KAMU YÖNETİCİLERİNİN KURUMSAL YÖNETİM ALGILAMALARI: NEVŞEHİR ÖRNEĞİ

Transkript

1 KAMU YÖNETİCİLERİNİN KURUMSAL YÖNETİM ALGILAMALARI: NEVŞEHİR ÖRNEĞİ Yrd. Doç. Dr. Ahmet TANÇ Nevşehir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü Öğretim Üyesi Arş. Gör. Seher ULU Nevşehir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü Araştırma Görevlisi Arş. Gör. Filiz ÖZŞAHİN Nevşehir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü Araştırma Görevlisi ÖZET Şeffaflık, hesap verebilirlik, sorumluluk, adillik ve eşitlik ilkelerini iş yaşamına uyarlayan bir kurumsal yönetim anlayışı, küresel rekabet ortamında kurumların ve işletmelerin ihtiyaçlarına cevap verebilir. Ancak günümüzde bazı kurumsal yönetim mekanizmalarının söz konusu ilkelerin kamu yönetimine uygulanmasında yetersiz kaldığı gözlenmektedir. Bu nedenle söz konusu kurumsal yönetim mekanizmalarının ve aksayan yönlerinin tespit edilmesi önemli bir inceleme alanıdır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, kamu yöneticilerinin kurumsal yönetim ilkelerine ve bu ilkeleri etkileyen mekanizmalara ilişkin algılamalarını analiz etmektir. Araştırma sonuçlarına göre kamu yöneticileri açısından bağımsız denetim komiteleri, yönetim kurulunun bağımsızlığı ve uygun yasal düzenlemelerin çıkarılması ve şeffaflık ilkesi üzerinde pozitif yönlü bir etkiye sahiptir. Benzer şekilde bağımsız denetim komiteleri, dış denetimin kalitesi ve yönetim kurulunun bağımsızlığı hesap verilebilirlik ilkesini pozitif yönde etkiledikleri tespiti yapılmıştır. Yine yönetim kurulunun bağımsızlığı, üst düzey yönetici ücret ve teşvikleri, yasal düzenlemeler ve yönetici işgücü pazarı faktörlerinin sorumluluk ilkesi üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğu ortaya konmuştur. Diğer yandan, sadece bağımsız denetim komitesinin adillik ve eşitlik ilkesini pozitif yönde etkilediği tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Kurumsal Yönetim, Kurumsal Yönetim İlkeleri, Kurumsal Yönetim Mekanizmaları, Kamu Yöneticileri ABSTRACT A corporate governance approach that adapted principles of transparency, accountability, responsibility, fairness and equality to business life can respond the needs of institutions and businesses in the global competitive environment. Today, which some corporate governance mechanisms were inadequate in application of these principles in public administration area has been observed. Therefore, these corporate governance mechanisms and to detect the failing aspects of these mechanisms are an important research area. In this

2 context, purpose of study is to analyse the perceptions of public managers on corporate governance principles and mechanisms that affect these principles. According to research, independent audit committees, the independence of the board of directors and the appropriate legal arrangements have a positive effect on the principle of transparency. Similarly, independent audit committees, external audit quality and independence of the board of directors, positively affect the principle of accountability have been identified. However, the independence of the board of directors, senior executive pay and incentives, regulations and administrative labor market factors have been shown to be a positive influence on the principle of responsibility. On the other hand it has been determined that the principles of fairness and equality affected by only independent audit committee. 1. GİRİŞ Kamu ve özel sektördeki yetersiz yönetim politikaları, hızlı teknolojik değişim, yaşanan uluslararası finansal krizler, kamudaki yolsuzluklar ve şirket skandalları nedeniyle tüm dünyada gündeme gelen ve her geçen gün daha fazla gereksinim duyulan kurumsal yönetim kavramı, şirketlerin ve kurumların şeffaflık, adil olma, hesap verebilirlik ve sorumluluk ilkeleri çerçevesinde faaliyetlerini yerine getirmelerini sağlamaya yönelik bir anlayıştır. Ayrıca daha etkin bir örgüt yapısına sahip olma, daha iyi yetişmiş profesyonel yöneticilerle çalışma, uzun vadede sürdürülebilir rekabet avantajı elde edebilme ve kaliteli mal ve hizmet sunabilme açısından son derece önemli bir yönetim anlayışıdır. Günümüzde bu anlayış, profesyonel yöneticilerce belirlenen teknik bir düzenleme olmaktan ziyade toplumsal aktörlerle birlikte belirlenen süreçler bütününe dönüşerek daha da önemli bir hale gelmiştir. (Dinç ve Abdioğlu, 2009: 159). Kurumsal yönetim anlayışı kamu kuruluşları açısından değerlendirildiğinde, vatandaşların hakları, vatandaşlara eşit muamele, birincil paydaşların rolü, kamuyu aydınlatma, şeffaflık ve yönetim kurulunun sorumlulukları gibi kavramların önplana çıktığı görülmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı, Nevşehir ilindeki kamu yöneticilerinin kurumsal yönetim ilkeleri ve bu ilkeleri etkileyen mekanizmalara ilişkin algılamalarını analiz etmek şeklinde belirlenmiştir. 2. LİTERATÜR TARAMASI Kurumsal yönetim, kurumların yönlendirildiği ve kontrol edildiği bir sistem olarak tanımlanmaktadır (Al-Ajmi, 2009: 67). Yönetim literatüründe ise kurumsal yönetim; bir kurumun beşeri ve mali sermayeyi çekmesi, etkin çalışması ve toplumun değerlerine saygı gösterirken uzun dönemde paydaşlarına ekonomik değer katmak için şeffaflık, hesap verebilirlik, sorumluluk, adillik veya eşitlik ilkeleri temelinde yönetsel karar mekanizmalarının izlenmesi ve denetlenmesine olanak tanıyan kanun, yönetmelik, kod ve uygulamaları ifade etmektedir (Öztürk ve Demirgüneş, 2008: 396). Aşağıda kurumsal yönetime ilişkin farklı tanımlamalara yer verilmiştir. Kurumsal yönetim, kurumların faaliyetlerinde taraflara karşı sorumluluklarının bilincinde olarak, kurumun değerini ve verimliliğini arttırdıkları, hissedarlarına ve çalışanlarına karşı önceden planladıkları hedefleri tutturdukları, bunu yaparken de söz konusu taraflarla

3 yasalar ve etik değerler çerçevesinde çalışmalarda bulundukları bir sistem olarak tanımlanmaktadır (Dinç ve Abdioğlu, 2009: 160). Kurumsal yönetim, kurumların paydaşlarının hakları ve istekleri konusunda daha duyarlı kılındığı bir süreçtir. Toplumlar, kurumların davranışını etkilemek için yönetim kurulu, kamuoyu baskısı, yasal düzenlemeler gibi mekanizmalar kullanmaktadırlar. Kamuoyu baskısı ve yasal düzenlemeler endüstriye ve ülkeye bağlı olarak farklılık arz edebilir (Hamle and Huse, 1997: 138). Kurumsal yönetim uygulamaları, sadece kaynakların israfını önleyen iyi birer koruyucu mekanizma oldukları için değil, aynı zamanda birçok ülkede talep edilen finansal şeffaflık, iç denetimin etkinliği, sosyal sorumluluk bilinci, paydaşların, vatandaşların ve yatırımcıların etik kurallara uygun olarak korunması hususlarında da önemli görülmektedir. Tek bir standart uygulama biçimi olmayan kurumsal yönetim, ülkeden ülkeye farklılıklar göstermektedir (Dinç ve Abdioğlu, 2009: 160). Bu farklılıklar kamuoyu baskısı, yasal düzenlemeler, endüstri kolu ve ülkelere ilişkin farklılıklardan kaynaklanmaktadır. Kurumsal yönetimin temel unsurları aşağıda ayrıntılı bir biçimde açıklanmaktadır. Bunlar (Bauer et al. 2008: ); Bağımsız Denetim Komitelerinin Kurulması Kurumsal yönetimde etkinlik için tavsiye edilen kurum içi mekanizmalardan biri denetim komitesinin kurulmasıdır (Basset, Koh and Tutticci, 2007: 308). Denetim komitesinin etkin rol oynayabilmesi için doğru büyüklüğün saptanması, komitede doğru insanların yer alması, tepe yönetimiyle ilgili olsa dahi izlemede ısrar edilmesi, finansal raporlamaya ilişkin temel rol, sorumluluk ve risklerin açıkça belirlenmesi gerekir (Al-Ajmi, 2009: 67). Denetim komitesinin bağımsızlığı, finansal raporlama sisteminin bütünlüğünü sağlamada önemli bir işlev görür (Basset, Koh and Tutticci, 2007: 308). Dış Denetimin Kalitesi Etkin kurumsal yönetim mekanizmasının bir ölçüsü de dış denetimin kalitesidir. Dış denetimin kalitesi, finansal raporun kalitesi ve anlaşılabilirliği, daha az muhasebe hatalarının ortaya çıkması, daha az hukuk davalarının açılması gibi durumlarla yakından ilişkilidir (Basset, Koh and Tutticci, 2007: 308). Yönetim Kurulunun Bağımsız Olması Kurumsal yönetim ile ilgili konuların, yönetim kurulunun sorumluluğunda olması nedeniyle, kurulun bağımsızlığı kurumsal yönetimin kalitesini etkileyecektir. Yönetim kurullarının kompozisyonu, kurumların nitelik ve iş kültürlerinin yanı sıra kurumun bulunduğu ülkenin politik, tarihsel, yasal, ekonomik ve sosyo-kültürel yapısına göre de farklılık gösterebilir. Kurulun yapısını ve kurul üyelerinin seçimini belirlemede güven, saygı, güç ve/veya hükümetler önemli rollere sahiptirler (Brenes, Madrigal and Requena, 2011: ).

4 Bir kurumda üst yöneticinin aynı zamanda yönetim kurulu başkanı olması halinde kurumdaki etkisi artmakta ve buna bağlı olarak kurulun paydaşların (vatandaşların, müşterilerin vs.) çıkarlarını koruma yeteneği azalmaktadır. Bu yüzden, üst yöneticinin aynı zamanda yönetim kurulu başkanı olduğu yerlerde, daha az gönüllü sorun bildirmeye rastlanmaktadır (Basset, Koh and Tutticci, 2007: 308). Gelişmekte olan ülkelerde, yönetim kurulunda yönetici olmayanların daha çok yer almasının, kıt kaynaklarla yapılan yerel yatırımların etkin bir şekilde yönetilmesine ve denetlenmesine imkân sağlayacağı düşünülebilir (Judge, Naoumova and Koutzevol, 2003: 388). Tüm bu nedenlerden dolayı, yönetim kuruluna yönetici olmayan üyelerin dâhil edilmesi kurumsal yönetim mekanizmasının etkinliği açısından kritik bir öneme sahiptir. Üst Yönetici Ücretlerinin Performansa Dayalı Olarak Belirlenmesi 1990 lı yıllarda birçok akademisyen ücret ve teşviklerin eşitliğe dayalı olarak verilmesi gerektiğini savunurken, 2000 li yıllarda yönetici ücret ve teşviklerinin kurum performansına göre belirlenmesi gerektiği savı öne çıkmaya başlamıştır. Yani, kurum performansı ve yatırımlardaki artışa paralel olarak teşviklerde de artış olması gerektiği düşüncesi yaygınlaşmaya başlamıştır (Gillan, 2006: 387). Yöneticilerin ücret ve teşvik sistemlerinin paydaşların çıkarına ve amaçlarına uygun olan stratejik faaliyetler ve amaçlarla bağlantılı olması önemli bir husustur. Böylece üst yönetim kendi çıkarlarını da gerçekleştirmeyi sağlayacak faaliyetlere ilişkin kararları kolaylıkla alarak, hak sahibi paydaşların çıkarlarına uygun bir yönetim anlayışına zemin oluşturacaktır. Dolayısıyla vekil olarak yöneticilerin ödüllendirilmesi, performanslarına göre değişken hale getirilerek bir kurumsal yönetim mekanizması olarak kullanılabilecektir (Ülgen ve Mirze, 2004: 433). Uygun Yasal Düzenlemelerin Çıkarılması Kurumsal yönetim, birbiri ile etkileşim halinde olan çeşitli paydaşların faaliyetlerinin kontrol ve koordinasyonunu sağlamayı esas alan destek, önlem ve çatışmaları çözme mekanizmalarını kapsamaktadır. Kurumsal yönetim, hukuki yaptırıma sahip sözleşmelerle desteklenebileceği gibi resmi olmayan ve güvene dayalı ancak verilen taahhütlere uyulmasını güvence altına alan anlaşmalarla da desteklenebilir (Aşçıgil, 2003: 122). Yani bir ülkenin hukuki çevresi, kurumsal yönetim ve kurum performansı üzerinde önemli bir etkiye sahiptir (Chen et al. 2006: ). Özellikle işgücü pazarında yöneticilere yönelik yasal düzenlemelerin çıkarılması kurumsal yönetimi etkilemektedir. Örneğin, ABD de 2002 yılında şirketlerin finansal raporları üzerindeki kontrollerin iyileştirilmesi ve kurumsal yönetimin etkin hale getirilmesi için Halka Açık Şirketler Muhasebe Reformu ve Yatırımcıyı Koruma Kanunu olarak bilinen Sarbanes-Oxley Kanunu çıkarılmıştır. Bu kanunun 404. bölümünde finansal raporlara ilişkin risklerin belirlenmesi, bunlara yönelik kontrollerin belgelenmesi ve değerlendirilmesi zorunlu hale getirilmiş, kontrollerin etkinliğinden üst düzey yöneticiler doğrudan sorumlu tutulmuştur (Özgener, Doğan ve Ulu, 2010: 389). Öte yandan uygun iç tüzük, ana sözleşme ve etik kodların tasarlaması, kurumsal yönetimin işleyiş ve etkinliğini iyileştiren unsurlardır (Gillan, 2006: 388).

5 Yönetici İşgücü Pazarları Her mal ve hizmetin olduğu gibi, çalışanların hizmetlerini arz ettikleri ve işletmelerin de işgücü talebinde bulundukları bir pazar vardır. Bu pazarda üst düzey yöneticiler belli bir segment içinde bulunmaktadırlar (Ülgen ve Mirze, 2004: 434). İşgücü pazarları üst yöneticiler, yönetim kurulu üyeleri ve üst yönetim ekipleri üzerinde odaklanmaktadır (Gillan, 2006: 391). Burada, üst düzey yöneticiler işsizlik riskini azaltabilmek için kendi pazarlarında oluşacak talepleri her zaman canlı tutmak isterler. Söz konusu talebi belirleyen en önemli faktörü ise yöneticilerin geçmişteki performanslarıdır. Bu nedenle her yönetici başarılı olmak ve kendisi için oluşabilecek talebi artırmak ister. Dolayısıyla bu pazarlar, üst yönetimi faaliyet sonuçları bakımından kontrol edebilen ve pay sahipleri ile diğer paydaş gruplarının çıkarlarıyla uyumlu, etkin kurumsal yönetimin unsurlarından biridir (Ülgen ve Mirze, 2004: 434). Sahiplik, sermaye yapısı, mal ve hizmet pazarları, sermaye piyasası ve hissedarın hak ve sorumlulukları gibi kurumsal yönetimin diğer unsurları, bu çalışmanın odak noktası olan kurum ve kuruluşlar ile doğrudan ilgili olmamaları nedeniyle ele alınmamışlardır. Kurumun her bir paydaş grubunun haklarını ve sorumluluklarını etkin bir şekilde tanımlamayı esas alan (Ho and Wong, 2001: 143) kurumsal yönetim anlayışının temel unsuru güvenilir, doğru, şeffaf, hesap verebilirliğe olanak tanıyan zamanlı bilgidir (Dinç ve Abdioğlu, 2009: 158). Küresel ölçekte, kurumsal yönetimin genel kabul görmüş dört ana ilkesi mevcuttur. Bunlar (Dinç ve Abdioğlu, 2009: 161; Ho and Wong, 2001: 143): Şeffaflık ilkesi Kurumsal yönetim standardının temel göstergelerinden biridir. Bu ilke mevcut durum ve olaylar hakkındaki bilginin ulaşılabilir, somut ve anlaşılabilir olmasını ifade etmektedir. Şeffaflık ilkesi, piyasa beklentileri ve kamu hizmetleri hakkında paydaşların bilgilendirilmesi gerekliliğine vurgu yaparak, belirsizliğin azaltılmasını amaçlamaktadır. Hesap verebilirlik ilkesi Alınan kararların doğruluğunu kanıtlamaya ve sorumluluğunu kabullenmeye işaret etmektedir. Hesap verebilirlik ilkesi, yönetimin işlevlerinin ve sorumluluklarının açıklanmasını, paydaşlar ve yöneticilerin taleplerinin dikkate alınmasını ve nesnel kararlar alındığının yönetim kurulları tarafından izlenmesini öngörmektedir. Bu ilke, paydaşlar ile ilgili hususlara değinmekte ve kurum ile paydaşlar arasındaki ilişkilerin düzenlenmesine yönelik kuralları açıklamaktadır. Adillik veya Eşitlik ilkesi Paydaşların eşit işleme tabi olması ve kurumların yasal çerçeveler içerisinde hareket etmesi hususlarını kapsar.

6 Sorumluluk ilkesi Kanunlara ve toplumsal değerlere uygun hedefler koymayı ve bunlara ulaşmayı ilke edinmeyi kapsar. 3.METODOLOJİ 3.1.Örneklem Bu çalışma için gerekli olan veriler, Nevşehir ilindeki üst düzey kamu yöneticilerinden toplanmıştır. Bu çalışmada ana kütleyi Nevşehir Valiliği ve Nevşehir Üniversitesi nin 2011 verilerine göre 269 kamu yöneticisi oluşturmaktadır. Bizzat araştırmacı tarafından kamu yöneticilerine anket yapılmıştır. Sonuçta bilimsel açıdan kullanılabilir toplam 113 anket formu değerlendirilmeye alınmıştır. Dolayısıyla, anketlerin geri dönüş oranı %42.0 olarak gerçekleşmiştir. Bu oran, bilimsel açısından yeterli kabul edilebilir düzeydedir (Bkz. Çıngı, 1994). 3.2.Örneğin Özellikleri Tablo 1 de Nevşehir ilindeki kamu yöneticilerinin demografik özelliklerine ilişkin bulgular verilmiştir. Örneğin %85.8 i erkek ve %14.2 si kadınlardan oluşmaktadır. Anketi cevaplayanların %92.0 ı evli ve %8.0 ı bekârdır. Araştırmaya konu olan yöneticilerin %64.6 sı 41 yaş ve üzerindeki grupta yer almaktadır. Eğitim düzeyi dikkate alındığında yöneticilerin %0.9 unun lise, %6.2 sinin meslek yüksekokulu, %73.5 inin fakülte ve %22.4 ünün yüksek lisans ve doktora düzeyinde eğitim gördüğü anlaşılmaktadır. Araştırmaya katılan yöneticilerin iş deneyimi göz önüne alındığında, yöneticilerin %88.0 ının 10 yıl ve daha fazla deneyime sahip olduğu görülmektedir. Araştırmaya konu olan kamu kurumlarının çalışan sayısı dikkate alındığında %56.8 inin 50 kişiden daha az çalışan istihdam ettiği ve %44.2 sinin 100 ve üzeri çalışana sahip olduğu görülmektedir. Bu kamu kurumlarının sadece %17.7 sinde yönetim kurulu üyeleri seçimle belirlenmektedir. Bu kurumların yarısından fazlasında yönetim kurulu üyelerinin hükümetlerce belirlenen prosedürler dâhilinde atandığı tespit edilmiştir. Yöneticilerin %34.5 inin yönetim kurulunun yapısı ve işleyişi hakkında bilgi sahibi olmaması ise oldukça dikkat çekici bir bulgudur.

7 Tablo 1: Nevşehir İlindeki Kamu Yöneticilerinin Demografik Özelliklerine ilişkin Tanımlayıcı İstatistikler Demografik Özellikler f (%) Demografik Özellikler f (%) Cinsiyet 1.Erkek 2.Kadın Medeni Durum 1.Evli 2.Bekar Yaş Durumu ve daha fazla Eğitim Durumu Lise Meslek Yüksekokulu Fakülte Yüksek Lisans/Doktora İş Deneyimi 1-5 yıl arası 6-10 yıl arası 10 yıldan daha fazla Kurumdaki Çalışan Sayısı 10 ve daha az arası arası 100 ve daha fazla Kurumdaki Pozisyonu Üst Düzey Yönetici Orta kademe Yönetici Diğer Ölçekler Nevşehir ilindeki kamu yöneticilerinin kurumsal yönetim anlayışına ilişkin algılamalarının analiz edildiği bu çalışmada veri toplamak için anket tasarlanmıştır. Çalışmada CLSA (Credit Lyonnais Securities Asia) kurumsal yönetim ölçeği (Chen, Chen and Wei, 2009) ve OECD nin kurumsal yönetim ilkeleri ölçeğinden (Cheung et al. 2008) yararlanılarak, 35 ifadeden oluşan bir ölçek geliştirilmiştir. 5 li Likert ölçeğinin (1=Kesinlikle Katılmıyorum, 2=Katılmıyorum, 3=Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum, 4 = Katılıyorum, 5= Kesinlikle Katılıyorum) esas alındığı ölçeğin güvenirliği 0,91 olarak tespit edilmiştir. Genellikle bir ölçeğin güvenirliğini ölçmek için Cronbach s alpha değerinin 0.70 ve üzeri olması yeterlidir (Nunnally, 1978). 4.BULGULAR Çalışmada kamu yöneticilerinin bazı kurumsal yönetim mekanizmalarının kurumsal yönetimin ilkeleri üzerindeki etkilerine ilişkin algılarını analiz etmek için basit regresyon analizi uygulanmıştır. Bu çalışmadaki regresyon analizi sonuçları EK-1 de Tablo 2 ve Tablo 3 de sunulmuştur. Çoklu bağıntı sorununu incelemek için her bir regresyon denklemi açısından Varyans Büyütme Faktörü (Variance Inflation Factors-VIFs) değerleri hesaplanmıştır. Modellerdeki maksimum VIF değeri tür. Bu en üst sınır olarak kabul edilen 5 in çok aşağısındadır (Morrow-Howell, 1994). En düşük tolerans değeri olup, en alt sınır değer olan 0.10 dan çok daha yüksektir (Hair et al. 2006). Yine Durbin-Watson

8 katsayısı 2 civarındadır. Bu nedenle basit regresyon modellerinde çoklu bağıntı sorunu bulunmamaktadır. Bu çalışmada kurumsal yönetim mekanizmalarının kurumsal yönetimin ilkeleri üzerindeki etkilerinin analizine ilişkin 4 model kurulmuştur. Bu modellerde kurumsal yönetimin şeffaflık, hesap verilebilirlik, sorumluluk, adillik ve eşitlik ilkeleri bağımlı değişken olarak kullanılmıştır. Bağımsız değişkenler ise bağımsız denetim komitesi, dış denetimin kalitesi, yönetim kurulunun bağımsızlığı, üst düzey yönetici ücret ve teşvikleri, yasal düzenlemeler ve yönetici işgücü pazarıdır. Tablo 2 deki bulgular incelendiğinde Model I bir bütün olarak istatistiksel açıdan anlamlıdır (R 2 =0.526; F(6-105) = ; p<0.01). Bu durum, bağımlı değişken olan şeffaflık ilkesindeki varyansın %52.6 sının bağımsız değişkenlerce açıklandığını ifade eder. Analiz sonuçlarına göre kamu yöneticileri açısından bağımsız denetim komiteleri ( = 0.369; p <0.01), yönetim kurulunun bağımsız olması ( = 0.158; p <0.05) ve yasal düzenlemeler ( = ; p <0.01) şeffaflık ilkesi üzerinde pozitif etkiye sahiptir. Yani kamuda uygun yasal düzenlemeler çıkarılıp denetim komiteleri ve yönetim kurullarının bağımsızlığı sağlandığında bu durumun şeffaflığı beraberinde getireceği düşünülmektedir. Şeffaflık ilkesinin esas alındığı modelde en belirleyici faktörün bağımsız iç denetim komiteleri olduğu saptanmıştır. Bununla birlikte dış denetimin kalitesi ve yönetici işgücü pazarı şeffaflık ilkesi ile pozitif yönlü bir ilişki içinde iken, yönetici ücret ve teşvikleri şeffaflık ilkesi ile negatif ilişki içindedir. Ancak bu ilişkiler istatistiksel olarak anlamlı değildir. Benzer şekilde hesap verilebilirlik ilkesinin esas alındığı Model II istatistiksel açıdan anlamlıdır (R 2 =0.495; F(6-105) = ; p<0.01). Bu modelde bağımsız değişkenler bağımlı değişken olan hesap verilebilirlik ilkesine ilişkin varyansın %49.5 ini açıklamaktadır. Regresyon analizi sonuçlarına göre kamu yöneticileri açısından bağımsız denetim komiteleri ( = 0.345; p <0.01), dış denetimin kalitesi ( = 0.240; p <0.05) ve yönetim kurulunun bağımsızlığı ( = 0.277; p <0.01) hesap verilebilirlik ilkesi üzerinde pozitif etkiye sahiptir. Bu bulgu hesap verilebilirliğin ancak denetim komitesi ve yönetim kurulunun bağımsız davranmasıyla mümkün olabileceğini ortaya koymaktadır. Buna ilaveten, dış denetimin kalitesinin yüksek olmasının hesap verilebilirlik ilkesine olumlu yönde katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Şüphesiz hesap verilebilirlik ilkesi açısından en belirleyici faktör bağımsız denetim komiteleri olmaktadır. Buna karşın yasal düzenlemeler ve yönetici işgücü pazarı hesap verilebilirlik ilkesini pozitif yönde etkilemektedir, ancak bu ilişki istatistikî açıdan anlamlı değildir. Yönetici ücret ve teşvikleri ise hesap verilebilirlik ilkesini negatif yönde etkilemektedir, ancak bu etki de istatistiksel olarak anlamlı değildir. Ne yazık ki beklendiği gibi yasal düzenlemelerin kurumsal yönetimde hesap verilebilirlik ilkesinin uygulanmasına henüz istenilen katkıyı yapmadığı anlaşılmaktadır. Tablo 3 de Model III ve Model IV e ilişkin regresyon analizi sonuçları sunulmuştur. Kurumsal yönetimin sorumluluk ilkesinin bağımlı değişken olduğu Model III bir bütün olarak istatistiksel açıdan anlamlıdır (R 2 =0.605; F(6-105) = ; p<0.01). Bağımsız değişken olan kurumsal yönetimin unsurları, sorumluluk ilkesindeki varyansın %60 ını açıklamaktadır. Yönetim kurulunun bağımsızlığı ( = 0.147; p <0.01), üst düzey yönetici ücret ve teşvikleri ( = 0.243; p <0.01), yasal düzenlemeler ( = 0.299; p <0.01) ve yönetici işgücü pazarı ( = 0.306; p <0.01) şeklindeki unsurların sorumluluk ilkesi üzerinde pozitif ve anlamlı etkiye sahip oldukları tespit edilmiştir. Beklendiği gibi gösterdiği performansın karşılığı olan ücreti ve teşviklerden yararlanan, kendisinin yerini doldurabilecek çok sayıda

9 potansiyel yönetici adayının bulunduğu yönetici işgücü pazarını dikkate alan, yasal düzenlemelerin gereklerini yerine getiren ve bağımsız bir yönetim kurulu tarafından karar ve davranışları izlenen yöneticilerin sorumluluk ilkesini benimsemeleri kaçınılmazdır. Kurumsal yönetimin sorumluluk ilkesi açısından en belirleyici faktörün yönetici işgücü pazarı olduğu tespit edilmiştir. Buna karşın, bağımsız denetim komitesi ve dış denetimin kalitesinin sorumluluk ilkesini etkilemediği bulgulardan anlaşılmaktadır. Tablo 3 incelendiğinde Model IV ün bir bütün olarak istatistiksel açıdan anlamlı olduğu tespit edilmiştir (R 2 =0.257; F(6-105) = 6.062; p<0.01). Bu modelde kurumsal yönetimin unsurları (bağımsız denetim komitesi, dış denetçinin kalitesi, yönetim kurulunun bağımsızlığı, üst düzey yönetici ücret ve teşvikleri, yasal düzenlemeler ve yönetici işgücü pazarı) bağımsız değişken iken, kurumsal yönetimin adillik ve eşitlik ilkesi ise bağımlı değişkendir. Bağımsız değişkenler, bağımlı değişken olan adillik ve eşitlik ilkesindeki varyansın %27 sini açıklamaktadır. Bu modelde sadece bağımsız denetim komitesinin kurumsal yönetimin adillik ve eşitlik ilkesi üzerinde anlamlı ve pozitif bir etkiye sahip olduğu anlaşılmaktadır ( = 0.360; p <0.01). Buna karşın diğer kurumsal yönetim unsurlarının adillik ve eşitlik ilkesi üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olmadıkları görülmektedir. Yani dış denetimin kalitesi, yönetim kurulunun bağımsızlığı, üst düzey yönetici ücret ve teşvikleri, yasal düzenlemeler ve yönetici işgücü pazarının adillik ve eşitlik ilkesini etkilemediği söylenebilir. 5.SONUÇ Kurumsal yönetim, süreklilik arz eden etkili karar alma süreçleri yaratarak, kurumların strateji ve kontrol mekanizmalarını iyileştirmeyi amaçlamaktadır lı yılların ikinci yarısından itibaren ülkelerin, kurumların ve işletmelerin rekabet gücünün artırılmasında ve yatırım kararlarının verilmesinde kurumsal yönetim kriterlerinin yaygın bir biçimde kullanıldığı bilinmektedir. Bu çalışmada Nevşehir ilindeki kamu yöneticilerinin kurumsal yönetim anlayışına ilişkin algılamaları analiz edilmiştir. Regresyon analiz sonuçlarına göre kamu yöneticileri açısından bağımsız denetim komitelerinin, yönetim kurulunun bağımsız olmasının ve uygun yasal düzenlemelerin çıkarılmasının şeffaflık ilkesi üzerinde pozitif etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Ho ve Wong (2001) tarafından yapılan çalışmada bağımsız denetim komitesi ve yönetim kurulunun şeffaflık üzerinde pozitif etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuç da çalışmamızın bulgularını desteklemektedir. Benzer şekilde bağımsız denetim komitelerinin, dış denetimin kalitesinin ve yönetim kurulunun bağımsızlığının hesap verilebilirlik ilkesini pozitif yönde etkilediği tespiti yapılmıştır. Geçmişte yapılmış çalışmaların bulguları da çalışmamızın sonuçlarını desteklemektedir (Basset, Koh and Tutticci, 2007: 308). Öte yandan yönetim kurulunun bağımsızlığının, üst düzey yönetici ücret ve teşviklerinin, yasal düzenlemelerin ve yönetici işgücü pazarının sorumluluk ilkesi üzerinde pozitif etkiye sahip olduğu ortaya konmuştur. Ancak sadece bağımsız denetim komitesinin kurumsal yönetimin adillik ve eşitlik ilkesini pozitif yönde etkilediği sonucuna varılmıştır. Bu çalışmanın bir takım sınırlamaları mevcuttur. Birincisi anket çalışması Nevşehir ilindeki kamu yöneticileri gibi küçük bir örneğe uygulanmıştır. Bu nedenle araştırma sonuçlarına göre tüm sektörler açısından bir genelleme yapmak doğru olmayabilir. İkincisi bu bulgular kültürel ve ekonomik faktörlere duyarlı olabilir. Bu nedenle çalışmada kullanılan ölçek, farklı kültürler ve ortamlarda yapılacak yeni çalışmalarda kullanılabilir.

10 KAYNAKÇA Al-Ajmi, J. (2009). Audit firm, corporate governance, and audit quality: Evidence from Bahrain. Advances in Accounting, Incorporating Advances in International Accounting 25: Aşçıgil, S. (2003). Avrupa Birliği nde Kurumsal Şirket Yönetimi, Kurumsal Şirket Yönetimi Konferansı, Nisan, Ankara: Bassett, M., Koh, P-S. and Tutticci, I. (2007). The association between employee stock option disclosures and corporate governance: Evidence from an enhanced disclosure regime. The British Accounting Review 39: Bauer, R., Frijns, B., Otten, R. and Tourani-Rad, A. (2008). The impact of corporate governance on corporate performance: Evidence from Japan. Pacific-Basin Finance Journal 16: Brenes, E.R., Madrigal, K. and Requena, B. (2011). Corporate governance and family business performance. Journal of Business Research 64: Chen, G., Firth, M., Gao, D.N. and Rui, O.M. (2006). Ownership structure, corporate governance, and fraud: Evidence from China, Journal of Corporate Finance 12: Chen, K.C.W., Chen, Z. and Wei, K.C. John. (2009). Legal protection of investors, corporate governance and the cost of equity capital. Journal of Corporate Finance 15: Cheung, Y-L., Jiang, P., Limpaphayom, P. and Lu, T. (2008). Does corporate governance matter in China?. China Economic Review 19: Çıngı, H. (1994). Örnekleme Kuramı, 2. Baskı, Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Yayınları, Ders Kitapları Dizisi, No 20, Ankara: H.Ü. Fen Fakültesi Basım Evi. Dinç, E. ve Abdioğlu, Hasan. (2009). İşletmelerde Kurumsal Yönetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistem ilişkisi: IMKB 100 Şirketleri Üzerine Ampirik Bir Araştırma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12 (21): Gillan, S.L. (2006). Recent developments in corporate governance: an overview. Journal of Corporate Finance 12: Hair, J.F., Black, B., Babin, B., Anderson, R.E. and Tahtam, R.L. (2006). Multivariate data analysis, Pearson Prentice Hall, Upper Saddle River, New Jersey. Hamle, M. and Huse, M. (1997). The influence of corporate governance, industry and country factors on environmental reporting. Scand. J. Mgmt 13 (2): Ho, S.S.M. and Wong, K.S. (2001). A study of the relationship between corporate governance structures and the extent of voluntary disclosure. Journal of International Accounting, Auditing & Taxation 10: Judge, W.Q., Naoumova, I. and Koutzevol, N. (2003). Corporate governance and firm performance in Russia: an empirical study. Journal of World Business 38: Morrow-Howell, N. (1994). The M word: multicollinearity in multiple regressions. Social Work Research 18 (4), Nunnally, J. (1978). Psychometric Theory, McGraw-Hill, New York. Özgener, Ş., Doğan, N.Ö. ve Ulu, S. (2010). Yönetim Bilişim Sistemlerinde Güvenlik Yönetimi ve Sorunları, Yönetim Bilişim Sistemleri. (Editörler: Adnan Çelik ve Tahir Akgemci), Ankara: Gazi Kitapevi:

11 Öztürk, M.B. ve Demirgüneş, K. (2008). Kurumsal Yönetim Bakış Açısıyla Entelektüel Sermaye, Selçuk Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 19: Ülgen, H. ve Mirze, S.K. (2004). İşletmelerde Stratejik Yönetim, 1.Basım, İstanbul Literatür Yayıncılık.

12 Tablo- 2: Kamu Yöneticilerinin Bazı Kurumsal Yönetim Mekanizmalarının Kurumsal Yönetim İlkeleri Üzerindeki Etkilerine İlişkin Algılamaları EK-1 MODEL I (a) MODEL II (b) Bağımsız Değişkenler β Standart Anlam β Standart Anlam St. β t değeri St. β t değeri Hata Düzeyi Hata Düzeyi (Sabit),710,291 2,437,017,994,303 3,282*,001 Bağımsız Denetim,288,063,369 4,606*,000,272,065,345 4,182*,000 Komitesi Dış Denetim Kalitesi,103,082,118 1,256,212,211,085,240 2,486**,015 Yönetim Kurulunun,147,072,158 2,045**,043,259,075,277 3,469*,001 Bağımsızlığı Yönetici Ücret ve -,016,040 -,029 -,389,698 -,062,042 -,115-1,497,137 Teşvikleri Yasal Düzenlemeler,182,065,225 2,783*,006,024,068,030,360,720 Yönetici İşgücü Pazarı,116,073,140 1,590,115,083,076,100 1,103,273 R,726,704 R 2,526,495 Düzeltilmiş R 2,499,466 Tahmini standart hata,42604,44289 F(6-105) 19,451 17,155 Anlam düzeyi,000,000 Durbin-Watson 1,769 1,575 (a) Bağımlı Değişken: Şeffaflık İlkesi (b) Bağımlı Değişken: Hesap Verilebilirlik İlkesi *p< 0.01.

13 **p< Tablo- 3: Kamu Yöneticilerinin Bazı Kurumsal Yönetim Mekanizmalarının Kurumsal Yönetim İlkeleri Üzerindeki Etkilerine İlişkin Algılamaları MODEL III (c) MODEL IV (d) Bağımsız Değişkenler β Standart Anlam β Standart Anlam St. β t değeri St. β t değeri Hata Düzeyi Hata Düzeyi (Sabit) -,403,345-1,166,246 1,445,502 2,881,005 Bağımsız Denetim,085,074,083 1,141,257,387,108,360 3,588*,001 Komitesi Dış Denetim Kalitesi,080,097,070,822,413,012,141,010,086,931 Yönetim Kurulunun,177,085,147 2,080,040** -,053,124 -,042 -,432,667 Bağımsızlığı Yönetici Ücret ve Teşvikleri,169,047,243 3,564,001*,068,069,093,991,324 Yasal Düzenlemeler,315,078,299 4,055,000*,110,113,098,973,333 Yönetici İşgücü Pazarı,328,086,306 3,795,000*,147,125,129 1,173,244 R,778,507 R 2,605,257 Düzeltilmiş R 2,582,215 Tahmini standart hata,50530,73373 F(5-106) 26,778 6,062 Anlam düzeyi,000,000 Durbin-Watson 2,002 1,880 (c) Bağımlı Değişken: Sorumluluk İlkesi (d) Bağımlı Değişken: Adillik ve Eşitlik İlkesi *p< 0.01 **p<0.05