İçindekiler... VII. Kısaltmalar... XVII AB ÇEVRE İDARE STANDARDI BAĞLAMINDA GENEL GÖZLEMLER. 1- Tanım, Kavram, Konu ve Değerlendirme...

Transkript

1 İçindekiler... VII Kısaltmalar... XVII I. KISIM AB ÇEVRE İDARE STANDARDI BAĞLAMINDA GENEL GÖZLEMLER ve AB ÜYESİ Alman Çevre Hukuku ÖRNEĞİ BÖLÜM I ÇEVRE SORUNLARININ ÇÖZÜM BİLİMİ ÇEVREBİLİM 1- Tanım, Kavram, Konu ve Değerlendirme... 1 (1) Çevrebilim nedir?... 1 (2) Avrupa ölçeğinde ÇEVRE kavramına bakma... 3 (3) İRDELEME: ÇEVRE ne anlama gelmektedir?... 6 (4) Çevre-toplum ve çevre-insan ilişkileri, hangi parametreleri içermektedir?... 7 (5) Çevre sorunları hangi çevresel değerlerden çıkmaktadır?... 8 (6) Çevre Ekonomisi hangi önemli çevresel konuları içerir?... 9 (7) Mevzuat Çevre için ne diyor? Çevre Kavramına İlişkin Değerlendirmeleri Sürdürme Ekosistem ve "Sürdürülebilir Kalkınma (Sürdürülebilir Sürekli Kalkınma) Düzlemini Oluşturabilme...16 (1) Teknik ayrımlar ve ekolojik Çevre Biyolojik çeşitlilik, habitat, besin zinciri...16 (2) Özetle Ekolojinin Ekonomi ve Hukuk dallarıyla ilişkisinin "sürdürülebilir kalkınma düzlemini üretmesi...21 (3) Ekonomik büyümeye paralel olarak iklim risklerinin azaltılması...25 (4) HES ve RES bağlamında ÇEVRE KORUMASI...28

2 (a) Hidro Elektrik Santralleri (HES)...28 (1) Birkaç söz...28 (2) HES ve RES...32 (a) Hidro Elektrik Santralleri (HES)...32 (b) HES pratiklerinden değerlendirmeler...33 (c) HES lerin ormanlara etkileri var mıdır?...36 (d) Rüzgar enerjisi ya da RES nedir?...38 viii BÖLÜM II AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE POLİTİKASININ SİMGELEDİĞİ ÇEVRE İDARESİ STANDARDI GÖZLEMLERİ ALMAN ÇEVRE HUKUKU ÖRNEĞİ A. AB ÇEVRE POLİTİKASININ SİMGELEDİĞİ ÇEVRE İDARESİ STANDARDI GÖZLEMLERİ...40 a)önce Avrupa Hukuku kavramını irdeleme Dar Anlamda Avrupa Hukuku...40 b)avrupa Konseyi ve yeni örgütlenme gelişimleri Geniş Anlamda Avrupa Hukuku...41 c)ve Avrupa Hukukunda Çevre Kavramı...43 d)avrupa Birliği Çevre Politikalarının değerlendirilmesi üzerine Birlik Çevre İçin ne yapmak istiyor? Neyi Amaçlamakta?...48 e)topluluk Çevre Politikalarının Ürettiği İlkeler...50 f)avrupa Topluluğunun Kirlenmeye ve zararlı maddelere karşı mücadele etme kapsamına giren faaliyetleri nelerdir?...52 g)yetki bazında bir değerlendirme...53 B. Alman Çevre Hukuku ÖRNEĞİ... 57

3 I. GİRİŞ...57 II.ÇEVRE HUKUKUNUN KAYNAKLARI Genel Çevre Hukuku Özel Çevre Hukuku Çevre Ceza Hukuku Avrupa Çevre Hukuku ÇEVRE Devletler Genel Hukuku...61 (1) Atmosfer ve havanın korunması...62 (2) Denizlerin ve iç suların korunması...63 (3) Hayvan ve bitkilerin korunması...63 (4) Tehlikeli, özellikle radyoaktif maddelerden korunma...64 III.ALMAN ANAYASASINDA ÇEVREYİ KORUMA NORMU Çevreyi Koruma ve Temel Haklar GG Yetki Düzenlemesi ve Çevreyi Koruma Alman Anayasasında Çevreyi Korumanın Yeniden değerlendirilmesi...74 IV.ÇEVRE HUKUKUNUN İLKELERİ Zarara Yol Açma İlkesi Ortak yükümlülük ilkesi Özen gösterme ilkesi İşbirliği ilkesi...77 ix V. ÇEVRE HUKUKU ENSTRÜMANLARI Hukuki Denetim Düzeni...81 (1) İzinsiz faaliyet gösterme niyeti...81 (2) Ruhsatname -izin/ruhsat- Alma Yükümlülüğünde "niyet

4 unsuru Çevresel Mali Yükümlülükler...87 (a) Çevresel Mali Yükümlülüklerin hukuki biçimleri...90 (aa) Vergiler...90 (bb) Ücret-resim-harç gibi mali yükümlülükler ve katılma payları (cc) Özel mali yükümlülükler Vergi ve Özel Mali Yükümlülük Vasıtasıyla Çevreyi Koruma Önlemlerinin Finansmanı için Ortak Yükümlülük İlkesi (Gemeinlastprinzip), Zarara Yol Açma İlkesinin Konturu Mudur?100 VI.ÇEVREYE VERİLEN ZARARLARDAN SORUMLULUK Özel Hukuk Çevre Sorumluluğu Kamu Hukuku Çevre Sorumluluğu a)anayasa ve Medeni Yasa yaklaşımları b)kamulaştırıcı ve kamulaştırmaya denk müdahale c)fedakarlığın paylaşımı (Aufopferung) d)çevrenin korunması önlemlerinde sorumluluk Bir Ara Söz: Orman Zararlarında Sorumluluk VII.GEÇMİŞİN ÇEVREYE İLİŞKİN GÜNAHLARI Özel Çevre Hukuku Bağlamında Atom ve Radyasyondan Korunma Hukuku ve Hukuksal Temeller (Yasama ve İdarenin Yetkileri) a)atom Yasasının amacı b)ruhsatiye usulü c)çöp ve çöp maddelerinin imhası sorunu d)pratik II.KISIM ÇEVRE KORUMA HUKUKU AB ÇEVRE MERCEĞİ

5 ve KİRLETENİN SORUMLULUĞU DEĞERLENDİRMELERİ BÖLÜM I AB ÇEVRE ve İÇ HUKUK KESİŞİMİ DÜZLEMİNDE KİRTELENİN SORUMLULUĞU PROJEKSİYONU AB ÇEVRE İDARE STANDARDINI İÇ HUKUK BAZINDA MEKANSAL DEĞERLENDİRME Avrupa Birliğinde Sorunun Pozitif Temelleri Avrupa Birliği Çevre Mekânsal Gelişim Eğrisi x a.genel Olarak b.uluslararası Doğayı Koruma Sözleşmeleri (a) Çevre konusunda ilk uluslararası kurumlaşma adımları (b) Bölgesel olarak Çevreyi koruma ve örgütlenme adımları Kuşların Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme Nesli Tehlikede Olan Yabani Bitki ve Hayvan Türlerinin Ticaretinin Düzenlenmesine Dair Sözleşme (CITES Söz-leşmesi) Barselona Sözleşmesi (Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunmasına Ait Sözleşme) Dünya Mirası Sözleşmesi (Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme) Bern Sözleşmesi (Avrupa nın Yaban Yaşamı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi) Yaban Kuşlarının Korunmasına Dair AET Kararnamesi 131 Bonn Sözleşmesi (Yaban Hayvanlarından Göçmen Türklerin Korunmasına Dair Sözleşme) Rio Konferansı (Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi) Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi

6 Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Motreal Protokolü İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Kyoto Protokolü İklim Değişikliği Çevre Sözleşmesi (UNFCCC) Uzun Menzilli Sınır Ötesi Hava Kirliliği Sözleşmesi c.avrupa Birliği Mekânsal Çevre Yaklaşım Dizini d.ab AARHUS Sözleşmesi Bilgi ve Belgelere Ulaşma Hakkı Bilgi ve Belgelere Ulaşma Hakkı Kuşkusuz Çevreyi Kapsar e.birliğin kıyılara, tarihsel kültürel mirasa bakışı i.birliğe göre kıyıların yönetimi ii.tarihsel-kültürel mirasın korunması f.avrupa Konseyi çalışmaları ve sözleşmeleri AB ve Taraf Devletlerin Çevresel Çalışma İşlevlerinin Sınırlarını Koyabilme Çevre Politikalarını Üretmeyi İçeren Yetki Normları a)genel boyutlu yetki b)özel yetki boyutu hükümleri Avrupa Birliği Çevre Politikasının Mali Örgütlenmesi xi BÖLÜM II TÜRKİYE ÇEVRE İDARESİ YAKLAŞIMI A. ÇEVRE BOZULMA NEDENLERİ, COĞRAFİ ÇEVRE, DOĞAL KAYNAKLARIMIZ ve ÇEVRE HUKUKSAL ALTYAPISINI KURMA

7 GÖZLEMLERİ Türkiye Çevresel Atlas Bozulmasına İlişkin Bazı Saptamalar a)türkiye Atlasında Genel Olarak Çevre Bozulma Nedenleri b)türkiye Coğrafi Çevre Durumu Hava Kirliliği Su Kirliliği Toprak Kirliliği Başka çevresel sorun yığını Doğal Kaynaklarımız Bitki ve Hayvanlar (Flora/Fauna) Ormanlarımız Ulusal parklar, doğa parkları, doğa anıtı ve doğayı koruma alanları Türkiye de Çevre Hukuksal Alt Yapısını Kurma Gözlemleri B. HUKUKİ SORUMLULUK İLKELERİ ve ÇEVREYİ KORUMA I. GENEL OLARAK KİRLETENİN ÖZEL HUKUK SORUMLULUĞU Özel Çevre Hukukuna (ÇY) Göre Kirletenin Sorumluluğunun Kusursuz Sorumluluk Oluşu BİLGİ: Taşınmaz Maliki Kirletenin MK Hükümlerince Sorumluluğu Özetle "Fedakarlığın Denkleştirilmesi İlkesi Kamu Hukukunda "Fedakarlığın Denkleştirilmesi Alman Hukukunda "Fedakarlığın Denkleştirilmesi II.TÜRK HUKUKUNDA UYGULAMA MK Değişikliği ve Çevre Yasası öncesi durum

8 2- Kamusal Taşınmazların Taşkınlığı MK nun Değişikliği ve Çevre Yasası bağlamında "fedakarlığın denkleştirilmesi ve Çevreyi Kirletenin Sorumluluğunu yeniden analiz Genel olarak kirletenin sorumluluğunu çerçeveleme Çevre Yasasına Göre Çevre Kirlenmesinin doğurduğu sorumluluk (aa) Sorumluluk sorunu ve dayanakları (bb) Çevre Yasası kapsamında Çevreyi kirletenin sorumluluğunun hukuki niteliği Sorumluluğun koşulları nelerdir? xii 44.BİLGİLENMEYE DEVAM (11) Sorumluluk koşulu olarak Çevreye zarardan sorumlu şahıs kimdir? (22) Kirlenme koşulu (33) Kirletme fiili hukuka aykırı olmalı (44) Çevre kirlenmesinde hukuka aykırılığı kaldıran bir hukuka uygunluk sebebinin bulunması (a) Kirleten sorumlu kişi (b) Sorumluluk konusu (c) Zarar (55) Sorumluluk unsuru olarak zarar koşulu (66) Faaliyetin oluşturduğu kirlenme ile ZARAR arasında nedensellik bağı olması (77) Kirletenin Sorumluluğu-başka Sebep Sorumlulukları Bağı,

9 Tazminata Yönelik Diğer Durumlar Ve Kamunun Çevreyi Kirletmesi III.KISIM GENEL PLANDA ÇEVRE İDARE HUKUKU KONULARI, İLKELERİ, DONANIMLARI BÖLÜM I ÇEVREYİ KORUMA AMACI HÜKÜMLERİ ve ÇEVRE İDARE HUKUKU İLKELERİ I. ULUSAL TİCARETİN BİR AMACI OLARAK ÇEVREYİ KORUMA Objektif Hukukta Devletin Çevreyi Koruma Amacını İçeren Hükümler Devletin Amacını Saptayan Hükmün Muhatapları Çevre Korumacılığın Temel Haklarla Bağıntısı Çevre Korumayı Amaç Edinen Devlete Ait Bir Hükmün İşlevi Nedir? II.Çevre İdare Hukukunun Hukuksal Çerçevesine Giren Konular Esaslı Ulusal Hukuk Alanları Avrupa Birliği Çevre Projeksiyonu III.ÇEVRE İDARE STANDARDI BAĞLAMINDA ÇEVRE İDARE HUKUKU İLKELERİ a)koruma ve özen gösterme ilkesi b)zarara yol açma ilkesi c)işbirliği ilkesi d)enformasyon ilkesi xiii

10 BÖLÜM II ÇEVRE İDARESİNİ OLUŞTURAN ÇEVRE İDARE HUKUKU DONANIMLARI A. ÇEVRESEL ETKİLEŞİM DEĞERLENDİRMESİ (= "ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ / ÇEVREYE UYGUNLUK DENETİMİ) Çevre İdare Hukuku Teknik Aracı ÇED ÇED in Düzenlemelere Giriş Eğrisi ve Analizler ÇED nedir? ÇED in hukuksal niteliği nedir? Tanım Bazında ÇED in Unsurlarının Değerlendirilmelerine Bakış 293 a.yönetmeliğin 1 ve 2. Maddeleri Bağlamında ÇED Geniş Kapsamlı Bir Kurumdur b.yönetmelik Bazında ÇED Bir Süreçtir c.çed Raporu Tanımına Göre ÇED Teknik Bir Araçtır d.çed Kesin Karar Üretimidir e.yönetmelik Bazında ÇED Seçenekler Üretir f.çed Önleyici İlke Uygulamasına Dayanır ÇED in Amaç Unsurunun Gerektirdiği İlkeler Bazında Yapılan Değerlendirmeleri D e ğ e r l e n d i r m e ÇED SÜRECİ UYGULAMASI ve EVRELERİ a.önce ÇED in Kapsamı ve Değerlendirme Bilgisini Sürdürme b.çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulama Yöntemi c.çed RAPORU OLUŞTURMA SÜRECİ EVRELERİ ( İ L K A D I M ) (11) Çevresel Etki Değerlendirmesine Bağlı Projeler (md.7) (22) ÇED Sürecinin Başlatılması ve Komisyonun Kuruluşu (md.8) (Ön veya ilk incelemeyi sürdürme evresi

11 (33) Halkın Katılımı Toplantısı (=Bilgilendirme Evresi/md.9) 316 (44. Komisyonun Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı (ÇED Süreci Kapsam Belirleme Evresi) (55) ÇED Raporunun Bakanlığa Sunulması Evresi (66) Komisyonun Çalışma Usulü ve ÇED Raporunu İncelemesi (77) Nihai ÇED Raporları ve İlgili Dökümanın Bakanlığa Sunulması (88) ÇED Raporu Olumlu ve Olumsuz Kararları Evresi d.yatirim ve İŞLETME DÖNEMİ PROJELERİ, DEĞİŞİKLİKLERİ ve ÇED EVRELERİ (İ K İ N C İ A D I M) (11) Seçme, Eleme Kriterleri Uygulama Yöntemi (22) Başvuru ve İnceleme (33) ÇED Gereklidir ve ÇED Gerekli Değildir Kararı (44) İzleme ve Kontrol (55) Yönetmeliğe Aykırı Uygulamaların Durdurulması xiv (66) Proje Sahibinin Değişmesi e. Sürelerin Uzatılması ve Durdurulması (Çeşitli Hükümler Bölümünde) DEĞERLENDİRME KARAR B ö l ü m III SAĞLIKLI ve YAŞANABİLİR BİR ÇEVRE HAKKI ve SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA 1.ÇED in Kaynağı olan Bir Kavram:

12 SAĞLIKLI ve YAŞANABİLİR BİR ÇEVRE HAKKI a.giriş Yerine b.çevre Hakkının Mevzuata Girmesi c.sağlıklı ve Yaşanabilir Bir Çevre Hakkı (Çevre Hakkı) Kavramının Ulusal Mevzuata Girmesi ve Anayasalarda Ele Alınmasının Önemi d.somut Çevre Hakkı ile Korunmak istenen Varlık Nedir? Hakkı Anayasal Bazda İrdeleme ve Sınırlandırma Sorunu e.d E Ğ E R L E N D İ R M E Yaşanabilir Bir Çevre Hakkı ve Kuramsal Bakışlar Tartışmalarda Noksan Olan Bazı Yönler Belirtilebilir Çevre Hakkına Yakın Plan Bakmayı Sürdürme Çevre Hakkı ve Geleneksel Haklar İçindeki Değişik Yönleri Çevre Hakkının Niteliğine Gelince ÇED BAZINDA BİRBAŞKA KAVRAM: ÇEVREYE UYGUN SÜREKLİ (=sürdürülebilir) KALKINMA KAVRAMI Bölüm IV ÇEVREYİ KORUMADA HUKUKİ PLANLAMA ARAÇLARI A. BİLGİLENME B. Türk Hukukunda Hukuki Planlama Araçları Genel Olarak Planlama Bilgileri Planlama ve Hukuk a.idarenin Düzenleme Yetkisi Üzerine b.kalkinma PLANI aa) Kalkınma Planları ve Çevre bb) Kalkınma Planının Hukuksal Düzlemi z.kalkınma Planının Hukuk Bazında Uygulanması

13 zz. Kalkınma Planının Hukuki Niteliğini İrdelemeyi Sürdürme c.imar Planları ve İlgili Esaslar aa) İmar Planı Nedir? bb) Planın Hazırlanması ve Yürürlüğe Konulması Bilgileri xv BÖLÜM V ÇEVRESEL HUKUKİ DÜZEN MEKANİZMALARI A. Çevre İdaresi Düzenleme Hukukuna Göre, Bir Faaliyete Girişme Niyetini Denetim Görevi ve Yapılacak İdari Muameleler B. Denetim Mekanizması İdari Tasarruf (Koşul Muamele) Gerçekleştirilmek İstenen Bir Proje Niyetinin Uygulamaya Konulmasına Gereksinim Olduğunun Kabulü Onaylamadan Muaf Tutulan Bir Faaliyet Gösterme Niyeti İdari Hukuk Sözleşmesi Resmi Olmayan İdari Muamele BÖLÜM VI ÇEVREYİ KORUMA ve GELİŞTİRMEDE MALİ YÜKÜMLÜLÜKLER Çevre Koruma Ve Geliştirme Bazında Avrupa Birliğinde ve ÜLKEMİZDE UYGULANAN FİNANSAL ÇEVRE KORUMA POLİTİKALARI ARAÇLARI (MALİ KATILIM PAYLARI YÜKÜMLÜLÜKLERİ) A. HATIRLAMA: AB Ve Çevreyi Koruma Mali Yüküm Araçları B. Türkiye Çevre Koruma Mali Yükümleri a.çevre Korumanın Finanse Edilmesi Yükümü ve Çevresel "kumanda / denetim İlkesi

14 b.çevreyi Korumaya Yönelik Mali Katılım Payı c.vergiyi Açıklama ve Yorumları Üzerine d.çevre Koruma Mevzuatı Bazında İzlenen Mali Yükümler d a. Çevre Kirliliğinin Önlenmesi ve Çevrenin İyileştirilmesi (Çevre Kirlenmesini Önleme Fonu) d b. Bir Başka Mali Yüküm Aracı Özel Çevre Koruma Fonu Kaynağı d c. Belediye Gelirler Fonu d d. Çevre Temizlik Vergisi d e. İstanbul Büyükşehir Belediyesi 2005 Yılı Ücret Tarifeleri Örneği IV.KISIM ÇEVRE KORUMA ve İDARE HUKUKU BAĞLAMINDA YARGISAL KORUNMA BÖLÜM I ÇEVRE İDARE HUKUKU BAĞLAMINDA YARGISAL KORUNMA (GENEL PLANDA) 1.Genel Saptamalar Çevre Sorunları Açısından İdari Yargısal Korunma ve Dava Hakkı xvi a)zarar veya zarar tehlikesi, kamu yararı ve menfaat ilişkisi bağlamında DAVA HAKKI b)uygulamada durum c)dava açma süreleri d)görevli ve yetkili yargı yerleri (a) Çevreyi korumada idari yargısal koruma

15 (b) Özel Hukuk boyutu ve yargısal korunma e)çevre kirlenmesinde sınırötesi yargısal korunma Kamuya Karşı Dava Açma ve Kamunun Sorumluluğu İdarenin "İdari Nitelikli Cezalar Verme Yetkisi a.çevreyi kirletme veya bozmaya ait kamu idari yaptırımları b.kuruluş ve İşletmelere Verilecek İdari Nitelikli Cezalar c.çevreyi kirleten Gemiler için verilecek cezalar d.fiillerin tekrarı (tekerrür) ve idari para cezalarına itiraz İdarede Yetki Karmaşası ve Yargılama ÇÖPLÜK DAVASI ve AİHM Eski 1. Daire/Büyük Daire Kararları Anayasa Yargısı ve AİHM ince Çevreyi yargısal koruma Çevresel idari cezaları kesmeye yetkili İdari Makamlar Genel idari ceza bazında faaliyet durdurma Mahkemelerce verilecek cezalar ve ÇY madde 26, Başka yasalardaki idari suç ve yaptırımlar Belediyelere ceza verme yetkisi veren bazı yasalar BÖLÜM II KAMU KURUM ve KURULUŞLARINA KARŞI AÇILABİLECEK DAVALAR A. Klasik İPTAL ve TAM YARGI Davaları a.çevreyi korumada klâsik iptal davaları b.tam Yargı Davaları B. SONUÇ İÇİN BİRKAÇ SÖZ KAYNAKÇA

16 Yayınevi : Filiz Kitabevi Yayın Tarihi : 2015