Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalarına (KOAH) Bakım Veren Bireylerin Bakım Yükü ve Depresyon Düzeyleri

Transkript

1 ARAŞTIRMA T A D Bakım Yükü ve Depresyon Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalarına (KOAH) Bakım Veren Bireylerin Bakım Yükü ve Depresyon Düzeyleri Determine Burden Care and Depression for Caregivers of Chronic Obstructive Pulmonary Patients Zümrüt Akgün Şahin Kafkas Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Kars, Türkiye Özet Amaç: Bu araştırma, KOAH hastalarına bakım veren bireylerin bakım yükü ve depresyon düzeylerini belirlemek için yapılmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırma, Kars Devlet Hastanesi Yatarak Tedavi gören hastalara Aralık 2013-Mart 2014 tarihleri arasında 118 hasta ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri Kişisel Bilgi Formu, Zarit Bakım Verme Yükü Ölçeği, Beck Depresyon Ölçeği kullanılarak toplandı. Bulgular: Bakım verenlerin cinsiyeti, eğitim durumu, bakım süresi, bakım vermeden önceki sağlık algısı ile Bakım yükü ve Depresyon Ölçek puan ortalamaları karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu (p<0.05) belirlenmiştir. Sonuç: Bakım verme yükü arttıkça depresyon düzeyinin de arttığı saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Depresyon, bakım yükü, KOAH Abstract Objective: This research was carried out to determine, burden care and depression for caregivers of chronic obstructive pulmonary patients (COPD). Materials and Methods: The subjects were caregivers of COPD patients who Kars Goverment Hospital between December 2013-March 2014 was carried out with 118 patients. Research data Personal Information Form, the Zarit Burden Scale, Beck Depression Inventory were collected using. Results: The caregivers' gender, education, maintenance time, caring health prior perception and maintenance burden and Depression Scale mean scores compared statistically significant difference (p <0.05) was determined. Conclusion: Caregivers burden also increased with increasing levels of depression were identified. Key Words: Depression, care burden, COPD K OAH günümüzde tüm dünyada önde gelen morbidite ve mortalite nedenidir giderek artan ekonomik ve sosyal yüke neden olmaktadır (1-4). Ülkemizde kronik havayolu hastalıklarından ölüm oranı %7.9 dur. Kronik hava yolu hastalıklarının büyük çoğunluğunu (%65) Astım ve Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) oluşturmaktadır (5,6). KOAH lı Yazışma Adresi: Yrd. Doç. Dr. Zümrüt AKGÜN ŞAHİN Kafkas Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Kars Tel: zumru8136@hotmail.com hastalar fiziksel ve sosyal fonksiyonlarda ciddi oranda sınırlılık/ yetersizlik, bağımlılık, üretkenlik kaybı, sosyal izolasyon yaşamakta, günlük yaşamını sürdürme, ilaçlarını kullanma, sağlık kontrollerini sürdürme gibi bir çok konuda bir bakım verenin yardım ve desteğine gereksinim duymaktadırlar (7,8). KOAH lı bireylerin hastalık sürecinin getirdiği problemlerle baş edebilmeleri, ev ortamında hastalık semptomlarını ve komplikasyonlarını etkin şekilde kontrol etmeyi başarabilmeleri için bazı özel bilgi ve becerileri kazanmaları gerekmektedir (9). Bakım verme, bakım veren bireyler açısından çok boyutlu olarak algılanan bir deneyimdir. Aileye dayalı/ aile temelli uzun dönem bakım, bakım vericiler için Tıp Araştırmaları Dergisi; 2014: 12(3):

2 Zümrüt Akgün Şahin pahalı, sorumluluk ve rolleri değiştiren bir süreç olup bakım veren bireyler psikolojik, sosyal, fiziksel olarak olumsuz etkilenebilmektedir (9,10). Günümüz sağlık sisteminde ayaktan tedavi ve evde bakımın benimsenmesi nedeniyle kronik hastalıklı bireylere bakım veren primer bakım vericilerin bakım verme yükü artmıştır. Bu yük primer bakım verenlerde özellikle depresyon belirtileri olarak ortaya çıkmıştır (10). Depresyonun bakım vericilerin fiziksel ve psikolojik sağlıklarının en önemli belirleyicilerinden birisi olduğuna inanılmaktadır. Hastalık aileyi toplumdan sosyal olarak izole etmekte, arkadaş ve komşuluk ilişkilerinin bozulmasına neden olmaktadır (11). Hastalık sonrası bakım verenler rutin işi bırakmak ya da para kazandığı işten ayrılmak zorunda kalabilmektedir. Geleceğe yönelik planlarını yeniden gözden geçirmeleri gerekebilmektedir. Ailede kronik hastalık nedeniyle yaşanan duygusal güçlükler, fiziksel gerilemeler, belirsizlik durumları, hastayı kaybetme korkusu, ailede rollerin ve süre giden yaşam biçiminde değişiklikler, ekonomik güçlükler, kaynak ve hizmetlerin yetersizliği, temel ihtiyaçların beklenen düzeyde karşılanamaması gibi durumlar desteğe gereksinimi olduğunu göstermektedir (12). Çünkü hastanın kronik hastalık nedeniyle uzun süre tedaviye gereksiniminin olması ailenin sosyal yaşantısını altüst etmektedir. Çalışmalar sosyal desteğin ebeveynler üzerindeki tanı ve tedavisinin olumsuz etkilerinin azaltılmasında, psikososyal uyumunda çok etkili olduğu gösterilmektedir (13). Buna yönelik olarak bu araştırma, KOAH hastalarına bakım veren bireylerin bakım yükü ve depresyon düzeylerini belirlemek için yapılmıştır. Gereç ve Yöntem Araştırmanın Evren ve Örneklemi Araştırma, Kars Devlet Hastanesi Yatarak Tedavi gören hastalara Aralık 2013-Mart 2014 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini, belirtilen tarihler arasında yatarak tedavi gören, an az bir yıl önce tanı almış KOAH tanısı alan, araştırmaya engel olacak işitme, görme ve zihinsel problemi bulunmayan, araştırmaya katılmayı kabul eden, en az okur-yazar olan, 18 yaş ve üzerindeki 118 hasta oluşturmuştur. Verilerin Toplanması Araştırma verileri Kişisel Bilgi Formu, Zarit Bakım Verme Yükü Ölçeği, Beck Depresyon Ölçeği kullanılarak toplandı. Kişisel Bilgi Formu Bakım verenlerin sosyo-demografik özelliklerini, bakım verme özelliklerini belirlemeyi amaçlayan ve bakım verilen bireyin sosyo-demografik özelliklerini, sağlık durumunu belirlemeyi amaçlayan sorulardan oluşmaktadır 10-13). Bakım Verme Yükü Ölçeği (BYÖ) Bakım verme yükü ölçeği, Zarit, Reever ve Bach- Peterson tarafından 1980 yılında geliştirilmiştir (14). Bakım gereksinimi olan bireye bakım verenlerin yaşadığı bakım verme güçlüğünü değerlendirmek amacıyla kullanılmaktadır. Ölçekte, bakım vermenin bireyin yaşamı üzerine olan etkisini belirleyen likert tipi 22 ifade yer almaktadır. 0 (Hiçbir zaman), 1 (Nadiren), 2 (Bazen), 3 (Sık sık), 4 (Hemen hemen her zaman) seçeneklerini ifade etmektedir. Maddelerin hepsi düz ifade edildiği BYÖ nin değerlendirilmesi toplam puan üzerinden yapılmaktadır. Ölçekten alınacak puan 0-88 arasında değişmekte, ölçek puanının yüksek olması yaşanılan sıkıntının yüksek olduğunu göstermektedir. Ölçeğin Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması 2006 yılında İnci. tarafından yapılmıştır (15). Beck Depresyon Envanteri (BDE) Ölçekte depresyon yönünden riski belirlemek ve depresif belirtilerin düzeyini belirlemek amacıyla Beck tarafından geliştirilen 4 lü likert tipi kendini değerlendirme ölçeğidir (16). Formun Türkçe geçerlilik ve güvenilirliği Hisli (1989) tarafından yapılmış olup (17), ölçeğin Cronbach alfa katsayısı 0.80 olarak bulunmuştur. Ölçeğin Türkçe geçerlik ve güvenirlik makalesinde kesme puanının 17 olarak kabul edildiği belirtilmiştir. Ölçekten alınacak toplam puan 0-63 arasında değişmektedir. Araştırmanın Uygulanması Uygulamaya başlamadan önce, örnekleme alınması planlanan KOAH hastalarının primer bakım verenlerine araştırmanın amacı açıklanarak soru formları araştırmacının gözetiminde primer bakım vericiler tarafından yanıtlanmıştır. Veriler, araştırmacı tarafından hastalarla yüz yüze görüşülerek elde edilmiştir. Tüm bakım verenlere bulundukları hastane ortamında, kendileri için uygun olan günlerde soru formları uygulanmış olup her bir soru formu dakikada uygulanmıştır. Araştırmanın uygulamasına başlamadan önce araştırma kapsamında yer almayan 10 hastaya ön uygulama yapılmış, anlaşılmayan sorular tekrar gözden geçirilerek gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Verilerin Değerlendirilmesi Veriler bilgisayarda SPSS (Statistical Package for Social Science) 15 istatistik paket programı kullanılarak değerlendirilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde sayı, yüzdelik, ortalama ve pearson korelasyon analizi kullanılmıştır. Tıp Araştırmaları Dergisi; 2014: 12(3):

3 Bakım Yükü ve Depresyon ARAŞTIRMA Araştırmanın Etik Boyutu Araştırmanın gerçekleştirildiği devlet hastanesinin bağlı bulunduğu İl Sağlık Müdürlüğü nden yazılı, araştırmaya katılan hastalardan da sözel izin alınmıştır. Ayrıca bakım veren bireylerin isimleri araştırma süresince gizli tutulmuştur. Bulgular Tablo 1 de çalışmaya katılan bakım verenlerin yaşları arasında değişmekte olup yaş ortalaması 42.25±7.18 dir. Bakım verenlerin %55.7 si kadın, %80.0 ı evli, %38.8 i okur-yazar, %57.42ünün çalışmadığı, %54.7 si geniş ailede yaşamaktadır. Bakım verenlerin %45.2 sinin gelir durumunu düşük olarak tanımladığı, %41.0 ının 2 ve daha fazla çocuğa sahip olduğu, %57.4 ünün çalışmadığı belirlenmiştir. Tablo 1. Bakım Verenlerin Sosyo-Demografik Özellikleri Değişkenler Sayı % Cinsiyet Kadın Erkek Medeni durum Evli Bekar Öğrenim Durumu Okuryazar İlköğretim Lise ve Üniversite Aile Tipi Geniş Çekirdek Çocuk sahibi olma durumu Çocuğu yok 1 çocuğu var 2 çocuk ve üzeri Çalışma durumu Çalışan Çalışmayan Gelir Düzeyi Geliri giderine denk Geliri giderinden az Geliri giderinden fazla TOPLAM 100 Tablo 2 de Bakım veren bireylerin bakım verme durumu ile ilgili bilgiler görülmektedir. Bakım verenlerin %50.3 ünün hastanın çocukları (oğlu, kızı, gelini) olduğu, %45.6 sının yıl arasında birlikte yaşadığı, %62.7 sinin 5 yıldan fazla zamandır bakım verdiği belirlenmiştir. Bakım verenlerin %81.3 ünün bakım vermeden önce kendi sağlıklarını iyi, %57.6 sının şuanda kendi sağlıklarını kötü olarak algıladıkları belirlenmiştir. Bakım verenlerin %56.7 sinin hastanın bütün ihtiyaçlarını gidererek bakım verdiği saptanmıştır. Tablo 2. Bakım Verenlerin Bakım Verme Durumuyla İlgili Bilgileri Değişkenler Sayı % Bakım verenlerin hastaya Anne-baba Eş Çocuklar Kardeş Birlikte yaşam süresi <10 yıl yıl arası >21 yıl ve üzeri Bakım verenlerin hastaya bakım verme süresi <4 yıl >5 yıl Bakım verenlerin, bakım vermeden önce kendi sağlığını algılama düzeyi Bakım verenlerin, bakım verdikten sonra kendi sağlığını algılama düzeyi Bakım verenlerin, bakım verdiği alanlar Bütün ihtiyaçlarını karşılama Maddi destek sağlama Psikolojik destek sağlama TOPLAM 100 Tablo 3 te bakım verilen hastaların özelliklerine göre bakım verenlerin bakım yükü ve depresyon puan ortalamaları görülmektedir. Bakım verenlerin bakım yükü ve depresyon bakım verdikleri hastaların özelliklerine göre incelendiğinde; bakım verenlerin cinsiyet, eğitim durumu ile bakım yükü ve depresyon puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu (p<0.05) saptanmıştır. Tablo 4 te Bakım Verenlerin Bakım Verme Durumuyla İlgili Bilgilerine göre Bakım yükü ve Depresyon Ölçek puan ortalamaları karşılaştırıldığında, bakım süresi, bakım vermeden önceki sağlık algısı ile Bakım yükü ve Depresyon Ölçek puan ortalamaları karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu (p<0.05) saptanmıştır. Tıp Araştırmaları Dergisi; 2014: 12(3):

4 Zümrüt Akgün Şahin Bakım verenlerin bakım yükü ve depresyon puan ortalamaları görülmektedir. Bakım verenlerin bakım yükü puanlarının arasında değiştiği ortalama 42.16±11.56 olduğu, depresyon puanlarının ise 9-52 arasında değiştiği ortalama 36.58±14.21 olduğu saptanmıştır. Tablo 5 te Bakım verme yükü ile depresyon arasındaki ilişki incelendiğinde bakım yükü puan ortalaması ile depresyon puan ortalaması arasında pozitif yönde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir (r=-.588 p<0.001). Bakım verenlerin bakım verme yükü arttıkça depresyon düzeyi de artmaktadır. Tartışma Araştırmamızda bakım verenlerin %55.7 sini kadınların oluşturduğu, bakım yükü ve depresyon puan ortalamalarının istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir (p<0.001) (Tablo 3). İnci (2006) ve Şahin ve ark. (2009) yaptıkları çalışmalarda bakım verenlerin büyük kısmını kadınlar ve çoğunlukla hastaların kızları oluşturmaktadır (15,18). Bodur ve Cingil (2006) in çalışmasında da geleneksel değerlere dayanarak kadınların bakım vermede önemli rollere sahip olduklarını belirtmiştir (19). Toplumun, kadına yüklediği farklı rolleri yerine getirme çabası kendine vakit ayıramaması bakım yükünü paylamaması depresyon ve bakım yükü puan ortalamasını arttırabileceği düşünülebilir. Bu araştırmada okur-yazar bakım verenlerin bakım yükü ve depresyon puan ortalamalarının istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır (p<0.001) (Tablo 3). Bilgili (2003) nin çalışmasında bakım verenlerin %61.7 si, Bodur ve Cingil (2006) in çalışmasında %50 sinin, Şahin ve ark. (2009) çalışmasında %50.0 sinin okur-yazar olduğu, bakım yükü puan ortalamalarının istatistiksel olarak anlamlı olduğunu belirlemişlerdir (18,19). Tablo 3. Bakım Verenlerin Sosyo-demografik Özelliklere Göre Bakım Verme Yükü ve Beck Depresyon Ölçek Puanlarının Karşılaştırılması DEĞİŞKENLER Cinsiyet Kadın Erkek Eğitim Durumu Okur yazar İlköğretim Lise ve Üniversite Çalışma durumu Çalışıyor Çalışmıyor Medeni Durum Evli Bekar Gelir Düzeyi Geliri giderine denk Geliri giderinden az Geliri giderinden fazla Çocuk sahibi olma durumu Çocuğu yok 1 çocuğu var 2 çocuk ve üzeri Aile Tipi Geniş Çekirdek ZARİT BAKIM YÜKÜ ÖLÇEĞİ 28.88± ±9.12 t:3.220 p< ± ± ±6.55 F:3.542 df:2 p< ± ±5.22 t:0.535 p> ± ±5.03 t:0.452 p> ± ± ± 5.34 F:0.528 p> ± ± ±5.86 F:0.252 df:2 p> ± ±5.22 t:0.446 p>0.05 BECK DEPRESYON ÖLÇEĞİ 15.66± ±5.01 t:7.498 p< ± ± ±3.52 F:3.022 df:2 p< ± ±5.35 t:0.625 p> ± ±5.15 t:0.358 p> ± ± ±5.17 F:0.569 p> ± ± ±5.12 F:0.170 df:2 p> ± ±5.14 t:0.358 p>0.05 Tıp Araştırmaları Dergisi; 2014: 12(3):

5 Bakım Yükü ve Depresyon ARAŞTIRMA Tablo 4. Bakım Verenlerin Bakım Verme Durumuyla İlgili Bilgileri ile Bakım Verme Yükü ve Beck Depresyon Ölçek Puanlarının Karşılaştırılması DEĞİŞKENLER Bakım verenlerin hastaya Anne-baba Eş Çocuklar Kardeş Birlikte yaşam süresi <10 yıl yıl arası >21 yıl ve üzeri Bakım verenlerin hastaya bakım verme süresi <4 yıl >5 yıl Bakım verenlerin, bakım vermeden önce kendi sağlığını algılama düzeyi Bakım verenlerin, bakım verdikten sonra kendi sağlığını algılama düzeyi Bakım verenlerin, bakım verdiği alanlar Bütün ihtiyaçlarını karşılama Maddi destek sağlama Psikolojik destek sağlama ZARİT BAKIM YÜKÜ ÖLÇEĞİ 20.12± ± ±5.24 KW:1.152 df:2 p> ± ± ±5.23 F:3.658 df:2 p< ± ±5.85 t:3.125 p< ± ± ±5.28 KW:0.358 p> ± ± ± 5.68 KW:3.528 p< ± ± ±5.52 KW: df:2 p<0.05 BECK DEPRESYON ÖLÇEĞİ 10.12± ± ±5.02 KW:1.211 df:2 p> ± ± ±5.38 F:3.569 df:2 p< ± ±5.64 t:3.152 p< ± ± ±5.00 KW:0.325 p> ± ± ±5.95 KW:3.652 p< ± ± ±5.58 KW: df:2 p<0.05 Tablo 5. BECK Depresyon ile Zarit Bakım Yükü Ölçek Puan ortalamalarının Karşılaştırılması DEĞİŞKENLER ZARİT BAKIM YÜKÜ r p BECK DPRESYON.588 p<0.001 Tablo 4 te Bakım verenlerin bakım verme durumu ile ilgili bilgileri incelendiğinde; 21 yıldan fazla zamandır hasta ile birlikte yaşayanların, 5 yıldan fazla süreden beri bakım verenlerin, bakım verdikten sonra kendi sağlıklarını kötü algılayanların, bakım verdiği hastanın bütün ihtiyaçlarını karşılayanların bakım yükü ve depresyon puan ortalamalarının yüksek ve istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir. Çalışmalarda hasta ile birlikte yaşayan ve uzun süre bakım veren bireylerde bakım sürecinin devamlılığı ve etkinliği açısından daha yararlı olabileceği gibi, bakım veren bireyin kendine ait aktivitelerini gerçekleştirebileceği ortamı kısıtlayabileceği belirtilmektedir (20,21) Bodur ve Cingil (2006) in çalışmasında bakım verenlerin, bakım verdikten sonra kötü olarak algıladıkları ifade edilmiştir (19). İnci (2006) ye göre hasta ile beraber yaşayan ve uzun süre bakım veren bireylerde hazımsızlık, iştahta değişim, düzensiz yemek yeme, baş ağrısı gibi şikayetler artabilmektedir. Ayrıca kronik yorgunluk, vücut ağırlığında artış ya da azalma, uyku düzensizliği, kas ağrısı, konsantrasyon zorluğu, giyim ve kuşamda dağınıklık ve bakım veren bireyin kendi bakımına yeterli zaman ayıramaması nedeniyle sağlığında bozulma görülmektedir (15). Literatürde KOAH lı hastaların bütün bakım ihtiyaçlarının karşılanma durumunun incelendiği çalışmalarda bakım verenlerin bakım yükü ve depresyon düzeylerinin yüksek olduğu belirtilmiştir (21-24). Araştırma sonuçlarımız literatür ile Tıp Araştırmaları Dergisi; 2014: 12(3):

6 Zümrüt Akgün Şahin uyumlu olduğu saptanmıştır. KOAH hastalarına bakım veren bireylerin bakım yükü ve depresyon ilişkisi incelendiğinde, bakım verme yükü arttıkça depresyon düzeyinin de arttığı belirlenmiştir. Pauwels ve Rabe (2004) e göre depresyon bakım verme işine bir reaksiyon olarak görülebilir ve bakım sürecini büyük ölçüde etkileyen bir durum olarak tanımlamıştır (25). Bakım verenin yaşadığı yük depresyon, anksiyete, tükenmişlik, fiziksel sağlıkta azalma, sosyal izolasyon, ekonomik güçlükler gibi yaşam değişiklikleri ortaya çıkardığı düşünülebilir. Sonuç ve Öneriler KOAH hastalarına bakım veren aile bireylerinin bakım yükü ve depresyon düzeyini belirlemek amacı ile yapılan bu çalışmada bakım verme yükü arttıkça depresyon düzeyinin de arttığı saptanmıştır. Bakım verenlerin cinsiyeti, eğitim durumu, bakım süresi, bakım vermeden önceki sağlık algısının bakım yükünü etkilediği saptanmıştır. Bakım yükü ile Depresyon arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu (p<0.05) belirlenmiştir. Bu sonuçlar doğrultusunda; Bakım verenlerin yaşadıkları güçlüklerini belirlemek ve gerekli profesyonel desteği sağlamak, Hemşirelerin bakım verenin üstlendiği rol nedeniyle erken dönemde tükenmesini önlemek amacı ile destek faktörlerini ortaya çıkarmak ve bakım sürecinin planlanmasına yardımcı olmak, Aile üyeleri ile bakım verme yükünü paylaşmak, aile içinde her bireye bakımla ilgili eşit sorumluluk vermek, Bakım verenlerin duygu ve düşüncelerini rahatlıkla ifade edebilecekleri güven ortamı sağlamak, Bu konuya ilişkin daha kapsamlı araştırmaların yapılması önerilebilir. Kaynaklar 1. Robınson A, Courney-Prott H. Transforming Clinical Practice Amongst Comminity Nurses: Monitoring For COPD Patient Self Management. J Clin Nurs 2007; 17 (11): Havlucu Y, Çelik P, Dinç G et al. Assessment of Quality of Life in COPD. Turk Res J 2005; 6(2): Curtıs R, Engelberg R. Communication About Palliative Care for Patients with Chronic Obstructive Pulmonary Disease. J Pal Care 2005; 21 (3); Kanervisto M, Paavilainen E. Family dynamics in families of severe COPD patients. J Clin Nurs 2007; 16: Kara-Kaşıkcı M. Alberto J. Family support, perceived self-efficacy and self-care behavior of Turkish patients with chronic obstructive pulmonary disease. J Clin Nurs 2007;23: Sağlık Bakanlığı. Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını (Astım-KOAH) Önleme ve Kontrol Programı 7. Olgun N, Eti Aslan F, Sert H. Solunum Sistemi. İçinde:Karadakovan A, Eti Aslan F (editörler). Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım, Adana, Nobel Kitabevi, Takata S, Washio M, Moriwaki A, et al. Burden among caregivers of patients with chronic obstructive pulmonar disease with long-term oxygen therapy. Int Med J 2008;15: Kim JH, Kim EK, Park SH, et al. Burden of COPD among family caregivers. Tuberc Respir Dis 2010;69: Blumenthal JA, Keefe FJ, Babyak MA et al. Caregiver assisted coping skills training for patients with COPD: background, design, and methodological issues for the INSPIREII study. Clin Trials 2009;6: McMillan SC, Small BJ, Weitzner M et al. Impact of Coping Skills İntervention With Family Caregivers of Hospice Patients With Cancer: A Randomized Clinical Trial. Cancer 2006; 106: Montgomery R, Kwak J. Tailored Caregiver Assessment and Referral: An evidence-based Model to Target Services for Caregivers. Am J Nurs 2008; 108 (9): Pinto RA, Holanda MA, Medeiros MM, et al. Assessment of the burden of caregiving for patients with chronic obstructive pulmonary disease. Respir Med 2007;101: Zarit SH, Reever KE, Bach-Peterson J. Relatives of the impaired elderly: Correlates of feelings of Burden. Gerontologist 1980; 20: İnci FH. Bakım verme yükü ölçeği nin Türkçe ye uyarlanması, geçerlilik ve güvenirliği. Denizli Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; Beck AT, Ward CH, Mendelson M, Mock J, Erbaugh J. An inventory for measuring depression. Arch Gen Psychiatry 1961; 4: Hisli N. The reliability and validity study of the Beck Depression Inventory in a Turkish sample. Psikoloji Dergisi 1988; 6: Şahin ZA, Polat H, Ergüney S. Kemoterapi Alan Hastalara Bakım Verenlerin Bakım Verme Yüklerinin Belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2009;12: Bodur S, Cingil D. Aile İçi Bakım Vericileri Eğitmenin Bağımlı Yaşlıların Evde Bakım Kalitesine Etkisi. Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2006; 22: Tıp Araştırmaları Dergisi; 2014: 12(3):

7 Bakım Yükü ve Depresyon ARAŞTIRMA 20. Davenport L. COPD impact on caregivers revealed. Respir Med 2007;101: Sherwood PR, Given CW, Given BA, Von Eye A. Caregiver burden and depressive symptoms: analysis of common outcomes in caregivers of elderly patients. J Aging Health 2005; 17(2): Pinto R, Marcelo H, Medeiros M, et al. Assessment of the burden of caregiving for patients with chronic obstructive pulmonary disease. Res Med 2007; 101(11): Özen Ş. Astımlı hastalarda duygu durum değişikliği, genelleşmiş ve obsesif anksiyetenin incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2004; 5: Özkan S, Durnaz Z, Demir T, Gemicioğlu B. KOAH ve astım hastalarında fonksiyonel performans ve yaşam kalitesinin incelenmesi. Solunum Dergisi 2007; 9 (3): Pauwels RA, Rabe KF. Burden and clinical features of Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD). Lancet 2004; 64: Tıp Araştırmaları Dergisi; 2014: 12(3):