LARENGOFARENGEAL REFLÜ

Transkript

1 DERLEME LARENGOFARENGEAL REFLÜ Dr. İrfan YORULMAZ Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, KBB Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye ÖZET Gastroösefageal reflünün (GÖR) atipik klinik şekillerinden biri olan larengofarengeal reflü (LFR), mide içeriğinin öğürme veya kusma olmaksızın üst ösefageal sfinkterin üzerine erişecek şiddetteki geri kaçışıdır. Mide içeriğindeki asit ve pepsinin larenks, trakea, farenks ve oral kavite mukozası ile teması, üst solunum ve sindirim sisteminde non-spesifik irritasyon semptomlarına ve mukoza lezyonlarına neden olabilir. GÖR ün tipik semptomları olan retrosternal yanma ve regürjitasyon, LFR ile ilişkili semptom ve lezyonları nedeniyle Kulak-Burun- Boğaz Hastalıkları uzmanlarına başvuran hastaların çoğunda yoktur. LFR tanısına dikkatli bir semptom sorgulamasına, larenksin detaylı olarak incelendiği tam KBB muayenesine, reflüyü tespit etmeye ve ölçmeye yönelik laboratuar incelemelerine ve gerektiğinde ampirik reflü tedavisine alınan cevaba ait bilgilerin sentezi sonucunda ulaşılabilir. LFR ile ilişkili semptomları olan hastalarda ösefajit nadir olduğundan, ösefagoskopi ve baryum kontrastlı ösefagogramlar ancak tipik reflü semptomları da bulunan hastalarda tanıya katkıda bulunabilir. LFR tanısı için en yüksek sensitivite ve spesifiteye sahip test yöntemi 24-saatlik, iki kanallı ösefageal ph monitörizasyonudur. ph monitörizasyonunun sonuçları değerlendirilirken, incelemede teknik zorluklar bulunduğu ve hastalarda reflü özelliklerinin çok değişken olabileceği dikkate alınmalıdır. LFR nin intermittan karakterli olduğu hastalarda, incelemenin yapıldığı gün olmadığı taktirde, ph monitörizasyonu reflüyü tespit etmesi mümkün olmayabilir. Reflünün davranışına ait değişkenlikler olması ve ideal bir tanı yönteminin bulumaması nedeniyle, ampirik deneme tedavisine alınan cevabın değerlendirilmesi, LFR de geçerli bir tanı yöntemidir. Medikal tedavide yaşam tarzında ve günlük alışkanlıklarda yapılan sosyal düzenlemeler ile, asit supresyon tedavisi uygulanır. LFR için asit supresyonunda proton pompa inhibitörleri, H 2 reseptör blokörlerine göre daha yüksek tedavi başarısına sahiptirler; tedavi süresi üç aydan kısa olmamalıdır ve çift dozda (2x30 mg lansoprazole veya 2x20 mg omeprazole) kullanılmalıdırlar. Farmakolojik tedaviden yarar görmeyen, tedavi kesildikten sonra semptom ve bulgularında sık nüksler görülen, şiddetli reflüye bağlı üst solunum sistemi komplikasyonları bulunan hastalarda anti-reflü cerrahi tedavi endikasyonu vardır. Cerrahi tedavide en sık kullanılan yöntem Nissen fundoplikasyondur ve laparoskopik olarak da uygulanabilen bu operasyonla elde edilen başarı oranları yüksektir. Anahtar kelimeler: larengofarengeal reflü, gastroesophagal reflü, reflü larenjiti LARYNGOPHARYNGEAL REFLUX SUMMARY Laryngopharyngeal reflux (LPR), an atypical form of gastroesophageal reflux (GER), is defined as the backflow of gastric contents into the esophagus, severe enough to reach the structures above the upper esophageal sphincter, without associated belching or vomiting. The contact of gastric acid and pepsin, with the mucosa of the larynx, trachea, pharynx and oral cavity may cause non-specific symptoms of upper aerodigestive system irritation and mucosal ulcerative lesions. Patients who see an otolaryngologist for their LFR-associated symptoms and disorders, infrequently have the typical symptoms of GER, such as heartburn and regurgitation. A meticulous synthesis of the information gathered from a detailed history, complete otolaryngologic examination focusing on the larynx, diagnostic laboratory tests that detect and evaluate reflux, and response to treatment is essential for the diagnosis for LFR. Esophageal endoscopy and barium esophagograms can be considered in patients with esophageal symptoms; otherwise, esophagitis is rare in patients with LFR-associated otolaryngologic disorders and the role of these diagnostic methods are limited. 24-hour, double channel ph monitoring study of the esophagus is the most sensitive and specific test for the diagnosis of LFR. Interpretation of the ph monitoring data should consider the technical difficulties of the test and the different characteristics of reflux events in otolaryngologic patients. ph monitoring may not detect reflux in all patients, due to the intermittant nature of laryngopharyngeal reflux. The presence of different reflux patterns and the lack of an ideal diagnostic test, justifiy the use of improvement in the signs and symptoms with an empirical trial of treatment as a diagnostic tool. Medical treatment of LFR consists of life-style modifications and acid supressive agents. Proton pump inhibitors provide a better success rate in patients with LFR, compared to H 2 blockers; the duration of the treatment should not be less than three months and the standart dos should be doubled (i.e. lansoprazole 30 mgr BID, or omeprazole 20 mgr BID). Patients who do not respond to medications, develop frequent relapses and have LFR-related complications of the upper respiratory system are candidates for the surgical treatment of reflux. Nissen fundoplication, that can also be performed laparoscopically, is the most commonly used surgical procedure, with high success rates. Keywords: laryngopharyngeal reflux, gastroesophageal reflux, reflux laryngiti İletişim kurulacak yazar: Dr. İrfan YORULMAZ, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, KBB Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye, Tel: , Faks: , E-posta: yorulmazi@isbank.net.tr Gönderilme tarihi: 17 Mart 2002, revizyon isteme tarihi: 20 Mart 2002, yayın için kabul edilme tarihi: 20 Mart 2002 Gastroösefageal reflü (GÖR), mide içeriğinin öğürme veya kusma olmaksızın ösefagusa geri kaçışıdır 1. Larengofarengeal reflü (LFR) ise, gastroösefageal reflünün daha ileri bir aşamasıdır ve mide içeriğinin geri kaçışı, üst ösefageal sfinkterin de üzerine erişecek şiddettedir 2. 22

2 Klinik olarak GÖR ün tipik şekli, alt ösefageal segmentte ösefajitin neden olduğu retrosternal yanma ve regürjitasyon semptomları ile karakterlidir. Tipik semptomların ön planda olmadığı atipik GÖR klinik şekilleri ise, semptom veya bulgularının ortaya çıktığı sistem ve organlara göre çeşitlilikler gösterir. Ekstraösefageal klinik tablolar, veya supraösefageal komplikasyonlar olarak da adlandırılan bu atipik hastalık şekillerinde larenks, farenks, oral kavite, burun, paranazal sinüsler ve akciğerlere ait semptom ve bulgulara rastlanabilir. GÖR ün bu atipik şekillerinin oral kavite aftlarına, gingivitlere, diş çürüklerine ve diş şekil bozukluklarına, ülseratif oral mukoza lezyonlarına 3-5, kronik rinosinüzite, 6-8 asthmaya, 9,10 kronik interstisiyel akciğer hastalıklarına, 11 ve ani bebek ölümlerine 12 neden olabildiği bilinmektedir. Atipik klinik şekiller arasında geniş bir hasta grubunda görülen LFR nin de kronik larenjit, larenksin kontakt ülserleri 29 ve granülomları, vokal fold nodülleri, 33,34 Reinke ödemi 33, subglottik stenoz, 35,36 larengotrakeal stenoz, 1,18,37 paroksismal larenks spazmları, 38 kronik öksürük, 15,18,23-25,32,39-44 globus farengeus, 18,45,46 larenks 18,47-50 ve hipofarenks 51 karsinomları gibi çeşitli Kulak-Burun-Boğaz (KBB) patolojileri ve semptomları ile ilişkili olduğuna dair çalışmalar vardır. Bütün dünyada son dekat içinde gerek GÖR, gerekse LFR nin önemine hekimlerin dikkati ve sık görülen bu toplum sağlığı problemi hakkındaki yayınların sayısı artmıştır (Şekil 1). Şekil 1: İngilizce literatürdeki beşer yıllık aralıklara göre GÖR ve LFR anahtar kelimelerinin geçtiği yayın sayıları Gastroösefageal reflü ile ilişkisi olduğu gösterilen ilk KBB lezyonları larenksin kontakt ülserleri ve granülomları olmuştur 29. Larenks üst ösefageal sfinkter üzerinde sindirim kanalına en yakın komşuluğu olan organdır ve larenksin hipofarenkse komşu posterior kısmında görülen bu lezyonların etyolojisinde reflüden şüphe edilmiş olması doğaldır. GÖR ün üst solunum sistemi mukozasındaki etkisi hayvanlarda 18,52-54 ve insanlarda 55 incelenmiş, bu çalışmalarda gastrik asitle birlikte pepsinin de üst solunum yolu epiteli hasarında rolü olduğu görülmüştür 18,55. Asit ve pepsinin yarattığı bu hasar, LFR ile ilişkilendirilen larenks patolojilerinin hepsinin oluşum mekanizmasını teorik olarak açıklayabilir. İnteraritenoid bölgedeki epitel hiperplazisi (pakidermi), vokal foldların posterior kısmındaki aritenoid vokal çıkıntıları üzerinde görülen kontakt ülserler, subepitelial fibrozis ile karakterli vokal fold nodülleri, hasar zemininde gelişen posterior larenks granülomları ve subglottik larenks stenozunun etyolojisinde reflünün rolünün bulunması olasıdır. GÖR VE LFR FİZYOPATOLOJİSİ Gastro-ösefageal reflü ve LFR nin fizyopatolojisinde ösefagogastrik bileşke morfolojisi ve basıncı, ösefageal klirens, ösefagus mukoza direnci, ösefageal motilite, üst ösefageal sfinkter basıncı ve bunların kombinasyonlarına ait çeşitli faktörlerin rol oynadığı bilinmektedir. Bu anatomik yapılar ve fizyolojik olaylar yanında larenks, farenks ve akciğerler ile ösefagus arasındaki fonksiyonel ilişkiler de reflü olaylarını muhtemelen etkilemektedir. Ösefagusta anti-reflü bariyer görevi yapan elemanlar, 1.normal yutma mekanizması, 2.alt ösefageal sfinkter, 3.ösefageal asit klirensi, 4.mukoza direnci ve 5.üst ösefageal sfinkterdir. Reflü, ösefagusun anti-reflü bariyerlerinin yapısında veya fonksiyonlarında bozulma sonucunda ortaya çıkar. Reflünün başlamasıyla anti-reflü bariyerlerdeki disfonksiyon giderek artar ve oluşan kısır döngü nedeniyle reflü süreklilik kazanır. Anti-reflü bariyerlerin disfonksiyonunda ve reflü oluşumunda çeşitli mekanizmalar rol oynayabilir: 1. Alt ösefageal sfinkter tonusunda azalma: Diafragmanın yapısı, ösefagogastrik açı, ösefagusun intra-abdominal segmentinin boyu, freno-ösefageal ligaman, alt ösefageal sfinkterin nöral innervasyonu ve hormonal etkiler alt ösefageal sfinkter tonusunu etkilerler. Hiatal herni, diyetle alınan gıdalar (yağ, alkol, çikolata, kola, nane), çeşitli ilaçlar ve maddeler (kafein, nikotin, teofilin, nitratlar, antikolinerjikler, dopamin, morfin, meperidin, nitorprussid, lidokain, diazepam, kalsiyum kanal blokörleri, beta-adrenerjik ajanlar, alfa-adrenerjik antagonistleri, oral kontraseptifler), hormonlar (sekretin, kolesistokinin, glukagon, gastrik 23

3 inhibitör peptid-gip, vazoaktif intestinal peptid- VIP, progesteron, nörotensin, hipotiroidi) sfinkter basıncını düşürmekte ve reflüye neden olabilmektedir 18. GÖR hastalarında alt ösefageal sfinkter basıncının düşük, 56 normal 57 ve yüksek 58 bulunduğu çalışmalar vardır. Bu değişken veriler, alt ösefageal sfinkter basıncının tek başına GÖR fizyopatolojisini açıklayamayacağını göstermiştir ve GÖR ün, nöral kontrolu mezensefalon tarafından sağlanan ve yutkunmadan bağımsız olarak ortaya çıkan geçici alt ösefageal sfinkter relaksasyonları nedeniyle geliştiği fikri ortaya atılmıştır 56, Ösefageal asit klirensinde bozulma: Ösefagusun primer ve sekonder peristaltizmi ile, tükrük bikarbonatı ösefageal asit klirensini sağlayan mekanizmalardır. Nöromusküler hastalıklarda, total larenjektomiden sonra 60 gelişen ösefageal motilite bozukluklarında ve tükrük bikarbonatının azaldığı durumlarda reflü ve semptomları ortaya çıkabilir 18. Bilinen başka bir hastalığı bulunmayan posterior larenjitli hastalarda primer ve sekonder peristaltizm normal bulunmuştur 61 ; bu nedenle peristaltizm bozukluğunun LFR ye neden olan primer mekanizma olduğunu söylemek mümkün değildir. 3. Ösefagus mukoza direncinin azalması: Mukus, yüzey bikarbonatı, epitelial hücre membranı ile intersellüler bağlantılar ve post-epitelial metabolik tamponlama sistemi, ösefagus mukoza direncini oluşturan elemanlardır. Mukoza direncindeki bozulma primer olarak epitele ait faktörler nedeniyle olabileceği gibi, tükrük miktarının veya mukus yapımının azalması sonucunda da ortaya çıkabilir. Mukus ve tükrük miktarını azaltan, ösefagusta motilite bozukluğuna da yol açan sorunlardan baş-boyun bölgesine radyoterapi, Sjögren sendromu, skleroderma, kistik fibrozis, progresif sistemik skleroz ösefagus mukoza direncinin azalmasıyla hem GÖR'in ortaya çıkmasına, hem de GÖR komplikasyonlarının oluşmasına zemin hazırlayabilmektedir. 4. Üst ösefageal sfinkter disfonksiyonu: Üst ösefageal sfinkter, istirihatte farengo-ösefageal bileşkenin kapalı durmasını sağlayan yüksek basınçlı bir alandır 62. Çok sık olarak ve dakikalık değişiklikler gösteren üst ösefageal sfinkter basıncı 63,64, uykuda belirgin olarak düşer 63. Bu düşüşün LFR için zemin hazırlayacağı ve LFR ataklarının da üst ösefageal sfinkter basıncında düşme olduğu anlarda gerçekleşebileceği düşünülebilir. Oysa, posterior larenjitli hastalar ile asemptomatik normal kişiler arasında üst ösefageal sfinkter istirihat basıncı değerlerinde farklılık saptanmamıştır 22,64. Reflü atakları sırasında ölçülen üst ösefageal sfinkter basıncı değerlerine ait veriler de değişkendir; GÖR hastalarında ve normal kişilerde reflü atakları sırasında üst ösefageal sfinkter basıncının değişmediğini, veya arttığını bildiren çelişkili çalışmalar vardır 63,65. Bu veriler, LFR fizyopatolojisini açıklamada sadece üst ösefageal sfinkter basıncı değişikliklerinin yeterli olmadığını göstermektedir. LFR, muhtemelen üst ösefageal sfinkter kontrolunu sağlayan kompleks nörofizyolojik mekanizmalardaki bozukluklar sonucunda ortaya çıkmaktadır. Farenkse yükselen asidik içeriğin farenksle daha fazla temasını engelleyen farengo-sfinkterik kontraktil refleks veya larenksle temas eden reflü içeriğinin aspirasyonunu önleyen farengoglottal kapanma refleksi nin afferent sensoriyel yollarında fonksiyon bozuklukları bulunuyor olabilir 2, Mide boşalmasında gecikme: Öğünlerde yüksek hacimli ve yağlı gıda alımı, alkol ve tütün kullanımı, mide çıkışında duedenal ülser, neoplazi veya nörojenik nedenlere bağlı obstrüksiyon mide boşalmasında gecikmeye ve reflüye neden olabilir. 6. Gastrik hipersekresyon: Stres ve alkol alımı, mideden asit ve pepsin sekresyonunu artırarak reflünün olumsuz etkilerini artırıcı rol oynayabilmektedir. Gastro-ösefageal reflü geliştikten sonra semptom ve patolojilerin ortaya çıkmasında ise temel iki mekanizma sorumludur: 1. Gastrik irritanların teması: GÖR'de doku hasarı için primer hedef organ ösefagus olmakla birlikte, gastrik irritanların temas ettiği her organ epiteli hastalıktan etkilenebilir. 2. Refleks nörojenik mekanizmalar: GÖR nedeniyle oluşabildiği bilinen bradikardi, larengospazm ve bronkospazm, muhtemelen ösefagustaki spesifik reseptörlerden kaynaklanan refleks nörojenik mekanizmalar sonucunda ortaya çıkmaktadır. TANI Tipik GÖR semptomları, yani retrosternal yanması ve regürjitasyonu ön planda olan hastalar genellikle gastroenterologlara başvururlar; ancak, retrosternal yanmayı kardiak veya torakal ağrı olarak değerlendiren hastaların ilk müracaatlarını kardiyologlara veya göğüs hastalıkları uzmanlarına yapmaları da mümkündür. Atipik GÖR semptomları 24

4 bulunan hastalar ise, ön planda olan en şiddetli semptomlarına göre, KBB, göğüs hastalıkları, göğüs cerrahisi, çocuk hastalıkları, çocuk cerrahisi ve psikiatri uzmanlarına da başvurabilirler. Larengofarengeal reflüsü bulunan ve genellikle KBB hastalıkları uzmanlarına başvuran hastalarda sıklıkla kronik, tekrarlayan ve LFR için spesifik olmayan semptomlara rastlanır. KBB uzmanlarına başvuran hastaların %5-10 unu LFR ile ilgili semptom ve bulgulara sahip hastalar oluşturmaktadır. LFR semptomları üst solunum ve sindirim sisteminin diğer hastalıklarında da ortaya çıkabildiğinden, tanı için hekimlerin öncelikle semptomların LFR ile ilşkili olabileceği konusunda bilgili ve şüpheci olmaları gerekir. Bilinen bir larenks veya farenks hastalığı anamnezi bulunmayan hastalarda larengofarengeal semptomların varlığı LFR şüphesini doğurmalıdır 33. Tanıya ancak dikkatli bir semptom sorgulamasına, tam KBB muayenesine, laboratuar incelemelerine ve gerektiğinde ampirik reflü tedavisine alınan cevaba ait bilgilerin sentezi sonucunda ulaşılabilir. Semptomlar Larengofarengeal reflü ile ilişkili olabilen larengeal ve farengeal semptomlar tablo 1 de gösterilmiştir. Bu semptomlara sahip hastalarda GÖR e neden olabilecek faktörlerden tütün ve alkol kullanımı, beslenme alışkanlıkları, meslek, sürekli kullanılan ilaçlar ile, tipik GÖR semptomları olan retrosternal yanma ve regürjitasyonun varlığı dikkatle sorgulanmalıdır. Ancak unutulmamalıdır ki, atipik GÖR hastalarında tipik semptomların bulunma olasılığı %50 nin altındadır; yani hastaların çoğunda sorgulandığında bile tipik semptomlar yoktur 18. KBB hastalarında tipik semptomlara rastlanma sıklığı değişik çalışmalarda %20 33, %35 66 ve %43 18 olarak bildirilmiştir. Larengeal semptomlar Farengeal semptomlar Ses kısıklığı Ses yorgunluğu Seste çatallanma Yüksek frekanslı seslerin çıkartılmasında güçlük Kronik veya sık tekrarlayan öksürük Sık boğaz temizleme alışkanlığı Sık balgam çıkarma ihtiyacı Larengospazm atakları Globus farengeus Boğaz ağrısı Yutkunma güçlüğü Odinofaji (ağrılı yutma) Disfaji (yutma güçlüğü) Tablo 1. Larengofarengeal reflü ile ilişkili KBB semptomları Ses bozuklukları, larenks seviyesine olan reflünün sık rastlanan belirtilerindendir 15,18,22,24-27,32,43, En sık rastlanan ses bozukluğu şekli ses kısıklığıdır ve reflü içeriğinin vokal kord mukozasında neden olduğu hasarın derecesine göre ses kısıklığının süre ve şiddeti değişkenlik gösterir. Vokal kord mukozasındaki değişiklikler erken inflamasyon evresinde ise, hastanın şikayeti genellikle sık sık tekrarlayan, hafif dereceli ses kısıklığı olmaktadır. LFR'de henüz ses kısıklığı ortaya çıkmadan gelişen erken belirtiler arasında seste çatallanma ve kırılmalar 17,33 ile, yüksek frekanslı tiz seslerin çıkartılamaması sayılabilir; ancak, bu belirtiler genellikle ses sanatçıları başta olmak üzere daha çok profesyonel ses kullanıcıları tarafından farkedilebilmektedir. Larengo-farengeal reflünün uzun süre farkedilmemesi ve tedavi edilmemesi sonucunda vokal kord mukozasında kalıcı morfolojik değişiklikler meydana gelmesi ile ses kısıklığı sürekli hale gelir ve şiddetlenir. Kronik veya tekrarlayan öksürük ve sık boğaz temizleme alışkanlığı, larengo-farengeal reflünün neden olduğu irritasyon ve refleks mekanizmaların aktive olması sonucunda ortaya çıkar 15,18,23-25,32, Hastalarda ön planda olan semptom, nedeni aydınlatılamayan kuru öksürüktür ve sorulduğunda sık sık boğazı temizleme ve balgam çıkarma ihtiyacı duyduklarını da bildirirler. Öksürük ve boğaz temizleme alışkanlığı vokal kordların birbirlerine şiddetli temasına neden olur ve bu iki patolojik mekanizma bizzat kendileri vokal kord epitelinde inflamasyonu artırıcı etki yaptığından hastaların semptomları giderek şiddetlenmekte ve kalıcı hale gelmektedir. Reflünün alt solunum yollarında neden olabileceği irritrasyona, aspirasyon pnömonisine, astma aktivasyonuna, hatta kronik interstisiyel akciğer hastalığına bağlı olarak kronik öksürük ve nefes darlığı görülebilir 9-11,39,40,42,73. Bir çalışmada post-nazal akıntı ve astmadan sonra, öksürüğün üçüncü en sık nedeninin %21 oranla GÖR olduğu bildirilmiştir; aynı çalışmada GÖR bulunan hastaların %43'ünde hekime başvurma nedeni tek başına öksürüktür 42. Larengospazm atakları, reflü içeriğinin doğrudan solunum sistemi mukozasına temas etmesi, veya ösefagustaki bazı spesifik reseptörlerden kaynaklanan refleks nörojenik mekanizmalar sonucunda ortaya çıkabilir. Hava açlığı ile uykudan uyanma semptomu bulunan hastalarda reflü araştırılmalı ve obstrüktif uyku apnesinden ayırıcı tanısı yapılmalıdır. Globus farengeus, yaklaşık 2000 yıl önce ilk kez Hippocrates tarafından tarif edilmiştir. "Boğazda 25

5 çıkartılmak istenen yabancı bir madde varmış hissi" şeklinde tanımlanan globus şikayeti, KBB hekimlerine yapılan başvuru şikayetlerinin yaklaşık %4'ünü oluşturmaktadır ve nadiren psikojenik nedenlidir. Globus semptomu genellikle ösefajit, ösefagus motilite bozukluğu, krikofarengeal gerginlik veya larengeal yapıların irritasyonuna bağlıdır. Reflü ve globus arasında kuvvetli bir ilişki bulunduğu çeşitli araştırmacılar tarafından gösterilmiştir 18,45,46, Boğaz ağrısı, reflünün non-spesifik belirtilerinden birisidir 22,24-26,67,78. Boğaz ağrısı şikayeti olan hastanın muayenesinde ağrının nedenini izah edebilecek patolojik muayene bulgusuna rastlanmadığı ve belli bir hastalık tanısına ulaşılamadığı durumlarda reflüden şüphelenilmelidir. Odinofaji (yutma sırasında ağrı) ve disfaji (yutma güçlüğü), genellikle primer hipofarenks ve ösefagus hastalıklarının belirtileri olarak kabul edilirler. Bu semptomların varlığında ilk akla gelen malignitenin ve diğer ösefagus hastalıklarının ekarte edilmesinden sonra tanı konamadığı durumlarda reflü akla gelmelidir. Fizik Muayene Larengofarengeal reflü şüphesi uyanan hastalarda larenksin ve hipofarenksin muayenesi indirekt larengoskopi, fiberoptik laringoskopi, rigid larengoskopi, veya videostroboskopi ile yapılabilir. Bütün bu muayene yöntemleri larenks morfolojisi konusunda önemli bilgiler sağlarken, videostroboskopinin henüz yapısal değişiklikler meydana gelmemiş hastalarda vokal foldların vibrasyon fonksiyonlarındaki değişikliklerin tespit edilmesinde diğer değerlendirme yöntemlerine göre avantajı vardır. LFR li hastalarda lareksin muayenesinde en sık rastlanan bulgular Şekil 2 de gösterilmiştir. Şekil 2. Larengofarengeal reflülü hastalarda lareksin muayenesinde en sık rastlanan bulgular: A.posterior larenjit, B.interaritenoid hiperplazi (pakidermi), C.interaritenoid granülom, D.vokal fold epitelinde düzensizlik (kronik non-spesifik larenjit), E.vokal fold aritenoid çıkıntısında kontakt ülser, F.subglottik stenoz. Reflüye bağlı olarak gelişen larenks lezyonlarının terminolojisinde de standartlaşmamış terimler vardır. Aritenoidler üzerindeki ve vokal foldların posterior kısımlarındaki mukozada eritem ve ödem (şekil 2A), ilk olarak posterior larenjit 17,24,25,28,43 veya asit larenjiti 14,79 olarak adlandırılmıştır. Aynı görünüm için reflü larenjiti 16,20-22 ve peptik larenjit 18,79 terimleri de kullanılmıştır. İnteraritenoid bölgedeki mukoza kalınlaşması (şekil 2B) ve granülomlar (şekil 2C) için, histopatolojik olarak mukozada görülen epitel proliferasyonu, parakeratoz ve diskeratoz nedeniyle larengeal pakidermi terimi kullanılmıştır 14 ; bu görünümün bulunduğu hastalar reflü larenjiti açısından araştırılmalıdır. Vokal fold epitelinde düzensizlik ile karakterli kronik non-spesifik larenjitin (şekil 2D) de 26

6 reflüye sekonder gelişmesi mümkündür 26 ; ancak, epiteldeki bu görünüm vokal fold karsinomlarında da olabileceğinden reflü larenjiti tanısından önce malignite mutlaka ekarte edilmelidir. Vokal travma anamnezi bulunmayan hastalarda görülen kontakt ülserlerde (şekil 2E) ve geçmişinde larengeal travma bulunmayan hastalarda görülen subglottik stenozlarda (şekil 2F) da reflüden şüphelenilmelidir. Larengofarengeal reflü ile ilgili semptomları bulunan hastaların larenks muayenelerinin normal olabileceği de unutulmamalıdır. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi nde izlenen 97 hasta üzerinde yapılan bir çalışmada larenks muayenesi normal olan semptomatik hastaların %48 inde LFR bulunduğu ve 24-saatlik ph monitörizasyonu ile ispatlanmış larengofarengeal reflüsü bulunan hastaların %39 unda larenks muayenesinin normal olduğu saptanmıştır 80. Türkiye de çok merkezli ve KBB kliniklerinde 138 hasta üzerinde yapılan başka bir çalışmada bu oranlar sırasıyla %47 ve %30 bulunmuştur 81. Laboratuar Tanı Testleri Gastroösefageal reflü ve LFR tanısına yönelik laboratuar yöntemleri, bunların birbirlerine oranlı sensitivite ve spesifiteleri Tablo 2 de gösterilmiştir. Bu testler arasındaki baryum kontrastlı ösefagografi, asit perfüzyon testi, ösefagoskopi ve ösefagus mukoza biyopsisi doğrudan reflüyü tespit etmeye veya ölçmeye yönelik değil, GÖR ün neden olduğu sekonder ösefajiti tespit etmeye yöneliktir 18. LFR si olan hastaların yaklaşık %65 inde ösefajit ile ilgili tipik reflü semptomlarına rastlanmaz 2,18,66,80 ve yaklaşık %50 sinde de alt uçta ösefajit yoktur 64,70. Bu nedenle, doğrudan LFR yi tespit etmeye yönelik olmayan bu laboratuar yöntemlerinin LFR tanısındaki değeri düşüktür 18. Sensitivite Spesifite Ösefajiti tespit etmeye yönelik tanı testleri Ösefagoskopi Ösefagus mukoza biyopsisi Baryum kontrastlı ösefagografi Asit perfüzyon (Bernstein) testi Reflüyü tespit etmeye ve ölçmeye yönelik tanı testleri Radyoizotopik sintigrafi Standart (kısa süreli) asit reflü testi Uzun süreli ösefageal ph monitörizasyonu Tablo 2. Gastroösefageal reflü ve LFR tanısına yönelik laboratuar tanı yöntemleri Ösefagoskopi ve ösefagus mukoza biyopsisi, tipik reflü semptomları bulunan hastalarda genellikle ilk uygulanan inceleme yöntemidir. Larengeal semptomlarla başvuran hastalarda, bir çalışmada endoskopik görünüme dayanarak hastaların %67 sinde ve başka bir çalışmada mukoza biyopsisine dayanarak hastaların %50 sinde ösefajit tespit edilmiştir 64,70. Diğer bir çalışmada ise, posterior larenjiti bulunan hastaların ancak %13 ünde mikroskopik ösefajit bulunmuştur 25. Ösefajitin tespit edilme oranlarındaki bu geniş değişkenlik, muhtemelen tanıda kullanılan metodolojideki ve kriterlerdeki farklılıklara da bağlıdır. Ösefajiti olan hastalar arasında larenjite %0.1, ses kısıklığına da %0.2 sıklıkta rastlanmıştır 82. Posterior larenjiti olan hastalarda ösefajite sık rastlanmaması ve ösefajiti olan hastalarda da larenjitin çok nadir görülmesi, bu iki ayrı hasta grubundaki reflü fizyopatolojisinde farklı mekanizmaların geçerli olabileceği düşündürmekte ve ösefagoskopinin özellikle LFR hastalarında ilk basamakta tanıya önemli katkıda bulunmadığı sonucunu doğurmaktadır. Baryum kontrastlı ösefagografi, reflü varlığının ve hiatal herninin gösterilebildiği, ösefagus klirensi ile ösefajite bağlı mukoza değişikliklerinin de değerlendirilebildiği, non-invaziv ve maliyeti düşük olan bir tanı yöntemidir. Baryum kontrastlı ösefagografi geçmiş yıllarda hiatal herniyi göstermek için sık olarak kullanılmıştır; ancak, asemptomatik erişkinlerin %40-60'ında hiatal herni bulunduğu ve hernisi olmadığı halde şiddetli reflülü hastalara da sıklıkla rastlandığı için GÖR ile hiatal herni arasındaki ilişki artık önemli kabul edilmemektedir 83,84. Baryum kontrastlı incelemenin sinefloroskopi eşliğinde yapılması da denenmiş, ancak bunun da reflü için 24 saatlik ph monitörizasyonu kadar sensitif olmadığı görülmüştür 85. Asit perfüzyon (Bernstein) testi, 1958'de Bernstein ve Baker tarafından tanımlanmıştır. Asit perfüzyon testi'nde distal ösefagusa yerleştirilen bir nazogastrik sondadan önce 15 dakika süreyle fizyolojik serum, daha sonra 6 ml/dakika hızda semptom oluşana kadar veya 45 dakika süreyle 0.1N HCl infüzyonu yapılmaktadır 86,87. Asit perfüzyon testinin sensitivitesi bazı çalışmalarda %80-95 oranlarına çıkmakla birlikte, spesifitesi düşük bir testtir. Özellikle reflüsü bulunmadığı halde motilite bozukluğu olan hastalarda yanlış pozitif sonuç verebilmektedir. Radyoizotopik sintigrafi, hastanın radyoaktif madde (Tc) içeren fizyolojik serum içmesini takiben abdominal basınç uygulanarak ösefagusa geri kaçışın gamma kamera ile tespit edildiği ve bu oranın GÖR indeksi olarak tanımlandığı non-invaziv bir tanı testidir. Yöntemin sensitivitesinin %70 civarında 27

7 olduğu bildirilmiştir 88 ; ancak, özellikle LFR tanısında yeterli değildir ve sensitivitesi çok düşüktür 89. Standart asit reflü testinde (kısa süreli ösefageal ph ölçümü) mideye bir ph kateteri yerleştirildikten sonra 300 ml 0.1N HCl infüzyonu yapılmakta, daha sonra ph kateteri alt ösefageal sfinkterin 5 cm üzerine kadar çekilerek hastadan reflüyü proveke edecek manevralar (Valsalva, derin inspirasyon, öksürme gibi) yapması istenmektedir. ph'nın 4'ün altına düşmesi reflü için pozitif kabul edilmektedir. Kısa süreli ph ölçümlerinin ortalama sensitivitesi %80, spesifitesi %85 civarındadır 90. Uzun süreli ösefageal ph monitörizasyonu, Miller ve ark. 91 ve Spencer 92 tarafından 1960'lı yıllarda tanımlanmış, daha sonra araştırmalarda ve klinik uygulamalarda yaygın kullanım alanı bulmuştur. Uzun süreli ph monitörizasyonunun diğer bütün tanı testlerine karşı üstünlüğü, reflüyü kantitatif olarak ölçmesidir. ph monitörizasyonu, ösefagusa yerleştirilen kateter, ph monitörü, kişisel bilgisayar ve ph verilerinin değerlendirildiği yazılımdan oluşan bir sistemle gerçekleştirilir. Ösefagusa yerleştirilen kateter üzerinde bulunan okuyuculardan her 3-4 saniyede bir alınan ph değerleri monitör tarafından 24 saat boyunca kaydedilir ve inceleme bittiğinde kişisel bilgisayara aktarılan bu veriler bir yazılım yardımıyla değerlendirilir. Monitörizayon süresi üzerinde yapılan çalışmalarda, sürenin 24 saatin altında olması halinde testin sensitivitesinin düştüğü görülmektedir 93, saatlik ph monitörizasyonunun sensitivitesi %90, spesifitesi %98 civarındadır ve günümüzde en yüksek tanı keskinliğine sahip olması nedeniyle reflü tanısında en iyi test olarak kabul görmektedir 18, ph monitörizasyonunun yanlış pozitif sonuç verme olasılığı düşüktür ve böyle bir sonuç çoğunlukla teknik problemlere bağlıdır. Reflüsü olup da ph monitörizasyonunda patolojik reflü saptanmayan, yani incelemenin yanlış negatif sonuç verdiği hastalar da bulunabilir. Bu hastalarda reflünün intermittan karakterli olabileceği, inceleme gününde hastanın reflüsünün olmayabileceği dikkate alınmalı ve klinik şüphe devam ediyorsa monitörizasyon tekrarlanmalıdır. Monitörizasyonda ph'nın 4.0 değerinin altına düşmesi reflü olarak kabul edilmektedir; bu değerin seçilmesinin nedeni, göğüste yanma şikayetinin ph 4.0'ın altına düştüğü zaman ortaya çıkması ve mide aktivitesinin ph 4.0'ın üzerindeyken minimal düzeyde olduğuna inanılmasıdır. Kulak-Burun-Boğaz hekimine başvuran hastalarda amaç, reflünün larenks ve hipofarenks seviyesine kadar yükselip yükselmediğini araştırmak olduğu için, ph monitörizasyonunda mutlaka iki kanallı kateter kullanılmalıdır 7,18,59. Kateter, transnazal fiberoptik endosopi eşliğinde ösefagusa geçirildikten sonra proksimal kaydedici üzerindeki işaret aritenoidlerin hemen arkasında kaybolduğu anda kateter hastanın burnuna tespit edilir. Böylece, proksimal kaydedicinin üst ösefageal sfinkterin hemen üzerinde kalması sağlanmış olur (şekil 3). Proksimal kanaldan elde edilen kayıtta, distal kanaldaki ph düşüşü ile paralellik gösteren 4.0 ın altına her bir ph düşüşü "larengo-farengeal reflü atağı" olarak kabul edilir. Bu şekildeki kateter yerleştirilmesinde proksimal kaydedicinin yeri her incelemede sabittir; distal kaydediciden alınan verilerin amacı, proksimal kanaldaki ph düşüşünü monitörize etmektir. Böylece, distal kanaldaki ph düşüşünü hemen takibeden gerçek proksimal reflü atakları, sadece proksimal kanalda görülen ph düşüşü şeklindeki artifaktlardan ayırdedilebilmektedir. Şekil 3. İki kanallı ösefageal ph monitörizasyon kateterinin LFR tespitinde yerleştirme şekli Proksimal kanalda patolojik LFR kararının verilmesi için fizyolojik ile patolojik arasındaki sınırın ne olacağı konusunda literatürdeki farklı çalışmalarda farklı kriterler olduğu görülmektedir; bazı laboratuarlar tek, bazıları iki LFR atağını anormal kabul etmekte, bazıları da "ph nın 4.0 ın altında olduğu süre yüzdesi için kendi belirlediği patolojik seviye sınırını kullanmaktadırlar 18,22,24,25. Asemptomatik kişilerde de gün içinde fizyolojik düzeyde reflü olabildiği için, her laboratuarın ölçülen belli bir parametrede nomalin üst sınırını belirlemesi gerekir. Bunun için asemptomatik kişilerde yapılan ph monitörizasyonunda, kullanılacak kriter için [ortalama + (2 x standart sapma)] değeri bulunarak popülasyonun %95'inde beklenen normalin üst sınırı belirlenir. Türkiye de çok merkezli ve KBB kliniklerinde, 25 asemptomatik kontrol grubu üzerinde yapılan çalışmada proksimal kanalda "ph nın 4.0 ın altında olduğu süre yüzdesi için 28

8 hesaplanan patolojik üst sınır %0.1 olarak tespit edilmiştir 81. Daha çok alt ösefageal segmentteki reflüyü tespit etmeye yönelik monitörizasyonlarda, farklı bir kateter yerleştirme yöntemi daha kullanılmaktadır. Bunda distal kaydedicinin yeri alt ösefageal sfinkterin 5 cm üzerinde olacak şekilde kateter sabitlenmekte, kaydedici aralığı 15 cm olan bir kateter kullanıldığında proksimal kaydedici alt ösefageal sfinkterin 20 cm üzerinde ve üst ösefageal sfinkterin biraz altında kalmaktadır. Bu tür kateter yerleştirilmesinde distal kaydediciden alınan verilerin standardize edilmesi mümkünken, KBB hastalarında asıl değerlendirilmesi amaçlanan reflü ataklarının üst öseageal sfinkter proksimaline gerçekten çıktığının gösterilmesi mümkün olmamaktadır 8,22,24,25,34. KBB hastaları için tercih edilen ve proksimal kaydedicinin standart lokalizasyona yerleştirildiği uygulama ile, distal kaydedicinin standart yerleştirildiği uygulama arasında, distal kaydediciden elde edilen ph verileri açısından ihmal edilebilir düzeyde bir fark olduğu bildirilmiştir 98. Distal kanaldan alınan ph verilerinde birçok parametre ölçülebilir: ph nın 4.0 ın altında olduğu süre yüzdesi (ayakta, yatarken ve toplam) reflü ataklarının sayısı, "en uzun reflü atağının süresi", 5 dakikadan uzun süren reflü ataklarının sayısı gibi. Bu parametrelerden ilkinin ("ph nın 4.0 ın altında olduğu süre yüzdesi ) kullanımı, en güvenilir kriter olarak kabul görmüş ve yaygınlaşmıştır 99. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi KBB Anabilim Dalı nda 20 asemptomatik kontrol grubu üzerinde yapılan çalışmaya göre distal kanalda "ph nın 4.0 ın altında olduğu süre yüzdesi için hesaplanan patolojik sınırlar toplam %5.8, ayakta %8.2 ve yatarken %3.0 olarak tespit edilmiştir 80. ph monitörizasyonu ideal olarak hastanın günlük aktivitesini sürdürdüğü iş ve ev ortamlarında yapılmalıdır; hospitalizasyon gereken durumlarda da hastalardan mümkün olduğunca günlük alışkanlıklarına yakın aktivitelerde bulunduları bir inceleme süresi geçirmeleri istenmelidir. Hastalar, incelemeden önceki üç gün içinde alt ösefageal sfinkterde gevşemeye neden olabilecek veya mide asit salgısını değiştirebilecek hiçbir ilacı kullanmamalıdırlar. İnceleme sırasında asidik gazlı meşrubatların, kateter hassasiyetini etkileyebilen çok sıcak ve soğuk içeceklerin alımı kısıtlanmakta, kahve, çay ve süt alımına sadece yemek yeme sırasında veya sonunda izin verilmektedir. Hastalar 24 saatlik inceleme süresince monitör üzerindeki işaretleyicileri kullanarak ve bir günlük formu doldurarak yemek yeme, yatma ve reflüyle ilişkili semptomlarının zamanlarını kaydetmektedirler. İnceleme sonunda ph monitöründeki veriler, veri aktarma arabirimi ile bir kişisel bilgisayara nakledilerek bilgisayar yazılımı yardımıyla değerlendirilmektedir. Refü bulunan bir hastaya ait incelenen monitörizasyon trasesinin bir örneği Şekil 4'da gösterilmiştir. Şekil saatlik iki kanallı ösefageal ph monitörizayon trasesinde, distal kanaldaki ph düşüşü ile paralellik gösteren ph nin 4.0 ın altına düşüğü larengofarengeal reflü atakları Asemptomatik normal popülasyonda nadiren ve en çok 24 saatlik sürenin %0.1 inde görülen LFR atakları, LFR ile uyumlu semptomları olan ve bu semptomlarını açıklayabilecek başka bir larengofarengeal patoloji tespit edilemeyen hastaların %57 sinde saptanmıştır 81. Türkiye de çok merkezli ve KBB kliniklerinde 138 hasta üzerinde yapılan çalışmada 24-saatlik ph monitörizasyonuna göre LFR pozitifliğinin oranı, fizik muayene bulguları normal olan hastalarda %47, çoğunluğunda posterior larenjit bulunan ve fizik muayene bulguları reflü için şüpheli olan hastalarda %62 bulunmuştur 81. Oranlar arasındaki farkın anlamlı olmadığı bu veriler, fizik muayenede LFR ile uyumlu larengoskopik bulguların LFR tanısına her zaman işaret etmediğini, ph monitörizasyonu yapmadan ampirik tanı koymak için fizik muayene bulguları ne olursa olsun, semptomların esas alınması gerektiğini göstermektedir. Aynı çalışmada KBB hekimlerine başvurma nedeni olan semptomların türüne göre LFR saptanma oranları tablo 3 de gösterilmiştir. Bu çalışmadaki fizik muayene bulgularının beirleyici olmadığına dair bulgunun aksine, posteror larenjit bulgusu olan hastalarda LFR saptanma oranının daha yüksek olduğunu bildiren çalışmalar da vardır

9 Semptom LFR % Ses kısıklığı % 39 Kronik irritatif öksürük % 67 Globus farengeus % 57 Boğaz ağrısı / yanma % 68 Tablo 3. KBB hekimlerine başvurma nedeni olan semptomların türüne göre LFR prevalansları ph monitörizasyonunda tespit edilen reflü özelliklerinin tipik GÖR hastaları ile atipik KBB hastaları arasında belirgin değişiklikler gösterdiği öne sürülmüştür. Bu görüşe göre tipik GÖR hastalarında reflü daha çok supin pozisyonda ve gece yatarken, KBB hastalarında ise gündüz ve daha çok hasta ayakta iken olmaktadır. Ayrıca, tipik GÖR hastalarında ösefagus asit klirensi değerleri uzamışken, KBB hastalarında klirensin normal olduğu öne sürülmüş ve bu verilere dayanılarak iki hasta grubunda reflü oluşumunda farklı mekanizmaların sorumlu olabileceği hipotezi ortaya atılmıştır 18,22,32,44. Bu görüşün geçerli olmadığını savunan çalışmalar da vardır 16,100. Aksi görüşteki bu çalışmalara benzer olarak, Ankara üniversitesi Tıp Fakültesi KBB Anabilim Dalı nda toplam 139 hasta üzerinde yapılan bir araştırmada tipik ve atipik semptomlu hastalar arasında reflü özellikleri ve klirens değerleri karşılaştırılmış ve aralarında anlamlı hiç bir farklılık saptanmamıştır 101. Bu çalışmadan elde edilen veriler reflü ataklarının süre ve sayısının, klirens değerlerinin, ve pozisyonel değişikliklerin hastalardaki semptom farklılığını açıklamakta yeterli olmadığını göstermektedir. Reflü tanısındaki seçeneklerden birisi de ampirik deneme tedavisine alınan cevabı değerlendirmektir. Ancak, ampirik tedavide tanıya ulaşma yönteminin yanlış pozitif ve yanlış negatif sonuçlarının da olabileceği unutulmamalıdır 23. ph monitörizasyonu olanağı bulunmuyorsa, klinik olarak LFR den şüphelenilen hastalarda çift doz proton pompa inhibitörü ile tedaviye başlanmalıdır (bkz. Tedavi). Bu yaklaşıma ait tanı ve tedavi algoritması şekil 6 da gösterilmiştir. Tedavinin birinci ayında hastaların semptomatik cevabı kontrol edilmeli, ampirik tedaviye cevap alınmayan hastalarda semptomlardan sorumlu olabilecek diğer etyolojik edenler bir kez daha araştırılmalı,. başka bir neden bulunamıyorsa deneme tedavisine süresi üç aydan kısa olmamak üzere devam edilmelidir. Bir aylık tedavi ile hastaların ancak üçte birinde tam semptomatik düzelme olurken, bu oran üç aylık tedavi ile üçte ikiye çıkmaktadır 80,28. Üç aylık ampirik tedaviye semptomatik cevap alınmayan hastalar ph monitörizasyonu ile reflü varlığının ve şiddetinin belirlenmesi, ösefagogastroduedenoskopi ile Barret ösefagusu ve malignitenin ekarte edilmesi, ve gerekiyorsa ösefageal motilite çalışması yapılması için reflü ve incelemeleri konusunda deneyimli bir gastro-enterolog tarafından değerlendirilmelidir. Şekil 6. Larengofarengeal semptomlar ile başvuran hastalarda LFR için tanı ve tedavi algoritması Şekil 5. Üstteki trasede reflü ataklarının çoğu sarıyla işaretli supin pozisyonlarda, alttaki trasede ise, reflü atakları hasta ayaktayken ortaya çıkmıştır TEDAVİ Reflü tedavisinde üç seçenek vardır: yaşam tarzında ve günlük alışkanlıklarda yapılan sosyal düzenlemeler, 15,18,21,23,26,28,43 asit supresyon tedavisi 15,18,20,21,23,28,33 ve cerrahi tedavi 15,18,21,28,43,102. Anti-reflü bariyer fonksiyonlarını bozduğu bilinen günlük alışkanlık ve yaşam koşullarının ortadan kaldırılması veya düzenlenmesi, bütün hastaların 30

10 tedavinin her aşamasında almaları gereken önlemlerdir. Yağlı diyetin alt ösefageal sfinkter basıncında düşüşe ve mide boşalmasında gecikmeye, protein alımının ise bunun aksine alt ösefageal sfinkter basıncında artışa neden olduğu için yağdan fakir, proteinden zengin gıda tercih edilmeli 18, ve çikolata, mint, gazlı meşrubatlar, kafein ve alkol alımı kısıtlanmalıdır 18. Hastalar öğünlerde fazla yememeli ve yatmadan önceki 3 saat içinde gıda alımından kaçınmalıdırlar 106. Varsa tütün kullanımı sona erdirilmeli 107, dar giysilerden kaçınılmalı, kilo fazlası olan kişiler zayıflamalı, uyurken yatak başı cm yükseltilmelidir 18,108,109. Posterior larenjiti olan hastalarda sadece sosyal düzenlemeler ile hastaların %51 inde larengeal semptomların ve inflamasyonun hafiflediği gösterilmiştir 15. Reflünün farmakolojik tedavisinde antiasitler, aljinik asit, H 2 reseptör blokörleri, proton pompa inhibitörleri ve prokinetik ajanlar kullanılmıştır. Anti-asitler ve aljinik asit, asit nötralizasyonu sağlayarak hafif dereceli GÖR semptomları olan hastalarda yararlı olabilmektedir 110,111 ancak, LFR deki tedavi etkinlikleri kanıtlanmamıştır. H 2 reseptör blokörleri (cimetidine, ranitidine, famotidine), H 2 reseptörler seviyesinde histaminin pariyetal hücre stimülasyonunu selektif olarak inhibe ederek gastrin, kolinerjik uyarım ve gıda alımı ile olan mide asit sekresyonunu azaltırlar ancak, diğer hidrojen iyonu yapım yollarına etkili olmadıklarından total asit supresyonu sağlamazlar 112. Klinik çalışmalarda H 2 reseptör blokörlerinin şiddetli reflü ösefajit bulunan olgularda yeterli tedavi etkinliğine sahip olmadıkları ve nüks oranının yüksek olduğu bildirilmiştir Reflüye bağlı kronik larenjiti olan hastalarda da H 2 reseptör blokörleri ile hastaların ancak %54 ünde semptomatik cevap elde edilmiş, tedavinin kesilmesini takiben %92 nüks bildirilmiştir 15. Proton pompasını inhibe ederek midede asit supresyonu sağlayan ajanlar olan proton pompa inhibitörleri (PPI), günümüzde reflünün farmakolojik tedavisinde en etkin olan ilaçlardır. Omeprazole ve lansoprazole, üzerinde klinik çalışmaların en fazla yapıldığı PPI ajanlardır. PPI ların LFR hastalarında hem plasebo kontrollara, hem de H 2 reseptör blokörlerine göre daha yüksek tedavi başarısına sahip oldukları ve H 2 reseptör blokörleriyle tedavi cevabı alınamayan hastalarda da semptomlarda düzelme sağladıkları gösterilmiştir 15,43,116. LFR de tedavi süresi çift doz PPI (2x30 mg lansoprazole veya 2x20 mg omeprazole) ile 3 aydan kısa olmamalı ve bunu takibeden 3 ayda da standart dozda (1x30 mg lansoprazole veya 1x20 mg omeprazole) idame tedaviye devam edilmelidir. Farmakolojik tedaviden yarar görmeyen, tedavi kesildikten sonra semptom ve bulgularında sık nüksler görülen, şiddetli reflüye bağlı üst solunum sistemi komplikasyonları (subglottik stenoz, epitelial displazi gibi) bulunan hastalarda anti-reflü cerrahi tedavi endikasyonu vardır 2,15,18,102. Cerrahi tedavi ile farmakolojik tedaviye cevap alınamayan hastalarda %75 ve üzerinde başarı elde edilmektedir 15,102. Günümüzde cerrahi tedavide fundoplikasyon operasyonları (Nissen veya Toupe) laparoskopik olarak da uygulanabilmekte ve hastalar kısa sürede günlük sosyal aktivitelerine geri dönebilmektedirler. KAYNAKLAR 1. Bain WM, Harrington JW, Thomas LE, Schaefer SD: Head and neck manifestations of gastroesophageal reflux. Laryngoscope 1983; 93: (PMID : ) 2. Ulualp SO, Toohill RJ: Larngopharyngeal reflux: state of the art diagnosis and treatment. Otolaryngol Clin North Am 2000; 33: (PMID : ) 3. Silva MA, Damante JH, Stipp AC, Tolentino MM, Carlotto PR, Fleury RN. Gastroesophageal reflux disease: New oral findings. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2001, 91: (PMID : ) 4. Bartlett DW, Evans DF, Smith BG: The relationship between gastro-oesophageal reflux disease and dental erosion. J Oral Rehabil 1996; 23: (PMID : ) 5. Gudmundsson K, Kristleifsson G, Theodors A, Holbrook WP: Tooth erosion, gastroesophageal reflux, and salivary buffer capacity. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 1995; 79: (PMID : ) 6. Barbero GJ: Gastroesophageal reflux and upper airway disease: Otolaryngol Clin North Am 1996; 29: (PMID : ) 7. DiBaise JK, Huerter J, Eamonn MMQ: Gastroesophageal reflux disease and chronic sinusitis: A new association? (abstract). Gastroenterology 1998; 114:G Ulualp SO, Toohill RJ, Hoffmann R, Shaker R: Possible relationship of gastroesophagopharyngeal reflux with pathogenesis of chronic sinusitis. Am J Rhinol 1999; 13: (PMID : ) 9. Demir E, Tanaç R, Yüksel H: Astma bronşialede efor, aspirin duyarlılığı, gastro-özofajiyal reflü ve sinüzitis birlikteliği. Ege Tıp Dergisi 1994; 33: Goodall RJ, Earis JE, Cooper DN, Bernstein A, Temple JG: Relationship between asthma and gastrooesophageal reflux. Thorax 1981; 36: (PMID : ) 11. Iverson LIG, May IA, Samson PC: Pulmonary complications in benign esophageal disease. Am J Surg 1973; 126: (PMID : ) 12. Leape LL, Holder TM, Ashcraft KW: Respiratory arrest in infants secondary to gastroesophageal reflux. Pediatrics 1997; 60: (PMID :600609) 13. Chodosh PL: Gastro-esophago-pharyngeal reflux. Laryngoscope 1977; 87: (PMID :895305) 31

11 14. Delahunty JE: Acid laryngitis. J Laryngol Otol 1972; 86: (PMID : ) 15. Hanson DG, Kamel PL, Kahrilas PJ: Outcomes of antireflux therapy for the treatment of chronic laryngitis. Ann Otol Rhinol Laryngol 1995; 104: (PMID : ) 16. Jacob P, Kahrilas PJ: Proximal esophageal ph-metry in patients with reflux laryngitis. Gastroenterology 1995; 100: (PMID : ) 17. Kambic V, Radsel Z: Acid posterior laryngitis, aetiology, histology, diagnosis and treatment. J Laryngol Otol 1984; 98: (PMID : ) 18. Koufman JA: The otolaryngologic manifestations of gastroesophageal reflux disease (GERD): A clinical investigation of 225 patients using ambulatory 24-hour ph momtoring and an experimental investigation of the role of acid and pepsin in the development of laryngeal injury,. Laryngoscope 1991; 101(suppl 53):1-64. (PMID : ) 19. Koyuncu M, Aytuğ N, Akdurucak O, Dönder E: Larenks patolojileri oluşmasında özefagus disfonksiyonunun yeri. Fırat Üniversitesi Dergisi 1990; 4: Metz DC, Childs ML, Ruix C, Weinstein GS: Pilot study of the oral omeprazole test for reflux laryngitis. Otolaryngol Head Neck Surg 1997; 116: (PMID : ) 21. Sataloff RT, Spiegel JR, Hawkshaw M, Rosen DC: Gastroesophageal reflux laryngitis. ENT Journal 1993; 72: (PMID : ) 22. Shaker R, Milbrath M, Ren J, Toohill R, Hogan WJ, Li Q, Hofmann CL: Esophagopharyngeal distribution of refluxed gastric acid in patients with reflux laryngitis. Gastroenterology 1995; 109: (PMID : ) 23. Shaw GY, Searl JP, Young JL, Miner PB: Subjective, laryngoscopic and acoustic measurements of laryngeal reflux before and after treatment with omeprazole. J Voice 1996; 10: (PMID : ) 24. Ulualp SO, Toohill RI, Shaker R: Pharyngeal acid rellux events in patients with single and multiple otolaryngologic disorders. Otolaryngol Head Neck Surg 1999; 121: (PMID : ) 25. Ulualp SO, Toohill RJ, Hofimann R, Shaker R: Pharyngeal ph monitoring in patients with posterior laryngitis. Otolaryngol Head Neck Surg 1999; 120: (PMID : ) 26. Ward PH, Berci G: Observations on the pathogenesis of chronic nonspecific pharyngitis and laryngitis. Laryngoscope 1982; 92: (PMID : ) 27. Wiener GJ, Koufman JA, Wu WC, Cooper JB, Richter JE, Castell DO: Chronic hoarseness secondary to gastroesophageal reflux disease: documentation with 24-h ambulatory ph monitoring. Am J Gastroenterol 1989; 84: (PMID : ) 28. Wo JM, Grist WJ, Gussack G, Delgaudio JM, Waring JP: Empiric trial of high-dose omeprazole in patients with posterior laryngitis: a prospective study. Am J Gastroenterol 1997; 92: (PMID : ) 29. Cherry J, Margulies SI: Contact ulcer of the larynx. Laryngoscope 1968; 78: (PMID : ) 30. Goldberg M, Noyek AM, Pritzker KPH: Laryngeal granuloma secondary to gastroesophageal reflux. J Otolaryngol 1978; 7: (PMID :691085) 31. Miko TL: Peptic (contact ulcer) granuloma of the larynx. J Clin Pathol 1989; 42: (PMID : ) 32. Olson NR: Laryngopharyngeal manifestations of gastroesophageal reflux disease. Otolaryngol Clin North Am 1991; 24: (PMID : ) 33. Toohill RJ, Kulin JC: Role of refluxed acid in pathogenesis of larygeal disorders. Am J Med 1997; 103:100S-106S. (PMID : ) 34. Kuhn I, Toohill RJ, Ulualp SO, Kulpa J, Hofmann C, Arndorfer R, Shaker R: Pharyngeal acid reflux events in patients with vocal cord nodules. Laryngoscope 1998; 108: (PMID : ) 35. Jindal JR, Milbrath MM, Shaker R, Hogan WJ, Toohill RJ: Gastroesophageal reflux disease as a likely cause of idiopathic subglottic stenosis. Ann Otol Rhinol Laryngol 1994; 103: (PMID : ) 36. Little FB, Koufman JA, Kohut RI, Marshall RB: Effect of gastric acid on the pathogenesis of subglottic stenosis. Ann Otol Rhinol Laryngol 1985; 94(5 Pt 1): (PMID : ) 37. Toohill RJ, Ulualp SO, Shaker R: Evaluation of gastroesophageal reflux in patients with laryngotracheal stenosis. Ann Otol Rhinol Laryngol 1998; 107: (PMID : ) 38. Loughlin CJ, Koufman JA: Paroxysmal laryngospasm secondary to gastroesophageal reflux. Laryngoscope 196, 106: (PMID : ) 39. Carney IK, Gibson PG, Murree-Allen K, Saltos N, Olson LG, Hensley MJ: A systematic evaluation of mechanisms in chronic cough. Am J Respir Crit Care Med 1997; 156: (PMID : ) 40. Irwin RS, Corrao WM, Pratter MR: Chronic persistent cough in the adult: the spectrum and frequency of causes and successful outcome of specific therapy. Am Rev Respir Dis 1981; 123: (PMID : ) 41. Irwin RS, French CL, Curley FJ, Zawacki JK, Bennett FM: Chronic cough due to gastroesophageal reflux. Chest 1993; 104: (PMID : ) 42. Irwin RS, French CL: Chronic cough. Am Rev Respir Dis 1990; 14: (PMID : ) 43. Kamel PL, Hanson D, Kahrilas PJ: Omeprazole for the treatment of posterior laryngitis. Am J Med 1994; 96: (PMID : ) 44. Koufman J, Sataloff RT, Toohill R: Laryngopharyngeal reflux: consensus conference report. J Voice 1996; 10: (PMID : ) 45. Hallewell JD, Cole TB: Isolated head and neck symptoms due to hiatus hernia. Arch Otolaryngol 1970; 92: (PMID : ) 46. Hill J, Stuart RC, Fung HK, Ng EK, Cheung FM, Chung CS, van Hasselt CA: Gastroesophageal reilux, motility disorders and psychological profiles in the etiology of globus pharyngis. Laryngoscope 1997; 107: (PMID : ) 47. Freije JE, Beatty TW, Campbell BH, Woodson BT, Schultz CJ, Toohill RJ: Carcinoma of the larynx in patients with gastroesophageal reflux, Am J Otolaryngol 1996; 17: (PMID : ) 48. Morrison MD: Is chronic gastroesophageal reflux a causative factor in glottic carcinoma? Otolaryngol Head Neck Surg 1988; 99: (PMID : ) 49. Ward PH, Hanson DG: Reflux as an etiological factor of carcinoma of the laryngopharynx. Laryngoscope 1988; 98: (PMID : ) 32

12 50. Öktem F, Toprak M, Ada M, Öztürk Ö: Larenks kanseri etyolojisinde laringofaringeal reflünün yeri. Türk ORL Arşivi 2000; 38: Price IC, Jansen CJ, Johns ME: Esophageal reflux and secondary malignant neoplasia at laryngoesophagectomy. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 1990; 116: (PMID : ) 52. Ludemann IP, Manoukian J, Shaw K, Bernard C, Davis M, al-jubab A: Effects of stimulated gastroesophageal reflux on the untraumatized rabbit larynx. J Otolaryngol 1998; 27: (PMID : ) 53. Sant'ambrogio EB, Sant'ambrogio G, Chung K: Effects of HCl-pepsin laryngeal instillations on upper airway patencymaintaining mechanisms. J Appl Physiol 1998; 84: (PMID : ) 54. Wetmore RF: Effects of acid on the larynx of the maturing rabbit and their possible significance to the sudden infant death syndrome. Laryngoscope 1993; 103: (PMID : ) 55. Koufman JA, Panetti M, Doellgast GJ: Clinical implications of active human pepsin in airway secretions (abstract). Otolaryngol Head Neck Surg 1998; 119:p Dodds WJ, Dent J, Hogan WJ, Helm JF, Hauser R, Patel GK, Egide MS: Mechanisms of gastroesophageal reflux in patients with reflux esophagitis. N Engl J Med 1982; 307: (PMID : ) 57. Behar J, Biancani P, Sheahan DG: Evaluation of esophageal tests in the diagnosis of reflux esophagitis. Gastroenterology 1976; 71:9-15. (PMID : 6361) 58. Katzka DA, Sidhu M, Castell DO: Hypertensive lower esophageal sphincter pressures and gastroesophageal reflux: an apparent paradox that is not unusual. Am J Gastroenterol 1995; 90: (PMID : ) 59. Dent J, Dodds WJ, Friedman RH, Sekiguchi T, Hogan WJ, Arndorfer RC, Petrie DJ: Mechanism of gastroesophageal reflux in recumbent asymptomatic human subjects. J Clin Invest 1980; 65: (PMID : ) 60. Hanks JB, Fisher SR, Meyers WC, Christian KC, Postlethwait RW, Jones RS: Effect of total laryngectomy on esophageal motility. Ann Otol Rhinol Laryngol 1981; 90: (PMID : ) 61. Ulualp S, Toohill R, Shaker R: Secondary esophageal peristalsis is preserved in patients with posterior laryngitis (abstract). Gastroenterology 1998; 114:G Kahrilas PJ: Upper esophageal sphincter function during antegrade and retrograde transit. Am J Med 1997, 103:56S- 60S. (PMID : ) 63. Kahrilas PJ, Dodds WJ, Dent J, Haeberle B, Hogan WJ, Arndorfer RC: Effect of sleep, spontaneous gastroesophageal reflux, and a meal on upper esophageal sphincter pressure in normal human volunteers. Gastroenterology 1987; 92: (PMID : ) 64. Ulualp SO, Toohill RJ, Kern M, Shaker R: Pharyngo-UES contractile reflex in patients with posterior laryngitis. Laryngoscope 1998; 108: (PMID : ) 65. Vakil NB, Kahrilas PJ, Dodds WJ, Vanagunas A: Absence of an upper esophageal sphincter response to acid retlux. Am J Gastroenterol 1989; 84: (PMID : ) 66. Yorulmaz İ, Küçük B, Palabıyıkoğlu M: Gastro-özefageal reflünin kulak burun boğaz ile ilgili belirti ve bulguları. Güncel Gastroenteroloji 1998; 2: Cherry J, Siegel CI, Margulies SI, Donner M: Pharyngeal localization of gastroesophageal reflux. Ann Otol Rhinol Laryngol 1970; 79: (PMID : ) 68. Katırcıoğlu S, Rafeyan M, Sunay T, Çölhan İ, Karatay MC, Saraçaydın A: Gastroözefageal reflüde larenks ve farenks semptomlarının araştırılması. Türk Otolarengoloji Arşivi 1992; 30: Katz PO: Ambulatory esophageal and hypopharyngeal ph monitoring in patients with hoarseness. Am J Gastroenterol 1990; 85: (PMID : ) 70. McNally PR, Maydonovitch CL, Prosek RA, Collette RP, Wong RK: Evaluation of gastroesophageal reflux as a cause of idiopathic hoarseness. Dig Dis Sci 1989; 34: (PMID : ) 71. Yorulmaz İ: Atipik gastro-özefageal reflü semptomları bulunan hastalarda 24-saatlik özefageal ph monitörizasyonunda reflü insidansı ve özellikleri. Kulak Burun Boğaz ve Baş Boyun Cerrahisi Dergisi 1997; 5: Young JL, Shaw GY, Searl JP, Miner PB Jr: Laryngeal manifestations of gastroesophageal reflux disease: endoscopic appearance and management. Gastrointest Endosc 1996; 43: (PMID : ) 73. Belsey R: The pulmonary complications of oesophageal disease. Br J Dis Chest 1960; 54: Delahunty JE, Ardran G: Globus hystericus A manifestation of reflux oesophagitis? J Laryngol Otol 1970; 84: (PMID : ) 75. Malcomson KG: Globus hystericus vel pharyngis (a reconnaissance of proximal vagal modalities). J Laryngol Otol 1968; 82: (PMID : ) 76. Timon C, O Dwyer T, Cagney D, Walsh M: Globus pharyngeaus: long term follow-up and prognostic factors. Ann Otol Rhinol Laryngol 1991; 100(5 Pt 1): (PMID : ) 77. Woo P, Noordzij P, Ross JA: Association of esoghageal reflux and globus symptom: comparison of laryngoscopy and 24-hour ph manometry. Otolaryngol Head Neck Surg 1996; 115: (PMID : ) 78. Ossakow SJ, Ella G, Colturi T, Bogdasarian R, Nostrant TT: Esophageal reflux and dysmotility as the basis for persistent cervical symptoms. Ann Otol Rhinol Laryngol 1987; 96: (PMID : ) 79. Wilson JA, White A, von Haacke NP, Maran AG, Heading RC, Pryde A, Piris J: Gastroesophageal reflux and posterior laryngitis. Ann Otol Rhinol Laryngol 1989; 98: (PMID : ) 80. Yorulmaz İ: Larengofarengeal reflü. XVII. Ulusal Gastroenteroloji Kongresi, 3-8 Ekim 2000, Antalya'da sunulmuştur (yayınlanmamış veri) 81. Yorulmaz İ, Bor S, Kirazlı T, Bilgen C, Süoğlu Y, Köybaşıoğlu A, Güneri A, İkiz AÖ, Öz F: Larengofarengeal reflü. XXVI.Ulusal Otorinolarengoloji ve Baş-Boyun Cerrahisi Kongresi, LFR statellit sempozyumunda sunulmuştur; Eylül 2001, Antalya (yayınlanmamış veri) 82. El-serag HB, Sonnenberg: Comorbid occurrence of laryngeal or pulmonary disease with esophagitis in United States military veterans. Gastroenterology 1997; 113: (PMID : ) 33

13 83. Berstad A, Weberg R, Froyshov Larsen I, Hoel B, Hauer- Jensen M: Relationship of hiatus hernia to reflux oesophagitis. A prospective study of coincidence, using endoscopy. Scand J Gastroenterol 1986; 21: (PMID : ) 84. Castell DO, Wu WC, Ott DJ: Gastroesophageal reflux disease. Pathogenesis, diagnosis, therapy. Mount Kisco: Futura Publishing Co, 1985: Ott DJ, Gelfand DW, Wu WC: Reflux esophagitis: radiographic and endoscopic correlation Radiology 1979; 130: (PMID : ) 86. Bernstein LM, Baker LA: A clinical test for esophagitis. Gastroenterology 1958; 34: Gülşen M, Dağalp K, Gürbüz AK, Karaeren N, Uygurer C, Bağcı S, Alper A: Gastroözofajial reflü hastalığı (GÖRH) düşünülen kişilerde Bernstein testi ile endoskopik ve histopatolojik inceleme sonuçlarının karşılaştırılması. Gastroenteroloji 1994; 5: Ott DJ, Cowan RJ, Gelfand DW: The role of diagnostic imaging in evaluating gastroesophageal reflux disease. Postgrad Radiol 1986; 6: Kuriloff DB, Chodosh P, Goldfarb R, Ongseng F: Detection of gastroesophageal reflux in the head and neck: the role of scintigraphy. Ann Otol Rhinol Laryngol 1989; 98:7480. (PMID : ) 90. Jamieson GG, Duranceau A: Gastroesophageal reflux. Philadelphia: WB Saunders Co, 1988: Miller FA, DoVale J, Gunther T: Utilization of inlying ph probe for evaluation of acid-peptic daithesis. Arch Surg 1964; 89: Spencer J: Prolonged ph recording in the study of gastrooesophageal reflux. Br J Surg 1969; 56: (PMID : ) 93. Bianchi Porro G, Pace F.: Comparison of three methods of intraesophageal ph recordings in the diagnosis of gastroesophageal reflux. Scand J Gastroenterol 1988; 23: (PMID : ) 94. Boesby S: Gastro-oesophageal acid reflux and sphincter pressure in normal human subjects. Scand J Gastroenterol 1975; 10: (PMID : ) 95. Fuchs KH, DeMeester TR, Albertucci M: Specifity and sensitivity of objective diagnosis of gastroesophageal reflux disease. Surgery 1987; 102: (PMID : ) 96. Mattioli S, Pilotti V, Spangaro M, Grigioni WF, Zannoli R, Felice V, Conci A, Gozzetti G: Reliability of 24-hour home esophageal ph monitoring in diagnosis of gastroesophageal reflux. Dig Dis Sci 1989; 34: (PMID : ) 97. Ward BW, Wu WC, Richter JE, Lui KW, Castell DO: Ambulatory 24 hour esophageal ph monitoring. Technology searching for a clinical application. J Clin Gastroenterol 1986; 8: (PMID : ) 98. Singh P, Taylor RH, Colin-Jones DG. Simultaneous two level oesophageal ph monitoring in healthy controls and patients with oesophagitis: comparison between two positions. Gut 1994; 35: (PMID : ) 99. Kahrilas PJ, Quigley EMM: Clinical esophageal ph recording: A technical review for practice guideline development Gastroenterology 1996; 110: (PMID : ) 100. DiBaise JK, Lof J, Quigley EMM. Can symptoms predict esophageal motor function or acid exposure in gastroesophageal reflux disease? J Clin Gastroenterol 2001; 32: (PMID : ) 101. Yorulmaz İ, Özlügedik S, Küçük B: Gastroesophageal reflux disease: symptoms vs ph monitorization results. Annual Meeting of American Academy of Otolaryngology- Head & Neck Surgery toplantısında sunulmuştur; 9-12 Eylül 2001, Denver, Colorado, A.B.D. (yayınlanmamış veri) 102. Deveney CW, Benner K, Cohen J: Gastroesophageal reflux and laryngeal disease. Arch Surg 1993; 128: (PMID : ) 103. Becker DJ, Sinclair J, Castell DO, Wu WC: A comparison of high and low fat meals on postprandial esophageal acid exposure. Am J Gastroenterol 1989; 84: (PMID : ) 104. Nebel OT, Castell DO: Lower esophageal sphincter pressure changes after food ingestion. Gastroenterology 1972; 63: (PMID : ) 105. Richter JE, Castell DO: Drugs, foods, and other substances in the cause and treatment of reflux esophagitis. Med Clin North Am 1981; 65: (PMID : ) 106. DeMeester TR, Johnson LF, Joseph GJ, Toscano MS, Hall AW, Skinner DB: Patterns of gastroesophageal reflux in health and disease. Ann Surg 1976; 184: (PMID : 13747) 107. Waring JF, Eastwood TF, Austin JM, Sanowski RA: The immediate effects of cessation of cigarette smoking on gastroesophageal reflux. Am J Gastroenterol 1989; 84: (PMID : ) 108. Johnson LF, Demeester TR: Evaluation of elevation of the head of the bed, bethanecol, and antacid form tablets on gastroesophageal reflux. Dig Dis Sci 1981; 26: (PMID : ) 109. Stanciu C, Bennett JR: Effects of posture on gastroesophageal reflux. Digestion 1977; 15: (PMID : 14044) 110. Graham DY, Lanza F, Dorsch ER: Symptomatic reflux esophagitis: A double-blind controlled comparison of antacids and alginate. Current Therapeutic Research, Clinical and Experimental 1977; 22: Stanciu C, Bennett JR: Alginate/antacid in the reduction of gastrosophageal reflux. Lancet 1974; 26: (PMID : ) 112. Nebel OT, Fornes MF, Castell DO: Symptomatic gastroesophageal reflux: incidence and precipitating factors. Am J Dig Dis 1976; 21: (PMID : ) 113. Koelz HR, Birchler R, Bretholz A, Bron B, Capitaine Y, Delmore G, Fehr HF, Fumagalli I, Gehrig J, Gonvers JJ: Healing and relapse of reflux esophagitis during treatment with ranitidine. Gastroenterology 1986; 91: (PMID : ) 114. Johansson KE, Tibbling L.: Maintenance treatment with ranitidine compared with fundoplication in gastroesophageal reflux disease. Scand J Gastroenterol 1986; 21: (PMID : ) 115. Vantrappen G, Rutgeerts L, Schurmans P, Coenegrachts JL: Omeprazole (40 mg) is superior to ranitidine in short-term treatment of ulcerative reflux esophagitis. Dig Dis Sci 1988; 33: (PMID : ) 116. El-Serag HB, Lee P, Buchner A, Inadomi JM, Gavin M, McCarthy DM: Lansoprazole treatment of patients with chronic idiopathic laryngitis: a placebo-controlled trial.. Am J Gastroenterol 2001; 96: (PMID : ) 34