ELEKTRİK DIŞ AYDINLATMA TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Uygulama, Hukuki Dayanak ve Tanımlar

Transkript

1 TASLAK 1 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'ndan: Amaç ELEKTRİK DIŞ AYDINLATMA TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Uygulama, Hukuki Dayanak ve Tanımlar Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı, dış aydınlatmada, elektrik enerjisinin etkin ve doğru kullanılmasıyla enerji tasarrufu sağlanması, astronomi ile ilgili gözlemleri ve doğal hayatı olumsuz yönde etkileyen ışık kirliliğinin önlenmesidir. Kapsam Madde 2- Bu Yönetmelik, kullanıcının görsel gereksinimlerinin karşılanmasından, aydınlatmanın kalitesinden ve güvenliğinden ödün vermeden, enerji tasarrufu sağlayacak şekilde, kentsel yerleşik alanlardaki bina, tesis, yol, cadde ve sokaklar ile milli park, vb. tabiatı koruma alanları, kentsel gelişme alanları, turizm ve ticaret alanlarının dış aydınlatmalarında kullanılan aydınlatma armatürlerinin (aygıtlarının) ve ışık kaynaklarının (lambaların) tiplerinin, teknik ve fotometrik özelliklerinin, konumlarının ve tesisatının belirlenmesinde uyulması gereken kuralları kapsar. Türk Silahlı Kuvvetlerine ait harekat ve savunma amaçlı aydınlatmalar, askeri yasak bölgeler, güvenlik, uyarı (ikaz), sanatsal veya kültürel amaçlı sınırlı süreli ışık gösterileri (lazer dahil) için yapılan aydınlatmalar, milli ve dini günlerde yapılan aydınlatmalar ile fuar, kongre, sergi, lunapark, panayır, sirk vb. geçici tesislerde yapılan aydınlatmalar ya da kendi yönetmeliğine uygun olarak tesis edilen havaalanı vb. tesislerde yapılan aydınlatmalar bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır. İlgili Türk Standartları bu Yönetmeliğin tamamlayıcı ekidir. Yönetmelikte olmayan hükümler için EN, HD, IEC ve VDE gibi standartlar göz önüne alınır. Çelişmeler durumunda sıralamaya göre öncelik verilir. Herhangi bir tesisin bu Yönetmelik kapsamına girip girmeyeceği konusunda bir kararsızlık ortaya çıkarsa; Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nın bu konuda vereceği karar geçerli olacaktır. Uygulama Madde 3- Bu Yönetmelik, Madde 12 de belirtilen hususlar saklı kalmak kaydıyla, yeni kurulacak tesislere uygulanır. Bu Yönetmeliğin herhangi bir maddesinin uygulanması, yerel koşullar nedeniyle zorluklar ya da teknik gelişmeyi önleyecek durumlar ortaya çıkarırsa; Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı na gerekçeli başvuru yapılması durumunda, Bakanlık yalnızca o başvuru için söz konusu maddenin uygulanmamasına izin verebilir. Hukuki dayanak Madde 4- Bu Yönetmelik, 3154 sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanun un 28 inci maddesine göre hazırlanmıştır. Tanımlar

2 Madde 5- Tanımlar; genel tanımlar, aydınlatmaya ilişkin tanımlar ile trafik ve yollara ilişkin tanımlar olmak üzere üçe ayrılmıştır. a) Genel tanımlar: 1) Bakanlık: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı dır. 2) Yetkili kuruluş: Dış aydınlatma tesisine elektrik enerjisi sağlayan şirkettir. 3) Dış aydınlatma tesisi: Dış aydınlatma yapmak üzere kurulmuş bir elektrik tesisidir. 4) CIE : Uluslararası Aydınlatma Komisyonudur. 5) Yerleşme alanı: İmar planı sınırı içindeki yerleşik ve gelişme alanlarının tümüdür. 6) Mücavir alan: İmar mevzuatı bakımından belediyelerin kontrol ve mesuliyeti altına verilmiş olan alanlardır. 7) Yerleşik (meskun) alan: i) Planlı yerlerde; nazım imar planı ile belirlenmiş ve iskan edilmiş alanlardır. ii) Plansız yerlerde; belediye ve mücavir alan sınırları içindeki imar planı bulunmayan mevcut yerleşmelerin (mahalle, köy vb.) gelecekteki gelişme alanlarını da içine alan ve sınırları belediye meclislerince karara bağlanan alanlardır. 8) Gelişme (inkişaf) alanı: Nazım imar planında kentin gelişmesine ayrılmış olan alanlardır. 9) Kentsel çalışma alanları: i) Ticaret bölgesi; imar planlarında ticari amaçlı yapılar için ayrılmış bölgedir. Bu bölgede bürolar, iş hanları, gazino, lokanta, çarşı, çok katlı mağazalar, bankalar, oteller, sinema ve tiyatro gibi kültürel ve sosyal tesisler, yönetimle ilgili tesisler ve benzeri yapılar yapılabilir. ii) Sanayi bölgesi; imar planlarında her türlü sanayi tesisleri için ayrılmış alanlardır. Bu bölge içerisinde amaca göre hizmet görecek diğer yapı ve tesisler de yapılabilir. 10) Turizm bölgeleri: İlgili mevzuata göre sınırları Bakanlar Kurulu kararı ile ilan edilen bölgelerdir. 11) Turizm alanları: İlgili mevzuata göre turizm bölgeleri içinde öncelikle geliştirilmesi öngörülen, mevkii ve sınırları Bakanlar Kurulu Kararı ile ilan edilen, doğal veya sosyokültürel değerlerin yoğunlaştığı alanlardır. 12) Turizm merkezleri: İlgili mevzuata göre turizm bölgeleri içinde veya dışında, yeri, mevkii ve sınırları Bakanlar Kurulu kararı ile edilen, turizm bakımından önem taşıyan yerler ve bölümlerdir. 13) Koruma alanı: İlgili kanunlara göre taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının muhafazaları veya tarihi çevre içinde korunmalarında etkinlik taşıyan korunması zorunlu olan alanlardır. b) Aydınlatmaya ilişkin tanımlar: 1) Işık kirliliği: Işığın, enerji savurganlığına neden olacak, astronomi gözlemlerini engelleyecek ve doğal hayatı bozucu tehlikeler oluşturacak şekilde kullanılmasıdır. 2) Işık akısı (φ): Bir ışık kaynağının ışık akısı, bu ışık kaynağından çıkan ve normal gözün gündüz görmesine ait spektral duyarlık eğrisine göre değerlendirilen enerji akısıdır. Birimi lümendir (lm). 3) Uzay (katı) açı (Ω):Tepe noktası, bir kürenin merkezinde bulunan ve bu kürenin yüzeyinde, kürenin yarıçapının karesinin alanına eşit bir alan gören açıdır. Birimi steradyandır (sr). 4) Işık şiddeti (I): Noktasal ışık kaynağının belli bir α açısı doğrultusundaki ışık şiddeti, bu doğrultuyu içine alan Ω uzay açısından çıkan φ ışık akısının, Ω uzay açısına bölümü ile ilgilidir. Ω sıfıra yaklaşırken bu oranın limiti ışık şiddetini tanımlar. Birimi candeladır (cd). 5) Işık dağılım (polar fotometri) eğrisi: Noktasal bir ışık kaynağından geçen düzlem üzerinde, kaynağın çeşitli doğrultulardaki ışık şiddetlerinin uç noktalarının geometrik yeridir. 6) Armatür (aygıt) verimi (η): Bir aydınlatma armatüründen çıkan ışık akısının, armatür içindeki ışık kaynağının ürettiği ışık akısına oranıdır. 2

3 3 7) Üst yarı uzay ışık akısı oranı (ULOR): Armatürün üst yarı uzaya yaydığı ışık akısının, içindeki ışık kaynağının ürettiği ışık akısına oranıdır. 8) Alt yarı uzay ışık akısı oranı (DLOR): Armatürün alt yarı uzaya yaydığı ışık akısının, içindeki ışık kaynağının ürettiği ışık akısına oranıdır. 9) Aydınlık düzeyi (E): Yüzeye düşen ışık akısının, o yüzeyin alanına bölümüdür. Birimi lükstür (lx). 10) Parıltı (ışıklılık) (L): Işık yayan bir yüzeyin bir noktasının, bu yüzeyin normali ile α açısı yapan doğrultudaki parıltısı, bu noktayı içine alan yüzey elemanının bu doğrultuda doğurduğu ışık şiddetinin, bu doğrultuya dik düzlemdeki yüzeyin görünen alanına oranının limitidir. Birimi cd/m 2 dir. 11) Kamaşma: Parıltı dağılımlarının ya da kontrastlarının (karşıtlıklarının) görsel konfor koşulları açısından kabul edilen sınırların dışında gerçekleşmesi sonucunda, nesnelerin ya da bunların ayrıntılarının algılanmasında yetersizlik, güçlük ya da sıkıntıya yol açan görme koşullarıdır. Yetersizlik kamaşması ve konforsuzluk kamaşması olmak üzere iki türü ile karşılaşılır. Yetersizlik kamaşması, nesnelerin görülmesini bozan bir kamaşma türü iken, konforsuzluk kamaşması, nesnelerin görsel algılamasına zarar vermeksizin hoş olmayan bir duyumlanma doğuran, başka deyişle, görsel algılamanın bir konforsuzluk duyumu içinde gerçekleştiği bir kamaşma türüdür. 12) Koruma derecesi: Aydınlatma armatürlerinin toza, katı cisimlere ve suya, neme karşı dayanıklılık göstergesidir. IPX 1 X 2 kodları ile gösterilir. Koruma derecesindeki ilk rakam (X 1 ) katı cisimlere, ikinci rakam (X 2 ) ise suya karşı koruma derecesini gösterir. 13) Ekranlı (kesimli) armatür: Maksimum ışık şiddeti düşeyle 65 lik açıda sınırlandırılmış, üst yarı uzaya hiç ışık yaymayan (ULOR 0 ) aydınlatma armatürüdür. 14) Yarı-ekranlı (yarı kesimli) armatür: Maksimum ışık şiddeti düşeyle 75 lik açıda sınırlandırılmış, üst yarı uzaya gönderdiği ışık akısı %10'dan fazla olmayan (ULOR %10) aydınlatma armatürüdür. 15) Ekransız (kesimsiz) armatür: Maksimum ışık şiddeti belli bir açı ile sınırlandırılmamış olan, ancak düşeyle 30 lik açıda ışık şiddeti, içindeki lambanın/lambaların ışık akısı ne olursa olsun, 1000 cd yı aşmayan armatürdür. 16)Ekonomik ömür: Bir tesisteki lambaların 100 saat kullanımdan sonraki toplam ışık akılarının, lambaların kullanılmaz hale gelmeleri ve ışık akılarındaki azalmalarından dolayı yaklaşık %30 değer kaybettiği ana kadar geçen süredir. 17) Etkinlik faktörü (e): Bir ışık kaynağının etkinlik faktörü, kaynaktan çıkan toplam ışık akısının kaynağın gücüne oranıdır. Birimi lümen/watt tır (lm/w). 18) Ortalama düzgünlük (U o ): Yolun sağ kenarından yol genişliğinin ¼ mesafesinde bulunan bir gözlemciye göre kısmi alanların minimum parıltısının yolun ortalama parıltısına oranıdır (U o = L min / L ort ). 19) Boyuna düzgünlük (U l ): Her yol şeridinin orta çizgisi üzerinde bulunan gözlemci noktasına göre, bu orta çizgi boyunca uzanan kısmi alanlardaki minimum parıltının maksimum parıltıya oranıdır (U 1 = L min / L max ). 20) Bağıl eşik artışı (TI) : Fizyolojik kamaşmanın neden olduğu görülebilirlik azalmasının ölçüsüdür. Kamaşma koşullarındaki parıltı eşiği L K ile kamaşma olmadığındaki L e eşik farkının L e ye oranı olarak ifade edilir {TI = ( L K - L e )/ L e }. 21) Renk sıcaklığı : Bir cismin gerçek sıcaklığı yerine renk sıcaklığı adı verilen sıcaklık konduğu zaman o sıcaklıktaki siyah cisim gibi ışık yaydığı sıcaklık derecesidir. Birimi Kelvin dir ( o K). Işık kaynakları ışık rengi bakımından sıcak, orta sıcak ve soğuk renkli ışık kaynakları olmak üzere üç gruba ayrılırlar. 22) Renksel geriverim endeksi (Ra) :Işık kaynaklarının aydınlattıkları cisimlerin renklerini ayırt ettirebilme özelliklerine denir. Ra nın değeri 0 ila 100 arasında değişir. c) Trafik ve yollara ilişkin tanımlar: 1) Trafik yoğunluğu: Yayaların, hayvanların ve araçların karayolları üzerindeki hareketliliğidir.

4 2)Trafik güvenliği: Karayolları Trafik Kanunu ve ilgili mevzuat kapsamındaki güvenlik önlemleridir. 3) Geometrik yapı: Yolun sınıfına göre (yolun genişliği, şerit sayısı, yatay ve düşey eğim, yolun proje hızı vb.) tasarım şeklidir. 4) Yol karmaşıklığı: Yolun geometrik yapısını, trafik yoğunluğunu ve görsel çevreyi içerir. Şerit sayısı, yolun eğimi, asfalt karakteristikleri, trafik ışık ve işaretleri göz önünde bulundurulması gereken temel faktörlerdir. 5) Trafik kontrolü: Yatay ve düşey trafik işaretleri ve sinyalizasyon ile trafik mevzuatında yer alan bu konudaki diğer unsurlardır. Bunların olmadığı yerlerde trafik kontrolü zayıf olarak adlandırılır. 6) Kullanıcılar: Motorlu araçlar, bisiklet, yavaş araçlar ve yayalardır. 7) Tahsisli (ayrımlı) yol: Trafik araçlarının cinsine göre şeridin kesin olarak ayrıldığı (otobüs yolu, bisiklet yolu vb.) yoldur. 8) Bölünmüş yol (tek yönlü yol): Taşıt yolunun yalnız bir yöndeki taşıt trafiği için kullanıldığı karayoludur. 9) Ekspres yol: Sınırlı erişme kontrollü ve önemli kesişme noktalarının köprülü kavşak olarak teşkil edildiği bölünmüş karayoludur. 10) Otoyol: Özellikle transit trafiğe tahsis edilen, belirli yerler ve şartlar dışında giriş ve çıkışın yasaklandığı, yaya, hayvan ve motorsuz araçların giremediği, ancak izin verilen motorlu araçların yararlandığı ve trafiğin özel kontrole tabi tutulduğu erişme kontrollü karayoludur. 11) İki yönlü yol: Taşıt trafiğinin her iki yönde kullanıldığı karayoludur. 12) Kavşak: İki veya daha fazla yolun kesişmesi veya birleşmesi ile oluşan ortak alandır. 13) Bağlantı yolu: Bir kavşak yakınında, karayolu taşıt yollarının birbirine bağlanmasını sağlayan, kavşak alanı dışında kalan ve bir yönlü trafiğe ayrılmış olan karayolu kısmıdır. İKİNCİ BÖLÜM Dış Aydınlatmada Temel Prensipler, Işık Kaynakları ve Armatürler Dış aydınlatmada temel prensipler Madde 6- Aydınlatmadan azami ölçüde yararlanılabilmesi ve yaşanılan ortamda gerekli güvenliğin temini ön planda tutularak, gereken enerji tasarrufunun sağlanabilmesi ve ışık kirliliğinin önlenebilmesi için tasarımdan kullanıma kadar tüm aşamalarda uyulması gereken temel prensipler aşağıda sıralanmıştır: a) İlgili standartlar ve CIE nin yayınları da takip edilerek aydınlatılacak yere ve amaca uygun optimum çözümün elde edilebileceği aydınlatma kriterlerinin belirlenmesi, b) Fotometrik ve teknik özellikleri bilinen armatürler ile gerekli tasarım hesaplarının yapılması, yalnızca aydınlatılacak alana ışık gönderen armatür tip ve sayılarının saptanması, c) Aydınlık düzeyi algılayıcılı ve/veya zaman kontrollü tesisat ile aydınlatmaya gerek duyulan zamanlarda, gerektiği ölçüde yapılmasının sağlanması, d) Trafik güvenliğini etkilememesi açısından, elektrik dış aydınlatma tesisinin uygunluğunun sağlanması. Işık kaynakları (lambalar) Madde 7-Bu maddede;dış aydınlatmada kullanılabilecek ışık kaynakları (lambalar) ile ilgili, bugünkü teknolojik imkanlar esas alınarak verilen bilgiler, teknik yönden incelenmiştir. Dış aydınlatmada kullanılabilecek ışık kaynakları (lambalar) ile verilen alt ve üst limit değerleri, bugün itibariyle piyasada bu anlamda üretilen ürünlerin tamamını kapsamaktadır. Teknolojik gelişmeler sonucunda oluşacak üstünlükler zaman içinde değerlendirilip lambaların kullanımına yansıtılmalıdır. 4

5 a) Akkor telli (enkandesan) lambalar: Etkinlik faktörleri (e), lm/w aralığında olup; etkinlik faktörleri en düşük ışık kaynaklarıdır. Ömürleri ortalama 1000 saattir. Renksel geriverimi (R a ), 100 olan bu ışık kaynaklarının renk sıcaklıkları ise K arasındadır. Etkinlik faktörlerinin düşük ve ömürlerinin kısa oluşu nedeniyle dış aydınlatma amacına uygun değildir. Bu lambalar yalnızca kısa süreler için gerçekleştirilen eğlence, reklam amaçlı aydınlatmalarda çok iyi ekranlanmış armatürler içinde kullanılabilir. b) Kompakt fluoresan lambalar: Akkor telli lambaların alternatifi olarak üretilen bu ışık kaynaklarının (lambaların) etkinlik faktörleri lm/w aralığında değişmektedir. Ömürleri ila saat arasındadır. Renksel geriverimleri 82, renk sıcaklıkları K arasındadır. Yalnızca park, bahçe, kapı önü aydınlatması amaçlı kullanılacak olan bu lambaların, çalışma karakteristikleri ortam sıcaklığına bağlı olarak değişmektedir. Bu nedenle dış aydınlatma tesislerinde kullanılacak lambalar, dış ortam koşullarına uygun tiplerden seçilecek ve çok iyi korumalı armatürler içine yerleştirilecektir. Balastlar, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından yürürlüğe konulan fluoresan lamba balastlarıyla ilgili mevzuat hükümlerine uygun olacaktır. c) Tüp fluoresan lambalar: Bunların da etkinlik faktörleri lm/w aralığında değişmektedir. Ömürleri de ila saat arasındadır. Renksel geriverimleri 50 ila 95 ve renk sıcaklıkları 2700 ila 6500 K arasında değişen türlerde üretilen bu ışık kaynaklarının (lambaların) da çalışma karakteristikleri ortam sıcaklığından çok etkilenmektedir. Verimli bir aydınlatma yaratılabilmesi için bu lambalar da yine dış ortam koşullarına uygun olan tiplerden seçilecek ve iyi korumalı armatürler içine yerleştirilecektir. Armatürsüz, çıplak lambalar elektrik dış aydınlatma tesislerinde kullanılmayacaktır. Armatürler tamamen aydınlatılan yüzeye yönlendirilecektir. Parıltıları oldukça düşük olan ve çıplak gözle bakılabilen bu lambalar yalnızca reklam, seyir, bilgilendirme ve yönlendirme amaçlı aydınlatma sistemlerinde uygun düzeneklerle kullanılabilir. Tüp fluoresan lambalar yol, cadde, sokak, meydan aydınlatması amaçlı kullanılmayacaktır. Balastlar, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından yürürlüğe konulan fluoresan lamba balastlarıyla ilgili mevzuat hükümlerine uygun olacaktır. d) Yüksek basınçlı cıva buharlı lambalar: Etkinlik faktörleri 31 ila 57 lm/w arasında değişen bu lambaların ömürleri de 8000 ila saat arasındadır. Renksel geriverimi 40 ila 57 ve renk sıcaklıkları 3300 ila 4300 K arasında olmak üzere değişik türlerde üretilen, beyaz ışıklı bu lambaların park, bahçe aydınlatmalarında kullanılmaları uygundur. Lambalar yalnızca aydınlatılacak yüzeye veya nesneye ışık yönlendirecek şekilde tasarlanmış ekranlı armatürler içinde kullanılacaktır. e) Metal halojen (halide) lambalar: Etkinlik faktörleri 63 ila 105 lm/w arasında değişen bu lambaların ömürleri de 6000 ila 9000 saat arasındadır. Renksel geriverimi 65 ila 90 ve renk sıcaklıkları 3000 ila 5600 K arasında olmak üzere değişik türlerde üretilen bu lambalar, renk ayırımının önemli olduğu özel aydınlatmalar için uygundur. Bu lambaların özellikle TV çekimlerinin yapıldığı açık hava spor sahalarında, yapıların dış cephe aydınlatmalarında, park, bahçe ve vurgu aydınlatmalarında kullanılması önerilmektedir. Lambalar yalnızca aydınlatılacak yüzeye veya nesneye ışık yönlendirecek şekilde tasarlanmış ekranlı armatürler içinde kullanılacaktır. f) Yüksek basınçlı sodyum buharlı lambalar: Etkinlik faktörleri 31 ila 140 lm/w arasında değişen bu lambaların ömürleri de 7000 ila saat arasındadır. Renksel geriverimi 25 ila 83 ve renk sıcaklıkları 1950 ila 2550 K arasında olmak üzere değişik türlerde üretilen bu lambaların, özellikle sarı renkli görüntülerin istendiği uygulamalarda, tarihi eserlerin, yol, kavşak, tünel, köprü ve viyadük aydınlatmalarında kullanılmaları daha uygundur. Şehir içi yol, cadde, sokak, meydan aydınlatmalarının tamamında parlak beyaz-sarı renkte ışık yayan bu lambaların en verimli tipi (şeffaf cam tüplüleri vb.) kullanılmalıdır. Daha önce yüksek basınçlı cıva buharlı lambalı tesislerde enerji tasarrufu elde edebilmek amacıyla kullanılmış olan yüksek basınçlı sodyum buharlı lambaların ateşleyicisiz tipi yeni tesislerde kullanılmayacaktır. Lambalar yalnızca aydınlatılacak yüzeye veya nesneye ışık yönlendirecek şekilde tasarlanmış ekranlı armatürler içinde kullanılacaktır. 5

6 g) Alçak basınçlı sodyum buharlı lambalar: Etkinlik faktörleri 69 ila 160 lm/w arasında değişen bu lambaların ömürleri de ortalama saattir. Monokromatik (tek renkli) ışık yayan bu lambaların renksel geriverimlerine ilişkin değer verilememektedir. Renk ayırımının önemli olmadığı tüm tesislerde kullanılabilecek yüksek etkinlik faktörlü ışık kaynaklarıdır. Ekspres yollar, kavşaklar, tüneller, köprüler, viyadükler ve güvenlik aydınlatması için uygun lambalardır. Işık kirliliğinin önlenmesinin birinci derecede önem taşıdığı doğal hayatın korunması gereken alanlardaki ve astronomi gözlemevleri etrafındaki yol, sokak, meydan, alan aydınlatmalarında yalnızca alçak basınçlı sodyum buharlı lambalar kullanılacaktır. Lambalar yalnızca aydınlatılacak yüzeye veya nesneye ışık yönlendirecek şekilde tasarlanmış ekranlı armatürler içinde kullanılacaktır. Armatürler Madde 8- Dış aydınlatmada kullanılacak armatürler, verimi yüksek ve koruma derecesi en az IP 54 olan tiplerden seçilecektir. Armatürlerin her birinin içinde güç katsayısını en az 0,95 olacak şekilde ayarlayan tekil (münferit) kompanzasyon üniteleri bulunacaktır. Ekonomiklik ve işletme bakımından daha uygun oluyorsa, merkezi kompanzasyon üniteleri de kullanılabilir. Armatürler ve donanımları, ilgili Türk Standartları na uygun olmalıdır. Armatürlerin üst yarı uzaya (gökyüzüne) gönderdikleri ışık miktarı, Madde -10 da verilen yüzdeleri aşmayacak ve ışık dağılım eğrileri de kamaşma problemine yol açmayacak şekilde ekranlanmış olacaktır. Fotometrik ölçümler, ilgili Türk Standartları na veya ilgili Türk Standardı bulunmaması halinde CIE yayınlarına göre yapılacaktır. 10 m yi aşmayan direklerle yapılan uygulamalarda, kullanılan armatürlerin düşeyle 85 lik açı yapan doğrultudaki ışık şiddeti değerleri Çizelge -1 deki değerleri aşmayacaktır. Çizelge 1- Yüksekliği 10 m yi aşmayan direklerle yapılan aydınlatmalarda kamaşma sınırlaması Düşeyle 85 lik açıda ve üstünde parıltı değeri cd/m 2 Direk yüksekliği (m) < 4,5 4,5~ 6 6~ lik açıda ışık şiddeti (cd) m den yüksek direklerle yapılan aydınlatmalarda ise, Madde-9 da verilen aydınlatma kriterleri sağlanacaktır. Cadde, sokak, gezinti yolları, park ve bahçelerde kullanılan aydınlatma armatürlerinin tiplerinin ışık dağılım eğrileri, alt ve üst yarı uzaya gönderdikleri ışık akısı yüzdeleri, üreticilerin teknik kataloglarından alınabilir. Park ve bahçelerde büyük ölçüde üst yarı uzaya ışık gönderen küre tipi armatürler kullanılmayacaktır. Küre tipi armatürler ancak uygun ekranlarla ışıkları alt yarı uzaya yönlendirildiğinde kullanılabilir. Bina dış cephe ve reklam panoların aydınlatılması amacıyla kullanılan projektör tipi armatürler, uygun açılarla yalnızca aydınlatılmak istenen alanı aydınlatacak tipte seçilecek ve yönlendirilecektir. Zorlayıcı bir neden olmadıkça, aydınlatmalar yukarıdan aşağıya doğru yapılacaktır. Değişik yol tipleri için aydınlatma kriterleri Madde 9- Değişik yol tipleri için trafik güvenliği ve konfor açısından sağlanması gereken aydınlatma kriterleri, tavsiye mahiyetinde Çizelge-2, Çizelge-3 ve Çizelge-4 de verilmiştir. 6

7 7 Çizelge 2- Farklı yol tipleri için aydınlatma sınıfları Yolun tanımı Bölünmüş yollar, ekspres yollar, otoyollar (otoyola giriş ve çıkışlar, tüneller, köprüler, viyadükler, bağlantı yolları, kavşaklar, ücret toplama alanları). Trafik yoğunluğu ve yolun karmaşıklık düzeyi: Yüksek... Orta... Düşük... Devlet yolu ve il yolları (tek yönlü veya iki yönlü yollar, tüneller, köprüler, viyadükler, kavşaklar ve bağlantı noktaları ile şehir geçişleri ve çevre yolları dahil). Trafik kontrolü ve yol kullanıcılarının tiplerine göre tahsisli yol durumu: Zayıf... İyi... Şehir içi ana güzergahlar (bulvarlar ve caddeler), ring yolları, dağıtıcı yollar Trafik kontrolü ve yol kullanıcılarının tiplerine göre tahsisli yol durumu: Zayıf... İyi... Şehir içi yollar (yerleşim alanlarına giriş çıkışın yapıldığı ana yollar ve bağlantı yolları) Trafik kontrolü ve yol kullanıcılarının tiplerine göre tahsisli yol durumu: Zayıf... Aydınlatma sınıfı M1 M2 M3 M1 M2 M2 M3 M4 M5 İyi... Not: Özellikle otoyollardaki tünellere yüksek hızlarla yaklaşıldığı için giriş bölgesindeki aydınlatma koşulları, sürücü açık yoldan tünele girdiğinde ve tünel içinde ilerlediğinde gece ve gündüz her türlü atmosfer ve trafik koşulunda görüş olanağı önemli ölçüde değişmeden kalacak şekilde incelenmelidir. Çizelge 2 de tanımlanan aydınlatma sınıfları için parıltı, enine ve boyuna düzgünlük oranları ve kamaşma sınırlaması ile ilgili değerler, Çizelge 3 te gösterilmiştir. Yaya trafiği olan alanlardaki değişik yol tipleri için tanımlanan aydınlatma sınıfları ve bu aydınlatma sınıfları için uygulanacak ortalama aydınlık düzeyi değerleri Çizelge 4 de verilmiştir. Çizelge 3- Değişik aydınlatma sınıfları için uygulanacak yol aydınlatması kriterleri Aydınlatm L a sınıfı (cd/m²) U o U l TI (%) M M M M M

8 Çizelge 4- Yaya alanlarındaki değişik yol tipleri için aydınlatma sınıfları ve ortalama aydınlık düzeyi değerleri Yolun tanımı Aydınlatma sınıfı Ortalama aydınlık düzeyi (lux) Sosyo-ekonomik ve kültürel önemi yüksek olan kalabalık yaya yolları P1 20 Trafiği yüksek yaya veya bisiklet yolları P2 10 Trafiği orta yaya veya bisiklet yolları P3 7,5 Trafiği az yaya veya bisiklet yolları P4 5 Doğal çevrenin, tarihi ve kültürel yapının korunması gereken alanlardaki trafiği az yaya veya bisiklet yolları Doğal çevrenin, tarihi ve kültürel yapının korunması gereken alanlardaki trafiği çok az yaya veya bisiklet yolları P5 3 P6 1,5 8 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Dış Aydınlatma Bölgeleri Dış aydınlatma bölgelerinin sınıflandırılması Madde 10- Güvenlik, ulaşım, ticari ve turizm gereksinimleri dikkate alınarak, gerek enerji tasarrufu sağlanması, gerekse doğal hayatın ve astronomi ile ilgili gözlemlerin etkilenmemesi amacıyla dış aydınlatma uygulamalarında aşağıda belirtilen kurallar esas alınır: a) I. Bölge: Yeni kurulacak gözlemevleri çevresindeki 30 km yarıçaplı alanlar, köy ve mezralar hariç, yerleşme alanları dışında kalan alanlar ile doğal hayatın korunması gereken koruma alanlarını kapsar. Bu bölgelerde üst yarı uzaya gönderdikleri ışık akısı yüzdeleri %0 (ULOR %0) olan yüksek verimli armatürler içinde yalnızca alçak basınçlı sodyum buharlı lambalar kullanılacaktır. b) II. Bölge: Belediye mücavir alanları ile kentsel çalışma ve gelişme alanları, imar ve yol istikamet planı bulunmayan beldeler ve köy sınırlarını kapsar. Bu bölgede kullanılacak aygıtların üst yarı uzaya gönderdikleri ışık akısı yüzdeleri % 5 den az (ULOR %5) olacaktır. c) III. Bölge: 3030 Sayılı Kanun kapsamındaki Büyükşehir Belediyeleri ve 1580 Sayılı Kanun kapsamındaki diğer belediyelerin sınırları içindeki kentsel yerleşik ve gelişme alanları ile mücavir alanları kapsar. Bu bölgelerde güvenlik amaçlı yol aydınlatması armatürlerinin üst yarı uzaya yaydıkları ışık akısı %5'den az ( ULOR %5 ), eğlence ve reklam amaçlı dış aydınlatma armatürlerinin üst yarı uzaya gönderdikleri ışık akısı yüzdeleri ise %15 den az (ULOR %15 ) olacaktır. d) IV. Bölge: Dış aydınlatmanın ve reklam aydınlatmalarının yoğun olarak kullanılması gerekli olan kentsel çalışma alanlarından ticaret bölgelerini ve turizm bölgelerini kapsar. Bu bölgelerde, güvenlik amaçlı yol aydınlatmaları için kullanılan armatürlerin üst yarı uzaya gönderdikleri ışık akısı yüzdeleri %5 den az (ULOR %5) olmalıdır. Turizm ve ticaret amaçlı sürekli aydınlatmalarda kullanılan armatürlerin üst yarı uzaya gönderdikleri ışık akısı yüzdeleri en fazla %15 (ULOR %15) olmalıdır. Yine turizm ve ticaret amaçlı olarak ve kısa süreler için yapılacak aydınlatmalarda ise, armatürlerin üst yarı uzaya gönderdikleri ışık akısı yüzdelerinin en fazla %20 (ULOR %20) olmasına müsaade edilebilir. Ancak tarihi değerlerin ve çok özel yapıların aydınlatılmasında, lambalar yalnızca aydınlatılacak yüzeye veya nesneye ışık yönlendirecek şekilde tasarlanmış ekranlı armatürler içinde kullanılmak koşulu ile bu sınırlamaların dışına çıkılabilir.

9 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 9 Projelerin Onaylanması, Kabul İşlemleri, Denetim, Geçici Muafiyet ve Yaptırım Projelerin onaylanması ve kabul işlemleri Madde 11- Projeleri onaylama ve kabul işlemleri, yetkili kuruluşlar tarafından yapılır. Projeler, hazırlanma usulü bakımından Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği ne göre hazırlanacaktır. Projeler, elektrik ile ilgili mevzuata uygun olacaktır. Ayrıca, tesis sahibi tarafından yapılmasını müteakip, yetkili kuruluşa işletme bakım karşılığı devredilecek olan elektrik dış aydınlatma tesisleri projelendirilirken, yetkili kuruluşların kurallarına da uyulacaktır. Projeler, en az aşağıdakileri içermelidir: a) Işık kaynaklarının, aydınlatma armatürlerinin ve taşıyıcıların tiplerini ve konumlarını gösteren paftalar, b) Işık kaynakları, aydınlatma armatürleri ve taşıyıcıların teknik ve fotometrik (ışık dağılım eğrileri, verimi, üst ve alt yarı uzay ışık akısı yüzdeleri, vb.) özelliklerini içeren bilgi ve açıklamalar, c) Kullanılan armatürlerin fotometrik değerleri ile armatürlerin sayısını, yerlerini, yönlendirme açılarını ve sağlanacak aydınlatma kriterlerini veren aydınlatma tasarım hesapları, d) Elektrik besleme projesi. Projelerin yetkili kuruluş tarafından kontrol ve cevaplandırma işlemleri en geç iki ay içinde yapılmalıdır. Denetim Madde 12- Elektrik dış aydınlatma tesislerinin denetlenmesi yetkili kuruluşların sorumluluğundadır. Ancak Bakanlık veya Bakanlığın uygun göreceği kuruluşun denetim yetkileri de saklıdır. Mevcut elektrik dış aydınlatma tesislerindeki ışık kaynakları (lambalar) ömürleri sonunda, en azından tesis değişikliği gerektirmeyen bu Yönetmeliğe uygun tipleriyle (varsa) değiştirilecektir. Geçici muafiyet ve süresi Madde 13- Tesis sahibi veya işletmecisi, bu Yönetmelik le ilgili hususlarda geçici muafiyet için dilekçe ile başvurabilir. Geçici muafiyet için başvurular aşağıdaki bilgileri içerecektir: a) İstenen özel muafiyet (muafiyetler), b) İstenen özel muafiyetin (muafiyetler) süresi, c) Varsa önceki geçici muafiyet (muafiyetler) ve ilgili yer adresleri, d) Işık kaynaklarının (lambaların) tipi, gücü ve ışık akısı, e) Işık kaynaklarının (lambaların) toplam gücü (W), f) Söz konusu dış aydınlatma armatürünün (armatürlerinin) tipi ve teknik özellikleri (boyut, ekran, vb), g) Dış aydınlatma armatürünün (armatürlerinin) konacağı yer ve yönlendirme açısı, h) Dış aydınlatma armatürünün (armatürlerinin) fotometrik özellikleri. Yetkili kuruluş tarafından, geçici muafiyet başvurusuna, başvuru tarihinden itibaren otuz gün içinde cevap verilecek ve geçici muafiyet onay tarihinden itibaren en fazla altı ay için geçerli olacaktır.

10 Yaptırım 1 0 Madde 14- Bu Yönetmeliğe uygun olmayan tesislere enerji verilmez. Bu Yönetmeliğe uymadığı belirlenen tesislere verilmiş bulunan enerji, yetkili kuruluş tarafından kesilir. Yürürlük BEŞİNCİ BÖLÜM Yürürlüğe İlişkin Hükümler Madde 15- Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 16- Bu Yönetmeliği Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı yürütür.