KOCAELİ BİLİŞİM VADİSİ ÖN ARAŞTIRMA RAPORU

Transkript

1 KOCAELİ BİLİŞİM VADİSİ ÖN ARAŞTIRMA RAPORU Yayın Tarihi: Mayıs, 2011 MARKA Yayınları Serisi

2 KOCAELİ BİLİŞİM VADİSİ ÖN ARAŞTIRMA RAPORU MAYIS GENEL BAKIŞ 1.1. Bilişim sektörünün tanımlanması 70 li yıllardan sonra gelişme gösteren bilişim sektörü, özellikle bilgisayar teknolojisinin hemen tüm sektörlere yayılması ve günlük hayata etkilerinin genişlemesi nedeniyle kendine özgü bir sektör olmaktan, tüm sektörlerin verimlilik, ar-ge ve yenilik faaliyetlerini kapsar niteliğe gelmiştir. Özellikle sanayileşmiş ve bilişime önem veren ülkelerde bundan kaynaklı ciddi bir rekabet gücü artışı görülmüştür Bilişim Vadisinin tanımlanması Bilişim vadilerinin temel fikri, sektörde çalışan tüm kamu ve özel paydaşların bir bölgede konumlanarak ihtiyaçlarını ortak karşılayabildikleri, birbirleriyle hem rekabet edip hem ortak çalışabildikleri, finansman ve akademi ile işbirliği faaliyetlerini gerçekleştirdikleri bir organize bilişim bölgesidir. Ayrıca, bu bölgelerin yönetimlerinde hem teşvik sağlanması hem de dinamik bir yönetim biçimi gelişmesi için kamu-özel işbirliği sağlanmaktadır. Dünya daki ilk örneği Silikon Vadisi dir. Bunun ardından farklı ülkelerde benzer yapılaşmalara gidilmiş ve Fransa da Sophia Antipolis, Japonya da Tsukuba, Çin de Zhongguancun gibi Teknoloji Parkları kurulmuştur Türkiye de bilişim vadisi girişimleri ve güncel durum Türkiye de bu durum daha çok geçtiğimiz on yıllık dönemde gereken önemin verilmeye başlanmasıyla istenen konuma getirilmeye çalışılmaktadır. Bu kapsamda, AB nin bilişime yönelik uygulamalarının benimsenmesi ve e-dönüşüm, Ulusal Enformasyon Ana Planı ve Bilgi Toplumu Stratejisi ile özel ihtisas komisyonu gibi çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı nda Türkiye nin uluslararası bilgi teknolojileri firmaları için üretim ve operasyon merkezi olmasının sağlanması amacıyla Bilişim Vadisi kurulacaktır, denmektedir. 2. PROJE ALANI Türkiye ve özelinde Kocaeli ili 3,5 saatlik bir uçuş mesafesi ile 25 trilyon dolar boyutunda bir pazar hacmi ve 1,5 milyarlık bir nüfusa ulaşılabilen bir alanın merkezinde yer almaktadır. Kocaeli ilinin erişilebilir pazar büyüklüğü, bu pazara yakınlığı ve güçlü ve entegre ulaşım altyapısı; yatırım sürecinde yatırımcının göz önünde bulundurduğu tercih özelliklerindendir. T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından 2003 yılında yapılan Sosyo- Ekonomik Gelişmişlik Sıralamasında 4. Sırada yer alan Kocaeli ili; stratejik konumuna ek olarak, yaşanabilirlik ve sosyokültürel gelişmişlik düzeyi açısından yatırımcılar için bir çekim merkezi niteliği MAYIS 2011 Sayfa 2

3 taşımaktadır. Metropoliten bölgeler arası doğal yapının korunması, ili endüstrileşmeye ek olarak cazip bir yaşam alanı niteliğinde olmasına, bunun yanı sıra bölgedeki güçlü eğitim altyapısı da nitelikli işgücü arzına olanak sağlamaktadır. Kocaeli ili, gerek İstanbul a yakınlığından, gerekse kaynaklara ve hammaddeye ulaşım imkânlarındaki ve ürünlerin hedef pazarlara hava, kara ve denizyolu aracılığı ile nakledilmesindeki kolaylıklardan ve ayrıca birçok konudaki güçlü altyapısından dolayı yatırımcılar açısından cazip bir bölge durumundadır. İstanbul Sanayi Odası tarafından düzenlenen büyük kuruluşlar listesinde; ilk 500 listesinden 84 işletme, ikinci 500 listesinden 46 işletme Kocaeli ilinde faaliyet göstermektedir. Bu durum; büyük yatırımcıların bölgeyi bir yatırım üssü olarak gördüklerine ve bölgenin ileriye yönelik yatırım potansiyelinin oldukça yüksek olacağına işaret etmektedir. Büyük yatırımcılar, bölgeye istihdam, sektörel teknik bilgi ve katma değer sağlamaktadır. Bu şekilde ekonomiye ivme kazandırmakta ve yerli yatırımcıların üretim ve pazarlama süreçlerinin tedarik zincirinde, küresel ölçekte standardizasyonuna yol açmakta, bu sayede bölgenin rekabetçi gücünü artırmaktadır. Deniz, hava ve karayolu alanında ülkenin en büyük projelerinin Kocaeli yi kapsayacak şekilde planlanması ve projelendirilmiş olması, gelecekte bölgenin yatırımlar açısından daha değerli bir alan olacağına işaret etmektedir. Marmaray Projesi, Kuzey Marmara Otoyolu Projesi ve bu projeyle entegre Çevre ve Otoyol Projeleri, İzmir-Bursa-İstanbul Otoyol Projesi ve bu projeyle entegre Körfez Geçişi Köprüsü, Karasu Limanı, Cengiz Topel Havaalanının kargo taşımacılığına açılması ve henüz planlanma aşamasında olan birçok proje Kocaeli nin ulaşım/erişim anlamındaki gücünü arttıracak, bölgeyi ülkenin ulaşım/erişim üssü haline getirecektir. Bu kapsamda özellikle Lojistik Üssü olma amacındaki bölge bu amacına daha kolay bir şekilde erişebilecektir. İstanbul Finans Merkezi ulusal stratejisinin varlığı da düşünüldüğünde, dünyanın finans ve ilgili sektörlerindeki büyük ölçekli çok sayıda şirketi ve üst düzey iş yöneticisinin İstanbul a geleceği ya da bu rotada bulunacağı beklenmektedir. Bu ölçekteki projelerin başarıya ulaşması, metropolün hemen yanı başında bulunan bölgeyi de etkileyecek, doğru bir strateji izlendiğinde hem yatırımlar açısından hem de nitelikli ve orta/ üst tüketim grubunda bulunan çalışanların bölgeye çekilmesi ya da yapılacak yatırımların çıktısının bu gelir grubuna ulaşması açısından önemli bir fırsat olacaktır. Muallimköy Proje Alanı Bilişim Vadisi için önerilen Proje Alanı; Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü ne aittir. Alan; E5 Karayolu (Ankara-İstanbul Karayolu) ile TEM Otoyolu (Ankara-İstanbul Otoyolu) nun kesişiminde yer almaktadır. Yaklaşık olarak belirlenen alan TEM Otoyolu Gebze çıkışına 3 km, Dilovası çıkışına ise 4 km mesafededir. Proje alanı; İzmir-İstanbul Otoyolu Projesi nin bir parçası olan Körfez Geçişi Köprüsü nün ise batı yamacında yer almaktadır. MAYIS 2011 Sayfa 3

4 İstanbul Anadolu Yakasında Kadıköy e 60 km, Maltepe ye 45 km mesafede olan Proje Alanı; Avrupa Yakası nda Beşiktaş a 70 km, Eminönü ne yaklaşık 75 km mesafededir. Anılan mesafeler karayolu üzerinden ölçülmüş olmakla beraber; Marmaray Projesi nin tamamlanmasının ardından Bilişim Vadisi Proje Alanı nın İstanbul Avrupa Yakası nda Halkalı ya uzaklığı 1 saate inecektir. Proje Alanına en yakın yerleşim yerleri ise 10 km mesafedeki Gebze merkez ile 5 km mesafedeki Dilovası merkezidir. Körfez Geçişi Köprüsü Projesinin tamamlanmasının ardından ise; Bilişim Vadisi Proje Alanı nın Yalova merkeze mesafesinin yaklaşık 40 km olacağı tahmin edilmektedir. Muallimköy Proje Alanı nın etkilendiği ve Bilişim Vadisi nin gerçekleşmesiyle beraber etkisi altına alacağı hinterlandı; dört farklı ölçekte ele alınmıştır. Bu ölçeklerden ilki; Proje Alanı na yarım saat mesafede (yaklaşık 40 km) yer alan yakın çevresini kapsamaktadır. İkinci ölçekte; Proje Alanı nın yakın ekonomik ve toplumsal etkileşim içinde bulunacağı tahmin edilen ve alana bir saat mesafede (yaklaşık 70 km) yer alan bölgeyi kapsamaktadır. Alanın birebir iletişim içinde yer alacağı üçüncü derece etki alanında ise Proje Alanı nda üretilen değerin arz edileceği birincil bölge yer almaktadır ve bu bölge tüm Marmara Bölgesi olarak değerlendirilmiştir. Projenin dördüncü etki alanı ise; alanda üretilen değerin arz edildiği tüm yararlanıcıların bulunduğu küresel ölçeği kapsamaktadır. MAYIS 2011 Sayfa 4

5 3. BİLİŞİM VADİSİ YER SEÇİMİ KRİTERLERİ VE MUALLİMKÖY 3.1. Erişilebilirlik Bilişim vadisi yapılanmasındaki kritik faktörlerin başında erişilebilirlik gelmektedir. İşgücünün bölgeye erişiminin güçlü kurgulanmasının yanı sıra bölgede üretilen ürünlerin pazara hızla ulaştırılması bilişim vadilerinin rekabetçiliğini arttırmaktadır. Bu nedenlerle, bilişim vadisinin kuvvetli deniz, kara, demir ve havayolu bağlantılarının kurulması gerekmektedir. Bölge, Türkiye nin uluslararası erişimini sağlayan TEM, E5 gibi temel karayolu ulaşım aksları üzerinde bulunmaktadır. İzmit Körfezi kıyısındaki alan; Kocaeli ve İstanbul sınırlarında bulunan 40 ı aşkın liman ve iskele üzerinden denizyolu bağlantılarına sahiptir. Ayrıca, İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı na yarım saat mesafede ve Ankara-İstanbul demiryolu üzerinde yer almaktadır. Olası proje alanı olan Muallimköy, Marmaray ın son durağı olan Gebze istasyonuna 10 dakikalık mesafededir. Ayrıca bölge; Kuzey Marmara Otoyolu Projesi ve entegre Çevre ve Otoyol Projeleri, İzmir-Bursa-İstanbul Otoyol Projesi ve entegre Körfez Geçişi Köprüsü, Cengiz Topel Havaalanı ve planlanma aşamasında olan birçok yatırım ile erişilebilirlik gücünü arttırmaktadır Yaşanılabilirlik Nitelikli işgücünün konumlanacağı bilişim vadisi, bu hedef kitleye yönelik olarak imkânlar sağlar nitelikte olmalıdır. Bu imkânlar, konumlanacak işgücünün çalışma ortamının kaliteli olması ve aileleri için uygun yaşam koşullarının oluşturulmasını kapsamalıdır. Ülke genelinde sosyo-ekonomik olarak en gelişmiş iller sıralamasında İstanbul ve Kocaeli en başlarda yer almaktadırlar. Ayrıca, küresel ölçekte bir kent olan İstanbul, bu özelliğiyle pek çok sosyal olanağı da barındırmaktadır. Sosyal hayatın gelişmişliğinin yanı sıra, bölgede doğal ve turistik pek çok alan da yer almaktadır. Bölgenin yakın çevresinde İstanbul un sayısız tarihi ve kültürel değeri MAYIS 2011 Sayfa 5

6 bulunmasının yanı sıra özellikle güneyinde el değmemiş doğal pek çok alan bulunmaktadır. Bu anlamda bölgenin olumsuz yönü olarak sanayi alanlarının yoğunlaşması görülmektedir. Ancak, gerek olası proje alanının denize açık ve Muallimköy ve Tübitak MAM Bölgesi nin yapılaşmadan arınmış olması gerekse de işgücü için yaşam alanları için İstanbul, Yalova ya da İzmit gibi alternatiflerin bulunması bu olumsuzluğu kaldırmaktadır Enerji Altyapısı ve Sürdürülebilirliği Bilişim sektörü için en hayati girdi, enerji ve enerjinin sürekliliği olarak görülebilir. Üretimin tamamına yakınının elektrikli cihazlarla yapıldığı düşünüldüğünde, bilişim vadisi için seçilecek bölge bu konuda güçlü altyapıya sahip olmalıdır. Olası proje alanı olan Muallimköy, Gebze ilçesine bağlı ve 1. derece hinterlandında 10 aktif Organize Sanayi Bölgesi ile 3 aktif Teknopark bulunmaktadır. Bu veriler, enerji arzının bölge için kritik ve öncelikli olduğunu vurgulamakta ve Eylül 2010 tarihli Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Elektrik Raporu nda proje bölgesi ve yakın çevresinde elektrik arzı ve sürekliliğinde bir sıkıntı olmadığı ve ilgili EDAŞ tarafından gereken önlemlerin alındığı belirtilmektedir. Ayrıca, fiber optik hat altyapısı bakımından da bölge güçlü konumdadır Teşvikler Bilişim vadisi tarzı yapılanmalarda projenin kendisi başlı başına bir teşvik unsuru olmaktadır. Firmaların devlet desteğini hissettiği, sektörlerine sunulan ortak altyapıyı kullanabilecekleri, birbirleriyle hem rekabet edip hem ortak çalışabilecekleri, finansman ve akademi ile işbirliği faaliyetlerini gerçekleştirebilecekleri alanın üretilmesi kadar bu alanın ne şartlarda tahsis edileceği de önemlidir. Ulusal bir stratejinin ürünü olan bilişim vadisi projesi merkezi idare başta olmak üzere pek çok desteğin sağlanması beklenmektedir. Ayrıca, yerel yönetimlerin bilişim vadisinin altyapı, ulaşım gibi şartlarının nitelikli sağlanması için bir farkındalık bulunmakta ve Kocaeli Büyükşehir Belediyesi ve ilçe belediyesi bu anlamda deneyimli durumdadır. Ayrıca, Kalkınma Ajansı nca konunun öncelikli görülmesi, bölgesel ölçekteki destekler açısından önemli bir unsurdur Yönetim Organizasyonu ve İş Modeli Deneyimi Bilişim vadileri, teknoparklar ve diğer benzer bölgelerde en önemli başarı faktörlerinden birisi de yönetim organizasyonunun iyi kurgulanması ve uygulanmasıdır. Türkiye bu anlamda pek çok organize yapıyı barındırmakta ve belli bir yönetim birikimine sahip durumdadır. Yine de bilişim vadisi, türünün ilk örneği olacağından kendine has bir yönetim organizasyonu geliştirilmelidir. Bilişim vadisi, yerel yönetimlerden destek görmeli, ortak sağlıklı karar alınabilmeli, bürokrasiden uzak yönetilmeli, özverili yöneticilerce idare edilmeli, üniversite ve bilim merkezleriyle ilişkileri iyi kurgulanmalı ve halkla ilişkileri iyi olmalıdır. Bu ölçütler ışığında, organize bir bölge yönetim kültürü bölgede mevcuttur denilebilir. 1.derece hinterlandında 10 aktif Organize Sanayi Bölgesi ile 3 aktif Teknopark bulunan bölge, hem yönetim organizasyon tecrübesi açısından hem de İstanbul ile birlikte düşünüldüğünde nitelikli idarecilerin yoğun olması bakımından bu kriterleri karşılayabilecek bir bölgedir. Dahası, Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde yer alması da bu açıdan destekleyici bir unsurdur. MAYIS 2011 Sayfa 6

7 3.6. Fizyografi ve Sosyal İşgücü Altyapısı Fiziki coğrafya, Silikon Vadisi (Santa Clara Vadisi civarında) örneğinde olduğu gibi alana adını veren bir unsurdur. Her ne kadar yeri kesinleşmemiş olsa da buradan referansla Türkiye de Bilişim Vadisi terimi anılmaktadır. Ayrıca, potansiyel işgücü bakımından bölgede altyapı bulunması da gerekmektedir. Burada en kritik husus, üniversitelerin varlığı ve bilişim alanında etkinliği olacaktır. Proje için düşünülen bölge, denize hâkim, mülki ve idari durumu itibariyle sanayi baskısından bölgesiyle kıyaslandığında nispeten arınmış bir konumdadır. Yakın çevresinde Darıca gibi bir turizm merkezi, Yalova, İznik, Kartepe, Gölcük gibi pek çok doğal alan bulunmasının yanı sıra alanın denize kıyısı bulunması bile bu açıdan prestij kaynağıdır. Alana yarım saat mesafede ulaşılabilecek alanda 7 üniversite bulunmaktadır. Ayrıca, Türkiye nin ve Avrasya nın en zengin istihdam yapısına sahip İstanbul a ve bu bölgede yer alan diğer üniversitelere bir saatte ulaşılabilmektedir Sektörel Altyapı Projenin gerçekleşeceği bölgede sektörel bir altyapının kurulu olması son derece önemlidir. Tamamen ya da büyük oranda dış etkilerle canlanacak bir bilişim bölgesi, iç dinamiklerle beslenmedikçe beklenen verimi gösteremeyecektir. Doğrudan bilişimle ilgili ya da bilişimle ilişkili araştırma ve geliştirme ile teknoloji yoğun üretime dayalı sektörlerin altyapısının bulunması bilişimi destekleyecek unsurlardır. Kocaeli nin nüfusunun %47 sini oluşturduğu TR42 Bölgesi nde, 2008 verilerine göre Bilişim Vadisi için teknik altyapıyı oluşturacak sektörlerden olan AR-GE sektöründe Yığınlaşma Katsayısı 7,52 dir. Yani, Ar-Ge sektöründe çalışan kişi sayısının il istihdamı içerisinde aldığı pay; Türkiye deki payın 7,5 katıdır denilebilir. Aynı oran, Ankara için 1,48; İzmir için 0,98; Bursa-Eskişehir-Bilecik bölgesi için 2,99 dir. Bu açıdan Kocaeli bölgesi, Türkiye de Ar-Ge personelinin açık ara en yoğun yer aldığı bölgedir. İstanbul için 0,55 olan bu oran, nüfusu da düşünüldüğünde önemli bir büyüklük olarak görülmektedir ve mesafenin yakınlığından ötürü sektörü destekleyicidir. Bu kapsamda İstanbul Kocaeli bölgesi, ileri teknoloji alanındaki potansiyeli değerlendirme noktasında, üretim alanında dünya pazarlarına olan yakınlığı, hizmet alanında ise yüksek hacimli sanayinin altyapı gereksinimi nedenleriyle önemli bir oyuncu olma niteliğini taşımaktadır. Bölge; işgücü, sanayileşme varlığı ve potansiyeli ve ulaşım olanakları açısından Bilişim Vadisi Projesi ni besleyecek bir bölge olma niteliği taşımaktadır. Ayrıca, bölgede hâlihazırda var olan sektör ekonomisi, bunun mekâna yansımasında önemli bir unsur olacaktır Dışa Açıklık Bilişim sektörünün organize çalışacağı bir bölgede, sektörün profili de düşünüldüğünde dış pazara açık olmak son derece hayatidir. Bölge nin dışa açıklığında en önemli girdi, küresel finans merkezlerinden olan İstanbul un yakın konumudur. Küresel Ölçekte, Türkiye ve özelinde Kocaeli ili 3,5 saatlik bir uçuş mesafesi ile 25 trilyon dolar boyutunda bir pazar hacmi ve 1,5 milyarlık bir nüfusa ulaşılabilen bir alanın merkezinde yer almaktadır. Yerel Ölçekte ise, Dilovası-Gebze-Tuzla aksı; Türkiye nin sanayi kalbidir. Proje alanının yer aldığı bölgede gelişmiş sanayi yapısı 14 ü faaliyette toplam 20 organize sanayi bölgesi ve büyük işletmelerin varlığı ile güçlenmekte ve ar-ge pazarının yerel ölçekte hizmet edeceği sanayi pazarının odağındadır. MAYIS 2011 Sayfa 7

8 Bölgenin yakın çevresinde 5 liman başkanlığına bağlı 60 adet liman bulunmaktadır. Bu limanların çoğunluğu kurumlara ait olsa da dışa açıklığı yansıtması ve uluslararası deniz trafiğinde önemli bir nokta olması açısından önemli bir veridir. Öte yandan, proje alanı ülkenin toplam (yolcu+kargo+çok amaçlı) hava hareketinin %42,86 sını oluşturan Atatürk Havalimanı na karayolu ile 90km, Marmaray ile 70km; yine aynı hava hareketinin %7,93 ünü sağlayan Sabiha Gökçen Havalimanı na 20km; yapımına başlanma aşamasında olan Cengiz Topel Havaalanı na 50km mesafede olacaktır. Ayrıca, Türkiye ve Ortadoğu ile Asya nın Avrupa ya açılan kara (TEM, 3.Köprü Bağlantı Yolu ve D-100) ve demiryolu güzergâhları alanın hemen yanından geçmektedir. Özetle, bölge Türkiye nin en dışa açık alanı olarak kabul edilebilir Yakın Çevrenin Sektöre İhtiyacı ve Sektörü Destekleyiciliği Bilişim teknolojilerinin ve enformatik gelişmelerin, değer zincirindeki enformasyon yoğunluğunun yüksek olduğu sektörlere olan rekabet gücünü arttırıcı etkisi bir gerçektir. Bilişimin rekabet gücünü arttırıcı etkisi bilişim sektörünü geliştirmekte, her sektörün bilişime olan ihtiyacını arttırmakta ve böylelikle bilişim sektörü için pazar alanlarını geliştirmektedir. Kısacası, bilişim her sektör için girdi, her sektör de bilişim için tüketicidir. Türkiye sanayisinin ve üretiminin yoğunlaştığı ve ülke gayrisafi yurtiçi hâsılasının % 41 ini oluşturan İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Tekirdağ, Bursa, Yalova gibi illerdeki tüm sektörlerin enformatik ihtiyaçlarına doğrudan yanıt verebilecek bir unsur olarak Muallimköy Bilişim Vadisi projesi hem kendine pazar bulacak hem de bölgedeki sektörlerin rekabet gücünü arttırırken kendisine de gelişme imkânı bulacaktır. Bilişim Vadisi nin Çevre ile İlişkisini Gösteren Trafik Yoğunluğu Haritası MAYIS 2011 Sayfa 8

9 4. DÜNYA ÖRNEKLERİ Bilişim vadilerinin temel fikri, sektörde çalışan tüm kamu ve özel paydaşların bir bölgede konumlanarak ihtiyaçlarını ortak karşılayabildikleri, birbirleriyle hem rekabet edip hem ortak çalışabildikleri, finansman ve akademi ile işbirliği faaliyetlerini gerçekleştirdikleri bir organize bilişim bölgesidir. Ayrıca, bu bölgelerin yönetimlerinde hem teşvik sağlanması hem de dinamik bir yönetim biçimi gelişmesi için kamu-özel işbirliği sağlanmaktadır. Uluslararası Ölçekte Faaliyet Gösteren Bilişim ve Teknoloji Merkezlerinin Dağılımı Dünya daki ilk örneği Silikon Vadisi dir. Bunun ardından farklı ülkelerde benzer yapılaşmalara gidilmiş ve Fransa da Sophia Antipolis, Japonya da Tsukuba, Çin de Zhongguancun gibi Teknoloji Parkları kurulmuştur. Günümüzde farklı ölçeklerde pek çok organize bilişim bölgesi, teknoloji parkı, araştırma bölgesi vs. isimlerle benzer uygulamalar gerçekleştirilmektedir. MAYIS 2011 Sayfa 9

10 Silikon Vadisi Amerika Birleşik Devletleri nin Kaliforniya Eyaleti ndeki San Fransisko Körfezi nin güneyinde yer almaktadır. Bu bölge dünyanın en büyük teknoloji kuruluşlarından pek çoğuna ev sahipliği yapmaktadır. İsmini bilişim sektöründe yaygın olarak kullanılan silikondan ve bulunduğu bölgedeki vadiden alan bölge, ileri teknoloji alanında lider konumda ve ülkedeki risk sermayesi yatırımının %40 ını gerçekleştirir durumdadır. Stanford Üniversitesi ve çoğunluğunu bu üniversitenin mezunlarının oluşturduğu özel sektörün girişimleri sonucunda gelişmeye başlayan bölge, 1939 da Hewlett-Packard ın kurucularının garajdan eve çıkmaları ve bunu takip eden pek çok firmanın bölgede konuşlanmasıyla bugünkü durumuna gelmiştir. Küresel ekonomiye eklemlenmiş bir kent olan San Fransisko nun hinterlandında yer alan bölge, kalifiye işgücü ve uluslararası pazarlara erişim açısından konumsal bir avantaja sahiptir. Ayrıca, büyük bir metropoliten alanda bulunması altyapı ihtiyaçlarının karşılanması, nitelikli işgücünün kentin sunduğu geniş yaşam olanaklarından faydalanılması gibi artıları da sağlamaktadır. MAYIS 2011 Sayfa 10

11 Zhong Guan Cun Teknoloji Bölgesi Dünyanın yeni süper güçlerinden Çin in 20 milyonluk kentsel nüfusa sahip başkenti Pekin in kuzeybatısında yer alan Zhong Guan Cun Teknoloji Bölgesi dünyanın en büyük teknoloji ve bilişim odaklarından birisidir. Bölge 1980 lerin başında Çin in Bilişim Vadisi olması amacıyla kurulmuştur. Toplamda ileri teknoloji firmasında sadece teknik eleman olarak kişilik istihdamın gerçekleştiği bölgede Microsoft, Google, Intel, AMD, Oracle Corporation, Motorola, Sony, and Ericsson gibi pek çok sektör devi, Çin pazarı için konuşlanmaktadır. Her ne kadar 20 milyon nüfuslu bir kentin merkezine 19km mesafede yer alsa da aslında bölge kentsel alanda yer almaktadır. Çin in bilişim vadisi için yer seçimi yapılırken dışa açıklık ve yaşanılabilirlik önde tutulmuş ve Pekin de kurulmasına karar verilmiştir. Bölgede yer alan firmalar özellikle teknik personelin yaşam koşullarının yüksek standartta tutulmasına yönelik çalışmalar yapmaktadırlar. MAYIS 2011 Sayfa 11

12 Silikon Vadisi San Fransisko, A.B.D. Zhong Guan Cun Teknoloji Bölgesi Pekin, ÇİN HALK CUMHURİYETİ Muallimköy İstanbul-Kocaeli, TÜRKİYE Metropoliten Bölge Nüfusu Metropoliten Alana Uzaklık Uluslararası Havalimanına Erişim km 19km 56km 50km 34km 80km Uluslararası Havalimanının Sıralaması (Toplam Hava Hareketliliği) 24 (San Fransisko Uluslararası Havalimanı) 10 (Pekin Capital Uluslararası Havalimanı) 43 (İstanbul Atatürk Havalimanı) (*Türkiye de 1.) En Yakın Uluslararası Havalimanı 4km (San Jose Uluslararası Havalimanı) 8km (Xiqiao Uluslararası Havalimanı) 20km (İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı) En Yakın Uluslararası Liman 72 km (Oakland Limanı) 180 km (Tianjin Limanı) 24 km (Tuzla Limanı) Üniversite Altyapısı Stanford Üniversitesi, California State Uni., San Jose Uni., Pepperdine Uni, Santa Clara Uni., National Uni. Çin Bilim Akademisi, Pekin Ü, Tshinghua Ü, Renmin Ü, Pekin ESTI Ü, Pekin Teknoloji Enstitüsü, Çin İleri Fen ve Teknoloji Merkezi, Beihang Ü. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Boğaziçi Ü, İstanbul Ü, İTÜ, Sabancı Ü, Koç Ü, Kocaeli Ü, Yalova Ü, Marmara Ü. Dünyanın farklı ülkelerinde kurulan ve teknoloji parkı, silikon vadisi gibi isimlerle anılan bölgelerin en belirgin ortak özellikleri, ülkelerinin ve çevre ülkelerin bilişim sektörü altyapısına hizmet ediyor ve bunlardan besleniyor olmalarıdır. Silikon Vadisi ve Zhong Guan Cun Teknoloji Parkı nın yanı sıra Brezilya daki Campinas Mikro Bölgesi, Mısır daki Akıllı Köy, Hindistan daki Bangalore, Fransa daki Sophia Antipolis, İsrail deki Silikon Vadisi, Japonya daki Tsukuba Bilim Şehri, Filipinler deki Silikon Körfezi, Almanya daki Dresden, Rusya daki Zelenograd, Güney Kore deki Taedok Vadisi ve Avrupa nın Silikon Vadisi olarak tanınan İrlanda nın Dublin bu türdeki yapılanmaları teşkil etmektedir. MAYIS 2011 Sayfa 12

13 5. BİLİŞİM SEKTÖR DEVLERİNİN DÜNYADA VE TÜRKİYEDE YER SEÇİMİ Uluslararası ölçekli bilişim firmaları, belirli coğrafi bölgelerde yer seçerken o bölgede ve yakın çevresindeki pazarlara erişilebilirliği düşünürken aynı zamanda da bölgedeki teşvikleri ve sektör altyapısını önemsemektedirler. Her ne kadar bilişim sektörü, küresel ölçekli ve üretim alanları diğer sanayi sektörleri gibi çok mekân bağımlı olmasa da, Avrupa pazarına yönelik üretim yapan bilişim firmaları İrlanda ve İsviçre başta olmak üzere üretim yapmaktadırlar. Asya pazarı içinse ağırlıklı olarak Çin Halk Cumhuriyeti, Tayvan ve Hindistan gibi ülkelerde üretim gerçekleştirmektedirler. Ortadoğu pazarına yönelik de diğer bölgelerdeki kadar yoğun olmasa da Mısır, İsrail gibi bölgelerde üretimler gerçekleşmektedir. 6. SONUÇ VE ÖNERİLER Dünya örnekleri ve bilişim sektörü yer seçim kriterleri dikkate alındığında Muallimköy bölgesi pek çok kriteri karşılamaktadır. Küresel bir kent olan ve gerek coğrafi konumu gerekse de uluslararası ulaşım alanında güçlü bir altyapısı bulunan İstanbul un yanı başında yer alması ve ulusal aksların küresel odaklara eklemlendiği noktada bulunması açısından hem ulusal hem de küresel olarak güçlü bir erişilebilirliğe sahiptir. Yakın çevresinde pek çok doğal ve tarihi alan olmasının ve deniz kıyısında bulunmasının yanı sıra, ülkenin en gelişmiş ve bilişim vadisinde istihdam edilecek işgücüne yönelik sosyal yaşam alanları bu bölgede bulunmaktadır. Yakın çevresinin ülkenin en gelişmiş sanayi merkezi olmasından ötürü, bilişim vadisinin gereksinim duyduğu enerji sürekliliğinin sağlanacağı alanların başında Muallimköy gelmektedir. Her ne kadar bilişim vadisi yapılanmasında kurgulanacak teşvikler mekandan ayrı, sektör bazlı olacağı tahmin edilse de gerek teşviklerden yararlanma, gerekse de teşvik kullandırtmada deneyimi olan bölge, bilişim vadisinde de bu konuda öne çıkacaktır. Bu teşviklerden yararlanmada en önemli katkıyı sağlayan yönetim organizasyonu ve iş modeli deneyimi, yine gelişmiş sanayisi ve pek çok organize yönetilen sanayi, teknoloji bölgesinin yanı başında olması itibariyle Muallimköy de iyi kurgulanabilecektir. Bilişim vadisinin bulunduğu coğrafya, dünya örneklerinde olduğu gibi prestij ve imajını sağlayan temel unsurlardandır. Hem metropoliten hem de geniş doğal sit alanları ile denize nazır konumuyla Muallimköy, fiziko coğrafyası ile de güçlü bir konumdadır. İstanbul ve Kocaeli nin ortasındaki yeriyle ülkenin %100 lük kentleşme oranı ile en önde yer alan ve yine ülkenin en nitelikli ve bilişim ile ar-ge alanlarında yoğunlaşmış nüfusunu da barındırmaktadır. Bu işgücünün bölgede yoğunlaşması sonucu ve sanayi gelişimi ile paralel olarak bir ar-ge sektörü yoğunlaşması da istatistikî verilerle görülmektedir. Dahası, ülke nüfusunun yaklaşık %20 sinin bu bölgede konumlanmış olması da yüksek teknik işgücü yoğunlaşması olmasa dahi, sayı itibariyle sektöre yönelik genç ve dinamik yetişmiş işgücünün bu bölgede olduğunu belirtmek yanlış olmaz. Bölgenin güçlü erişilebilirliği ile paralel olarak ve İstanbul-Kocaeli-Yalova üçgeninde yoğunlaşmış uluslararası firmalar ve oluşmuş mevcut küresel ağlar göz önünde bulundurulduğunda dışa açıklık bakımından bölge, ülkenin en avantajlı noktasındadır. Bilişim sektörünün hemen tüm sektörlerde az ya da çok kullanıldığı ve bütün bu sektörlerin gelişmesinde en kritik unsur olduğu düşünüldüğünde, bölgenin yakın çevresinde pek çok sektördeki yığınlaşma ile paralel olarak bilişim sektörü kendine hem geniş ve nitelikli bir pazar, hem de birlikte çalışabileceği geniş alanlar bulabilecektir. MAYIS 2011 Sayfa 13

14 Tüm bunların yanı sıra, yoğun şehirleşme ve artık yeterli arazi ve arsa sıkıntısı yaşayan İstanbul da Bilişim Vadisi için uygun konum bulunmasında sıkıntı yaşanmaktadır. 60 lı yıllardan başlayan İstanbul desantralizasyonu bugün batıda Çorlu, doğuda Adapazarı na ve Bilecek e kadar uzanmaktadır. Ayrıca, Körfez geçişi sonrasında Yalova nın da yoğun baskı altında kalacağı da göz önünde bulundurulduğunda Muallimköy ün hem İstanbul Kent-Bölgesinde hem de metropoliten alanda optimum konumda bulunan bir alan olduğu görülebilmektedir. Muallimköy Bilişim Vadisi Projesi Öneri Eylem Planı 1. İhtiyaç ve Talebe Yönelik Projeksiyon ve Analizler Yapılması - Türkiye, Ortadoğu, Balkan ve Karadeniz pazarları başta olmak üzere bilişim sektörünün ilgi alanına giren ve bilişim alanında eksikliği ve ihtiyacı bulunan alanların ve sektörlerin tespit edilmesi ve bunlara yönelik strateji oluşturulması. - İstanbul ve Kocaeli başta olmak üzere yakın çevredeki sanayinin bilişim taleplerinin araştırılması. - İstihdam olunacak nitelikli işgücünün yaşam alanlarının, çevresel olanakların tespit edilmesi. - Üniversiteler ve kamu kurumları ile işbirliği olanaklarının araştırılması. - Bilişim vadisi projesi sonucu oluşacak hizmet sektörünün nitelikli ve planlı gelişmesi için çalışmalar yapılması. 2. İdari Yapılanmanın Tanımlanması - Bölgenin yönetim biçiminin tanımlanması ve organizasyon yapılması. - Hızlı karar alabilen ve özel sektör ağırlıklı bir idari yapı kurgulanması. - Yönetim Bilgi Sistemi Kurulması Bölgeye Yönelik Destek ve Teşviklerin Belirlenmesi - Bölgesi için öncelikli alanlar tespit edilerek bunlar başta olmak üzere bilişim sektörünün burada konuşlanmasını sağlayacak teşvik sisteminin oluşturulması ve düzenlenmesi. - Bölgesel teşvik sistemlerinin bilişim vadisi doğrultusunda düzenlenmesi. - Merkezi yönetimin yanı sıra yerel yönetimler, Kalkınma Ajansları, Tübitak ve Üniversitelerin desteklerinin planlı ve koordineli yürütülmesi. 4. İmaj ve Markalaşma Çalışmalarının Yapılması - Bölge için özgün bir isim, logo ve slogan belirlenmesi. - Bölge için imaja uygun bir kentsel tasarımın uygulanması. 5. Sektöre Lansmanın Yapılması - Ülkede ve faaliyet gösteren bilişim sektörü firmalarına ve bilişimle doğrudan ilişkili firma-osb-üniversite gibi oluşumlara birebir tanıtım yapılarak işbirliği olanaklarının kurulması. 6. Tanıtım Çalışmaları - Tüm paydaşların etkin kullanabileceği bir web sitesi kurulması. - Dünyadaki tüm öne çıkan bilişim firmalarına birebir bilgilendirme yapılması. - Yurtdışı fuarlar ağırlıklı olmak üzere geniş çaplı tanıtım faaliyetleri düzenlenmesi. MAYIS 2011 Sayfa 14

15 7. Yerel Sektörün Teşvik Edilmesi ve Güçlendirilmesi T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI - Bölgede yoğunlaşmış olan ar-ge sektörünün ve İstanbul-Kocaeli bölgesinde yer alan bilişim firmalarının bilişim vadisini ve dolayısıyla teşviklerini etkin kullanmalarının sağlanması. - Üniversitelerden yeni mezun olmuş ve dinamik nüfusun bilişim alanına yönlendirilmesi amacıyla lise ve üniversite bazında eğitimlerin şekillendirilmesi. - Bilişim sektörüne yönelik teknik ve mesleki ortaöğretim ile lisans ve lisansüstü öğrenim olanaklarının geliştirilmesi. Özellikle, GYTE nin bilişim alanında güçlendirilmesi ile hem işgücünün eğitimine hem de araştırma-geliştirme faaliyetlerine destek olması. 8. Bilişim Vadisinin Diğer Sektörlerle Eşgüdümünün Sağlanması - Yakın çevrede ve etki alanında faaliyet gösteren sektörlerin buradaki gelişmelerden doğrudan faydalanması ve bilişim sektörü faaliyetlerini şekillendirmesinin sağlanması. - MAYIS 2011 Sayfa 15