çindekiler 2 Çama r Y kama Günü 6 Bunlar n Hepsi Makine! 10 Makineleri Bul! 12 Makinelerle lgili Bildiklerim! 16 Makineleri Çe it Çe it!

Transkript

1 çindekiler 2 2 Çama r Y kama Günü 6 Bunlar n Hepsi Makine! 10 Makineleri Bul! 12 Makinelerle lgili Bildiklerim! 16 Makineleri Çe it Çe it! Makinelerin Eksik Bölümlerini Tamamla! 20 At k Malzemelerle Küçük Makineler Yapal m 24 Çok Merak Ediyorum 26 Haydi Mutfa a 28 Çakçak Ke fediyor 30 Küçük Eller ba nda 32 K rç l' n Seçtikleri Kapak Çizimi: P nar Büyükgüral Kart Foto raflar : Thinkstock 16

2 2 Çama r y kamak için çok güzel bir gün! dedi a abeyleri Özgür ve Zeynep e.

3 Yard m edin de kirli çama rlar renklerine göre ay ral m. Aç k renkli olanlar buraya. Oyuncak tav an çok kirlendi. Onu da y kayabilir miyiz? 3

4 V rnnnn... V r n v r n... Truuum truuuum... 4

5 Çama r y kamak için gerçekten çok güzel bir gün!.. Asl Zülal Çizim: P nar Büyükgüral 5

6 Bunlar n Hepsi Makine! Makineler, hayat m z kolayla t r r. leri daha kolay ya da daha düzgün yapmam z sa larlar. Çevrende birbirinden farkl özelliklere sahip o kadar çok makine var ki! Makinelerin baz lar basittir. Baz lar da karma k. te iki makine: Bir masaüstü kalemt ra ve bir dizüstü bilgisayar. Sence hangisi basit, hangisi karma k makine? 6

7 Makineler kendi kendilerineçal amaz. Çal malar için enerji gerekir. Bu enerjiyi benzin, pil, elektrik, rüzgâr, güne gibi enerji kaynaklar ndan al rlar. Kimi makinelerse insan gücüyle çal r. Bu sayfadaki makinelerin çal mas için hangi enerji kayna gerekir, haydi söyle. 7

8 8 Karma k makinelerin birço unda farkl dü meler vard r. A a da, bir televizyonun uzaktan kumandas ve bir çama r makinesinin foto raf var. Televizyonu, kumandan n üzerindeki dü melere basarak çal t r r z. Çama r makinesini çal t rmak içinse dü melerini çevirmek gerekir. imdi evindeki makineleri dü ün. Önce dü melerine bas larak çal t r lan bir makine ad söyle. Sonra da dü meleri çevrilerek çal t r lan bir makine ad söyle.

9 Ta tlar da birer makinedir. Kimi karada, kimi havada, kimi de denizde gider. A a daki ta tlardan havada gidenleri mavi, karada gidenleri ye il, denizde gidenleri de k rm z kalemle birle tir. Seçil Güvenç Heper Foto raflar: Thinkstock 9

10 10 Bu odada bir evde bulunabilecek pek çok ey görüyorsun. Bunlar n aras ndan makine olanlar bul ve bir kalemle daire içine al.

11 P nar Dündar Çizim: Bar Has rc 11

12 Makinelerle lgili Bildiklerim! Makineler e lencelidir. Oyuncaklar da öyle! Bunlar benim oyuncak makinelerim. Adlar n söyleyebilir misin? Z rrrrrr... 12

13 Tik tak... Makineler çal rken de i ik sesler ç kar r. Ama benim oyuncaklar m ses ç karmaz. Oyuncaklar mla oynarken makine seslerini ben ç kar r m. Sen de evindeki makinelerin seslerini ç karabilir misin? H rnnnn... P ssss... 13

14 14 Makineler bozulabilir. T pk oyuncak robotum gibi. Eskiden yürüyordu, ama imdi yürümüyor. Robotum tamir edilebilir mi, ne dersin?

15 Makinelerin çal mas için bir enerji kayna gerekir. Örne in, foto raf makinesi pille çal r. Mutfak robotuysa elektrikle. Peki, di er makineler neyle çal r? Tu ba Can Çizim: Bengi Gençer Foto raflar: Thinkstock 15

16 Çevrende gördü ün binalar, köprüler ve yollar nas l yap l yor dersin? Elbette çe it çe it i makinelerinin yard m yla! nsanlar bu makineleri kullanarak binalar, köprüleri ve yollar hem h zla hem de kolayca yapabiliyor. Bu i makinelerinden baz lar n tan maya ne dersin? Bunun gibi büyük kaz makinelerine ekskavatör denir. Ekskavatörün kocaman kepçesi ve hareketli kolu sayesinde derin çukurlar aç labilir. Bu nedenle bu makineye kaz c da denir. Bu silindir, üzerinden geçti i yerlerin düzle mesini sa lar. Silindir, özellikle yol yap m nda kullan l r. 16

17 te bir kule vinç! Kule vinç, insanlar n kald ramayaca kadar a r yükleri çok yükseklere kald rmaya yarar. Gökdelenlerin yap m nda kule vinç kullan l r. Bu özel bir kamyon. Arkas nda gördü ün sar beyaz çizgili bölüm bir beton karma makinesi. Bu bölümün içinde s v beton var. Beton, in aatlar n yap m nda kullan l r. Ancak beton kar t r lmazsa hemen kat la r. O zaman da in aat yap m nda kullan lamaz. Betonun kat la mas n önlemek için sürekli kar t r lmas gerekir. Beton karma makinesi döndükçe beton kar r ve kat la maz. P nar Dündar Çizim: Bengi Gençer 17

18 18 Burada 6 i makinesinin resmini görüyorsun. Ancak bu resimlerin birer bölümü eksik. Eksik olan bölümleri dergimizin ekinde verdi imiz ç kartmalar aras ndan bulup yap t r.

19 P nar Dündar Çizim: Bengi Gençer 19

20 At k Malzemelerle Küçük Makineler Yapal m Oyuncak Ta ma Arabas K rtasiyelerde sat lan ma a raptiyeleri kullanarak orta boy bir kutudan bu oyuncak ta ma arabas n yapabilirsin. Sonra da bu arabay, ipinden çekerek yürütebilirsin. Malzeme Orta boy mukavva kutu 4 ma a raptiye p Pipet Makas 20 Kutunun kapa ndan dört daire kes. Dairelerin ortas na, ma a raptiyenin içinde rahatça dönebilece i geni likte birer delik aç. Dairelerin her birine birer ma a raptiye geçir. Tekerlekler haz r. Tekerlekleri takmak için kutunun iki uzun kenar na iki er delik aç. Raptiyelerin uçlar n bu deliklerden geçirerek araban n tekerleklerini tak. Raptiyeleri küçük foto raftaki gibi içten k v r. Kutunun k sa kenarlar ndan birine, birbirine yakla k 1 cm uzakl kta iki delik aç. pin bir ucunu bu deliklerden geçirip dü ümle. Pipetten 6-7 santimetrelik bir parça kes. pin bo taki ucunu bu pipet parças n n içinden geçirip dü ümle. Böylece arabay ipinden çekmek için bir tutamak yapm olacaks n. Oyuncak araban haz r.

21 Yelde irmeni Bu oyuncak yelde irmeninde bir sürpriz var! Küçük f r lda döndükçe, de irmenin arka taraf ndaki minik kukla dans ediyor. Malzeme nce uzun, küçük boy kutu Karton Büyük boy ataç Pipet i e mantar Raptiye Makas Yap t r c ne ve iplik Bu sayfalardaki etkinlikleri bir büyü ünle birlikte yap! Kutunun bir yüzünü kesip ç kar. Karton ya da mukavvadan yakla k 30 x 20 santimetrelik bir dikdörtgen kes. Kutunun taban n bu dikdörtgenin üzerine yap t r. Kartondan uygun büyüklükte bir kare kes. F r lda yapmak için kartonu, karenin bir kö esinden ba lay p orta noktas na 2 santimetre uzakl a kadar kes. Ayn i lemi öteki kö eler için de yap. Böylece kareden birbirine ba l dört üçgen elde edeceksin. Her üçgenin, d ta kalan sol kö esini karenin orta noktas na gelecek biçimde k v r. Olu an ekli tam ortadan bir raptiyeyle i e mantar na bir ucuna tak n. F r ldak haz r. Kutunun iki geni yüzüne, üst kenarlardan 3 santimetre uzakl kta birer delik aç. Ataç açarak düzle tir ve bir tel elde et. Telin bir kenar n küçük foto raftaki gibi k v r. Pipetten, telin düz bölümünden yakla k 2 santimetre daha k sa bir parça kes. Pipet parças n kutunun üzerindeki iki delikten birden geçir. Teli pipetin içinden geçir. Telin k vr k olmayan ucunu mantar n arkas na sapla. S ra geldi kartondan, yakla k 10 santimetre boyunda bir kukla yapmaya. Kartona kuklan n ba yla bedenini, kollar n ve bacaklar n çizip kes. Kuklan n parçalar n i ne-iplik kullanarak birbirine tuttur. Kukla haz r. Kuklay kollar n n uçlar ndan telin k vr k ucuna küçük foto raftaki gibi tak. F r ldak, sen üfledikçe dönecek. O döndükçe de kukla dans edecek. 21

22 Pervaneli Tekne Süt kutusundan yap lm bu tekne, pervanesi sayesinde suda kendi kendine yol alabiliyor. Ama bu teknenin pervanesi, bildi in pervanelere benzemiyor. Çünkü, paket lasti i ve kartondan yap lm. Malzeme Süt kutusu Paket lasti i Yakla k 20 santimetre uzunlu unda 2 ince, tahta çubuk Makas Yap kan bant 22 Süt kutusunun bir yüzünü kesip ç kar. Kutuyu, kesti in yüzü yukar ya bakacak ekilde tut. ki yan na, taban ndan ve alta bakan yüzünden yakla k iki er santimetre uzakl kta küçük birer delik aç. Çubuklar n birer ucunu bu deliklerden geçir. Çubuklar içeriden kutunun duvar na bantla. Çubuklar n öteki iki ucundan paket lasti i geçir. imdi, kutunun bir yüzünden kesti in parçay ortadan ikiye kes. Bu parçay lasti in ortas na koy. Bu, teknenin pervanesi olacak. Pervaneyi, çubuklar n bo taki ucu yönünde üst üste birkaç kez çevirerek kur. Tekneyi suya b rakt nda pervane dönecek ve tekne suda yol alacak.

23 Minik Vinç Vinçlerle yük kald rmak için makara sistemlerinden yararlan l r. ki ataç ve küçük bir makarayla çok basit bir makara sistemi yaparak vinçlerin nas l yük kald rd n gözlemleyebilirsin. Malzeme 1 büyük boy ataç 1 küçük boy ataç Bo makara p Yap kan bant Makas Büyük ataç aç ve bir tel elde et. Teli makaran n deli inden geçir. Teli bükerek üçgen biçimine getir ve aç lmamas için bantla. Bu üçgeni, kö esinden bir sandalye kenar na ya da bir boruya bantla. Küçük ataç ipin ucuna ba la. pi makaran n üzerinden geçir. Küçük ataç n bir ucunu hafifçe açarak çengel gibi yap. Bir oyunca n bu çengele tak. pi öteki ucundan çekti inde, oyunca n kolayca kald racaks n. Asl Zülal Foto raflar: Burak Murat Bayram 23

24 Niçin elektrik süpürgesinden hava ç kar? Burak Nebio lu / 5 Ya / stanbul Elektrik süpürgesi çal rken neden s cak hava atar? Sinan ahin / 5,5 Ya / Ankara 24 Elektrik süpürgesini yerleri temizlemek için kullan r z. Fi ini prize tak p çal t rd m zda, yerdeki tozlar süpürge f rças ndaki delikten içeri çekilmeye ba lar. Ancak bu s rada, tozlarla birlikte bolca hava da süpürgenin içine girer. Toz ve hava, önce elektrik süpürgesinin borusundan ve hortumundan geçer. Sonra da süpürgenin içindeki toz torbas na ula r. Tozlar bu torban n içinde kal r. Ancak hava torbadan d ar ç kar. Çünkü toz torbas ndaki delikler tozlar n geçemeyece i kadar küçüktür. Oysa hava bu deliklerden kolayca geçebilir. Sonunda hava süpürgenin üzerindeki aç kl klardan d ar ç kar. Bu hava s cakt r. Çünkü elektrik süpürgesi çal rken motoru s n r. Hava da motorun çevresinde dolan rken s n r.

25 Sorular n z Bekliyoruz! Avustralya da pek çok farkl hayvan ya yor. Kanguru, koala, vombat gibi. Bunlarla ilgili yan t n merak etti iniz sorular bize gönderin. Bu sorulardan birini ubat 2010 say m zda yan tlayal m. Sorular n z 10 Ocak 2010 tarihine kadar gönderebilirsiniz. Ad n z, soyad n z, ya n z ve ya ad n z ilin ad n yazmay unutmay n! te adreslerimiz: e-posta: merakli.minik@tubitak.gov.tr Adres: TÜB TAK Merakl Minik Dergisi Çok Merak Ediyorum Kö esi Atatürk Bulvar No: 221 Kavakl dere Ankara Hande Kaynak Foto raf: Thinkstock 25

26

27

28

29

30 Ekim say m zda bir makine maketi yapman z istemi tik. te maketlerinizle çektirdi iniz foto raflar n z. Burada yer veremedi imiz foto raflar n z da web sayfam zda görebilirsiniz. Web sayfam z n adresi: Ömer Tuna Seçkin - 5 ya - stanbul Elif Ö üt Bilge Küçük - 4 ya - Bursa Gülce Kabal - 5 ya - Eski ehir Harun Tura - 4,5 ya - Bursa Zeynep en - 5,5 ya - stanbul Göktu Nalçakan - 6 ya - Ankara Ufuk Öztürk - 3,5 ya - stanbul Mehmet Burak (2 ya ) - Zeynep Bilge (3,5 ya ) - Bursa Elif Ilgaz Özbek - 5,5 ya - Antalya Erge Bogaç Candemir - 2,5 ya - zmir Gülce Çetin - 6 ya - zmir Ça la Y lmaz - 6 ya - Kütahya Can Ekmekçi - 5 ya - Bursa

31 Nathan Ba ar - 6,5 ya - stanbul Muhammed Berk Ekici - 4,5 ya - Düzce ubat 2011 say m z için bir kanguru olman istiyoruz! Kanguru olmak için, kanguru gibi durabilir, kendine kanguru kuyru u ya da kesesi yapabilir, maske ya da kostüm haz rlayabilirsin. Kanguru olduktan sonra, bir foto raf çektir. Bu foto raf n, ad n, soyad n, ya n ve ya ad n ili de yazarak bize gönder. 10 Ocak a kadar süren var. Adresler a a da: TÜB TAK Merakl Minik Dergisi Küçük Eller ba nda Kö esi Atatürk Bulvar No: Kavakl dere / ANKARA e-posta: merakli.minik@tubitak.gov.tr Ayran O Anas n f - anl urfa Alp Kaan Yaman - 6 ya - Ankara Ömer Ayd n - 6 ya - Sakarya Cansu Erdemir - 5 ya - Bursa Zeynep Tümer - 6 ya - stanbul Burak (5,5 ya ) - Enis (3,5 ya ) Nebio lu - stanbul Ali Köksal - 4 ya - Sinop Didem Çak r - 6 ya - stanbul Efe Tanyel - 5 ya - Trabzon Berranur Güyüm - 4 ya - Ankara Ceyda Tolunay - 6 ya - Antalya Toprak Yi itöz - 5 ya - Eski ehir Elif (6 ya ) - Bilge (4 ya ) Ersuntur - Bursa

32

33