ÜRÜN FİKRİ OLUŞUMU. Y.Doç.Dr. Dr Vedat TEMİZ

Transkript

1 ÜRÜN FİKRİ OLUŞUMU Y.Doç.Dr. Dr Vedat TEMİZ

2 Teknik Yapıt Kavramı Teknik yapıt veya daha kapsamlı bir tanımlamaya olanak sağlayan "Teknik Sistem" kavramı, teknolojik üst sistem içinde belirli maksatlara a a hizmet eden e basit bir gereçten, eçte çok karmaşık bir çelik fabrikasına veya kimyasal maddeler kombinasına kadar olan yapıtları yp içine alır. Örnek: Çelik Üretim Fabrikası (Üst sistem) Cevher Hazırlama Kok Fabrikaları Yüksek fırınlar Haddehaneler vb. (Alt sistemler)

3 Süreçler Usul geliştirme süreci (UGS): "Çeşitli fiziksel etkilerden yararlanılarak, maddesel nesnelerde bir durum değişimi veya bir durum sakınımını sağlayan operasyonlar kümesi " anlaşılır. Her teknik yapıt, kendisinden istenen fonksiyonu yerine getirebilmek için bir veya birden fazla teknik usulden yararlanır. Konstrüktif geliştirme süreci (KGS): Tarif edilmiş bir fonksiyonu yerine getiren bir teknik yapıtın (teknik sistemin) tasarımı, geometrik ve maddesel şekillendirilmesi ve imalat süreci (teknolojik geliştirme süreci) için gerekli teknik dokümanların (teknik resimlerin) hazırlanması uğraşılarını içerir Teknolojik geliştirme süreci (TGS): Üretim usullerini, i organizasyonunu, planlamasını kapsar

4 Bu üç süreç yakın ilişki içindedir. Bazı üretim sistemlerinde de iç içe girmiş durumdadır Usul Geliştirmeş Süreci (UGS) Konstrüktif Geliştirme Süreci (KGS) Teknolojik Geliştirme Süreci (TGS)

5 Ürün geliştirme süreci sonunda ekonomik sisteme bir değer er katılmaktadır. Bu sürecin hızlı ve optimal koşullarda işlemesi değer artış hızını doğrudan etkiler. O halde bu sürecin dolayısı ile onu meydana getiren alt süreçlerin rasyonel ve hızlı çalışan sistemler haline getirilmesi gerekir. Endüstri Devrimi ve Teknolojik Geliştirme Süreci

6 Sürecin otomatikleştirilmesi Konstrüktif geliştirme sürecinin otomatikleştirilmesi, bu sürecin belli bir algoritma içine sokulmasını gerekli kılmaktadır Süreçler Operasyonlar Kümesi Operasyonlar Formal lojik olarak tanımlanabilir Determine bir algoritmaya sokulabilir Matematiksel olarak modellenebilir Operatörler Formal lojik olarak tanımlanabilir Determine bir algoritmaya sokulabilir Matematiksel olarak modellenebilir

7 Konstrüktif Geliştirme Sürecindeki Uğraşılar Zihinsel uğraşılar Şekilsel uğraşılar İki uğraşı sonuçları Fonksiyon strüktürü, sentez Çizim Fonksiyon planı Prensip sentezi Çizim Prensip çözüm (tasarım) Niteliksel şekillendirme Çizim Ön şekillendirme Boyut sentezi, hesaplar, toleranslar Çizim Niceliksel şekillendirme, detaylandırma. Genellikle her türlü şekilsel sentez işlemi için bir modelleme yapmak, böylece işlemi otomatikleştirmek mümkündür. Güç olan husus zihinsel işlemlerin ş modellenmesidir. Özellikle yaratıcı davranışş olarak isimlendirilen zihinsel uğraşılar ğ ş daha ziyade sezgisel ağırlıklı olanlardır.

8 Ürün Fikri Oluşumu Endüstriyel bir işletmeye ürün meydana getirme fikri doğrudan doğruya veya dolaylı olarak pazardan gelir. Entegre çelik üretim tesisleri, i Seri üretimi i yapılan kısa veya uzun Rafineriler, ömürlü tüketim malları Petro-kimya kombinaları, Kısmen standartlaşmış üretim Büyük enerji üretim tesisleri makinaları...

9 Doğrudan ğ ürün fikri aşamaları Ön projelendirme (teklif hazırlama) Konstrüktif geliştirme Üretim Montaj (Fabrikada ön montaj, bazı hallerde deneme) Tesisin kurulacağı yere nakli Yerinde montaj Deneme çalışması Ön kabul ve kesin kabul

10 Müşteri Planlama etüdü, ilk yatırım etüdü İşletme Bilgi yoğunluğu Bağlayıcı olmayan ön teklif'' de denebilir. Tasarlanıp imal edilecek olan sisteme ait önemli bazı büyüklükleri ve çok şematik bir sistem strüktürünü içeren bir takdim dokümanıdır. Esasen bu tip projeler tamamen yeniye dönük bir konstrüksiyonu içermezler. Teklif veren firmanın daha evvel yapmış olduğu benzer projeler nedeni ile hem deneyimi ve hem de güçlü bir arşivi ş mevcuttur. Bugün büyük firmaların fiziksel olarak benzer tesisler için hazırlamış oldukları genel yazılımları da mevcuttur. Talep, ihale kararı oluşumu Temas teklifi Bilgi yoğunluğu Bilgi miktarı ve yoğunluğu yüksek olan ve kısmen bağlayıcı nitelikte ve bazı hallerde müşteriye yeni çözümler de öneren tekliftir Yatırım etüdü Strüktür etüdü Uygulanabilirlik etüdü Yönlendirici teklif Kesin teklif Bilgi yoğunluğu Müşteri seçtiği firmalarla daha sıkı temaslar kurarak son uygulanabilirlilik etütlerini tamamlar ve firmalara isteklerini iletir. Bu aşamada özellikle mali konular, kredi olanakları, ödeme şartları ve süre önemli tartışma ve uzlaşma konularıdır. Bu ilişkiler sonunda hazırlanan, bilgi içeriği çok genişlemiş olan son teklif artık bağlayıcı niteliktedir. Son pazarlık, sipariş Alınan sipariş Konstrüksiyon süreci ÜRÜN

11 İşletme içi ürün planlaması Seri halde ve büyük sayıda teknik yapıt üreten firmalar, yeni tipleri ve yeni modelleri pazar talebine uygun olarak geliştirmek zorundadırlar. Bu nedenle, milli ve milletler arası pazarda isim yapmış olan büyük firmalar bünyelerinde güçlü bir ürün planlama bölümü" ü" oluşturmuşlardır. l Bu bölüm, konstrüksiyon, imalat ve pazarlama bölümleri ile sıkı ilişkiler kl içindedir. d İşletmenin araştırma bölümü mevcut ise buradan gelen yeni bl bilgiler l ve işletme dışı araştırma müesseselerinin bulguları l sürekli olarak değerlendirilir.

12 İşletme dışı etkenler İşletme ürünlerinin tip, şekil, teknik ve ekonomik değerler bakımından yaşlanması. Bunun en belirgin göstergesi pazar talebindeki azalma eğilimidir. İşletme dışı araştırmaların, patentlerin ortaya koyduğu yeni tipler, yeni teknolojiler. Bu yönde en iyi i örneği mekanik sistemlere elektronik yapıtların geniş ölçüde girmesi teşkil eder. Pazarın dinamik yapısının yp sonucu,,pazar eğilim ğ ve arzularındaki değişmeler ğ ş (yeni renk kombinasyonları, fonksiyon bağımsız estetik formlar, kullanma kolaylıkları gibi) Ekonomi politikalarındaki l dki değişmeler. dğiş Örnek olarak, dş dış pazara dh daha az bağımlılık, enerji politikasındaki değişmeler, yeni anlaşmaların ortaya çıkardığı pazar istekleri gibi hususlar gösterilebilir. Rakip firmaların ürünlerindeki yenilikler.

13 İşletme içi etkenler Atıl kapasiteden yararlanma, yeni iştiraklerin sonu ortaya çıkan iş hacmindeki genişleme. Satıştaki düşme eğilimi İşletme içi araştırmaların ortaya koyduğu yeni olanaklar. İmalat metotlarında yapılan değişiklik ğ ve geliştirmeler.

14 Mamul (ürün) planlamasında izlenen adımlar Durum analizi ve işletmenin hedefleri Mamul fikrinin oluşması Seçim Tarif

15 Durum analizi ve işletmenin hedefleri Pazarla ilgili inceleme alanları: Sosyal ve politik istekler, çevre sorunları, ilgili yasa ve yönetmelikler, yeni emniyet ve güvenilirlik eğilimleri ve istekleri Pazardaki büyüme ve genişleme eğilimleri, sınırları, bazı alanlardaki teşvik tedbirleri Pazarın dinamik yapısındaki dkdğ değişmeler, termin şartlarındaki l dkdğ değişmeler Aynı pazar alanına giren firmalarla rekabet durumu, bu firmalardaki pazar eğilimlerinin ğ incelenmesi Teknolojideki değişmeler, yeni araştırma sonuçları ve bunların uygulama olanakları

16 Durum analizi ve işletmenin hedefleri Böyle bir pazar analizinde aşağıdaki zorluklarla karşılaşılması doğaldır: Pazarın kararsızlığı ve pazar dinamiğinin değişim eğilimlerinin ürün geliştirme ş süreci içinde ne olabileceğinin ğ tahminindeki belirsizlik Ürünlerin pazar ömürlerinin kısalması ve bu kısalma eğiliminin tespiti Genellikle geleceğe ait tahminlerde (Prognose) yatan önemli hata olasılığı

17 İşletmenin iç durumunun analizi İşletmenin iç durumu analiz edilirken, sadece işletmeye doğrudan bağlı üretim merkezleri ele alınmaz. İşletmenin iştirakleri, bağlantılar kurduğu diğer işletmeler, kısaca işletmenin tüm potansiyel alanları inceleme ve değerlendirmeye tabi tutulur. İşletme hedeflerini aşağıdaki önemli hususlar belirleyebilir: Pazarda satış yüzde payının arttırılması ve artış eğilimin korunması Pazardaki talep eğilimine uygun bir esnekliğe ağırlık verilmesi Anapara-ciro-kâr oranlarındaki hedeflere ulaşma v.s.

18 İç ve dış potansiyel alanlarından gelen bilgilerin, işletme hedefleri doğrultusunda incelemeye konulduğu yere "Fikir arama alanları denir". Burada yeni ürün veya teknik sistem fikirleri oluşacaktır. Arama alanı sınırlarının genişliğini, işletmenin geleceğe yönelik planları, planın zamana bağlı ğ olarak gelişme ş evreleri tanımlar. Buna bağlı ğ olarak da alan sınırları geniş veya dar tutulmuş olabilir. Bu pratik olarak ürün geliştirme fikrinin tamamen yeni sistemlere mi, yoksa mevcut bir sistemin i uygulama sınırlarını genişletmeye mi? yoksa tip miktarını mı, veya sayı miktarını mı arttırmaya yönelik olacağı gibi kararların alınması anlamına gelir.

19 BİR İŞLETMENİN POTANSİYEL ALANLARI ve TİPLERİ POTANS SİYEL ÇEŞİTLER Rİ Bilgi potansiyeli Maddi potansiyel POTANSİYEL ALANI Geliştirme potansiyeli Temin potansiyeli İmalat potansiyeli Satış, pazarlama teşkilatı potansiyeli Deneyim ey Deneyim ey Deneyim ey Deneyim ey Fonksiyon ve özellikler Teslim şartlarında İmal usullerinde Reklamda geliştirmede pazarlık gücünde İşletmede Müşteri İş prensiplerinde Organizasyonda Malzeme hizmetinde Organizasyon (Temin seçiminde Organizasyon metotlarında Koruma (patent, lisans vb) Geliştirme imkanları Deney teşkilatı Deney imkanları Bilgi işleme ve toplama araçları organizasyonunun işlerliği. Yan sanayi ve ticaretle ilişkiler) Malzeme, yarı mamul, alt sistemler İşletme malzemesi yönünden vb. Maddi yatırım (Bina, depo vb.) Nakil araçları ve bağlantıları Bilgi işlem Boyutlandırmada Duyarlılıkta Organizasyon metotlarında Organizasyon strüktüründe vb. Atölye, bina ve şantiye alanları Alt yapı İmalat araçları Bilgi işlem metotlarında Satış, pazarlama organizasyonunun işlerliği Alıcı ilişkileri Aracı bağlantıları Son alıcı bağlantıları vb. Ek firmalar Taşeron firmalar Yapılan yatırım Nakil araçları Bilgi işlem Araştırıcı personel, İç hizmetler ve dış Kalifiye işgücü İç hizmetler ve dış Araştırma potansiyeli konstrüktörler, teknik hizmetler personeli Yardımcı işgücü hizmetler ressamlar vb. personeli Mali potansiyel Genel bütçe ve uzun vadeli finansman imkanları

20 Yasalar, yönetmelikler Çevre koruma yasa ve yönetmelikleri İş emniyeti yasa ve yönetmelikleri İş kanunu Standartlar Pazar Pazar yapısı Pazardaki pay Rekabet durumu Pazar istekleri Pazar potansiyeli Ekonomi politikaları Konjonktür Mali politika Vergi politikası Gümrük politikası İhraç yasa ve yönetmelikleri Arama alanlarının tespiti Yeni teknolojiler İşletme Diğer bilgiler İmal usullerinde Çalışma prensiplerinde Malzemede vb. İşletme hedefleri Mamullerin ömür değerleri Masraf-kazanç ilişkisi İşletme potansiyelindeki büyüme vb. Patent ve lisans durumu Çok uluslu yapı Toplumun nüfus ve talep gelişimi Eğitim Askeri gelişmeler vb.

21 KONSTRÜKSİYON VE KONSTRÜKTİF GELİŞTİRME Ş SÜRECİ Konstrüksiyon bürosuna bir ödev şeklinde d gelen ürün ü (veya teknik yapıt) fikri, daha çok gerçekleştirilmesi istenen sistemin çevre büyüklüklerini kapsar. Yani, müşteri makinanın içinde neler olduğu ile değil, makinanın ne yapması gerektiği ile ilgilidir. Konstrüksiyon bürosundaki uğraşı ise daha çok makinanın içinde i neler olması gerektiğine yöneliktir. Bu iki farklı görüşü bağdaştırmak için ''Ödev'' in konstrüktör gözü ile de bir kere daha incelenmesi gerekecektir.

22 Konstrüktif uğraşıdaki ğ adımlar Dış sipariş ÖDEV Mamul planlama Ödevin tariflenmesi Tasarım Ön ve son şekillendirme Üretim ÜRÜN

23 Konstrüksiyon Uğraşısı: Önemi ve Yeri Mühendislik çalışmalarının Politika amacı toplumsal ve ekonomik Sosyoloji ihtiyaçların ortaya çıkardığı Psikololoji çok değişik ğ ş türde ürün ve teknik yapıtın meydana Ekonomi getirilmesidir. Bazı Temel Mühendislik i Konstrüktif Bilimler Bilimleri Teknoloji uğraşı Üretim Şekil verme Mimarlık Sanat araştırmacılara göre mühendislik uğraşısı (özellikle konstrüktif uğraşı) sosyal, bilimsel, ekonomik ve sanatsal yaşamın amın bütün alanlarını etkiler ve bunlardan etkilenir

24 Konstrüksiyon uğraşısı ğ tanımı Çalışma psikolojisi yönünden konstrüksiyon yaratıcı bir davranış biçimidir. Matematik, fizik, kimya ve biyoloji gibi temel bilimler; mekanik, mukavemet, termodinamik, akışkanlar mekaniği, ısı ve kütle transferi gibi mühendislik bilimleri alt yapısına gerek duyar. Deneyim sahibi olmayı gerektirir. Bilimsel bir gerçekçilik yanında hayal gücüne de sahip olunmasını ister. Bunlara ek olarak meslek sevgisi, karar verebilme, merak sahibi ve iyi bir izleyici olma yeteneklerine gereksinim duyar. Metot yönünden konstrüksiyon bir eniyileme il sürecidir. Mühendis, insan beyninin i karar, düşünmeünme ve hafıza merkezlerindeki metot, program ve bilgiler yardımıyla çevreden alınan büyüklükler kümesini amaçladığı hedefler doğrultusunda işleme tabi tutar. Verilen ödevi yerine getirecek formları, sistemleri tasarlar ve bunların içinden en uygununu seçer. Kısaca bir anlamda konstrüksiyon uğraşısı ğ ş oluşan ş ürün fikri ile gerçek yapıt arasında bir köprü olarak değerlendirilebilir. Mühendisin yaratıcılığı ve deneyimi bu çok zor olan seçim sürecinde kendini ortaya koyar. Zira sonuç başarı veya başarısızlık olabilir. Organizasyon açısından ise, çok yönlü bir uğraşıyı gerektiren ve sonunda bir değer yaratan konstrüktör pek çok kesimle temas kurmak zorundadır. Örnek olarak bu süreçte konstrüktör, pazarlamacı, maliyet muhasebecisi, iş hazırlama bölümü, süre planlayıcısı, atölyeler, malzeme uzmanları, araştırma bölümü, standart kontrol bölümü ve benzer işletme birimleri ile sıkı temas ve işbirliği içinde bulunacaktır. Konstrüksiyon bürosunun bir fildişi kule olmadığı unutulmamalıdır.

25 İdeal konstrüktörde bulunması gerekli özellikler (HUBKA) Bilgi düzeyi Yetenekleri Kişiliğiş ğ Genel Bilgiler: Yabancı dil, tarih, coğrafya, iş hukuku, iş psikolojisi, teknik estetik, ergonomi vb. Temel Bilimler: Matematik, fizik, kimya, biyoloji vb. Mühendislik Bilimleri: Mekanik, mukavemet, termodinamik, akışkanlar mekaniği, otomatik kontrol, ısı ve kütle transferi, malzeme bilgisi, imal usulleri vb. Zeka, hafıza, lojik düşünme, analiz ve sentez yeteneği, ekonomik düşünme, tasavvur yeteneği, metodik çalışma, bilgi toplama, karar verme, yaratıcılık, gözlem, şekillendirme, planlama ve buna uyma, düşündüğünü açık ve doğru ğ anlatabilme ve yazabilme, inandırıcı olabilme Enerjik, dayanıklı, kolay kızmayan, iradesi güçlü, dürüst, sorumluluk taşıyan, sabırlı, güvenilir, titiz, itici olmayan, iletişime açık, geniş ufuklu, objektif, öz eleştiriye açık, kendine güvenen ancak inatçı olmayan, doğru ğ olan karşı ş düşünceyi kabul edip ona katkıda bulunan, kendini devamlı olarak yenileyen, y çalışmadan zevk alan ve toplum bilinci olan

26 Konstrüksiyon syo Uğraşısı ile İlgili g Tanımlar a İnsan düşüncesinde mevcut olan fikrin, şuurlu bir yaratıcı davranışla pratik olarak uygulanabilir, faydalı bir şekle dönüştürülmesidir. (H. Tschochner) İncelemek-Düşünmek-Gerçeği Bulmak (tanımak)-aramak-keşfetmek (Zihinsel yaratıcı uğraşı)-hesaplamak-çizmek (şekillendirmek)-üretim için gerekli son dokümanları hazırlamak. (H. Hertel) Konstrüksiyon esas itibarı ile yaratıcı olan, bilim ve deneyimlerden elde edilen bilgiler üzerine inşa edilen ve optimal bir çözümü amaçlayan bir uğraşıdır. Bu uğraşı, teknik sistemin fonksiyonel ve strüktürel tasarımından, maddesel gerçekleştirilmesi için gerekli bütün teknik dokümanların hazırlanmasına kadar giden bütün operasyonları içerir. (Alman Mühendisler Birliği) ğ i) Konstrüksiyonda fiziksel olaylar yardımı ile bilgiler belirli bir amaç için maddesel sisteme dönüştürülmektedir. (Rodenacker) Konstrüksiyon Bilimi teknik k bilimler l içinde yer alan bir disiplindir. d Amacı, konstrüktifk geliştirme sürecini, bu süreç içindeki operasyonları tanımlamak, bunlar için gerekli kuralları geliştirmek ve bu kurallar yardımıyla süreci rasyonel hale getirmek için incelemektir. (Hansen)

27 Konstrüktif geliştirme sürecine (KGS) sistem yaklaşımı Konstrüksiyonun öğrenilebilir ve öğretilebilir bir teknik bilim veya daha yumuşatılmış bir tabirle teknik olması için, bunu bir sistematik içine oturtmak gereği vardır. Bu husus, sadece üniversitelerde öğrenciye konstrüktif bilgilerin şekle bağlı, katalog formunda kısa zamanda eskiyen bilgiler paketi şeklinde verilmesi sakıncasını ortadan kaldırmakla kalmayacak, gittikçe otomatikleşen üretim sürecinin rasyonalizasyonunda geniş yer alan kompüterin konstrüksiyon sürecinin bütün fazlarında kullanılmasına da yol açacaktır.

28 Sistem Tekniği ğ Kavramı Tarif: "Karmaşık teknik sistemlere uygulanan, bilimsel temele dayalı planlama metotları topluluğudur". udur". Konstrüktif geliştirme süreci ve bu sürecin amacı olan teknik yapıtlar "sistem tarifi" içine sokulabileceği l ğ için, sistem tekniği metotlarının bu iki sistem için de uygulanması mümkündür.

29 Sistem Tekniğiğ Zangemeier'e göre sistem: "Düzenlenmiş bir elemanlar kümesidir. Elemanların belirli (tariflenebilir) özellikleri vardır ve elemanlar aralarında tariflenebilen ilişkilerle bağlanmıştır. Sistem tekniği Bilimsel temele dayalı planlama metotlarının karmaşık teknik yapıtlara sistematik olarak uygulanması. Planlama Hedeflerin, davranış şekillerinin ve uygulamanın önceden sistematik olarak düşünülmesi ve formüle edilmesi; Bilimsel karar verme yöntemleri ile optimal sistemlerin seçilmesi; Seçilen alternatif çözümlerin rasyonel olarak uygulanabilmesi i içini gerekli tarif ve tedbirlerin i tespiti i Sistem Özellikleri ve aralarındaki ilişkiler tariflenmiş elemanlar kümesi. Sistemin üç temel özelliği bulunmaktadır: Çevre, fonksiyon ve strüktür. tüktü Sistem tekniğindeki önemli kavramlar

30 Sistem tekniğiğ Sistem tekniği felsefi olarak tanıma-anlama ve bilim teorisi bazına dayanmaktadır. Tanıma-anlama anlama teorisi; Bir etkinin çeşitli nedenlerden meydana gelebileceğini, ancak belirlenmiş bir nedenin ise tariflenmiş çevre koşullarında aynı etkiyi meydana getireceğini var sayar. Diğer ğ bir deyişle ş etkiden nedene gidiş ş olası, nedenden etkiye dönüş ise deterministiktir. Teknik sistemlere bu uygulanırsa, ödev bir etkiler veya diğer bir deyişle fonksiyonlar kümesidir. Çözüm ise bir nedenler veya diğer bir deyişle strüktürler kümesidir.

31 Sistem Tekniği ğ Yaklaşımı Konstrüktif geliştirme sürecinin ilerleme adımlarında zaman zaman geriye dönüşler kaçınılmaz olacaktır. Diğer bir deyimle çözüme yaklaşırken takip edilen sistematik adımlarda (ileride bunlar "faz lar olarak isimlendirilecektir), belirli bir kritik noktaya gelindiğinde dll dallanmalar l meydana gelecek ve bu dll dallardan d geriye döül dönüşler olacaktır. Bu iteratif yaklaşım optimal sonuç elde edilinceye kadar devam ettirilecektir. Konstrüktif geliştirme süreci bir operasyonlar ve davranışlar sistemi olarak tanımlanabilir. Bu süreç sonunda elde edilecek nesne de (teknik yapıt) gene bir sistemdir. Sürecin her aşamasında sistem elemanları arasındaki sebep-sonuç bağına dikkat edilecek ve süreçte ortaya çıkan çelişkileri yok etmek veya uzlaştırmak yoluyla (diyalektik) teknolojik hedefe optimal yoldan erişilecektir.

32 Konstrüktif geliştirme sürecinin sistem büyüklükleri Konstrüktif geliştirme sürecine bir sistem olarak yaklaşmak ve sistem tekniğinin metotlarından yararlanmak, sürecin bütün fazlarının imkân oranında otomatikleştirilmesinde büyük faydalar sağlayacaktır. Eğer konstrüktif geliştirme süreci bir sistem yapısına sokulabiliyorsa, bunun üç temel özelliği, yani çevre büyüklükleri, fonksiyon ve strüktür tariflenebilmelidir. (P kons )=[(U kons ) ; (F kons ) ; (S kons )]

33 Konstrüktif geliştirme sürecinin çevre büyüklükleri, (U kons ) Konstrüksiyon adımları Ödev Ödevin kesinlik kazanması İstekler listesi Temel prensibin tanımlanması Sistem tekniği adımları Bilgi toplama Sistem etüdü Problem tanımlanması Sistem sentezinin ilk aşaması Tasarımveönşekillendirme Temel prensibi yerine getirebilecek strüktürlerin biçimlerin ve usullerin tasarımı, niteliksel yapıda krokiler, seçim için ilkdeğerlendirme Niceliksel şekillendirme Boyutlandırılmış ş ve toleranslı teknik resimler Bilgi işleme Sistem sentezi Sistem analizi Fayda değer analizi Sistemseçimiseçimi Yeni bilgi üretme Geliştirmeş planlaması Uygulama planlaması Konstrüksiyon ve sistem tekniği ğ adımları arasındaki benzerlik

34 Çevre büyüklükleri Sürecin çevresini çeşitli bilgi giriş ve çıkışları oluşturmaktadır. {G kons }={{I E } U {I H } U {I TS }} Sistem giriş ş büyüklükleri kümesi Teknolojik ve teknik usul geliştirme süreci ile ilgili bilgiler kümesi Alt strüktürler kümesi Sürecin amacını tanımlayan bilgiler kümesi Bu küme oluşturulurken sadece sistem fonksiyonu ile doğrudan ilişkili büyüklükler göz önüne alınmış, bozucu yan etki büyüklükleri bu aşamada düşünülmemiştir

35 Çevre büyüklükleri Sürecin çevresini çeşitli bilgi giriş ve çıkışları oluşturmaktadır {Ç kons }={{I S } U {I bl bl }} Çıkış büyüklükleri kümesi Sistem özelliklerini tanımlayan bilgiler kümesi Geliştirilen yeni strüktürler kümesi Sisteme bazı önemli yan giriş değerleri erleri vermeden, giriş ve çıkış büyüklükleri arasında bir bağlantı, bğl sisteme it bir işlerlik lik kazandırmak k mümkün değildir.

36 Yan bilgiler kümesi (KGS) ne işlerlik kazandıran yönetici ve yönlendirici, seçici ve karar verici niteliklerdeki yan bilgiler kümesi G S dir (KGS) çalışanların yönetim ve karar verebilme yetenekleri {G S }={{I M } U {I P } U {I S } U {I V }} {I M }={{I YM } U {I BM }} (KGS) çalışanlarının bilgi seviyeleri (KGS) çalışmalarının yürütülebilmesi için gerekli programlar (KGS) çalışmalarının yürütülebilmesi için gerekli teknik usuller (KGS) çalışmalarının yürütülebilmesi için gerekli bazı alt strüktürler

37 Giriş, ş,çıkış ş ve yan büyüklükler kümesi

38 Konstrüktif geliştirme sürecinin fonksiyonu Giriş değerleri kümesinin, çıkış değerleri kümesine, yan değerler kümesi yardımı ile dönüştürülmesi işlemine sistem fonksiyonu denir. {Ç kons } = {Z kons } {G kons } {G s } Dönüşüm operatörü

39 Fonksiyonun Kelimelerle Tarifi Konstrüktif geliştirme süreci, üretim sürecinin bir alt sistemi olarak, bir konstrüksiyon ödevinin çözümünde uygulanan bütün zihinsel, manüel ve bilgi-işlem yardımlı operasyonların tümünü kapsar. Sonuçta teknolojik geliştirme sürecinin ihtiyacı olan açık ve yeterli özellik tanımlamalarını, biçimsel görünüşleri, üretim için gerekli bilgileri ortaya çıkarır. Diğer ğ bir deyimle, ödevin aracı olan teknik kyapıtın üretimi için gerekli olan bütün hesap ve teknik resimleri, çelişkisiz olarak boyutları ve toleransları, gerekli malzeme türleri ve uygulanacak üretim yöntemlerini dokümanlar topluluğu olarak hazırlar.

40 KGS nin yan giriş büyüklükleri

41 (KGS) nin strüktürü Kara kutu gösteriş tarzındaki sistem tarifinde, ödev ve bunun içindeki öz fikir, diğer bir deyimle yapılması istenen şeye ait amaç fonksiyonu (temel fonksiyon) olarak tanımlanan sistemin fonksiyonu, en üst soyutluluk düzeyinde tanımlanmıştır. Bu husus metoda bağlı konstrüksiyonla, klasik konstrüksiyon yöntemini ayıran en önemli noktadır. Sistem fonksiyonunun tanımlanmasında soyut bir düzeye çıkılmasının amacı, yeni görüşlerin en büyük kısıtlayıcısı olan şartlanma faktöründen arınmadır. Ancak süreç ilerledikçe soyuttan somuta doğru bir gelişme kaydedilecektir. Soyut olan sistem, içeriği i bakımından karmaşık, bilgi miktarı bakımından ise çok sınırlıdır. Somutlaşma ilerledikçe çözümler maddesel belirlilik kazanacak, diğer bir deyişle karmaşıklık dereceleri azalacak, ancak tariflenebilen bilgi miktarı artacaktır. Çok öze indirilmiş bir deyimle, konstrüktif geliştirme sürecinde ilerlendikçe karmaşıklıkta azalma, bilgide id ise çoğalma ğ meydana gelecektir.

42 Örnek: Enerji üretim sistemi Bilgi Miktarı "Bir enerji türünün ü ü diğer bir enerji türüne ü dönüştürülmesi" üül "Fosil yakacaktaki (veya nükleer yakıttaki) kimyasal (veya nükleer) enerjinin Elektrik enerjisine dönüştürülmesi" "Kimyasal enerji ısı enerjisine -- ısı enerjisi mekanik enerjiye mekanik enerji elektrik enerjisine dönüşecektir" Soyutluk Derecesi

43 İçerik bakımından karmaşık bir üst fonksiyonu mevcut bilgi miktarına göre, çok sayıda dh daha az karmaşık k alt fonksiyonlara bölmek mümkündür. Yapılan Y l işlem bir fonksiyon analizidir. idi Konstrüksiyonda bu işleme "Strüktürleme" denmektedir. Sistem tekniğinde ğ de aynı tanımlama yapılmaktadır. Burada sistem kavramı beraberinde üç önemli özellik tanımlamasını da getirir: Elemanlar Düzen İlişkiler

44 Verilen bir ödeve ait teknik üst fonksiyonun veya kısaca teknik fonksiyonun giriş ş ve çıkış değerleri belirlidir. Bu değerler arasındaki ilişkiler için iki sınır hal tanımlanabilir: a) Her giriş i değeri ğ için i bir çıkış değeri ğ (madde, enerji veya sinyal tipi) i) tanımlanmıştır ve bunlar arasındaki ilişki belirlidir. b) Giriş ve çıkış değerleri ğ arasında çok karmaşık karşılıklı ilişkiler mevcuttur. Alttaki Şekilde bu iki hal belirtilmektedir (a ve b) Genellikle pratikte karşılaşılan teknik sistemler ve bunlara ait teknik fonksiyonların giriş ve çıkış değerleri arasındaki ilişkiler bu iki sınır hal arasında ve çok değişik yapılarda olabilir.

45 Birinci halde teknik fonksiyonu alt fonksiyonlara ayırmada her hangi bir zorlukla karşılaşılmaz. ş ş l Alt fonksiyonların tariflerinde belirlilik mevcuttur. Şüphesiz p bu ilişkilerin her zaman matematiksel bir tarifi olmayabilir. Genel anlamda bu tip sistemlerde alt fonksiyonları Ç i = Z i.g i şeklinde göstermek mümkündür.

46 Karmaşık ilişkiler bulunan sistemlerde strüktürleme şüphesiz daha güçleşecektir. Ancak giriş çıkış değerleri ğ arasındaki ilişkiler ne tip olursa olsun, konstrüktif geliştirme sürecine bir sistem olarak yaklaşıldığında, evvela bu sistemi çeşitli soyutluluk derecesinde tanımlamak ve sistemin her soyutluluk derecesine göre bir strüktürlemeye gitmek mümkündür. Soyuttan somuta doğru ilerleyen sistem tanımlamalarına (diğer bir deyimle KGS nin çalışma kademelerine) KGS nin fazları denecektir. Her faz da mevcut bilgi miktarı ve soyutluk derecesine göre gerçekleştirilebilen strüktürlere haller denecektir

47 KGS nin Fazları (KGS nin strüktürel yapısı veya diğer bir deyimle KGS nin Heuristik sistematiği) Her faz için belirlenen strüktürler imkân oranında algoritmik veya heuristic bir operasyonlar dizisinde tariflenmeye çalışılır. ş

48 Konstrüksiyon Fazlarına Ait Değişik ğ ş Görüşler ş

49 Rodenacker e göre konstrüksiyon sürecinin fazları Rodenacker bu fazlardaki çalışmalarda bazı kurallara uyulması gerektiğini de belirtmektedir

50 Fazlardaki çalışmalarda uyulması gereken kurallar: Kural 1: Ödevin açıklanması - İstenen etki bağıntılarının tespiti Kural 2: Fonksiyon strüktürünün tespiti -lojik etki bağıntılarının ğ belirlenmesi Kural 3: Sistem içinde cereyan eden fiziksel olayların ayrıntılı olarak tespiti - Fiziksel etki bağıntıları Kural 4: Etki yerlerinin tespiti - Konstrüktif etki bağıntıları Kural 5: Lojik,fiziksel ve konstrüktif etki bağıntılarının tariflenmesi - algoritmik bağıntıların ğ belirlenmesi Kural 6: Hataların ve bozucu yan etkilerin ayıklanması Kural 7: Tüm kostrüksiyonun sayasal büyüklükler üklükl yardımıyla sentezi Kural 8: Çözümler arasında en uygununun seçimi için teknolojik ve ekonomik değerlendirme kriterlerinin tespiti

51 Hansen e göre fazlar

52 Roth a göre fazlar Faz 0 Ödevin tarifi Faz 1 Fonksiyonel faz Faz 2 Şekillendirme fazı SONUÇ

53 Koller e göre fazlar

54 Roth, Koller, Pahl-Beitzve hlbit yine bu araştırıcıların da iştirak ettiği bir çalışma grubu tarafından hazırlanan ve Alman mühendisler birliğince (VDI) benimsenen VDI 2222/1 kodlu konstrüktif geliştirme sistemi strüktürlerini 4 değişik çalışma adımı tablosunda görülmektedir

55 Geleneksel konstrüksiyondaki çalışma adımları Önerilen bütün çalışma sistemlerinde amaç ödevden başlayarak, verilen bir teknik fonksiyonu onu mevcut çevre koşullarında yerine getiren optimal teknik sistemin meydana getirilmesidir. Deneyimli bir konstrüktör de, geleneksel çalışmalarını şekildeki gibi yürütürdü.

56 Bilimsel araştırmadaki adımlar (doğrudan endüksiyon) Doğal bilimci ise araştırmalarını yandaki şekildeki gibi yürütürdü. Doğal bilimci araştırmalarında doğrudan endüksiyon diye isimlendirilen ve şekilde gösterilen metodu uygular.

57 Konstrüksiyon çalışmasında genelleştirilmiş endüksiyon