Laboratuvarımız Instand, CAP, MLE, CDC, Euroimmun dış kalite kontrol programları üyesidir.

Transkript

1

2

3 Laboratuvarımız Instand, CAP, MLE, CDC, Euroimmun dış kalite kontrol programları üyesidir.

4 Test Kataloğu Referans MB Sağlık Lab. Hiz. San. ve Tic. A.Ş. Eşref Bitlis Cd. Bergama Sk. No: 10/A Yenimahalle Ankara Telefon: (312) Faks: (312) Bu test kataloğunun bütün hakları Ankalab a aittir. Hatalardan, yanlışlıklardan ve sehven yanlış yazılmış fiyatlardan dolayı şirketimiz sorumlu değildir. Şirketimiz değişiklik yapma hakkını saklı tutar. Şirketimiz tüm metin, resim ve içeriklerin kullanım hakkına sahiptir sayılı yasanın hükümleri uyarınca Ankalab ın yazılı ve açık izni olmaksızın bu kataloğun herhangi bir kısmının kullanımı yasaktır. TIP-LST-004 Rev:02 Rev. Tarihi:01/04/2014 4

5 İnsanımızın kaliteli laboratuvar hizmetini uygun fiyata almasını prensip edinerek 2007 yılının başında 4 personelle hizmet vermeye başladık. Her geçen yıl sayımız daha da artarak daha kaliteli, daha kapsamlı ve daha hacimli hizmet vermenin sevincini yaşıyoruz. Kanunlara ve ahlaka aykırı hiçbir davranış içinde bulunmamayı kendimize ilke edindik. Bizdeki iş ahlakı ve yüksek coşku Almanya merkezli Synlab Laboratuvarlar Grubunun dikkatini çekti ve 2010 yılı sonlarında Ankalab Laboratuvarı olarak Synlab Grubuyla ortaklık anlaşması imzaladık. Böylece laboratuvar sektöründe önemli bir konumda olan Almanya nın know-how deneyimini ülkemize ve laboratuvarımıza kazandırmış olduk. Kuruluşumuzdan itibaren hedeflediğimiz ISO laboratuvar akreditasyonunu Ağustos 2011 de elde etmeyi başardık. Bu süre içinde çok yoğun bir eğitim faaliyeti içinde olduk. Ocak 2014 itibariyle 80 in üzerinde insanımıza iş imkanı sağlamanın yanında çok kapsamlı özellikler kazandırmanın mutluluğunu yaşıyoruz. Ülkemizin laboratuvar alanında dünyada önemli bir konuma gelmesine katkıda bulunmak için var gücümüzle çalışmaya söz verdik. Her türlü yenilik ve gelişmeyi takip ederek yapmamız gerekenleri yerine getirerek verdiğimiz hizmetle sizlere yardımcı olmaya çalışıyoruz. Birlikte nice huzur ve mutluluk dolu günler dileğiyle Doç. Dr. Metin YILDIRIMKAYA 5

6 Çalışma yöntemlerine ait açıklamalar RIA ECLlA EIA HPLC LC-MS MS lfa ICP-MS FIA ELFA PCR IHA GC-MS RT-PCR PCR-SSP RID ISE AAS PEG FPIA Radioimmunoassay Enzyme-linked chemiluminescent Immunosorbent Assay Enzyme Immunoassay High Performance Liquid Chromatography Liquid Chromatography - Mass Spectrometry Immunofluorescent Antibody Assay Inductively Coupled Plasma - Mass Spectrometry Fluorescent Immunoassay Enzyme - Linked Fluorescent Assay Polymerase Chain Reaction Indirect Hemagglutinasyon Gas Chromatography Mass Spectrometry Real Time Polymerase Chain Reaction Polymerase Chain Reaction Single Spesific Primer Radialimmunodiffusion lon Selective Electrode Atomic Absorption Spectrometry Polyethylene Glycol Fluorescent Polarisation Immunoassay 6

7 Biyokimyasal testlerin yorumu Klinik biyokimya laboratuvarlarının başlıca fonksiyonu hastaların teşhis, tedavi ve takiplerinde biyokimyasal bilgi sağlamaktır. Bu bilgi sadece doğru ve amaca uygun ise değerlidir ve klinisyen tarafından anlamlı bulunursa klinikte karar verme sürecinde kullanılabilir. Biyokimyasal testler tanı, prognoz, takip ve tarama amaçlı kullanılır. Hastalığın tanısı hastanın anamnezine, muayene bulgularına, laboratuvar sonuçlarına ve bazen de tedaviye verdiği cevaba göre konur. Genellikle güvenilir bir tanı hastanın hikayesine ve muayene bulgularına dayanılarak elde edilir. Bunun gerçekleşememesi durumunda kısa bir ayırıcı tanı listesi çıkartılır ve laboratuvar sonuçları bunların birbirinden ayırımında yardımcı olur. Tanı amaçlı kullanılan testler prognozun belirlenmesinde de yardımcı olabilmektedir. Örneğin progressif renal hastalıkta plazma kreatinin konsantrasyonunun seri ölçümleri hastanın diyalize girme endikasyonunu belirlemede kullanılır. Testler ayrıca özel bir durumun gelişme riskini belirlemede de yardımcı olabilir. Örneğin yüksek plazma kolesterol düzeyleri koroner arter hastalığı riskini arttırmaktadır. Biyokimyasal testlerin başlıca kullanım alanı bir hastalığın seyrini izlemek ve tedavinin etkilerini takip etmektir. Bunun için uygun bir analitin bulunması gerekir, örneğin diabetes mellituslu hastalarda glikozile hemoglobin. Biyokimyasal testler tedavinin komplikasyonlarının belirlenmesinde de kullanılabilir, örneğin diüretikle tedavi esnasında hipokalemi. Biyokimyasal testler bir durumun subklinik olarak varlığını belirlemede geniş bir şekilde kullanılır. En iyi bilinen örnek tüm yeni doğanlarda uygulanan fenilketonüri taramasıdır. Doç. Dr. Metin Yıldırımkaya 7

8 Numune alma Test talep formalarının doldurulması ve numunelerin etiketlenmesi Test Talep Formu kullanıyorsanız; Bizim tarafımızdan gönderilen Test Talep Formu nda analiz edilecek testler işaretledikten sonra lütfen aşağıda yer alan ve formda bulunan bilgileride doldurunuz; Hastanın adı-soyadı, cinsiyeti ve doğum tarihi, adresi ve T.C. kimlik numarası Gönderen merkez veya laboratuvar numarası Testi isteyen/yapılan kişi/kurum adres bilgileri İstemi yapan doktorun adı, telefonu, adresi Klinik tanı veya ön tanısı İstenen testler Numune türü ve alındığı anatomik bölge Numunenin alındığı tarih ve saat Varsa aldığı ilaçlar Varsa gebelik durumu 24 saatlik İdrar örnekleri için toplam hacim ve toplandığı süre Eğer test taleplerinizi internet üzerinden laboratuvar bilgi sistemine giriş yapıyorsanız; Bu durumdaki merkezler bilgisayar ekranında yer alan Test Talep Formu nda istedikleri testleri işaretledikten sonra testlerin dışındaki doldurulması gereken aşağıda yer alan bilgileri de bilgisayara kayıt etmeli ve bunları doldurmalıdır. Eğer, barkod yazıcı kullanıyorsanız, barkodları çıkarıp, serumu ayrılmış numunenin üzerine yapıştırınız. Eğer laboratuvarın yazılım sistemine değil de kendi sisteminize giriyorsanız ve Ankalab laboratuvarına entegrasyonla bağlı iseniz ; Test istemlerinizi kendi sisteminizden yaptıktan sonra otomatik olarak bizim sistemimizde de görülecektir. Bu durumda siz sadece gerekiyorsa barkodlarını barkod yazıcıdan çıkarıp, serumları ayrılmış numuneler üzerine yapıştırıp laboratuvara ulaştırınız. Barkodlarını alamadığınız numunelerin üzerlerine açık bir şekilde hasta adını soyadını yazmanız gerekmektedir. Ayrıca aşağıda yer alan bilgilerin kendi bilgisayarınızda da olmasını sağlayınız. 8

9 Test Talep Formunda testlerin işaretlenmesi dışında doldurulması gereken yerler; Hastanın adı-soyadı, cinsiyeti ve doğum tarihi, adresi ve T.C. kimlik numarası Gönderen merkez veya laboratuvar numarası Testi isteyen/yapılan kişi/kurum adres bilgileri İstemi yapan doktorun adı, telefonu, adresi Klinik tanı veya ön tanısı İstenen testler Numune türü ve alındığı anatomik bölge Numunenin alındığı tarih ve saat Aldığı ilaçlar Gebelik durumu 24 saatlik idrar örnekleri için toplam hacim ve toplandığı süre Numunenin laboratuvara ulaştığı tarih ve saat Numuneyi laboratuvarda kabul eden kişinin adı soyadı (Son iki madde laboratuvar tarafından numune kabul edildikten sonra doldurulur.) Alacağınız numunenin tipi, miktarı, alınma zamanı, alındıktan sonra dayanıklılık şartları ve süresi (bu süre aynı zamanda taşıma şeklini de soğuk ortam ya da kuru buz ile gönderme gibi, belirlemenizi sağlar) gibi bilgiler Test Kataloğu nda ayrıntılı olarak yer almaktadır.!!! Test talepleri sözlü olarak kabul edilmemekte eğer daha önceden bir istem var ve buna ekleme yapılacaksa ya da hasta bilgileri ile ilgili bir düzeltme yapılacaksa bunlar ya yeni bir Test Talep Formu ile ya da kurumun kaşesi ve düzeltmeyi isteyen kişinin adı soyadı ve imzasını içeren istek yazısının faks çekilmesi ile yapılır. Laboratuvar bunların haricindeki değişiklikleri kabul etmemektedir. Analiz için problem oluşturabilecek analiz öncesi durumlar aşağıda özetlenmiştir. Lütfen numuneyi hastadan almadan ve laboratuvara göndermeden önce bu şartların oluşmamasına dikkat ediniz. Numunenin etiketlenmemesi ya da yanlış etiketlenmesi ya da üzerinde isim olmaması Kan alma tarihi ve saatinin olmaması Numune türünün belirtilmemesi veya yanlış belirtilmesi Yetersiz numune Yanlış katılan kimyasal maddeler Kimyasal maddelerle numune arasındaki yanlış ilişki Yanlış saklama koşulları Çok eski materyal Bakteriyolojik materyalin ya da düz kanın dondurulması Materyalin çözüldükten sonra tekrar dondurulması Serum ayrılması için uzun süre bekleme Yetersiz santrifuj Yanlış transport ya da saklama koşulları Hastanın yanlış hazırlanması Hemoliz, lipemi, pıhtı oluşumu gibi etkileyici faktörler 9

10 Numune analizi ve sonuçların raporlanması İdeal analitik metod doğru (accuracy), kesin [precise], sensitif ve spesifik olmalıdır. Doğru sonuç vermelidir [occurate) ve tekrar çalışmalarda aynı sonuçlar elde edilmelidir [precise] (şekil 1.1). Analitin düşük konsantrasyonlarını ölcmeli (sensitif) ve diğer maddelerle interferansa girmemelidir (spesifik). Ayrıca ucuz, basit ve yapılması hızlı olmalıdır. Pratikte ideal olan bir test yoktur fakat laboratuvar hekimi sonuçların klinik olarak yararlı olacak şekilde yeteri kadar güvenilir olmasını sağlamalıdır. Laboratuvar personeli bunu başarmak için azami çaba sarfetmelidir ve analitik metodlar sıkı bir şekilde kalite kontrol programlarına ve kalite güvence (assurance) işlemlerine tabi tutulmalıdır. Yine de sonuçlarda bir miktar impresizyon veya analitik varyasyon bulunur. Bunun boyutu aynı numune üzerinde aynı metodu kullanarak çalışılan tekrarlanan ölçümlerle değerlendirilebilir. Sonuçlar standart deviasyonun (SD) hesaplanabildiği bir ortalama etrafında toplanmalıdır. Analizin impresizyonu CV olarak ifade edilir ve şu formülle hesaplanır: CV = SD x 100 / ortalama sonuç Laboratuvar verilerinin yorumunda biyolojik ve analitik varyasyon değerlerini de göz önünde bulundurmak gerekmektedir. Farklı metodlar kullanarak elde edilen sonuçların birbiri yerine geçemeyeceğinin bilinmesi önemlidir. İki sonucu karşılaştırken ikisi de aynı analitik metodla çalışılmış olmalıdır. Bir numunede genellikle ilişkili olan testlerin birlikte çalışılması tercih edilir. Örneğin plazma kalsiyum ve fosfat konsantrasyonu ve alkalen fosfataz aktivitesi kemik hastalıklarının tanısında zararlı bilgiler sağlayabilir. Çok kanallı otoanalizörler tek bir serum numunesinden aynı anda 20 nin üzerinde test çalışabilmektedir. Fakat her bir numuneden bir çok testin çalışılması çok fazla miktarda bilgi sağlamakla birlikte bu bilgilerin bir çoğu istenmemekte, yanlış yorumlanmakta ve hepsinden kötüsü klinisyenin önemli sonuçları fark etmesini önleyebilmektedir. Sadece gerekli olan testlerin çalışılması tercih edilmelidir. Sonuçların rapor edilmesi: Çalışma tamamlandıktan ve gerekli kalite-kontrol kuralları uygulandıktan sonra sonuçlar tatmin edici bulunursa rapor basılabilir. Bilgisayarlar laboratuvar tıbbında veri işlenmesi için yoğun olarak kullanılmaktadır. Laboratuvar bilgi sisemleri (LiS) ile kaydı yapılan ve testleri istenen hastalara ait bilgiler cihazlara gönderilmekte, buna göre analizler yapılmakta ve sonuçlar otomatik olarak bilgisayarlara aktarılmaktadır. 10

11 Hata kaynakları Hatalı sonuçlar en iyi yönden bakılırsa sıkıntı verirler, en kötüsü ise önemli zararlara yol açarlar. Testin işleme alınmasındaki her bir basamakta belirlenmiş protokollere sıkı sıkıya uymak hataları en aza indirebilir. Hatalar üç aşamada gerçekleşebilir: Pre-analitik: Laboratuvar dışında oluşan hatalardır. Örneğin hatalı numune alınması, yanlış etiketleme, uygun olmayan saklama koşulları vs. Analitik: İnsan veya cihaz kaynaklı laboratuvar içinde oluşan hatalardır. Post-analitik: Doğru sonuç elde edilse bile rapor kağıdına yanlış sonuç yazılması. İyi laboratuvarlarda bile oluşan küçük hataların çoğu kalite-kontrol işlemleri ile saptanabilir. Bir kısmı ise saptanamamaktadır. Maalesef oluşan hata riski tamamen ortadan kaldırılamamaktadır. Sonuçların yorumu Bir laboratuvar test sonucu elde edildiğinde aşağıdaki noktalar göz önünde bulundurulmalıdır: Normal mi? Önceki sonuçlardan önemli miktarda farklı mı? Klinik bulgularla uyumlu mu? Normal mi? Normal kelimesinin kullanımında çeşitli zorluklar bulunur. Şöyle ki: Sağlıklı bir toplumda bir testin referans aralığını belirlerken yeterli sayıdaki kişiden numuneler alınıp ortalama ± 2 SD hesaplanır. İstatistiksel olarak ortalama ± 2 SD içinde kalan değerler normal aralık olarak değerlendirilir. Ölçümü yapılan test popülasyon içinde normal (Gaussian) dağılıma sahipse değerlerin yaklaşık % 95 i ortalama ± 2 SD içinde yer alır. (Tablo 1.2); geriye kalan değerlerin yarısı bu sınırların altında, yarısı ise üzerinde bulunur. Buradan birkaç önemli nokta ortaya çıkmaktadır: Popülasyonun sağlıklı olduğu varsayılmakla beraber bu tanıma göre bireylerin %5 i normal aralığın dışında yer alır. Başka bir ifadeyle her sağlıklı 20 kişiden biri bu aralığı dışında bulunur. Normal kelimesinin istatistiksel kullanımı kelimenin gerçek anlamını yansıtmaz. İstatistik olarak normal tanımı risksiz bir durumu yansıtmaz. Örneğin kolesterol düzeyi normal olan sağlıklı görünen bir kişide koroner kalp hastalığı riskinin olmadığı şeklinde yorum yapılamaz. Böylece bir test için yukarıda bahsedildiği gibi tanımlanan ve hesaplanan normal aralığın çeşitli sınırlamaları bulunur. Sadece popülasyondaki diğer bireylerden çıkan sonuçları karşılaştırılabilecek şekilde bir değer aralığı verir. Normal kavramı her zaman ideal olma olarak kabul edilemeyeceği gibi bir riskin olmadığı veya bir hastalığın gelişmeyeceği anlamına da gelmez. 11

12 Fizyolojik faktörler bir analitin konsantrasyonunu etkilediğinde bir kişinin sonucu benzer durumdaki sağlıklı kişilerden elde edilen değerlerle karşılaştırarak değerlendirilmelidir. Bu yüzden çeşitli yaş grupları, erkek veya kadın gibi popülasyonun alt grupları için normal değerleri belirlemek gerekebilir. Normal kelimesinin kullanımı ile ilişkili problemleri azaltmak için ortalama ± 2 SD a dayalı referans aralık kavramı geniş bir şekilde kabul görmüştür. Bununla beraber laboratuvar dışında normal aralık terimi halen yaygın olarak kullanılmaktadır. Bir sonucu yorumlamak için referans aralık kullanıldığında birey popülasyonla karşılaştırılır. Bazı testler önemli biyolojik varyasyon gösterir fakat bir kişide analitik ve biyolojik varyasyonun birlikteliği bir popülasyondakine göre genellikle daha düşüktür. Örneğin plazma kreatinin konsantrasyonu mg/dl dir, bir kişideki günler arası varyasyon ise bundan daha düşüktür. Böylece bir kişi için anormal olan bir test sonucunun kabul edilen normal aralık içinde olması mümkün olabilmektedir. Anormal bir sonuç her zaman patolojik bir olayın bulunduğunu göstermemekte, normal bir sonuç da her zaman patolojik bir olayın olmadığını göstermez. Bununla beraber referans aralığın sınırlarından daha büyük bir anormal test sonucunun patolojik bir süreçle ilişkili olma olasılığı daha büyüktür. Pratikte normal değerlerle hastalıkta görülenler arasında nadiren kesin bir sınır bulunur; şüpheli sonuçlar ileri araştırmalarla desteklenmelidir. Tek bir sonuca dayanarak hastanın tedavisinde önemli bir karar alınacaksa cut-off noktasının veya karar düzeyinin seçilmesi çok önemlidir. Örneğin PKU taramasında pozitif sonucu gösteren kan fenilalanin konsantrasyonu hastalığa sahip tüm infantları kapsamalıdır, diğer bir ifadeyle yanlış negatifler olmamalıdır. Bu durumda bazı normal çocuklarda test pozitif çıkabilmekte (yalancı pozitif) ve ilave araştırmalara gidilmektedir. Genellikle hastanın tedavisi tek bir sonuca göre belirlenmemektedir. Çalışılan bir test sağlıklı insanların %5 inde yukarıdaki tanıma göre referans intervalin dışında bir değere sahiptir. Bir kişide ne kadar fazla test çalışılırsa anormal bir sonuç elde etme olasılığı o kadar fazladır. Farklı mı? Daha önceki tarihlerde çalışılan bir testin sonucu mevcutsa klinisyen sonuçları karşılaştırabilir ve aralarında anlamlı bir farkın olup olmadığını değerlendirebilir. Bu çalışmanın kesinliğine [precision] ve doğal biyolojik varyasyona bağlıdır. Tablo 1.2 de bazı testlerdeki varyasyon örnekleri verilmiştir. Analitik ve biyolojik varyasyonun etkileri ilgili testin tüm standart deviasyonunu hesaplayarak değerlendirilebilir: CV T = CV A 2 + CV R 2 CVA: Analitik varyasyon CVB: Biyolojik varyasyon CVT: Total varyasyon İki ölçüm arasındaki fark testin CVT sini 2.8 kat aşıyor ise, fark, klinik olarak anlamlı kabul edilebilir. 12

13 tablo 1.2. serum veya tam kanda çalışılan testler TEST (serum veya tam kanda çalışılanlar) % CVA %CVB %CV TOTAL Alanin aminotransferaz 12,2 24,3 27,19 Albümin 1,6 3,1 3,49 Aldosteron 14,7 29,4 32,87 Alkalen fosfataz 3,2 6,4 7,16 Amilaz 4,8 9,5 10,64 Androstenedion 5,8 11,5 12,88 Aspartat aminotransferaz 6 11,9 13,33 Bilirubin (total) 12,8 25,6 28,62 Bilirubin (konjuge) 18,4 36,8 41,14 CA-125 antijen 6,8 13,6 15,21 CA-15-3 antijen 2,9 5,7 6,40 CA-19-9 antijen 12,3 24,5 27,41 Kalsiyum 1 1,9 2,15 Karsinoembriyonik antijen (CEA) 4,7 9,3 10,42 Klor 0,6 1,2 1,34 Kolesterol 3 6 6,71 C3 kompleman 2,6 5,2 5,81 C4 kompleman 4,5 8,9 9,97 Kortizol 10,5 20,9 23,39 C-peptid 4,7 9,3 10,42 C-reaktif protein (C RP) 26,3 52,6 58,81 Kreatin kinaz 11,4 22,8 25,49 Kreatinin 2,2 4,3 4,83 Dehidroepiandrosteron (DHEAS) 1,7 3,4 3,80 Estradiol 11,3 22,6 25,27 Ferritin 7,5 14,9 16,68 Folikül-stimulating hormone (FSH) 5,1 10,1 11,31 Free testosteron 9,3 9,30 Free tiroksin (FT 4) 3,8 7,6 8,50 Free tri-iyodotronin (FT3) 4 7,9 8,85 Gama-glutamiltransferaz 6,9 13,8 15,43 Globulinler (total) 2,8 5,5 6,17 13

14 TEST (serum veya tam kanda çalışılanlar) % CVA %CVB %CV TOTAL Glukoz 3,3 6,5 7,29 Glikozilenmiş-hemoglobin (kanda) 2,8 5,6 6,26 HDL-kolesterol 3,6 7,1 7,96 Homosistein 3,9 7,7 8,63 Immunglobulin A 2,5 5 5,59 Immunglobulin G 2,3 4,5 5,05 Immungobulin M 3 5,9 6,62 Immunglobulin K-zincir 2,4 4,8 5,37 Immunglobulin λ-zincir 2,4 4,8 5,37 insülin 10,6 21,1 23,61 Demir 13,3 26,5 29,65 Laktat dehidrogenaz 4,3 6,6 7,88 LDL-kolesterol 4,2 8,3 9,30 Lipoprotein (o) 4,3 8,5 9,53 Luteinizing hormon (LH) 7,3 14,5 16,23 Magnezyum 1,8 3,6 4,02 Myoglobin 7 13,9 15,56 Osteokalsin 3,2 6,3 7,07 PC02 (kanda) 2,4 4,8 5,37 Ph (kanda) 1,8 3,5 3,94 Fosfat 4,3 8,5 9,53 Potasyum 2,4 4,8 5,37 Prolaktin (erkek) 3,5 6,9 7,74 Prostat-spesifik antijen (PSA) ,65 Romatoid faktör (RF) 4,3 8,5 9,53 Sodyum 0,4 0,7 0,81 Testosteron 4,4 8,8 9,84 Tyroglobulin 6, ,53 Tyrotropin (TSH) 9,9 19,7 22,05 Transferrin 1,5 3 3,35 Trigliseritler 10, ,48 Ürat 4,3 8,6 9,62 Üre 6,2 12,3 13,77 14

15 tablo 1.3 hematoloji ve hemostaz testleri Hematoloji ve Hemostaz testleri % CVA %CVB % CV TOTAL Hemoglobin 1,4 2,8 3,13 Hematokrit 1,4 2,8 3,13 MCH 0,8 1,6 1,79 MCHC 0,9 1,7 1,92 MCV 0,7 1,3 1,48 RDW 1,8 3,5 3,94 Eritrosit sayısı 1,6 3,2 3,58 Lökosit sayısı 5,3 10,9 12,12 Nötrofil sayısı 8,1 16,1 18,02 Monosit sayısı 8,9 17,8 19,90 Eozinofil sayısı 10, ,48 Bazofil sayısı ,30 Platelet sayısı 4,6 9,1 10,20 MPV 2,2 4,3 4,83 PDW 1,4 2,8 3,13 Aktive parsiyel tromboplastin zamanı (APTT) 1,4 2,7 3,04 Protrombin zamanı (PT) 2 4 4,47 Fibrinojen-plazma 5,4 10,7 11,99 Antitrombin III-plazma 2,6 5,2 5,81 Protein C -plazma 2,9 5,8 6,48 Protein S-plazma 2,9 5,8 6,48 Faktör V-plazma 1,8 3,6 4,02 Faktör VII-plazma 3,4 6,8 7,60 Faktör X-plazma 3 5,9 6,62 Plazminojen-plazma 3,9 7,7 8,63 Von Willebrand faktör 0,1 0,001 0,10 Klinik bulgularla uyumlu mu? Sonuç klinik bulgularla uyumlu ise tanının desteklenmesi yönünde yardımcı olur. Uyumlu değilse başka altta yatan başka nedenler aramalıdır. Numunenin toplanmasında, etiketlenmesinde, çalışılmasında veya sonuçların rapor edilmesinde hata yapılmış olabilir. Pratik uygulamada hastadan ikinci bir numune alınmalı ve test tekrar çalışılmalıdır. Sonuç konfirme edilmişse testin yararlılığı ve klinik tanı tekrar gözden geçirilmelidir. 15

16

17 Testler

18 TEST KODU TEST NO TEST ADI ENDİKASYON 900, ,25-Dihidroksi Vitamin D Biyoaktif vitamin D ölçümü, hipokalseminin ayırıcı tanısı, renal osteodistrofi veya kronik renal yetmezlikli hastaların takibi, vitamin D bağımlı rikets, vitamin D rezistans rikets (familial hipofosfatemi) 900, ,4-Delta androstenedion Hirsutizm, polikistik over, Stein-Leventhal sendromu 900, Deoksikortizol Konjenital adrenal hiperplazi, hirsutismus DCORT 4 11-Desoksikortizol 1 Bkz , OH-Progesteron Adrenogenital sendrom şüphesi 900, Hidroksikortikoidler (17- Ketosteroidler) Erkeklerde androjenik adrenal ve testiküler, kadınlarda ise androjenik adrenal hormon sentezinin değerlendirilmesinde kullanılır. H17PRE 7 17-OH-Pregnenolone 1 Bkz. HCOST 8 18OH-Kortikosteroid 1 Bkz. H1PYRU 9 1-hidroksipren 1 Bkz. PYRIMI 10 1-Pirimidilpiperazin 1 Bkz. TTCA tiyotiyazol-4-karboksilik asit 1 Bkz. TECP Tetraklorfenol, idrar 1 Bkz. 1) Synlab laboratuvarlarına gönderilen dış testlerdir. 2) Ankalab laboratuvarında çalışılan akredite edilmiş testlerdir. 18

19 NUMUNE TÜRÜ MİKTARI VE DAYANIKLILIK ŞARTLARI METHOD ÇALIŞMA GÜNLERİ RAPOR TARİHİ Serum 1 ml (min. 0.5 ml) Oda ısısında 3 gün, buzdolabında bir hafta, donmuş halde 6 ay RIA Salı saat:12.00 İki gün sonra Serum 1 ml (min 0.5 ml) Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 6 ay RIA Pazartesi, Çarşamba, Cuma saat:12.00 Serum 1 ml (min ml) Buzdolabında bir hafta, donmuş halde 6 ay Not: Oda ısısında beklemiş örnekler kabul edilmez. RIA Salı saat:12.00 İki gün sonra Serum 1 ml LCMS Serum 1 ml (min 0.3 ml) Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 6 ay RIA Pazartesi, Çarşamba, Cuma saat:12.00 İdrar 5 ml (min 1 ml) Oda ısısında 4 saat, buzdolabında 2 hafta, donmuş halde 1 ay LC-MS/MS Salı - Cuma saat:12.00 İki iş günü sonra Serum 1 ml RIA Serum 1 ml RIA İdrar 10 ml GCMS Serum 1 ml HPLC İdrar 10 ml GCMS İdrar 10 ml GC 19

20 TEST KODU TEST NO TEST ADI ENDİKASYON TECP Tetraklorfenol, idrar 1 Bkz. TDA Toluen di amin 1 Bkz. TDA Toluen di amin 1 Bkz. TDI Toluen di amin izomer tarama 1 Bkz. DCOR Desoksikortizol 1 Bkz , Hidroksi Vitamin D (25-OH kolekalsiferol) Vitamin D eksikliği, osteoporoz BUTU 19 2-Butanol, idrar 1 Bkz. M3TYR 20 3-Metoksitiramin (3-MT) 1 Bkz. DDPM Diaminodifenil-metan, idrar 1 Bkz. H5TRYP hidroksitriptofan 1 Bkz. H5TRYU hidroksitriptofan, idrar 1 Bkz. AMISS 24 5-aminosalisilik asit 1 Bkz. 1) Synlab laboratuvarlarına gönderilen dış testlerdir. 2) Ankalab laboratuvarında çalışılan akredite edilmiş testlerdir. 20

21 NUMUNE TÜRÜ MİKTARI VE DAYANIKLILIK ŞARTLARI METHOD ÇALIŞMA GÜNLERİ RAPOR TARİHİ İdrar 10 ml GC İdrar 10 ml GCMS İdrar 10 ml GCMS İdrar 10 ml GCMS Serum 1 ml RIA EDTA lı plazma (10 saatlik açlık sonrası kan numunesi alınmalı ve plazma karanlık ortamda gönderilmelidir) LC-MS/MS Pazartesi, Çarşamba, Cuma saat 13:00 Üç iş günü sonra İdrar 10 ml GC EDTA lı plazma, donmuş 2.7 ml LCMS İdrar 11 ml GCMS Serum 1 ml HPLC İdrar 10 ml HPLC Serum 1 ml HPLC 21

22 TEST KODU TEST NO TEST ADI ENDİKASYON 900, Hidroksi İndol Asetik Asit (5-HİAA) Karsinoid sendrom şüphesi Not: Serotoninden zengin gidalar (Örn. Avakado, muz, patlıcan, ananas, domates, ceviz, erik) ve bazı ilaçlar serotonin metabolizmasını etkileyebilmekte ve idrarı toplamaya başlamadan 3 gün önce bunların alımı durdurulmalıdır. 901, Hidroksitriptamin (Serotonin) Karsinoid sendromun tanı ve takibi MAMOH monoasetil morfin 1 Bkz. THION 28 6-Tiyoguanin-nükleotidleri 1 Bkz , ACE (Angiotensin Converting Enzyme) Sarkoidozis, silikozis, asbestozis, Gaucher hastalığı 903, ACE, BOS Nörosarkoidoz 900, ACTH (Adrenokortikotropik Hormon) Addison, Cushing sendromu, ektopik ACTH üretimi 902, Açilkarnitin analizi (Tandem MS) (Bkz. Karnitin/Açilkarnitin analizi 906, Adacık hücre antikoru (Islet cell antikoru-ica) Tip I Diabetes Mellitus ADALI 34 Adalimumab 1 Bkz. ADAAKT 35 ADAMTS-13 aktivitesi 1 Bkz. ADAAG 36 ADAMTS-13 antijen 1 Bkz. 1) Synlab laboratuvarlarına gönderilen dış testlerdir. 2) Ankalab laboratuvarında çalışılan akredite edilmiş testlerdir. 22

23 NUMUNE TÜRÜ MİKTARI VE DAYANIKLILIK ŞARTLARI METHOD ÇALIŞMA GÜNLERİ RAPOR TARİHİ 24 saatlik idrar (Asetik asit veya 6N HCl veya borik asit üzerine idrar toplanmalıdır ve soğukta saklanmalıdır) 5 ml (min 3 ml) Oda ısısında kabul edilmez, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 2 hafta LC-MS/MS Pazartesi, Cuma saat 13:00 İki gün sonra Serum 1 ml (min 0.5 ml) Oda ısısında kabul edilmez, buzdolabında 24 saat, donmuş halde 1 ay LC-MS/MS Çarşamba saat 12:00 (Saat den sonra İki gün sonra Saç 2-6 cm GCMS EDTA lı kan 2,7 ml LCMS Serum 1 ml (min 0.5 ml) Oda ısısında 1 hafta, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 2 ay Not: EDTA veya heparinli plazma kabul edilmez Fotometrik Hafta içi her gün saat 15:00 (Saat 14:00 den sonra Aynı gün Beyin omurilik sıvısı (BOS) 1 ml (min 0.3 ml) Oda ısısında 4 saat, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 6 ay Fotometrik Hafta içi her gün saat 15:00 (Saat 14:00 den sonra Aynı gün EDTA lı plazma (Numune alındıktan sonra plazma hemen ayrılmalı ve soğuk ortamda gönderilmelidir) Plazma ACTH düzeyi için referans aralığı sabah saat arasında alınan kan örnekleri için geçerlidir. 1 ml (min 0.5 ml) Oda ısısında 2 saat, donmuş halde 3 ay ECLIA saat 15:00 (Saat 14:00 den sonra Aynı gün (Bkz. Karnitin/Açilkarnitin analizi LC-MS/MS Pazartesi-Çarşamba-Cuma Üç iş günü sonra Serum 1 ml (min 0.5 ml) Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 2 hafta, donmuş halde 1 yıl Not: Plazma ve aşırı lipemik ve hemolizli örnekler kabul edilmez EIA Perşembe saat:12.00 Serum 2,7 ml EIA Sitratlı kan 2 ml EIA Sitratlı kan 2 ml EIA 23

24 TEST KODU TEST NO TEST ADI ENDİKASYON ADAAK 37 ADAMTS-13 antikorları 1 Bkz , Adenovirus IgG Serumda adenovirus antikorunun (IgG) gösterilmesi 912, Adenovirus IgM Serumda adenovirus antikorunun (IgM) gösterilmesi 907, Adenovirüs antijeni Gastroenterit oluşturan adenovirus enfeksiyonları 900, Adenozin deaminaz aktivitesi (ADA) Adenozin deaminaz bir çok farklı malignansi ve infeksiyonda Seruma salınan bir endojen doku enzimidir. Karaciğer sirozu ile ilişkili portal hipertansiyonda en yararlı tek testtir. Plevral sıvıda artmış ADA düzeyleri sıklıkla tüberkülozla ilişkilidir. Tüberküloz menenjitinde BOS ADA düzeyleri artar. 900, ADH (Antidiüretik Hormon, Vazopressin) Diabetes insipidus, SIADH (uygunsuz ADH sekresyonu sendromu), ektopik ADH üretimi 43 Adiponektin Obezite ve kilo kaybı durumlarının araştırılmasında 44 ADMA (Asimetrik dimetilarginin) Kardiyovasküler hastalıklar, metabolik hastalıklar ve ileri yaşlarda meydana gelebielcek hastalaıkların tanısında. NNA 45 Adrenal korteks antikorları 1 Bkz , Adrenalin (Epinefrin), idrar Feokromositoma şüphesi, nöroblastoma, ganglionöroma, hipertansiyon ayırıcı tanısı 902, Adrenalin (Epinefrin), plazma Feokromositoma şüphesi, nöroblastoma, ganglionöroma, hipertansiyon ayırıcı tanısı AFTB1 48 Aflatoksin B1 1 Bkz. 1) Synlab laboratuvarlarına gönderilen dış testlerdir. 2) Ankalab laboratuvarında çalışılan akredite edilmiş testlerdir. 24

25 NUMUNE TÜRÜ MİKTARI VE DAYANIKLILIK ŞARTLARI METHOD ÇALIŞMA GÜNLERİ RAPOR TARİHİ Sitratlı kan 2 ml EIA Serum 1 ml (min 0.5 ml) Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 2 hafta, donmuş halde 1 yıl ELISA Salı saat:12.00 Serum 1 ml (min 0.5 ml) Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 2 hafta, donmuş halde 1 yıl ELISA Salı saat:12.00 Gaita 5 g (min 1 g) Oda ısısnda 2 saat, buzdolabında 3 gün, donmuş halde 1 hafta Not: Formalin ve diğer koruyucu içeren kablara alınmış gaita örnekleri kabul edilmez. İmmunokromotoğrafik Hafta içi her gün saat 15:00 (Saat 14:00 den sonra Aynı gün Serum, plevra mayi 1 ml (min 0.5 ml) Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 3 gün, donmuş halde 6 ay Fotometrik Hafta içi her gün saat 15:00 (Saat 14:00 den sonra Aynı gün EDTA lı plazma 2 ml (min 1 ml) Oda ısısında 2 saat, buzdolabında 6 saat, donmuş halde 1 ay RIA Çarşamba saat:12.00 İki gün sonra Serum 1 ml (min 0.5 ml) Oda ısısında 8 saat, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 ay ELISA Çarşamba saat:12.00 İki gün sonra Serum 1 ml (min 0.5 ml) Oda ısısında 7 gün, buzdolabında 2 hafta, donmuş halde 1 yıl LC-MS/MS Çarşamba Bir hafta sonra Serum 1 ml IFT 24 saatlik idrar (Asetik asit veya 6N HCl veya borik asit üzerine idrar toplanmalıdır) Bkz. Ek 4 5 ml (min 2.5 ml) Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 1 ay, donmuş halde 6 ay LC-MS/MS Pazartesi,Cuma (Saat 12:00 den sonra İki iş günü sonra Heparinli plazma (Numune alındıktan sonra plazma hemoliz edilmeden hemen ayrılmalı ve soğuk ortamda gönderilmelidir) 2 ml (min 1 ml) Buzdolabında 2 gün, donmuş halde 1 ay HPLC Çarşamba (Saat 12:00 den sonra 10 gün sonra Serum 1 ml HPLC 25

26 TEST KODU TEST NO TEST ADI ENDİKASYON AFTB2 49 Aflatoksin B2 1 Bkz. AFTG1 50 Aflatoksin G1 1 Bkz. AFTG2 51 Aflatoksin G2 1 Bkz. AJMAL 52 Ajmalin 1 Bkz , Aktive Parsiyel Tromboplastin Zamanı (aptt) Kanamaya eğilimin araştırılması (ameliyat öncesi), fraksiyone heparin tedavisinin takibi 904, Aktive Protein C Rezistansı (APC Rezistansı) Tromboz riskinin değerlendirilmesi, pozitif aile öyküsü 55 ALA (Aminolevulinik asit) Kurşun zehirlenmesi, porfiria (Sonçlar profirin sonucu ile birlikte verilmektedir) 900, Alanin Aminotransferaz (ALT) 2 Karaciğer, safra kanalı bozuklukları ALBES 57 Albendazol-Sulfoksid 1 Bkz , Albumin 2 Karaciğer ve böbrek hastalıkları, hepatosiroz, yanıklar 2 900, Albumin, BOS Demiyelinizan hastalıklar, subaraknoid kanama, SSS inflamasyonu 900, Aldolaz Miyopati, miyokard infarktüsü ve şiddetli hemolitik anemi vakalarında yükselir 1) Synlab laboratuvarlarına gönderilen dış testlerdir. 2) Ankalab laboratuvarında çalışılan akredite edilmiş testlerdir. 26

27 NUMUNE TÜRÜ MİKTARI VE DAYANIKLILIK ŞARTLARI METHOD ÇALIŞMA GÜNLERİ RAPOR TARİHİ Serum 1 ml HPLC Serum 1 ml HPLC Serum 1 ml HPLC Serum 1 ml HPLC Sitratlı plazma Bkz. Ek 1 ml (min 0.5 ml) Oda ısısında 4 saat, buzdolabında 4 saat, donmuş halde 1 ay Koagülometrik Aynı gün Sitratlı plazma Bkz. Ek ml (min 1 ml) Oda ısısında 4 saat, buzdolabında 4 saat, donmuş halde 2 hafta Koagülometrik Pazartesi - Çarşamba -Cuma 24 saatlik idrar, spot idrar (Asetik asit üzerine toplanmalı, karanlık ve soğuk ortamda ve ışıktan korunarak saklanmalı ve gönderilmelidir. Bkz. Ek 5 ml (min 3 ml) Buzdolabında 4 gün, donmuş halde 1 ay Fotometrik Çarşamba (Saat 12:00 den sonra Cuma Serum 1 ml (min 0.5 ml) Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 hafta Not: Hemolizli örnekler kabul edilmez Fotometrik Üç saat Serum 1 ml HPLC Serum, Mayi 1 ml (min 0.5 ml) Oda ısısında 8 saat, buzdolabında 8 gün, donmuş halde 1 ay Fotometrik Üç saat BOS 1 ml (min 0.5 ml) Oda ısısında 8 saat, buzdolabında 8 gün, donmuş halde 1 yıl Türbidimetrik Aynı gün Serum 1 ml (0.5 ml) Oda ısısında 8 saat, buzdolabında 5 gün, donmuş halde 6 ay Not: Hemolizli örnekler kabul edilmez Fotometrik Hafta içi her gün saat 15:00 (Saat 14:00 den sonra Aynı gün 27