sosyal ve yerel uyumu ve üye devletler arasında dayanışmayı destekler. Birlik, sahip olduğu zengin kültür ve dil çeşitliliğine saygı gösterir ve Avrupa nın kültürel mirasının korunmasını ve geliştirilmesini sağlar.

17 AB Üyeleri ve Sosyal Boyutları Sosyal Harcamalar GSMH içinde Sosyal ve Sağlık Harcamaları: (GSMH %) Sosyal Koruma 2011 AB 27 24,6 26,9 19,6 İsveç 29,9 27,8 20,8 Finlandiya 27,0 31,5 23,7 Danimarka 28,1 33,6 25,2 Fransa 28,3 32,2 23,9 İtalya 23,9 27,9 20,5 Almanya 28,1 26,6 19,6 prof.dr. meryem koray 17

18 AB Üyeleri ve Sosyal Boyutları Sosyal Harcamalar GSMH içinde Sosyal ve Sağlık Harcamaları: % Sos.Koruma İspanya 18,2 23,2 16,9 Portekiz 19,6 24,9 18,1 Yunanistan 21,9 26,4 20,4 Polonya 22,7 20,6 15,9 Bulgaristan 17,8 17,5 12,9 Romanya 14,2 17,5 14,1 prof.dr. meryem koray 18

19 AB Üyeleri ve sosyo-ekonomik koşulları En zengin ve en yoksul arasındaki fark: AB 27: 5,1 İsveç: 3,6 Finlandiya: 3,7 Çekoslovakya: 3,5 Macaristan: 3,9 Belçika: 3,9 Danimarka: 4,4 Almanya: 4,5 Fransa: 4,6 Hollanda 3,8 İspanya 6,8 Yunanistan: 6.0 İtalya: 5,6 Bulgaristan 6.5 Romanya: 6,2 prof.dr. meryem koray 19

20 AB Üyeleri ve sosyo-ekonomik koşulları Kişi başına düşen gelir (Satın alma gücü olarak PPPs) Severozapaden (Bulgaristan) PPPs (AB ortalamasının % 27) Londra Merkez, Britanya: PPPs (AB Ortlamasının % 332) Aradaki fark 1:12.2 Ortalama olarak kişi başına düşen gelirin % 25 daha az 65 bölge var. Ortalama gelirin en çok yarısı olan 22 bölge var. Yaklaşık 38,5 milyoan insan ( nüfusun% 7.7 si)

21 AB Üyeleri ve Sosyal Boyutları Sosyal Harcamalar: Sosyal transferlerin yoksulluğun azaltılmasına etkisi-2011 AB 27: % 30 Danimarka : % 54,2 Finlandiya; % 50 Macaristan : % 52,2 İsveç: % 49,8 Fransa: % 43,3 Almanya: % 37,1 İspanya: %26,8 İtalya: % 19,7 Yunanistan: 13,7 Polonya: %26,6 Bulgaristan: % 17,7 Romanya: %23,7 prof.dr. meryem koray 21

22 AB Üyeleri ve Sosyal Boyutlar: Sosyal Harcamalar Sosyal Harcama Alanları ve Payları ( AB) %: Yaşlılar için gelir desteği (nakit ve hizmet): % 45 Hastalık ve sağlık destekleri: % 30 Engellilere gelir desteği: % 8 Çocuk ve ailelere yardım: % 8 İşsizlere yardım: % 6 Konut yardımı ve sosyal dışlanma; % 3,6 prof.dr. meryem koray 22

23 AB Üyeleri ve Sosyal Boyutları Sosyal Harcamalar Sosyal Politikaların Uygulanma Düzeyleri İlkeler ve Politikalar: Ulusal Düzeyde Sosyal Hizmetler ve Sosyal Yardımlar: Yerel Yönetimler ve Belediyelerde Yerindelik Etkinlik-yönetiim Şeffaflık Katılım ilkeleri önem taşımakta prof.dr. meryem koray 23

24 Avrupa Birliği ve Sosyal Belediyecilik Yerel katılımı arttırma Yerel katılımı arttırma, etkinlik, uygulama açısından olduğu gibi sivil toplumu güçlendirme açısından da önemli AB genelinde yerel yönetimlerin yarısından çoğu gönüllü kuruluşlarla çalışıyor Kuzey Avrupa ülkelerinde, gönüllü kuruluşlarla birlikte çalışma gelenekselleşmiş durumda Örneğin Stokholm Belediyesi 150 dolayında gönüllü kuruluşla birlikte çalıyor ve onların çalışmalarına destek olmakta Gönüllü kuruluşlarla çalışma geleneğinin zayıf olduğu ülkelerde de AB programları yerel katılımı teşvik etmekte

25 Avrupa Birliği ve Sosyal Belediyecilik Yerel Yönetimlerin Kapasitesi: Bölgesel yönetimin güçlü olduğu ülkelerde (Almanya Federe Devletler, Belçika Bölgeler, İngiltere yetki devri olan yönetimler, İspanya özerk bölgeler) yerel yönetimler siyasal ve idari yönden güçlü ve kaynak sahibi Sosyal refah devletinin güçlü olduğu İsveç, Danimarka, Fransa, Almanya,Belçika ve Hollanda ülkelerde sosyal refahın sağlanmasında yerel yönetimler de güçlü Buna karşın sosyla devletin yetersiz, yerel yönetimlerin güçsüz olduğu koşullarda sosyal belediyecilik de lafta

26 Avrupa Birliği ve Sosyal Belediyecilik Yerel yönetimlerin sosyo-ekonomik rollerini belirleyen faktörler - Kentin sosyal-ekonomik-kültürel İhtiyaçları - Siyasal-ideolojik konum - Mali kapasite - Bilgi, donanım En belirleyici faktör mali kapasite; en etkin kaynak da merkezi hükümet. Hükümetin sosyal refah anlayışı ve ayırdığı kaynak. Yerel yönetimlerdeki sosyal hizmet farkları da daha çok bununla ilgili.

27 Avrupa Birliği ve Sosyal Belediyecilik Kentlerin Gelir Kaynakları (kent büyüklüğüne göre değişiyor); İskandinav ve Baltık ülkelerinde: %40-70 yerel vergiler İsveç: % Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri: % 0- %70 Çek Cumhuriyeti % 55 Latvia % Romanya: % 0 Batı Avrupa: % 5-55 Danimarka % 55 Yunanistan: % 10 un altında Türkiye: % 20 inin altında

28 Avrupa Birliği ve Sosyal Belediyecilik Kamu sektörünün katılımı/katkısı en başta geliyor Sosyal refahı amacının olması/olmaması ile Yerel yönetimlerin güçlü/ güçsüz oluşu fark ediyor. Buna göre, finansal kaynak katkısı Buna göre, personel, bilgi, kapasite desteği farklılılaşmakta İkinci önemli destek sivil toplum kuruluşları

29 Avrupa Birliği ve Sosyal Belediyecilik Sosyal Beklentiler: Sosyal Refah, Sosyal Gelişme, Sağlıklı Kentler, Demokratik Kültür 1-Kentlerin ekonomik, sosyal, kültürel gelişimi:alt yapı, yenilenme, konut politikaları, kültürel merkezler, iş olanakları 2-Sosyal refahın gelişimi: Sosyal hizmetler, yoksulluk ve dışlanmanın azaltılması, eşitlik politikaları 3-Demokrasi kültürünün gelişimi: Belediyenin faaliyetleri aracılığıyla sivil toplumun ve katılımcılığın teşviki 4- Kentlerin çevresel gelişimi: Yeşil kentler, sera gazları salınımın azaltılması, çevrenin korunması ve yenilenmesi

30 Avrupa Birliği ve Kentsel Gelişim Geleceğin Kentlerine İlişkin (yakınlaşma) Vizyon Sosyal gelişme ve sosyal içerme Demokrasi ve sivil toplumu geliştirme kültürel farklılıklar ve diyalog platformları oluşturma Yeşil şehirler, ekolojik veya çevresel yenilenme

31 Avrupa Birliği ve Kentsel gelişim AB nin Temel Amaçları ve Kentsel Gelişme Rekabeti ve istihdamı arttırmak Sosyal dışlanmayı önlemek Fiziksel ve çevresel yenilenmeyi sağlamak Yerel yönetimler ve belediyelerle ilişkilerin gelişmesi isteniyor Desteklenen programların üçte ikisi yerel yönetimler tarafından gerçekleştiriliyor Programların % 80 inde yerel yönetimler tasarlanma aşamasına katılmakta

32

33 Sosyal Devlet Sosyal Politikalar: Vergi Politikası Eğitim ve sağlık politikaları İstihdam Politikası Konut politikası Eşitlik politikaları Kent politikası prof.dr. meryem koray 33

34 Türkiye de Sosyal Devlet ve Sosyal Harcamalar Türkiye de Tüm Sosyal Harcamaların GSYİH İçinde Payı: Eğitim 3,2 4,0 4,1 Sağlık 4,0 4,6 4,4 Sosyal koruma: 7,3 8,3 8,7 Emekli aylıkları 6,5 7,6 7,8 Sosyal yardım, primsiz öd. 0,4 0,5 0,7 Doğrudan gelir desteği 0,4 0,2 0,2 Toplam harcamalar 14,5 16,9 17,2 prof.dr. meryem koray 34

35 Türkiye ve Sosyo-Ekonomik Koşullar Vergi Geliri: Vergi geliri GSMH nın % 25 i Dolaylı vergilerin vergi geliri içindeki payı % 67 Kar, Sermaye,Gelir vergisinin GSMH ya oranı % 5.8 Yaklaşık 5 milyon asgari ücretli 5 milyar 38 milyon 6 Milyon 750 bin ücretli 22 milyar 649 milyon 100 büyük dev firma 12 milyar 350 milyon şirket 22 milyar 855 milyon vergi ödedi

36 Türkiye ve Sosyo-Ekonomik Koşullar Yoksulluk: 3-4 kişi olan hanelerde yoksulluk % 10 7 ve daha fazla kişi olan hanelerde % 40 Bir okul bitirmeyenlerde % 30, ilkokulu bitirenler % 15 Yüksek okul bitirenlerde % 0.7 Ücretli çalışanlarda % 6, yevmiyelilerde % 27, kendi hesabına çalışanlarda % 22, ücretsiz aile işçisi % 30

37 Türkiye ve Sosyo-Ekonomik Koşullar ASP Bakanlığı-Türkiye Aile Yapısı-2011 Hanelerin gelirlerine göre dağılımı 450 TL % 6,4 810 TL % 32,1 = % 61, TL % 23, TL % 16, TL % 16, TL % 3, % 1,2

38 Türkiye ve Sosyo-Ekonomik Koşullar Asgari Ücret: Asgari ücret: 810 TL Ortalama kira 500 TL. Asgari ücretli: 226 TL. Giyim ve ayakkabı payı: 35 TL. Otobüs bileti: 1,5TL. Ulaşım payı: aylık 56 TL. Sinema bileti:10 TL Kültür ve eğlence payı: aylık 9 TL. Eğitim hizmetleri payı: 5 TL.

39 Türkiye ve Sosyo-Ekonomik Koşullar Gelir Dağılımı-2007: Nüfus dilimlerine göre En yoksul yüzde 20: % 6 En zengin yüzde 20: % 45 alıyor. İstanbul: En yoksul yüzde 20: % 8 En zengin yüzde 20: % 43 En yoksul yüzde 10: % 2.2 En zengin yüzde 10: % 32 İstanbul: En yoksul yüzde10: % 3.6 En zengin yüzde10: % 30 Bölgelerarası dağılım: Ege-Marmara: % 52 Karadeniz : % 10 Akdeniz: % 11 İç Anadolu: % 15 Doğu ve Güneydoğu Anadolu: % 10

40 Türkiye ve Sosyo-Ekonomik Koşullar İstihdam: Nüfus 75 milyon 15 yaş yukarısı nüfus: 55 milyon İşgücü 27,8 milyon İstihdam: 25 milyon İşsiz: 2,5-3 milyon Kayıtdışı istihdam: 9 milyon % 36 İşgücüne katılım: % 50 Erkek: % 71,9 Kadın: % 30 İstihdama katılım: % 46,3 İşsizlik: % 9 Tarım-dışı işsizlik: % 11 Kadın: % 13 Genç İşsizlik: % 17,2 ( 2011: % 18,6)

41 Türkiye ve Sosyo-Ekonomik Koşullar Sosyal Güvenlik: Sosyal güvenlikten yararlanamayan: % 38 Tarım sektöründe sigortası olmayan: % 83 Tarım-dışı sektörlerde: % 25

42 Türkiye ve Sosyal Belediyecilik 5393 sayılı Belediyeler Kanunu ile 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu belediyelere, sosyal refahın arttırılması açısından görevler veriyor Büyükşehir belediyeleri ile nüfufu geçen şehirlerde kadın ve çocuklar için koruma evleri açmak Okul öncesi eğitim hizmetleri vermek Gıda bankacılığı yapmak Yaşlı ve özürlüler ile dar gelirlilere koruyucu hizmet sunmak Madde 77: belediyenin sosyal hizmetlerinde katılımcı yaklaşım ve uygulamalar öngörülüyor (Uygulamada sosyal hizmetten çok sosyal yardım biçimi aldığı bir gerçek)

43 Sosyal Belediyecilik Sosyal Beklentiler: Sosyal Refah, Sosyal Gelişme, Sağlıklı Kentler, Demokratik Kültür 1-Kentlerin ekonomik, sosyal, kültürel gelişimi:alt yapı, yenilenme, konut politikaları, kültürel merkezler, iş olanakları 2-Sosyal refahın gelişimi: Sosyal hizmetler, yoksulluk ve dışlanmanın azaltılması, eşitlik politikaları 3-Demokrasi kültürünün gelişimi: Belediyenin faaliyetleri aracılığıyla sivil toplumun ve katılımcılığın teşviki 4- Kentlerin çevresel gelişimi: Yeşil kentler, sera gazları salınımın azaltılması, çevrenin korunması ve yenilenmesi

44 Sosyal Belediyecilik Kentlerde sosyal refahın gelişimi: Yeni istihdam olanakları Yetiştirme-eğitim hizmetleri Çocuk bakım hizmetleri Yaşlı, hasta, engelli bakım hizmetleri Yoksullukla mücadele ve sosyal içerme programları Eşitlik politikaları

45 Sosyal Belediyecilik Yerel yönetimlerin sosyo-ekonomik rollerini belirleyen faktörler - Kentin sosyal-ekonomik-kültürel İhtiyaçları - Siyasal-ideolojik konum - Mali kapasite - Bilgi, donanım prof.dr. meryem koray 45

46 Sosyal Belediyecilik Hükümetin sosyal refah anlayışı ve ayırdığı kaynak çok belirleyici. Yerel yönetimlerin siyasal-ideolojik seçimleri hizmet farkları yaratabilmekte. Sivil toplum kuruluşları ile işbirliği önemli katkılar sağlayabilmekte prof.dr. meryem koray 46

47 Sosyal Belediyecilik Hazırlık Aşaması: Beldenin sosyo-ekonomik envanteri İhtiyaçlar ve önceliklerin belirlenmesi Sosyal Bütçenin hazırlanması Yatırım aşaması Hizmetler Yardımlar Değerlendirme Aşaması

48 Türkiye, Yerel Yönetimler ve Sosyal Koruma Kentlerde Toplum Merkezi Ankara 5 İstanbul 8 İzmir 4 Bursa 1 prof.dr. meryem koray 48

49 Türkiye, Yerel Yönetimler ve Sosyal Koruma Kentlerde yaşayanların sosyal hizmete erişim olanakları Toplum Mrk. Engelli Mrk. Gençlik Mrk. Ankara % 6,5 % 5,2 % 8,5 İstanbul % 3,9 % 8,6 % 6,6 İzmir % 0,9 % 2,5 % 1,6 Bursa % 1,3 % 0,3 % 6,9 Ankara da kadın sısğınma evine erişim olanağı % 13,7 Kaynak:Tepav Sosyal Hizmetlerde Kademelenme prof.dr. meryem koray 49

50 Türkiye, Yerel Yönetimler ve Sosyal Koruma Sosyal Harcamaların Toplam Bütçedeki Payları: Bazı Örnekler 2009 Denizli B. Belediyesi: % 2,49 Toplam bütçe: 201,064,836 TL Dağılım: Eğitim % 16,32 15,73 Sağlık %67,95 Sosyal hizmetler. % Bursa B. Belediyesi: % 4,69 TB: 430,310,152 TL Dağılım: Eğitim: % 13,69 79,96 Sağlık: % 6,36 Sosyal hizmetler. % Diyarbakır B. Belediyesi: % 15,66 TB: TL Dağılım: Sağlık hizmetleri % 42,14 Sosyal hizmetler: % 57,86 Kocaeli B. Belediyesi: % 2,62 Kadıköy Belediyesi: % 9,7 prof.dr. meryem koray 50

51 Örneğin; Türkiye, Yerel Yönetimler ve Sosyal Koruma Çocukların % 35 ine anneler bakıyor % 35 inin bakımını büyükanne ve yakınları üstlenmiş % 20 sinin bakımı enformel yoldan sağlanıyor % 10 u kreş ve yuvalardan yararlanabilmekte prof.dr. meryem koray 51

52 Türkiye, Yerel Yönetimler ve Sosyal Koruma prof.dr. meryem koray 52