drardan zole Edilen Oksasiline Duyarl ve Dirençli Stafilokok Sufllar n n Fusidik Asit ve Di er Antimikrobik Maddelere Duyarl klar (*)

Transkript

1 Türk Mikrobiyol Cem Derg 30: 6-12 drardan zole Edilen Oksasiline Duyarl ve Dirençli Stafilokok Sufllar n n Fusidik Asit ve Di er Antimikrobik Maddelere Duyarl klar (*) Ali ERDEMO LU (**), M. Fevzi ÖZSOY (***), Gürol EMEKDAfi (**), Oral ÖNCÜL (***), Alaaddin PAHSA (***) ÖZET Bu çal flmada idrardan izole edilen 223 stafilokok suflunun fusidik aside direnç durumunun saptanmas amaçlanm flt r. Stafilokok sufllar n n 63 ü oksasilin duyarl Staphylococcus aureus (OSSA), 39 ü oksasilin dirençli S. aureus (ORSA), 74 ü oksasilin duyarl koagülaz negatif stafilokok (OSKNS) ve 47 si oksasilin dirençli koagülaz negatif stafilokok (ORKNS) olarak tan mlanm flt r. Sufllar n fusidik asit direnci Fransa Mikrobiyoloji- Antibiyogram Komitesi kriterlerine göre, oksasilin ve di er antimikrobik ajanlara direnç durumlar ise NCCLS (M2-A6) standartlar na göre disk diffüzyon yöntemiyle belirlenmifltir. Fusidik asit direnci OSSA sufllar nda %3.2, ORSA sufllar nda ise %7.7, OSKNS sufllar nda %10.8, ORKNS sufllar nda %14.9 olarak saptanm fl, sufllar n hiç birinde vankomisin ve teikoplanin direnci görülmemifltir. SUMMARY The Resistance of Staphylococci Isolated from Urine to Fusidic Acid and Other Antimicrobials The aim of this study was to determine the susceptibility of 223 Staphylococcus strains, isolated from urine, to fusidic acid. The Staphylococccus strains were classified as follows; 63 oxacillin sensitive Staphlococcus aureus (OSSA), 39 oxacillin resistant S. aureus (ORSA), 74 oxacillin sensitive coagulase negative staphylococci (OSCNS) and 47 oxacillin resistant coagulase negative staphylococci (ORCNS). Susceptibility of strains to fusidic acid was evaluated according to the criteria determined by French Microbiology-Antibiogram Committee while NCCLS (M2- A6) standarts were used for oxacillin and other antimicrobial agents. The rate of resistance to fusidic acid were 3.2% in OSSA, 7.7% in ORSA, 10.8% in OSCNS and 14.9% in ORCNS. There was no resistance to vancomycin and teicoplanin in none of the strains. Anahtar Kelimeler : Stafilokok, fusidik asit, antibiyotik direnci Key Words: resistance Staphylococci, fusidic acid, antibiotic G R fi Fusidik asit, Fucideum coccineum adl bir mantardan elde edilen ve bakteride protein sentezini ribozomlara ba lanmadan inhibe eden steroid bir antibiyotiktir (1,2). lk olarak 1962 y l nda Danimarka da oral formu, 1969 y l nda ise (*)9. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hast. Kong. (3-8 Ekim 1999, Antalya) nde sunulmufltur. (**) GATA Haydarpafla E itim Hastanesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Servisi, stanbul (***) GATA Haydarpafla E itim Hastanesi nfeksiyon Hastal klar ve Klinik Mikrobiyoloji Servisi, stanbul parenteral formu klinik kullan ma girmifltir (3,4). Sodyum tuzu fucidin olarak adland r lan fusidik asit, kimyasal ve biyolojik olarak helvolik asit ve sefalosporin P1 ile iliflkili olmakla beraber 10 kat daha aktiftir. Steroide benzer yap s na ra men streoid aktivitesine sahip de ildir (4). Bakteriyel protein sentezi, peptidil trna n n ribozomlarda peptidil bölgesine translokasyonu sonucu gerçekleflir. Bu ifllem için GTP nin hidrolizi ve elongasyon faktör G (translokaz) gereklidir. Fusidik asit ribozom-elongasyon faktör G-GDP inorganik fosfat kompleksini stabilize eder ve sonuçta GDP hidrolizi inhibe olarak polipeptid zincirin uzamas 6

2 A. Erdemo lu ve ark., drardan zole Edilen Oksasiline Duyarl ve Dirençli Stafilokok Sufllar n n Fusidik Asit ve Di er Antimikrobik Maddelere Duyarl klar durur (4,5). Bu özgül etki mekanizmas sayesinde fusidik asit ve di er antibiyotik gruplar aras nda çapraz direnç görülme olas l çok düflüktür. Bu nedenle metisiline dirençli stafilokoklar fusidik aside ço u kez duyarl d rlar (2). Fusidik asit s n rl spektrumda bir antimikrobiyal aktiviteye sahip olup, esas olarak Gram pozitif bakterilere karfl etkilidir.en etkili oldu u bakteriler Staphylococcus aureus ve Staphylococcus epidermidis olup, beta laktam antibiyotiklerle çapraz direnç göstermedi inden stafilokoklar n metisiline dirençli sufllar na karfl da etkilidir (4,6). Bu çal flmada 1998 y l bafllar nda oral formu Tükiye de üretilerek kullan ma giren fusidik asidin stafilokok sufllar na karfl etkinli inin ve ülkemizde benzer çal flmalarda elde edilen verilerin araflt r lmas amaçlanm flt r. GEREÇ VE YÖNTEM Gülhane Askeri T p Akademisi Haydarpafla E itim Hastanesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Servisi nde Ocak Haziran 1999 döneminde kültür antibiyogram istemiyle gönderilen idrar örneklerinden klasik mikrobiyolojik yöntemlerle izole ve identifiye edilen 223 stafilokok (63 oksasilin duyarl S.aureus-OSSA, 39 oksasilin dirençli S.aureus-ORSA, 74 oksasilin duyarl koagülaz negatif stafilokok - OSKNS ve 47 oksasilin dirençli koagülaz negatif stafilokok - ORKNS) suflu çal flmaya al nm flt r. Sufllar n fusidik asit direnci Fransa Mikrobiyoloji - Antibiyogram Komitesi nin 1996 y l nda belirledi i kriterlere göre de erlendirilmifltir. Disk diffüzyon yönteminde 10 μg fusidik asit içeren disklerle (Oxoid) zon çap 22mm olanlar duyarl, 14 mm olanlar dirençli kabul edilmifltir (7). Oksasilin ve di er antimikrobik ajanlara direnç durumlar ise NCCLS (M2-A6) standartlar na göre disk diffüzyon yöntemiyle belirlenmifltir (8). BULGULAR Çal flmaya 223 stafilokok suflu al nm flt r. Sufllar n 102 si S.aureus, 121 i koagülaz negatif stafilokok olup, S. aureus sufllar n n 63 ü oksasiline duyarl,39 u oksasiline dirençli, koagulaz negatif stafilokok sufllar n n ise 74 ü oksasiline duyarl 47 si oksasiline dirençli olarak saptanm flt r. Fusidik aside direnç oran toplam olarak %9.0 bulunmufl, vankomisin ve teikoplanin e direnç saptanmam flt r. Çal flmam zda belirlenen dirençli sufllar n say ve yüzdeleri Tablo 1 de gösterilmifltir. 7

3 Türk Mikrobiyol Cem Derg 30: 6-12 fiekil 1. Stafilokok sufllar n n fusidik asit ve oksasiline direnç yüzdeleri gelecekte elden ç kabilece ini göstermekte ve metisiline dirençli stafilokok sufllar yla oluflan infeksiyonlar n tedavisinin içinden ç k lmaz bir sorun haline dönüflebilece i riskini de beraberinde getirmektedir. Bu nedenle bu tip infeksiyonlarda alternatif tedavi aray fllar içine girilmifltir y l ndan beri dünyan n çeflitli ülkelerinde kullan lmakta olan ve 1998 y l nda oral formu ile ülkemizde kullan ma giren fusidik asit metisiline dirençli stafilokoksik infeksiyonlar n tedavisinde glikopeptid antibiyotiklere alternatif olarak fiekil 2. Stafilokok sufllar n n da l m ve antibiyotiklere direnç yüzdeleri TARTIfiMA VE SONUÇ Stafilokoklar n, özellikle de metisilin ve beta laktam antibiyotiklere dirençli stafilokok sufllar ile oluflan infeksiyonlar n tedavisi son y llarda giderek artan bir flekilde önemli sorunlar ortaya ç karmaktad r. Bu tip infeksiyonlar n tedavisinde kullan labilecek antibiyotikler oldukça s n rl say dad r. Glikopeptid antibiyotikler bu alanda ilk alternatifler olarak kullan lmaktad r. Ülkemizde henüz glikopeptid antibiyotilerden vankomisine dirençli stafilokok suflu bildirilmemesine ra men dünya literatüründe vankomisine dirençli sufl bildirilmifl olmas (9), bu arada di er bir glikopeptid olan teikoplanine ise hem ülkemizde, hem de dünyada direnç gelifliminin bafllamas, yayg n olarak kullan lmakta olan glikopeptidlerin önlem al nmad taktirde yak n bir sunulmaktad r. Protein sentezini inhibe ederek etki gösteren fusidik asit, baflta stafilokoklar olmak üzere bir çok Gram pozitif bakteriye karfl etkili bir antibiyotiktir. Düflük dozlarda bakteriyostatik etkili iken yüksek dozlada bakterisid etki gösterir (4,10). Kendisine özgül etki mekanizmas sayesinde di er antibiyotiklere dirençli bakteri sufllar nda fusidik aside karfl çapraz direnç görülmez (2). Bakterilerdeki fusidik asit direnci kromozomal ve plasmid arac l ile olmak üzere bafll ca iki yolla geliflmektedir. Direç gelifliminin kronik infeksiyonlarda ve tek bafl na kullan m ile geliflebilece i bildirilmekle birlikte, Avrupa da yap lan araflt rma sonuçlar direnç oran n n beklendi i kadar yüksek olmad yönündedir (1,4). Fusidik asit oral yolla al nd nda tamam na yak n 8

4 A. Erdemo lu ve ark., drardan zole Edilen Oksasiline Duyarl ve Dirençli Stafilokok Sufllar n n Fusidik Asit ve Di er Antimikrobik Maddelere Duyarl klar emilmekte ve eklem s v s, kemik, cilt alt ya dokusu, böbrek, bronflial s v, kalp dokusu ve aköz humor gibi vücut dokular na çok iyi penetre olmaktad r. Esas olarak karaci erde metabolize olmakta ve safra ile at lmaktad r. Renal yetmezlikte ve hemodiyaliz hastalar nda doz ayarlamas gerektirmemektedir (4). Akut ve kronik osteomiyelitler, septik artrit, endokardit, yan da içeren yumuflak doku infeksiyonlar ve kistik fibrozlu hastalardaki alt solunum yolu infeksiyonlar bafll ca klinik endikasyonlar d r (1,4). Çal flmam zda idrar kültüründen soyutlanan 223 stafilokok suflu kullan lm flt r ve sufllar n fusidik asit direnci araflt r lm flt r. Tüm sufllardaki fusidik asit direnci %9.0 olarak bulunmufltur. Bu oran OSSA sufllar nda %3.2, ORSA sufllar nda % 7.7, OSKNS sufllar nda %10.8, ORKNS sufllar nda %14.9 olarak saptanm flt r (Tablo 1, fiekil 2). Fusidik asit direnci S. aureus sufllar nda %4.9, KNS sufllar nda ise %12.4 olarak belirlenmifltir (fiekil1). Fusidik asit d fl ndaki di er antibiyotiklerde saptanan en yüksek direnç oranlar OSSA sufllar nda % 33.3 ile eritromisinde, ORSA sufllar nda %64.1 ile eritomisin ve gentamisinde, OSKNS sufllar nda %33.8 ile eritomisinde, ORKNS sufllar nda ise %44.7 ile yine eritromisinde bulunmufltur (Tablo 1). Vankomisin ve teikoplanin direnci saptanmam flt r. Fusidik asit direncinin belirlenmesinde NCCLS kriterleri henüz olmad için, Frans z Mikrobiyoloji Cemiyeti Antibiyotik Duyarl l k Testleri Komitesi nin kriterleri (7) dikkate al nm flt r. Fusidik asit d fl ndaki di er antibiyotik dirençleri ise NCCLS standartlar na (8) göre belirlenmifltir. Markowitz ve ark. (6) paranteral uyuflturucu kullananlarda infeksiyona neden olan metisilin dirençli ve metisilin duyarl S. aureus (MSSA, MRSA) sufllar n n invitro duyarl l klar n araflt rd klar çal flmalar nda, vankomisin, kotrimoksazol ve rifampinle birlikte fusidik asidin en etkili ajanlardan biri oldu unu göstermifllerdi. Bene ve ark. (11) da MSSA ve MRSA sufllar na karfl çeflitli antimikrobiklerle fusidik asidin duyarl l klar n karfl laflt rd klar çal flmalar nda en etkili antimikrobi in fusidik asit oldu unu bildirmifllerdir. Toma ve Barriault (5) un yapt klar bir çal flmada fusidik aside S. aureus için %0.6, KNS lar için %2.5 oran nda direnç saptanm flt r. Ülkemizde stafilokoklardaki fusidik asit direncinin araflt r ld ilk çal flmalarda Çetin ve An (12) 1963 y l nda S.aureus sufllar nda fusidik asit direnç oran n %2.5, Kas mo lu ve ark. (13) da 1987 y l nda %5 olarak bildirmifllerdir. Fusidik asidin oral formunun klinik kullan ma sunuldu u tarihten sonra ülkemizde yap lan benzer baz çal flmalarda s ras yla OSSA, ORSA, OSKNS ve ORKNS sufllar ndaki fusidik asit direncini Öngen ve ark. (14); %3, %5, %15 ve %35,Öztürk ve ark. (15); %1.8, %1.6, %16.7 ve %8, Tafl ve ark. (16); %6, %9, %10 ve %40, Torun ve ark. (17); %2, %3, %0 ve %2, Çavuo lu ve ark. (18); %1.1, %13.6, %23.5 ve %20.3 oranlar nda saptam fllard r. Bengisun ve Palab y k o lu (19) nun yapt klar bir çal flmada da fusidik asit direncinin 115 S. aureus suflunda %0.5, 85 KNS suflunda ise %10.5 oran nda saptand bildirilmifltir. Ülkemizde fusidik asid in stafilokok sufllar ndaki etkinli inin araflt r ld ulafl labilen tüm çal flmalarda elde edilen sonuçlar Tablo 2, 3, 4 ve 5 te bir arada gösterilmifltir. Bu çal flmalarda fusidik asid direnci OSSA sufllar nda %0-15.4, ORSA sufllar nda %0-33.4, OSKNS sufllar nda %0-23.5, ORKNS sufllar nda ise %2-60 aras nda de iflen oranlarda bulunmufltur (Tablo 2,3,4,5). Ülkemizde çal flmalarda saptanan fusidik asit direnci OSSA/MSSA sufllar nda Gökdal ve ark. (20) n n çal flmas hariç %0-7 aras nda, ORSA/MRSA sufllar nda ise Çavuflo lu ve ark (18), Gökdal ve ark (20) ile Erdenizmenli ve ark. (21) n n çal flmalar hariç %0-9 aras ndad r. Gökdal ve ark. (20) fusidik asit direncini farkl klinik örneklerden izole edilen MSSA sufllar nda %15.4, MRSA sufllar nda ise %33.4 bulmufllard r. Çavuflo lu ve ark. (18) n n çal flmas nda kullan lan ve fusidik asit direncinin %13.6 olarak bulundu u MRSA sufllar kan kültürlerinden izole edilen, Erdenizmenli ve ark. (21) n n çal flmas nda incelenen ve direncin %30 olarak bulundu u MRSA sufllar ise yo un bak mda yatan hastalardan izole edilen sufllard r. OSKNS/MSKNS sufllar ndaki fusidik asit direnci Çavuflo lu ve ark. (18) ile Gökdal ve ark (20) n n 9

5 Türk Mikrobiyol Cem Derg 30: 6-12 çal flmalar hariç %0-17 aras nda, ORKNS/MRKNS sufllar ndaki direnç ise Öngen ve ark.(14), Tafl ve ark. (16), Erdem ve ark (22) ile Birengel ve Tekeli (23) nin çal flmalar hariç %2-24 aras ndad r. Çavuflo lu ve ark. (18) n n çal flmas ndaki MSKNS sufllar kan kültüründen izole edilen sufllard r ve direnç %23.5 olarak bulunmufltur. Gökdal ve ark. (20) nin çal flmas nda saptanan MKNS sufllar ndaki direnç %22.9 dur. MRKNS sufllar ndaki direnci Öngen ve ark. (14) %35, Tafl ve ark. (16) ise %40 olarak bulmufllard r. Erdem ve ark (22) n n çal flmas nda intravasküler kateter infeksiyonlar ndan izole edilen befl MRKNS suflu incelenmifl ve bunlar n üçünde (%60) agar dilüsyon yöntemiyle fusidik asit direnci saptanm flt r. Birengel ve Tekeli (23) nin çal flmas nda 104 MRKNS suflundaki direnç %33.3 bulunmufltur. Hastanemizde daha önce de iflik klinik materyallerden izole edilen 100 S. aureus ve 100 S. epidermidis suflunda yap lan bir çal flmam zda fusidik asit direnci metisilene duyarl sufllarda saptanmam fl olup, MRSA sufllar nda %2, MRKNS sufllar nda ise %4 oran nda bulunmufltur (24). ncelenen kaynaklar genellikle kongre bildirileri fleklinde oldu u için çal flmalarda kullan lan stafilokok sufllar n n kayna ve baz çal flmalarda saptanan yüksek direnç oranlar n n nedenleri hakk da aç klanan çal flmalar hariç detayl bilgiye ulafl lamam flt r. Çal flmam zda saptad m z stafilokok sufllar ndaki fusidik asit direnç oranlar n n yurdumuzda yap lan ve direnç oranlar n n ortalama direnç oranlar ndan yüksek bulundu u baz çal flmalar hariç di er çal flmalarda saptanan direnç oranlar yla paralellik gösterdi i görülmektedir. Bulgular m z fusidik asidin stafilokok sufllar na özellikle de S. aureus sufllar na karfl glikopeptid d fl ndaki antibiyotiklere göre oldukça etkin oldu unu ortaya koymufltur. 10

6 A. Erdemo lu ve ark., drardan zole Edilen Oksasiline Duyarl ve Dirençli Stafilokok Sufllar n n Fusidik Asit ve Di er Antimikrobik Maddelere Duyarl klar Çal flmam zda elde edilen oranlara ve ülkemizde yap lan benzer çal flma sonuçlar na göre, fusidik asidin oksasiline duyarl ve dirençli stafilokok sufllar na karfl etkili bir antibiyotik oldu u ve di er antistafilokoksik ajanlara karfl iyi bir alternatif olabilece i kanaatine var lm flt r. Stafilokoksik infeksiyonlarda ilac n kullan m nda titiz davran lmal, direncin y llar içerisinde nas l bir geliflim gösterece i ve stafilokoklara karfl etkinli ini sürdürüp sürdüremeyece i dikkatli bir flekilde takip edilmelidir. KAYNAKLAR 1. Shanson DC: Clinical relevance of resistance to fusidic acid in Staphylococcus aureus, J Antimicrobial Chemother 25 (Suppl.B): 15(1990). 2. Verbist L: The antimicrobial activity of fusidic asid, J Antimicrobial Chemother 25 (Suppl B): 1 (1999). 3. Kendall SW, Antrum RM, Ramsden CH, kester RC: A study of fucidin uptake in ischaemic tissues, Drugs Exptl Clin Res XIV 10: 655 (1988). 4. Mandell LA: Fusidic acid. Mandell GL, Bennett JE, Dolin R (eds): Principles and Practise of Infectious Diseases. 4th ed. p278 Churchill Livingstone, New York (1995). 5. Toma E, Barriault D: Antimicrobial activity of fusidic asid and disk diffusion susceptibility testing criteria for Gram-positive cocci, J Clin Microbiol 33: 171 (1995). 6. Markowitz N, Pohlod DJ, Saravolatz LD, Quinn EL: Invitro susceptibility patterns of methicillin resistant and susceptible Staphylococus aureus strains in a population of parenteral drug abusers from 1972 to 1981, Antimicrob Agent Chemother 23: 450 (1983). 7. Comite de L antibiogramme de la Societe Française de Microbiologie. Communique 1996: Path Biol 44:1 (1996). 8. NCCLS. Performance standarts for antimicrobial disk susceptibilty tests. 6th ed. Approved Standard M2-A6. National Committee for Clinical Laboratory Standarts, January (1998). 9. Center for Disease Control. Update: Staphylococcus aureus with reduced susceptibility to vancomycinin United States, 1997, MMWR 46: 813 (1997). 11

7 Türk Mikrobiyol Cem Derg 30: Tabak F: Ülkemizde son y llarda kullan ma giren antibiyotikler. Yücel A, Tabak F, Öztürk R, Mert A. (eds): Günümüzde antimikrobik tedavi s. 89 (1998). 11. Bene VE, Jorn JF, Twitty JA, Lewis JW: Anti Staphylococcal activity of teicoplanin, vancomycin and other antimicrobial agents. The significance of methicillin resistance, J Infect Dis 154: 349 (1986). 12. Çetin ET, An Ö: Staphylococci naturally resistant to fucidin, New Istanbul Contr Clin Sci 6:211 (1963). 13. Kas mo luö, nanç D, An Ö: Staphylococcus aureus sufllar n fusidik aside duyarl l klar, Türk Mikrobiyol Cem Derg 17: 131 (1987). 14. Öngen B, Ota F, Gürler N, Töreci K: Klinik örneklerden izole edilen Stafilokok sufllar nda Fusidik asit ve di er antimikrobik maddelere direnç, ANKEM Derg 13:100 (1999). 15. Öztürk R, Ak n EN, Hepgenç, Tabak F: De iflik klinik örneklerden üretilen oksasilin duyarl ve dirençli stafilokok kökenlerinin Fusidik asit ve di er antimikrobik maddelere direnç durumu, XXVIII. Türk Mikrobiyoloji Kongresi (4-9 Ekim 1998, Antalya). Kongre Özet kitab (1998). 16. Tafl E, Ceryan NO, Gürbüz OA, ve ark: De iflik klinik örneklerden izole edilen stafilokok sufllar n n Fusidik asit ve di er antimikrobik maddelere direnç durumu, ANKEM Derg 13:101 (1999). 17. Torun MM, Bahar H, Yüksel P, Alkan EE, Alt nkum S: Çeflitli klinik örneklerde izole edilen Stafilokok kökenlerine karfl Fusidik asidin in-vitro etkinli i, ANKEM Derg 13: 103 (1999). 18. Çavuflo lu C, Badak Z, Tünger A, Hilmio lu S, Güzelant A, Bilgiç A: Kan kültürlerinden soyutlanan Staphyhlococcus aureus ve koagülaz negatif stafilokok izolatlar n fusidik aside in vitro duyarl l klar, nfek Derg 12:467 (1999). 19. Bengisun JS, Palab y ko lu : Çeflitli klinik örneklerden izole edilen 200 Stafilokok suflunun tiplendirilmeleri ve fusidik asit duyarl l klar n in vitro de erlendirilmesi, Türk Mikrobiyol Cem Derg 29:44 (1990) 20. Gökdal, Ça lar K, Rota S: Staphylococcus aureus ve Koagulaz negatif stafilokok sufllar n n fusidik asid e duyarl l klar, 9. Türk Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Kongresi, 3-8 Ekim 1999, Antalya, Program ve Özet Kitab, T051. s Erdenizmenli M, Yapar N,, fiengönül A, Yüce A, Çak r N, Yulu N: Metisiline dirençli Staphylococus aureus sufllar nda antimikrobiyal direncin araflt r lmas, 9. Türk Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Kongresi, 3-8 Ekim 1999, Antalya, Program ve Özet kitab, P168, s Erdem, Göktafl P, Ertem SA: ntravasküler kateter infeksiyonlar ndan izole edilen stafilokoklarda fusidik asid in in vitro etkinli i, 9. Türk Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Kongresi, 3-8 Ekim 1999 Antalya, Program ve Özet Kitab, T040, s Bringel S, Tekeli E: Klinik örneklerden izole edilen stafilokok sufllar n fusidik asit -ve baz antibiyotiklere direnç durumu, 9. Türk Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Kongresi, 3-8 Ekim 1999 Antalya, Program ve Özet Kitab,P195a, s Kocabeyo lu Ö, Diler M, Emekdafl G, Erdemo lu A, Kutlu H: Türkiye de yeni kullan ma giren Fusidik Asidin stafilokok sufllar na etkinli inin mikrodilüsyon yöntemi ile araflt r lmas, ANKEM Derg (1999). 25. Gülay Z, Biçmen M, Atay T, Yulu N: Staphylococcus aureus sufllar n n fusidik asit ve glikopeptid antibiyotiklere duyarl l n n incelenmesi, ANKEM Derg 13: 97 (1999). 26. Be endik F, Fidan I, Sultan N, Türet S: Çeflitli klinik örenklerden izole edilen stafilokok sufllar n fusidik aside direnç durumu. ANKEM Derg 13: 102 (1999). 27. Birinci, Çavufllu fi. Aygün G: Hastane personelinde nasal Staphylococcus aureus tafl y c l ve izole edilen bakterilerin baz atimikrobiklere direnç paternleri, ANKEM Derg 13:118 (1999). 28. Karadenizli AY, Kat rc o lu, Bingöl R: Hastane infeksiyonu etkeni olarak izole edilen Staphylococcus aureus sufllar nda fusidik asit duyarl l n n araflt r lmas. XXVIII. Türk Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Kongresi, 4-9 Ekim 1999 Antalya, Kongre ve Özet Kitab, , Altun B, Kocagöz S, Uzun Ö, Akova M, Ünal S: Türkiye deki stafilokoklar n fusidik asit ve di er dört antibiyotik ile birlikte direnç durumununu karfl laflt r lmas. XXVII.Türk Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Kongresi, 4-9 Ekim 1998 Antalya, Kongre ve Özet Kitab,12-164, fialc o lu M, Bal Ç, An Ö: Stafilokoklarda fusidik asit duyarl l, Türk Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Kongresi, 4-9 Ekim 1998 Antalya, Program ve Özet Kitab, , 31. Kaygusuz S, Meriç AP, Köksal, Öksüz R, Kostako lu U, Kaya S: De iflik klinik örneklerden izole edilen stafilokok sufllar n n fusidik asit duyarl l klar. 4. Antimikrobik Kemoterapi Günleri, May s 1999, Istanbul, Program ve Özet Kitab, A 1/3 s Gökahmeto lu S, Koç AN, Erten F, Sümerkan B : Klinik örneklerden izole edilen S. aureus sufllar n n fusidik asit duyarl l n n belirlenmesinde mikrodilüsyon ve disk difüzyon yöntemlerinin karfl laflt r lmas, 4. Antimikrobik Kemoterapi Günleri, May s 1999, stanbul, Program ve Özet Kitab, A1/12, s Demirci M, Yorganc gil B, Ar do an BC, Deir : De iflik kaynaklardan izole edilen stafilokoklarda fusidik asit duyarl l 4. Antimikrobik Kemoterapi Günleri, May s 1999, stanbul, Program ve Özet Kitab, A1/12, s Özyurt M, Saraçl MA, Aydo an H, Baflustao lu A: Nozokomiyal stafilokok izolatlar nda fusidik asidin in vitro etkisi, 9. Türk Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Kongresi, 4-9 Ekim 1999 Antalya, Program ve Özet Kitab, T043, s Tünger Ö, Kurutepe S. Ar soy AS, Akçal S, Özbakkalo lu B: Çeflitli klinik örneklerden soyutlanan stafilokok sufllar nda fusidik asit duyarl l n n araflt r lmas, 9. Türk Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Kongresi, 4-9 Ekim 1999 Antalya, Program ve Özet Kitab, T048, s Ercis S, Turgay S, Hasçelik G: Metisiline dirençli koagülaz pozitif ve negatif stafilokoklarda fusidik asidin etkinli i, 9. Türk Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Kongresi, 4-9 Ekim 1999 Antalya, Program ve Özet Kitab, T052, s fiengül F, Tuncer F, Gündüz A, Aytaç J, Seber E: De iflik klinik örneklerden izole edilen stafilokok sufllar nda fusidik asit direncinin araflt r lmas, 9. Türk Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Kongresi, 4-9 Ekim 1999 Antalya, Program ve Özet Kitab, T053, s Berkiten R, Gürol SD: Solunum yolu infeksiyonlar ndan izole edilen Staphylococcus aureus sufllar nda çeflitli antimikrobiklere direnç, 9. Türk Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Kongresi, 4-9 Ekim 1999 Antalya, Program ve Özet Kitab, P051, s Güngör S, Er H, Baan N: Hastane ortam ndan izole edilen metisiline dirençli koagülaz negatif ve pozitif stafilokok sufllar n n de iflik antibiyotiklere direnç durumlar, ANKEM Derg 13:97 (1999). 12