Okuldaki haklar. Disleksi Norveç (Dysleksi Norge) tarafından geliştirilen bir rehber DYSLEKSI. Yolu bulmaniza yardımcı oluyoruz!

Transkript

1 Okuldaki haklar Disleksi Norveç (Dysleksi Norge) tarafından geliştirilen bir rehber DYSLEKSI NORGE Yolu bulmaniza yardımcı oluyoruz!

2 s. 2O Okuldaki haklar Önsöz BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi nin 28. Maddesi Eğitim Çocuklar, eğitim hakkına sahiptirler. Devlet, Ilköğretimin tüm çocuklar için parasız hale getirilmesini ve okuldaki disiplinin çocuğun insan olarak taşıdığı saygınlığı gözönünde bulundurmasını sağlar. 1. Taraf Devletler, çocuğun eğitim hakkını kabul ederler ve bu hakkın fırsat eşitliği temeli üzerine tedricen gerçekleştirilmesi görüşüyle özellikle: a) Ilk öğretimi herkes için zorunlu ve parasız hale getirirler. Haklar ve yükümlülükler hakkında bilgi sahibi olmak, ögrencilerin iyi bir eğitim alma imkanını arttırır. BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi, tüm çocukların eğitim hakkına sahip olduklarını kesin olarak ifade eder. Norveç te bu hak, Eğitim Yasasıyla (Opplæringsloven) belirlenmiştir. Tüm öğrenciler, uyarlanmış eğitim hakkına sahiptirler. Bir başka deyişle, tüm öğrenciler, kendi kabiliyetleri ve öğrenme yollarına göre uyarlanmış eğitim hakkına sahiptirler. Eğitim Yasasının (Opplæringsloven) yanı sıra, Sosyal Sigorta Yasası (Folketrygdloven) ve Kamu Yönetimi Yasasında (Forvaltningsloven) da haklar mevcuttur. Özel eğitim, bir çeşit uyarlanmış eğitimdir. Öğrenciye birebir özel olarak uyarlanmıştır. Eğitimi uyarlamanın birçok yolu vardır. Disleksi Norveç, bu broşürün çeviri ve basımı için Sağlık ve Rehabilitasyon dan (Helse og Rehabilitering) proje kaynakları temin etmiştir. DYSLEKSI NORGE

3 Yolu bulmaniza yardimci oluyoruz! Os. 3 Disleksi Norveç in haklar ve eğitim ile ilgili bilgilerini nasıl kullanmalı? Bu broşürde, normal akışı itibariyle 1. sınıftan 10. sınıfa kadar olan hakları ele alacağız. Her hakkın yanında sizi alıntı yapılan yasaya yönlendiren bir dip not bulacaksınız. Örnek: Kavram açıklaması Yabancı sözcükler, kısaltmalar ve anlaması zor olan ifadeler kullandığımız yerler sarı kenarla işaretlenecektir ve kenarda bir açıklama bulacaksınız. Örnek: IOP Bireysel Eğitim Planı Saygılarımızla Disleksi Norveç Ekim 2010

4 s. 4O Okuldaki haklar İÇINDEKILER: Çocuğumda disleksi var mı? Eğitim (Özel eğitim mi yoksa uyarlanmış eğitim mi?) Uyarlama Yardımcı bilgisayar araçları Diğer haklar

5 Yolu bulmaniza yardimci oluyoruz! Os. 5 Disleksi nedir? Disleksi, belirli bir okuma ve yazma bozukluğudur. Disleksi, ses bilimsel bir zorluktur. Ses birimleri (fonem), sözcük sesleri anlamına gelmektedir. Disleksi olan birçok insanda belirli dil zorlukları da bulunmaktadır. Disleksi ve kabiliyet seviyesi arasında bir bağlantı yoktur. Toplumun yaklaşık %5 inde disleksi vardır. Genel okuma ve yazma bozukluğu olanlarin sayısı çok daha fazladır. Yaklaşık %20 sinde sıradan bir gazete haberini okuyamayacak derecede düşük okuma kabiliyeti bulunmaktadır. Diskalküli nedir? Diskalküli, belirli bir matematik bozukluğudur. Diskalküli ve kabiliyet seviyesi arasında bağlantı yoktur. Disleksi Norveç, bu öğrencilerin hakları için de çalışmaktadır. Diskalüli olan öğrenciler, genel hatlarıyla disleksi olan öğrencilerle aynı haklara sahiptir. Disleksi Norveç (Dysleksi Norge) kimdir? Disleksi Norveç (Dysleksi Norge), okuma, yazma ve matematik bozukluğu olan herkesin örgütüdür den fazla üyemiz ve Norveç çapında 40 yerel şubemiz vardır. Okuma, yazma ve matematik bozukluğu olan insanların günlük hayatının daha iyi olması için çalışıyoruz. Siyasi seviyede çalışarak şahıslara yardımcı oluyoruz ve kurs ve konferans düzenliyoruz. Üye olmak ister misiniz? numaralı telefondan bizi arayın (sabit telefondan ücretsiz) NOT: Telefona bakanlar yalnızca Norveççe ve İngilizce konuşmaktadır. Disleksi ve iki dillilik Disleksi Derneğinin 2000 senesinin Kullanıcı El Kitabının Disleksi ve iki dillilikle ilgili 4.0 bölümünden alıntı: Norveççe okuma ve yazma öğrenmek için Norveççeyi en iyi şekilde konuşabilmek avantajlı olacaktır. Ancak insanın ilk dilini (anadilini) de iyi bilmesi önemlidir. İlk dilini öğrenme aşamasındayken Norveç e taşınan çocuklar için anadilinde eğitim gerekli olabilir. Birçok uzmana göre, ikinci dilin geliştirilmesinde ilk dil yeterliliğinin bir önemi vardır. Bir öğrencinin birinci dilde okumayı öğrenmiş olmasi büyük bir avantajdır. Böylece, okuma tekniğini Norveççe ye aktarabilir ve Norveççe metinlerin okunması, Norveççe konuşma kabiliyetini de güçlendirir. Ancak bazı diller Norveççe den o kadar farklıdır ki, aktarma değeri yalnızca kısmen bu tarz avantajlar sağlar. Iki dillilerde okuma ve yazma bozukluğunun belirlenmesi genelde karmaşıktır. Tercihen, çocuk evde konuştuğu dilde ve Norveççe de incelenmeli ve sonuçlar karşılaştırılmalıdır. Bu da iyi bir tercüme hizmeti gerektirmektedir. Özellikle çocuğun ne zamandır Norveç te olduğuna ve konuşma dili olarak ne kadar Norveççe pratik yapıldığına dikkat edilmelidir. Dikkat edilmesi gereken bir başka nokta da, Norveçli çocuklar, ebeveynlerinden okuma eğitimi alırken bazı iki dilli ebeveynlerinin işlevsel okuma kabiliyeti olmadığıdır. İki dilli çocuklardaki okuma bozukluğu çoğu zaman iki dilli olmalarıyla ve daha çok zaman ve çalışmaya ihtiyaçları olmakla açıklanmaktadır. Böylelikle daha belirli sorunların olduğu gözardı edilebilir. Disleksi Norveç, okuma ve yazma bozukluğu olan herkes için bir kullanıcı örgütü olmak amacıyla kuruldu. Bu tabii ki okuma ve yazma bozukluğu veya disleksi olan iki dilli çocuklar ve yetişkinler için de geçerlidir. Çoğu ülkede iki dillilerin durumu hakkında bilgi verecek bilimsel araştırmalar yapılmaktadır. Doğru yardım ve destek ihtiyacı, hem anadilde okuma yazma hem iki dilli olma konusunda önemlidir.

6 s. 6O Okuldaki haklar Çocuğumda disleksi var mı? Çocuğunuzun disleksi olmasından şüpheleniyorsanız, erken davranmak çok önemlidir. Erkenden harekete geçmek, çocuğunuzun dilsel gelişimi ve okul hayatı için büyük önem taşımaktadır. Okul personeli, öğrencilerin muayene olması gerektiğini değerlendirmek zorundadır. Öğrencinin bu tarz ihtiyaçları olduğunda, durum, müdüre bildirilecektir 1. Eğer siz ebeveyn olarak çocuğunuzda okuma ve yazma bozukluğu olduğundan şüpheleniyorsanız, sınıf öğretmeniyle görüşüp bir muayene isteyin. Ebeveyn olarak çocuğunuzda bozukluk olup olmadığını araştırma hakkınız vardır 2. Ebeveynler, okulun pedagojik piskolojik hizmetiyle (PPT) de doğrudan temasa geçebilirler. Okul senesi boyunca, çocuğunuzu PPT ye bildirme konusunda herhangi bir mühletiniz yoktur. Disleksi Norveç, şart olmamasına rağmen ebeveynlerin PPT ye yazılı olarak katılım bildirmelerini önermektedir. Genelde öğrencileri PPT muayene eder. Öğrencinin, eğitimden tatmin edici bir şekilde yararlanabilmesi için derslerden ve sosyal olarak neye ihtiyacı olduğunu tespit edip kanaat getirmek amacıyla PPT, gerekli muayene uzmanlığına sahip olmalı veya bunu sağlamalıdır 3. Eğer kendilerinde gerekli yeterlilik yoksa, PPT, Devlet özel pedagojik destek sistemine (Statped) ve Çocuk ve Gençler Pisikiyatrine başvuracaktır. Uzman bir değerlendirme yapıldığına ve karar verildiğine dair ebeveynler onay vermek zorundadır 4. Eğitim Yasası, PPT nin muayenesi için bazı şartlar koymuştur. Muayene, aşagıdakiler hakkında bilgi verecek ve görüş bildirecektir 5 : Öğrencinin normal eğitim imkanlarından aldığı faydalar Öğrencinin öğrenme bozukluğu ve eğitim için önemli olan özel durumlar Öğrenci için gerçekçi eğitim hedefleri Öğrenciye normal eğitim olanakları çerçevesinde yardımcı olabilme olasılığı Savunulabilir eğitim olanakları sunan eğitim yöntemi. Yapılan muayene, öğrencinin aynı zamanda güçlü olan taraflarını da tespit edecektir. Bir başka deyişle, öğrencinin öğrenmek için sahip olduğu yetenekler ve ilgilendiği ve iyi bir şekilde üstesinden geldiği alanlar. Muayenede, öğrencinin eğitimden yararlanabilmesi için hangi önlemlerin alınması gerektiğine dair bilgiler olmalıdır. Eğer ses kitapları ve ses sentezi gibi yardımcı araçlar gerekliyse muayene raporunda bunlar yazmalıdır. NOT: Yapılan muayene, yalnızca teşhis koymak için yapılmaz. Muayene, Eğitim 1 Opplæringsloven 5 4, annet ledd 1 2 Opplæringsloven 5 4, første ledd 3 Opplæringsloven 5 6, annet ledd 4 Opplæringsloven 5 4, annet ledd 5 Opplæringloven 5-3 PPT Pedagojik Piskolojik Hizmetler

7 Yolu bulmaniza yardimci oluyoruz! Os. 7 Yasasınin 5-1. maddesi uyarınca öğrencinin özel eğitime olan ihtiyacını değerlendirecektir. Özel eğitim ihtiyacını belirleyen, disleksi teşhisi değildir. Ebeveynler muayene talebinde bulunurlarsa, genelde öğrenciyi okul muayene eder. Öğrenci genelde daha derin bir muayene için PPT ye gönderilir. Okul, eğer öğrencinin 5-1. maddeye göre özel eğitime ihtiyacı olmadığına karar verirse, öğrenciyi muayenenin devamı için PPT ye göndermemeyi seçebilir. Bu seçim, resmi bir karar olarak değerlendirilir ve Vali ye (Fylkesmann) itiraz edilebilir 6. Kamu Yönetimi Yasasına göre, bir kararla ilgili değerlendirme gereksiz yere bekletilmeyecektir. Eğer itiraz ulaştıktan sonra bir ay içinde cevaplandırılamiyorsa, geçici bir cevap verilecektir 7. Özel eğitim mi yoksa uyarlanmış eğitim mi? Disleksi, başlı başına özel eğitim için karar alınmasına sebep olmaz. Muayene, bir bütün olarak yapılan bir değerlendirmedir ve asıl soru, öğrencinin sunulan normal eğitim hizmetlerinden ne kadar faydalandığıdır. Normal eğitim hizmeti ifadesi, uyarlanmış eğitim de dahil olmak üzere okulda normal olarak verilen eğitim hizmetleri demektir. Okulun sunduğu normal eğitim, öğrenciye yeterli ölçüde yarar sağlayamadığında özel eğitim hakkı doğar 8. Uygulamada bu, öğrencinin başka bir okulda değil, gittiği okulda özel eğitim alma hakkına sahip olduğu anlamına gelebilir. PPT de yapılan muayene bir kararla sonuçlanabilir. Bu kararla özel eğitim talebi ya kabul edilmiştir ya da edilmemiştir. Özel eğitimin kabul edilmesi ya da edilmemesi resmi bir karar olarak değerlendirilmektedir. Bu kararı belediye verir 9. Bu kararı çoğu zaman belediye adına okul müdürü verir. Disleksi olan birçok öğrenci, özel eğitim talebinin kabul edilmediğini yaşamaktadır. Bu, okulun öğrenci için uyarlanmış eğitim başlatacağı anlamına gelmektedir. Disleksi olan öğrenciler için başarılı şekilde uyarlanmış eğitimin birçok örneği vardır. Resmi bir karar, bireye yönelik bir karardır. Resmi bir karar sözkonusu olduğunda itiraz edilebilir. Opplæringsloven 5-1 Özel eğitim hakkını belirler Özel eğitim ve uyarlanmış eğitim arasındaki fark, yapılan girişimler değildir. Aradaki en büyük fark, özel eğitimin resmi bir karar alınmasını gerektirmesi ve Eğitim Kalkınması (Kunnskapsløftet) ile Müfredat İdaresi (Læreplanverket) tarafından sunulan eğitimin içeriğinden farklı olabilmesidir. 6 Forvaltningsloven 2b 7 Forvaltningsloven 11a 8 Opplæringsloven Opplæringsloven 5-3 Özel eğitim başlı başına bir hedef değildir. Hedef, özel ya da uyarlanmış eğitim şeklinde verilse de tüm öğrencilerin eğitimden yarar görmesini sağlamaktır.

8 s. 8O Okuldaki haklar GAP-modeli Özel eğitim ihtiyacı ne zaman doğar? Özel eğitim ihtiyacı, okulun sunduğu normal eğitim ile gerekli uyarlanma ve öğrencinin kabiliyet ve becerileri arasında bir mesafe (gap) olduğunda doğar. Bazı öğrenciler, okulla hemen uyum sağlar ve herhangi bir uyarlanma gerektirmeden kendi kendilerine yetinebilirler. Böyle bir öğrenci, neredeyse uyarlanma ve girişimler olsa da olmasa da kendi kendiyle yetinebilir. Bazı öğrencilerin, okul uyarlanma konusunda başarılı olsa bile, okuldan iyi derecede yararlanabilmek için yardıma ihtiyacı olacaktır. Ve tabii ki, bu çizilen resmin i Bunun resmini çizelim. Bir öğrencinin, okula gelebilmesi için bir nehirden geçmesi gerekiyor. Öğrencinin nehri aşabilmesi için köprünün sağlam olması gerek. Okulun tarafındaki tahtalar, okulla ilgili çeşitli durumları temsil eder. Öğrenci tarafındaki tahtalar, öğrenciyle ilgili durumları temsil eder. Okul ne kadar girişimde bulunursa, o kadar öğrenci kendi başına köprüden geçebilir. Okulun yeterince girişimde bulunmadığı durumlarda öğrencinin çabaları boşuna olacaktır öğrenci, tek başına öbür tarafa geçemeyecektir. Bazı öğrencilerin kendi taraflarında az tahtaları vardır ve iyi uyarlanmış girişimler sunan bir okula ihtiyacları vardır. Eğer arada bir mesafe varsa, öğrenci özel eğitim olmadan köprüden geçemeyecektir. Öğrencinin kendisiyle ile ilgili durumlar Okul Normal eğitim imkanları ile ilgili çeşitli durumlar

9 Yolu bulmaniza yardimci oluyoruz! Os. 9 Bazı okullar çok az derecede uyarlanma sunmaktadır. Bu okullara giden öğrencilerden çok şey talep edilmektedir ve öğrencilerin bir çoğunun öğrenme bozuklukları ve özel eğitim ihtiyaçları olacaktır. Bazı okullarda öğrencinin ihtiyacına göre okulun sunduğu birtakım girişimler bulunmaktadır. Böyle okullarde, özel eğitim ihtiyacı daha az olacaktır. çinde birçok nüanslar vardır. Değişen ihtiyaçlar Özel eğitim ihtiyacı değişebilir. Okulun uyarlanmaları kötüye gittiğinde bu ihtiyaç artabilir. Örneğin, bir öğrenciye ses kitaplari artık verilmiyorsa, öğrencinin dersteki ilerlemesi düşebilir ve bir bakmışsınız ki hem okulun uyarlanmaları ve öğrencinin becerileri daha da bozulmuştur. Yeni girişimlerde bulunulan bir okulda, bazı öğrenciler için özel eğitime olan ihtiyaç azalabilir. Örneğin, belki okul bilgisayar araçlarının kullanımı için kurslar sunuyordur ve öğrenci ev Okul Okul ödevlerini yaparken daha bağımsız oluyordur ve bir bakmışsınız ki hem okulun hem de öğrencinin becerileri düzelmiştir. Özel eğitim hakkı yükümlülüğü değil Özel eğitim bir haktır, yükümlülük değildir. Hem ebeveynlerin hem de öğrencinin onayını gerektirmektedir 1. Çocuklar 18 yaşını doldurana kadar, onların baş sorumluluğu ebeveynlere aittir. Özel eğitim kuralları buna istisnadır, 15 yaşını dolduran öğrenci kendi onayını verebilir. 7 yaşından itibaren öğrencinin kendini ifade edebilmesi için şartlar yerine getirilmelidir. 12 yaşından itibaren, öğrencinin görüşüne büyük ölçüde ağırlık verilecektir 2. Özel eğitimin ne olduğunu ve öğrencinin neden buna ihtiyacı olduğunu, öğrencinin anlaması gereklidir. 1 Opplæringsloven 5 4, annet ledd 2 Udirs veileder for spesialundervisning s.49 Okul

10 s. 10O Okuldaki haklar Uyarlanmış eğitimin kabulü (özel eğitim talebine ret) Tüm öğrencilerin uyarlanmış eğitime hakkı vardır ve bu konudaki çabalar erken başlatılmalıdır 1. Bu, konulan teşhisten bağımsızdır. Özel eğitim talepleri reddedilen öğrencilere uyarlanmış eğitim verilecektir. Uyarlanmış eğitim almak, okulun kendi çerçevesi içerisinde uyarlanması anlamına gelmektedir. Bunun gerektirdiği uyarlanmalar, PPT nin verdiği karara bağlı olabilir. Dikkat edilmesi gereken noktalar: Eğitimi uyarlamak için okul hangi girişimlerde bulunmaktadır? Bu girişimlerin etkileri nelerdir? Okulun girişimlerde bulunmasını istemek için ne yapabilirim? Müdürden, sınıf öğretmeninden, PPT den bir temsilciden ve varsa özel pedagog yetkilisinden oluşan sorumlulardan bir grup toplantısı isteyin. PPT nin yaptığı muayene ve ardından verilen karar başlangıç noktası olarak ele alınır. PPT nin muayene raporunda belirttiği girişimler, okulun sunabileceği yardım ve uyarlanmalara denk olmalıdır. Toplantıdan tutanak yazılmasını isteyin. 1 Opplæringsloven 1-3

11 Yolu bulmaniza yardimci oluyoruz! Os. 11 Okul Özel eğitim kararı olmadan okulda çok sayıda uyarlanması olan öğrencilerin Kişisel uyarlanmış planları olmalıdır. Birçok girişim iyi bir planı gerektirmektedir. NOT: Bu bir hak değildir. Uyarlanmış eğitim çerçevesi içinde, ebeveynlerin onayı olsa bile, öğrencileri temel gruptan/sınıfından çıkarmak yasaktır 2. Uyarlanmış eğitim alan öğrenciler, bir dersten büyük ölçüde uyarlanmalar alsalar bile, not değerlendirmesinden muaf tutulamazlar. İkinci dil Norveççe buna istisnadır 3. Özel eğitim kararı olmadan, normal eğitimin içeriğinden sapılamaz. Örneğin, ders planındaki kitaplardan kesinti yapılamaz, ders saatleri değisemez, vs. Çocuğumun aldığı eğitimden memnun değilsem şikayet imkanlarım nelerdir? Seçilebilecek birçok yol vardır. Hangisini seçtiğinizi memnun olmadığınız konu belirler. Yeni bir muayene isteyin Eğer yapılan muayenenin içeriği ve sonuçlarıyla hemfikir değilseniz, yeni bir muayenenin yapılmasını isteyebilirsiniz. Örneğin, eğer muayene raporunda nasıl bir eğitimin iyi olacağı hakkında birşey yazmıyorsa, veya özel eğitim/ uyarlanmış eğitimi açıkça önerilmiyorsa, çocuğun yeniden muayene edilmesi akıllıca olabilir. Aynı şekilde, öğrencinin okul hayatı ve buna bağlı olarak eğitim olanakları değişmiş ise, yeni bir muayene istemek akıllıca olabilir. Eğitim hakkında şikayet Eğer okulun eğitimi uyarlama konusunda başarılı olmadığını düşünüyorsanız, eğitim hakkında şikayette bulunabilirsiniz. Şikayetinizi bu şekilde yürütün: Okul müdürü (rektor) belediyenin okul sorumlusu (Skolesjefen i kommunen) vali Eğitim Müdürlüğü (Utdanningsdirektoratet) Karara itiraz etme Eğer verilen kararla hemfikir değilseniz, Kamu Yasasının gerektirdiği ilkelere göre itiraz edebilirsiniz 4. 2 Udirs veileder om spesialundervisning, s.24 3 Forskrift til opplæringen 3 20 og Forvaltningsloven Kapittel VI. Om klage og omgjøring.

12 s. 12O Okuldaki haklar Özel eğitimin kabulü PPT özel eğitimin uygulanmasına karar verdiği taktirde, okul müdürü belediye adına özel eğitimle ilgili resmi kararı verecektir. Bu karar, ders saati sayısı ve eğitimin öğrencilere yalnız mı yoksa gruplar halinde verileceği konusunda bilgi verecektir. Özel eğitim ile ilgili kararlarda, normal eğitimin içeriğinden farklı bir eğitim yürütülebilir. Özel eğitimle ilgili karar, resmi bir karardır. Bu karar, sözkonusu şahısa bireysel haklar vermektedir. Eğer Per e 5 saat özel eğitim verilmişse, bu saatler Per e aittir. Okul, bu saatleri alıp başka bir öğrenciye veremez. Resmi bir karar, öğrencilere bir birey olarak verilir ve bunun beraberinde gelen kaynaklar da o öğrenciye aittir. Eğer okul PPT nin önerdiği kaynak tahsisinden saparsa, öğrenciye daha az özel eğitimle eşit derecede iyi bir eğitimi nasıl sağlayacağını açıklamalıdır. Özel eğitim kararı alan öğrenciler için okul bir IOP hazırlayacaktır 1. Bir IOP, yasal olarak da okulu bağlayan bir çalışma belgesidir. IOP Bireysel Eğitim Planı 1 Opplæringsloven 5 5, første ledd

13 Yolu bulmaniza yardimci oluyoruz! Os. 13 Okul S P E S U N D E R V I A L - I S N I N G Özel eğitim kararı, öğrencinin sınıftan alınıp bireysel eğitim almasıyla aynı şey değildir. Özel eğitim çeşitli yöntemlerle verilebilir: örneğin tek kişilik dersler, grup halinde dersler, sınıfta ek destek ve benzeri. Özel eğitim için hangi yöntem seçiliyorsa, bunun açıklaması yapılacaktır. Bu açıklama, PPT nin muayene raporunda yazacaktır. Eğer özel eğitim, normal eğitimin içeriğinden farklıysa, örneğin okunacak kitaplar ve ders saati dağılımı gibi, ebeveynlerin bunu onaylaması gerekmektedir. Özel eğitim alan öğrenciler, aldıkları özel eğitim derslerinden not değerlendirmesi alıp almama konusunda seçim yapabilirler 2. Burada önemli olan, ne gibi sonuçlar doğuracağıdır. Bununla ilgili 23. sayfada daha ayrıntılı bilgi vardır. bir muyane isteyebilirsiniz. Muayene raporunda nasıl bir eğitimin iyi olacağı hakkında birşey yazmıyorsa, veya özel eğitim/uyarlanmış eğitimi açıkça önermiyorsa, çocuğun yeniden muayene edilmesi akıllıca olabilir. Aynı şekilde, öğrencinin okul hayatı ve buna bağlı olarak eğitim olanakları değişmiş ise, yeni bir muayene istemek akıllıca olabilir. Eğitimini şikayet edin Eğer okulun, verilen kararı iyi şekilde takip etmediğini görüşündeyseniz, verilen eğitimi şikayet edebilirsiniz. Ayrıca, Bireysel Eğitim Planı nın (Individuelle Opplæringsplanen) içeriği veya elde edilen sonuçlardan memnun değilseniz, eğitimi şikayet edebilirsiniz. Çocuğumun aldığı eğitimden memnun değilsem, itiraz seçeneklerim hangileridir? Birçok itiraz yöntemi vardır. Hangisini seçeceğiniz, neyle memnun olmadığınıza bağlıdır. Kararı şikayet etme Eğer verilen kararla hemfikir değilseniz, Kamu Yasasının ilkelerine göre itiraz edebilirsiniz. Örneğin, eğer PPT, okul müdürünün ders saati sayısı hakkında aldığı karardan daha fazla ders saati önerdiyse, bunun itirazı yapılabilir 3. Yeni bir muayene isteyin Eğer muayenenin içeriği ve sonuçlarından memnun değilseniz, yeni 2 Forskrift til Opplæringsloven Forvaltningsloven Kapittel VI. Om klage og omgjøring.

14 s. 14O Okuldaki haklar Uyarlama Sınav İyi bir eğitim süreci, öğrencilerin bilgilerini gösterebilme olanakları içermektedir. Sınav durumunun uyarlanması, öğrencinin bilgilerini gösterebilmesi için iyi bir fırsattır. Disleksi olan öğrenciler için normalde yapılan uyarlanma, düzeltme programı olan bilgisayar kullanımı ve uzatılmış süre gibi girişimlerdir. Normalde yapılan başka bir uyarlama da soruların sesli okunmasıdır. Çok büyük zorluklar yaşayan öğrenciler için hem yazılı hem sözlüden oluşan bir sınavdan geçmelerine izin verilebilir. Bazı durumlarda, öğrencinin sınavı bir sekreter yardımıyla almasına izin verilmiştir. Hem özel eğitim kararı almış ve almamış olan tüm öğrenciler için sınavların uyarlanabilmesi mümkündür ve gereklidir Sınavın uyarlanması için genelde uygulanan yöntemlerden birisi, sınavın süresinin uzatılmasıdır. Uyarlanmış sınava ihtiyacı olan öğrencilere, söz konusu dersteki bilgi hedefleri doğrultusunda edindikleri bilgileri gösterebilmeleri için koşullar uygun hale getirilecektir. Bu girişimler, öğrenciye olabildiğince uygun hale getirilecektir. Öğrencinin bilgi hedefleri doğrultusunda sınanmamasına ya da diğer öğrencilere avantaj sağlamasına sebep olacak şekilde kapsamlı uyarlanmalar yapılamaz 1. Rektors kontor NOT: Yazılı, sözlü veya pratik beceriler gerektiren bilgi hedefleri söz konusu olduğunda, o ders için bir sınav yöntemi belirlenmişse, öğrencinin bu becerilerden sınanamasına sebep olacak şekilde uyarlanmalar yapılamaz. Öğrencinin uyarlanmış sınava tabi tutulup tutulmayacağına okul müdürü karar verir. Okul senesi başladığında, müdüre uyarlama için bir dilekçe göndermek mantıklı olacaktır. Dilekçede, öğrencinin nasıl bir uyarlamaya ihtiyacı olduğu yazılmalı ve PPT nin muayene raporu dahil edilmelidir. Okul müdürünün uyarlanmış sınavla ilgili kararı resmi bir karardır. Sınav uyarlanmasında yardımcı araçlar Merkezi yapılan sınavlarda hangi yardımcı araçlara izin verildiğine Eğitim Genel Müdürlüğü (Utdanningsdirektoratet), yerel yapılan sınavlarda da okul sahibi karar verir. Genelde, imla kontrolü, konuşma sentezi, ve normal sözluğün kabul edildiği durumlarda elektronik sözlük gibi araçlara izin verilir 2. 1 Forskrift til Opplæringsloven Forskrift til Opplæringsloven 3-31 Uyarlanma ile ilgili talepler, okul başladığında okul müdürüne gönderilmelidir. Testlerin/ödevlerin uyarlanmasıyla ilgili anlaşmalar, Bireysel Eğitim Planına yazılmalıdır.

15 Yolu bulmaniza yardimci oluyoruz! Os. 15 Testler Sınavları uyarlanan ve onun dışında okulda birçok uyarlanma yaşayan öğrencilerin testleri de uyarlanmalıdır. Normalde, genel testlerde sürenin uzatılması zordur. Uyarlanmalar daha çok bilgisayar kullanımı, test cevaplarının okunması (kendi grup odasında oturması), soruların okunması, vs gibidir. Ödevler Okulda uyarlanmalara tabi olan öğrencilerin ödevleri de uyarlanmalıdır. Örneğin, ödevi yazmak yerine öğrenci sesli okuyarak kayıt yapabilir, Power Point sunumu kullanabilir, ses kitapları, vs. Uyarlanmış ödevler şöyle de olabilir: - Öğretmen ödevi daha büyük yazıyla print eder, önerilen 14 punto ya da daha büyük yazıyla. - Öğretmen, öğrenciye kitapların kolayca okunan özetlerini çıkarır - Ödev için ayrı bir plan yazar - Öğretmen, öğrencinin öğrenme yöntemine uygun ödevleri uyarlar. Okuma ve yazma bozukluğu olan öğrencilere, beceri çalışmaları konusunda ayrı, bilgi dersleri konusunda ayrı ödevler verilecektir. Örneğin, öğrenci toplum bilgisi testine hazırlandığında okuma becerisinde pratik yapmayacaktır. Genel Değerlendirme yöntemlerine sürekli yeni geliştirilenler eklenmektedir. Klasör değerlendirmesi, öğrenciye sene içinde birçok ödevler verilmesi ve öğrencinin bağımsız ve zamanla geliştirdiği bir çalışmaya teşvik etmesi anlamına gelmektedir. Bu değerlendirme yöntemi gittikçe daha da yaygın hale gelmektedir. Öğrencinin nasıl değerlendirileceği, bireysel eğitim planının bir parçası olmalıdır. Klasik yazılı çalışmalar yerine, sesli bir kayıt tutulması veya PowerPoint sunumu veya video seçilebilir. Yeni teknoloji sayesinde öğrencilerin bilgilerini sunabilmeleri için yeni imkanlar doğmuştur. Ders değerlendirmesi Demek ki okul, eğitimi uyarlayacaktır ve sınav için şartları uygun hale getirecektir. Amaç, öğrencinin bilgi sahibi olabilmesi için imkanları ve ne öğrendiğini gösterebilmesini sağlamaktır. Öğrenci değerlendirildiğinde ve not verildiğinde, öğrencinin öğrenme bozukluklarına dikkat edilmeyecektir. Değerlendirme, okul müfredatında yazılan bilgi hedeflerine ulaşma konusuna dayandırılacaktır 3. Forskrift til Opplæringsloven Seviyeyi düşürerek veya okunacak kitapların sayısını azaltarak yapılan uyarlanmaların yalnızca son çare olarak seçilmesi gerektiğini unutmayın! Bütün imkanlar denenmeden bu yolu seçmek kesinlikle yasaktır!

16 s. 16O Okuldaki haklar Yardımcı ve öğrenme araçlari hakkı Okuma ve yazma bozukluğu olan öğrenciler, yardım araçları merkezinden yardımcı bilgisayar araçları için başvurabilirler 1. Böyle bir başvru, PPT nin muayene raporundan yola çıkılarak okuldan geçirilir. Dilekçede, öğrencinin istenilen yardımcı araçları neden talep ettiği açıklanacaktır. Dikkat edilmesi gereken bir nokta, okulun genelde öğrenciye bu yardımcı araçların kullanımı konusunda eğitmekten sorumlu olmasıdır. Başvurulabilecek yardımcı bilgisayar araçları arasında: Imla kontrolü LingDys/LingRight CD-ord Textpilot Konuşma sentezi Voxit Budgie Pro Ses sentezi Bilgisayardan metnin sesli okunması Tarayıcı (Skanner) C-pen Superpenn Optic Slim Yardımcı araçlar listesi başlıklı bölümde, çeşitli yardımcı araçlar hakkında okuyabilirsiniz. Öğrencinin aldiği tüm yardımcı araçlar kişiye özeldir, ve ebeveynlerin onayı olmadan başka öğrenciler tarafından kullanılamaz. Okuma ve yazma bozukluğu olan öğrenciler için, yardımcı araçlar iyi destek oluyor. Ancak öğrenme araçlarını kullanmayı ihmal etmemek gerek. Öğrencinin dersteki ilerlemesine büyük etkisi olabilecek birçok öğrenme araçları vardır. Ögrenme 1 Folketrygdloven 10 5, 10 6 og 10-7

17 Yolu bulmaniza yardimci oluyoruz! Os. 17 araçlarından maddi anlamda sorumlu olan okuldur. Okul/PPT ye oğlunuz/kızınız için iyi öğrenme araçları hakkında sorunuz. Tum ders kitaplarının da sesli olarak kaydedilmiş olması gerekiyor. Bunun sorumlusu Huseby Uzmanlık Merkezidir (Huseby Kompetansesenter) ve okul, ses kitaplarını buradan ısmarlar. Disleksi olan öğrenciler için ses kitapları çok büyük bir destek olabilir. Öğrenci için tüm derslerde uyarlama olması önemlidir. Eksik uyarlama yüzünden öğrencinin bilgi derslerinden geri kalmasına izin vermeyin! ÖNEMLİ! Okul, ses kitapların kiralanması gibi girişimleri maddi gerekçeler göstererek geri çeviremez. Yardımcı araçlar ve öğrenme araçlar arasındaki fark nedir? Öğrenme aracı, okuma ve yazmadaki temel becerilerinin geliştirilmesinde kullanılır. Yardımcı araçlar, bir metni anlayabilmek ve üretmek/okuma ve yazmaya yardımcı olmak için kullanılır. Örnek: Okuma hızını arttırmak ve sözcük seslerini birbirinden ayırdetmek için kullanılan bir bilgisayar program, öğrenme aracıdır, çünkü okuma ve yazmadaki temel becerilerin geliştirilmesi için kullanılmaktadır. Program, okuma ve yazma sürecini öğretecektir. Bir metnin okunması ya da imla hatalarını düzeltmesi için kullanılan bir bilgisayar programı, yardımcı araçtır. Program, okuma ve yazma sürecine destek olacaktır. Aradaki farkı bilmek önemlidir çünkü maddi anlamda kimin sorumlu olduğu farklıdır. Yardımcı araç merkezi, yardımcı araçlardan sorumluyken, okul da pedagojik öğrenme araçlarından sorumludur.

18 s. 18O Okuldaki haklar Yardımcı araçlar listesi Okuma ve yazma bozukluğu olan öğrenciler için birçok iyi yardımcı araçlar bulunmaktadır. Firmaların büyük bir kısmı, karar vermeden önce deneme imkanı verilmesi açısından programlarını web sayfalarında demo olarak sunmuştur. Norveç te en çok kullanılan yardımcı araçlar şunlardır: LingDys ve LingRight LingDys, okuma ve yazmada zorlanan kişiler için geliştirilmiş bir yazım aracıdır. Program, en iyi Microsoft Word ya da OpenOffice Writer ile çalışmaktadır. Ayrıca Internet Explorer, Powerpoint, vb ile birlikte de iyi çalışmaktadır. LingDys, özel geliştirilmiş imla kontrolü, kelime tamlayıcısı (ordprediksjon), anlam içeriğı ve kullanım örnekleriyle birlikte elektronik sözlük içinde gezme aracı, Norveççe uzatmasız ses sentezi (erkek ve bayan sesi), ve tüm Windows programlarındaki metinleri okuyan bağımsız duran bir ekran okuyucusundan oluşmaktadır. Imla kontrolü, normal disleksi hataları ve lehçeye dayalı yazım hatalarını gözönünde bulundurur, sözcük birimlerini doğru şekilde inceler. Lingdys hem bokmål hem de nynorsk dillerini kullanır. Lingright, Lingdys gibi işler ancak Lingright ta Norveççe- İngilizce ve İngilizce-Norveççe sözlük, disleksi olan Norveçlilerin İngilizce yazarken yaptıkları hatalara göre uyum sağlayan imla kontrolü, ve iki adet İngilizce konuşan suni ses (Amerikan ve İngiltere İngilizcesi) mevcuttur. Textpilot Textpilot, bir ve aynı programda imla kontrolü, sözcük tamamlayıcısı, sözlükler, ses sentezi(norveççe ve İngilizce sesler) içeren Norveççe ve İngilizce okuma ve yazma desteği sağlayan bir araçtır. Texpilot, kelime işlem programlari, chat ve internet gibi Windows programlarının çoğunda çalışmaktadır. Imla kontrolü ciddi yazım hatalarını düzeltebilir ve bunları sırasıyla çizerek hızlıca tespit edilmesini ve yazım hatalarını düzeltmesini sağlıyor. Norveççe ve İngilizce sözlükler, bilinmeyen sözcüklere açıklama getiriyor. Okuma aracı, metinlerin dinlenmesini ve bunları ses dosyaları olarak kaydetilmesini sağlıyor. CD-ord CD-ord, okuma ve yazmaya yardımcı oluyor. Internetten, elektronik postadan ya da kendi yazdığınız metinlerden bokmål, nynorsk veya İngilizce olarak sesli okur. Birşey yazdığınızda, bağlama uyabilecek sözcükler önerir ve zor sözcükleri yazabilmeniz için yardımcı olur. Özel alan metinlerde yardımcı ve ilham olabilmesi için kendi sözcük listenizi yapabilirsiniz. CD-ORD la kendi ses dosyalarınızı kaydedebilir, kendi ayarlarınızı girebilir ve beraberinde gelen tarayıcı aracı kullanabilirsiniz.

19 Yolu bulmaniza yardimci oluyoruz! Os. 19 Bunlar, özel eğitim alanlar da dahil, tüm öğrenciler için geçerli olan haklardır: Ücretsiz eğitim hakkı 1 Dil azınlıkları için özel dil eğitimi 2 Danışmanlık hizmetleri hakkı hem sosyal pedagojik hem eğitimsel ve mesleki anlamda 3 Eğer öğrenme aracı eğitimin büyük bir kısmını kapsıyor ve düzenli olarak kullanılıyorsa, istediğiniz Norveççe dilinde öğrenme aracı hakkı 4 Fiziksel ve psikososyal anlamda iyi bir okul ortamı ( 1 Opplæringsloven 2-15 og 3-1 niende ledd 2 Opplæringsloven 2-8 og Opplæringsloven Opplæringsloven 9-4 og forskrift til opplæringsloven kap.17

20 s. 20O Okuldaki haklar Liseye (VGS) özel giriş Belirli zorlukları ve özel eğitim kararı olan öğrenciler, uzmanca yapılan muayenenin tavsiyelerine uygun olarak özel giriş için başvurabilirler 1. Özel şartlarla okula alınan öğrencinin birinci tercihinin kabulü hakkı vardır. Bu girişin bir avantajı da gelen öğrencinin belirli uyarlanmalara ihtiyacı olacağı konusunda okulun dikkatinin çekilmiş olmasıdır. Örneğin disleksi gibi engelleri olan öğrencilerin lise eğitimlerini 5 senede tamamlama hakları vardır. 1 Forskrift til Opplæringsloven 6-20 Eğitim personelinin uzmanlığı Eğitimin tamamı, yeterlilik şartlarını yerine getiren birisi tarafından idare edilecektir. Yeterlilik şartları, gerekli uzmanlık ve pedagojik yeterlilik anlamına gelmektedir. Baş sorumluya ek olarak asistanlar da olabilir. Asistanların yeterliliklerine herhangi bir şart konulmaz. Bunun sebebi, eğitimin asistanlar tarafından idare edilmemesidir. Asistanlar, eğitimde sırf destek ve pratik yardım sağlarlar. Bu yüzden asistanlara özel eğitimin sorumluluğu verilmez 1. 1 Opplæringsloven 10-1 og kapittel 14 i forskriften Parasal yardım Disleksi olup ödevlerinde normalde yeterli olan yardımdan fazlasına ihtiyacı olan çocukların ebeveynleri maddi destek için başvurabilirler 1. Burada, ödevlerin yapımında harcanan emeğin ayrıntılarını kendiniz yazmalısınız. Bu dilekçe, NAV a gönderilir. Okulla yapılan toplantılarda destek hakkı Ebeveyn olarak okul/resmi dairelerle yapılan toplantılarda yanınızda birilerini getirme hakkına sahipsiniz 1. Sorumlu grup toplantılarında insanın kendini ezik hissetmesi normaldır. Burada okul birçok uzmanla temsil edilmişken, ebeveynler kendilerini yalnız ve çaresiz hissedebilir. Yapıcı şekilde okula soru sormak ve bilgi verebilmek için yanınızda birini getirmeniz yararlı olabilir. 1 Folketrygdloven 6-4 og Forvaltningsloven 12