ANKARA GÖÇ ANALİZİ.

Transkript

1 ANKARA GÖÇ ANALİZİ

2 Kasm 2014 Araştrmalar serisi - 5 Ankara Kalknma Ajans Tüm haklar sakldr.

3

4 1. GÖÇÜN KAVRAMSAL TANIMI GÖÇÜN ÇEŞITLERI ÜLKE SINIRI ESASINA GÖRE GÖÇ ÇEŞITLERI OLUŞUMUNA GÖRE GÖÇ ÇEŞITLERI TÜRKIYE DE İÇ GÖÇ OLGUSU: TEMEL NEDENLERI VE SONUÇLARI ANKARA DA GÖÇ OLGUSU: TEMEL NEDENLERI VE SONUÇLARI ANKARA NIN KONUMU ANKARA YA GÖÇ ANKARA DAN GÖÇ ANKARA NIN NÜFUS YAPISI ANKARA DA GÖÇ HAREKETI TEMEL GÖÇ GÖSTERGELERI GÖÇÜN YAŞ VE EĞITIM DURUMU ANKARA NIN İLÇELERINDE GÖÇ ALT BÖLGELERDE GÖÇ SONUÇ VE DEĞERLENDIRME KAYNAKLAR

5 1. Göçün Kavramsal Tanm İnsanlk var olduğu günden itibaren ekonomik, sosyal, kültürel, siyasi, doğal afet vb. nedenlerden ötürü sürekli yer değiştirme ihtiyac hissetmiştir. Bu yer değiştirme, ayn ülke ve/veya ayn bölge içinde olduğu gibi ktalar arasnda da gerçekleşmektedir. Ekonomik, toplumsal, siyasi sebeplerle bireylerin veya topluluklarn bir ülkeden başka bir ülkeye, bir yerleşim yerinden başka bir yerleşim yerine gitme işlemi olan göç olgusu 1 ; bahsi geçen nedenlerden dolay bir yerden başka bir yere yaplan ve ksa, orta veya uzun vadeli geriye dönüş veya sürekli yerleşim hedefi güden coğrafik, toplumsal ve kültürel bir yer değiştirme hareketi olarak tanmlanabilir 2. Teknolojinin gelişmesi ve günlük hayatmza girmesi ile daha da hzlanan küreselleşme süreci, dünyann farkl ülkelerinde ve bölgelerindeki insan topluluklarn, kültürlerini, ekonomilerini ve diğer yaplarn birbirine bağlamas ile göç olgusuna farkl bir nitelik kazanmştr. Ancak, insanlğn her döneminde görülen bu yer değiştirme hareketi, farkl nitelikler kazansa da genellikle insanlarn ihtiyaçlarn karşlamak için kaynak arayş veya yaşam koşullarn değiştirmesi şeklinde olmuştur. Göç, geniş bir anlam yüklenerek ifade edilirse, daha iyi yaşam beklentisi nedeniyle bireyler ya da topluluklarn yaşadklar ortamlar brakp geçici veya sürekli olarak yeni yerleşim yerlerine gitmeye karar verme eylemidir. Toplumsal bir olgu olan göçün, ülkenin ekonomik, sosyal ve kültürel yaps üzerinde çok yönlü ve derinlemesine etkisi olmaktadr. Bireyler, göç kararn verirken tpk fayda-maliyet analizinde olduğu gibi değerlendirme yapmaktadrlar. İtici faktörler olarak tanmlanan, bulunduklar yerin olumsuz özellikleri ile çekici faktörler olarak nitelendirilen, gideceği yerin olumlu özellikleri karşlaştrlmaktadr. Göç ile beklenen fayda, bulunduğu yerde kalmann getireceği maliyetinin üzerinde ise birey göç kararn vermektedir 3. Göç olay yer değiştirme eylemi ile snrl değildir. Yani, birey veya topluluklarn mekân değişikliği ile göç kavram olarak gerçekleşmekte ise de, göçün sebep olduğu sosyal ve ekonomik sonuçlar göz ard edilmemelidir. Birey ya da topluluklar nüfus problemleri, ekonomik problemler, çevre şartlarndaki bozulmalar, siyasi problemler ve savaşlar gibi nedenler ile göç etmektedirler. Ancak göç, yeni yerleşim birimlerinde nüfus, istihdam, yaşam kalitesi ve kentleşme gibi dört ana başlkta sorunlara neden olmaktadr. Ekonomik, siyasi, kültürel faktörlere bağl olarak gelişen göç hareketi, yine ayn yönlerde toplumu etkileyen ve sonuçlara sahip olan bir olgudur. Göç olgusunun gelişimini tek tarafl olarak incelemek yanlş olabilmektedir. Hem göç alan, hem de göç veren merkezlerin niteliksel ve niceliksel özelliklerinin belirlenmesi ve merkezlerin karakteristik özellikleri ile beraber analiz edilmesi gerekmektedir. Göç olgusu üzerine ilk açklayc bilgileri 1885 ylnda ortaya koyan Ravenstein, Göç Kanunlar 4 başlkl makalesinde göç olgusunun temel nedenlerini aşağdaki şekilde ortaya koymuştur. 1 Türk Dil Kurumu 2 Yalçn: Pazarloğlu, 2007:14 4 Ravenstein:

6 a. Göçmenler, ksa mesafelerde hareket (göç) ederler. b. Göçmenler hedefledikleri merkezlere adm adm ilerlerler. c. Uzun mesafeye göç edenler, ticaret ve sanayi bakmndan gelişmiş merkezlere göç etmeyi tercih ederler d. Her göçmen akmn, bir aksine-akm vardr. Oluşan her göç, telafi edici karş bir akm üretir. (Göç veren merkezde, göçerlerin yarattğ boşluklara, başka merkezlerden gelen göçerler yerleşir). Dağlm süreci bu emilimin (göç almnn) tam tersidir ve benzer özellikler gösterir. e. Kentsel yerleşim alanlarnn yerlileri, krsal alanlarda yaşayan yerlilere göre daha az göç etme eğilimindedir. f. Kadnlar, erkeklere oranla daha çok göç etme eğilimine sahiptir, ama erkekler kadnlara oranla daha sk yer değiştirir ( hareket eder). g. Göçmenlerin çoğu, erişkinlerdir; Aileler nadiren, göç eder. h. Şehirler, gerçekleşen bu göç (hareket) dalgas ile daha çok büyür. i. Göçerler göç ettikleri merkezlerin sanayi alanlarn ve ulaşm yollarn geliştirir. j. Göç hareketinin büyük bir ksm, krsal alanlardan şehirleredir. k. Göçün ana nedeni ekonomiktir. 2. Göçün Çeşitleri Teknik olarak, göç hareketinin yönüne göre iç göç ve dş göç şeklinde genel bir ayrm olmakla birlikte göçün; incelendiği alan, konum, gelişme şekli gibi açlardan birçok çeşidi ve alt başlklar mevcuttur. 5 Genel olarak göç, ülke snr esasna ve oluşumuna göre olmak üzere ikiye ayrlabilir Ülke Snr Esasna Göre Göç Çeşitleri a. Dş Göç: Belirli bir süre ya da devaml olarak kalmak üzere çalşmak veya yerleşmek amacyla bir ülke snrlarn aşarak başka ülkelere yaplan nüfus hareketidir. Dş göçün ortaya çkmasnda gelinen ülkedeki olumsuz itici faktörlerin etkisi büyüktür. İtici faktörlerin başnda da ekonomik refah seviyesindeki düşüklük ve istihdam imkânlarnn azlğ gelmektedir. Bu nedenle, dş göç genellikle yurtdşna işçi akm, işçi göçü veya beyin göçü olarak tanmlanmaktadr. Ancak, siyasi nedenler, doğal afetler, savaş ve benzeri saiklerle de yoğun dş göçler yaşanmaktadr. b. İç Göç: Bir ülke içerisinde, bölge, kent ve köy gibi yerleşim alanlarndan, bir yerden diğerine yerleşmek amacyla yaplan nüfus hareketleri olarak tanmlanmaktadr. Ülkenin toplam nüfusunda bir değişiklik söz konusu olmazken, krsal yerleşim alanlarnda nüfus azalmakta kentsel alanlarda ise nüfus artmaktadr. İç göç hareketi sadece, krsal alandan kentsel alana değil, krsaldan krsala, şehirden krsala veya şehirden şehre de olmaktadr Oluşumuna Göre Göç Çeşitleri a. İlkel Göç: İnsanlarn daha çok maruz kaldklar doğal afetlerin sonucu olarak ortaya çkmş bir göç hareketidir. Göç etmek zorunda kalan bir topluluk öncelikle eski yaşadğ çevreye benzer bir yerleşim bölgesi arayacak ve bu arayş kendilerine uygun bir yerleşim bölgesi buluncaya kadar devam edecektir. b. Zorlama ile Yaplan Göçler: Genellikle sosyal nedenlerle ortaya çkan bu göç hareketi özellikle savaş zamanlarnda ortaya çkmaktadr. Tarihte birçok toplum doğup yaşadğ alanlardan göçe zorlanmştr. c. Serbest Göç: Bu göç türünde göç hareketine, göçen insanlarn kendileri karar vermektedir ve daha çok bireysel arayşlardan ortaya çkmaktadr. d. Kitlesel ve Bireysel Göçler: Bireysel ve serbest göç olarak başlayan göç zamanla kitlesel göç hareketine dönüşmektedir. Yeni yerleşim alanlarna göç eden bireylerin izlenimleri ve göç edilen yerin eski yerleşim yerine göre daha iyi yaşam koşullar sunmas, bundan etkilenen diğer bireylerin de katlm ile kitlesel bir göç hareketine dönüşmektedir. Ülkemizde köyden kente ve ülkeden dş ülkelere yaplan göçler bu göç türüne uymaktadr. 5 Onuncu Kalknma Plan Göç Özel İhtisas Komisyon Raporu 6 Özdemir:

7 3. Türkiye de İç Göç Olgusu: Temel Nedenleri ve Sonuçlar Türkiye de iç göçlerin temel nedeni; bölgeler aras ve bölge içi gelişmişlik farknn varlğ ve bu varlğn uzun yllardr devam etmesidir. Türkiye deki iç göç olgusunun tarihsel gelişimine bakldğnda, yllara göre olan değişim net bir şekilde gözlenmektedir ylnda Türkiye deki il says 63 ve illerde yaşayan nüfus oran %18,1 iken, 1970 ylnda il says 67 ve kentsel nüfus %35,8 e yükselmiştir ylna gelindiğinde, il says 73 kentsel nüfus ise toplam nüfusun %56,3 nü oluşturmuştur ylnda il says 81 ve kentsel nüfus toplam nüfusun %65 ini oluştururken, bu oran 2010 ylna gelindiğinde %75 e yükselmiştir ve bu artş devam etmektedir. Ülkemizde krsaldan kentlere doğru yoğunlaşan olan iç göç, kentlerin plansz büyümesine, beraberinde birçok sosyal ve ekonomik sorunun ortaya çkmasna ve kente yğlma biçiminde gelişmiştir. Ülkemizdeki nüfus hareketleri, sürekli göç veren ve sürekli göç alan bölgeler üzerinden daha net izlenmektedir. Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz bölgeleri sürekli göç veren bölgeler olurken, Akdeniz, Marmara ve Bat Anadolu bölgeleri ise sürekli göç alan bölgeler arasnda yer almaktadr. İç göçün temel nedeni ekonomik olduğundan, istihdam olanaklarnn kt olduğu alandan istihdam olanaklarnn göreli fazla olduğu alanlara doğru sürekli bir iç göç hareketi gözlenmektedir 7. Türkiye de iç göçün temel nedenleri aşağdaki şekilde sralanabilir 8 ; a. Genel nüfus içinde genç nüfusun kalabalk olmas b. Tarm kesiminde görülen açk ve gizli işsizlik c. Entansif tarma geçiş d. Eğitim durumunda ve hayat tarznda görülen iyileşme ve ilerleme e. Eğitim yoluyla meslek edinme f. Refahn artmas g. Kan davalar h. Geniş aile otoritesinden kurtulma eğilimi i. Ulaştrma ve iletişim ağnn genişlemesi ve kitle haberleşme araçlarnn yaygnlk kazanmas j. Mevsimlik göçler k. Tabi afetler dolaysyla yaplan göçler l. Çocuklar için daha iyi bir eğitim arzusu m. Siyasi sebepler, terör ve mezhepsel çekişmeler 7 Onuncu Kalknma Plan Göç Özel İhtisas Komisyon Raporu 8 Başel:

8 4. Ankara da Göç Olgusu: Temel Nedenleri ve Sonuçlar 4.1. Ankara nn Konumu Orta Anadolu nun kuzeybatsnda, Kzlrmak ve Sakarya nehirlerinin kollarnn çevrelediği ovalarla kapl bir bölgede yer alan Ankara, göller dahil km 2 yüzölçümüne ve 25 ilçede toplam nüfusa sahiptir. Bu ilçelerin tamam Ankara Büyükşehir Belediyesi yetki alannda olup, ekonomik ve coğrafi özelliklerine göre beş alt bölgeye ayrlmştr 9. Ankara, İstatistiki Bölge Birimleri Snflandrmasna (İBBS) göre TR51 ve TR511 olarak Düzey 2 ve Düzey 3 te tek başna yer almaktadr. Düzey 1 de ise Konya ve Karaman iller ile ayn bölgede yer almaktadr. Başkent Ankara, ekonomik, sosyal ve beşeri altyaps ile 23 yükseköğrenim kurumu, 5 aktif teknoloji geliştirme bölgesi, 11 organize sanayi bölgesi ve güçlü sektör kümelenmelerine ev sahipliği yapmaktadr. Savunma Sanayi, İş ve İnşaat Makineleri, Ulaşm, Bilişim ve Sağlk Teknolojileri Ankara da öncü sektörlerdir 10. Merkezi yönetimin kalbi Ankara da ayrca, Birleşmiş Milletler, Dünya Bankas, Uluslararas Çalşma Örgütü ve Uluslararas Para Fonu gibi uluslararas kurum ve kuruluşlarn temsilciliklerinin bulunmas Ankara nn önemini arttrmaktadr. Kalknma Bakanlğ tarafndan açklanan İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sralamas Araştrmas (SEGE) 2011 verilerine göre, Ankara gelişmişlik sralamasnda Türkiye de ikinci srada yer almaktadr. Birçok farkl kurum ve kuruluş tarafndan gerçekleştirilen rekabetçilik sralamalarnda da ise ilk ikide yer alan Ankara, ulusal ve uluslararas araştrmalarda birçok defa Türkiye nin en yaşanabilir kenti seçilmiştir Ankara ya Göç Ankara, Türkiye nin başkenti olmas nedeniyle gerek küresel ölçekte gerekse ülke ölçeğinde ekonomik, siyasi, sosyal ve jeopolitik öneme sahip bir merkezdir. Bu nedenle, il önemli bir göç merkezi konumundadr. Ankara nn aldğ yüksek nitelikli, genç ve dinamik göçte aşağdaki faktörler önemli rol oynamaktadr 12 : İlin yükseköğrenim kurumlar, teknoloji geliştirme bölgeleri, organize sanayi bölgeleri, yüksek teknoloji alanlarn da kapsayan çok sayda araştrma merkezleri Ekonomik çeşitlilik İstihdam imkân yüksek sektörlerin varlğ İleri teknoloji yatrm çekme konusundaki yüksek potansiyel 13 9 Ankara Bölge Plan Taslak 10 Ankara Bölge Plan Taslak 11 CNBC-e Bussiness Türkiye nin En Yaşanabilir Kentleri Araştrmas (birinci) 12 Ankara Bölge Plan (2.Taslak) 13 Ankara Bölge Plan (2.Taslak), Ankara da Çalşmak. İlin Türkiye geneli ileri teknoloji yatrmndan aldğ pay dönemi için %31,6 olmuş, bu oranla ileri teknoloji yatrm çeken iller arasnda birinci oluştur

9 Mevcut, yapm devam eden ve planlanan Ankara merkezli veya Ankara bağlantl karayolu ve demiryolu projeleri Zengin beşeri sermayesi, girişimcilik ve yenilikçilik ekosistemi Zengin kültür, sanat ve tarihi varlklar Belirtilen faktörler Ankara nn göç hareketini açklamay hedeflemektedir. Bu harekete büyük şehirler ve coğrafi olarak Ankara ya yakn illerden gelen ve giden nüfus neden olmaktadr. Aşağdaki şekiller Ankara nn son beş ylda diğer illerden aldğ ve illere verdiği göç büyüklüklerini gösterirken, tablolar son beş ylda ilin en çok göç aldğ ve verdiği on ili göstermektedir. Şekil 1. İllerden Ankara ya Göç Tablo 1. Ankara nn Son Beş Ylda Toplamda En Çok Göç Aldğ On İl Sra İl Ankara nn Aldğ Göç Yüzde 1 İstanbul % 2 Yozgat % 3 Krkkale % 4 Çorum % 5 İzmir % 6 Çankr % 7 Konya % 8 Antalya % 9 Bursa % 10 Mersin % Alnan Göç Kaynak: TÜİK verileri ile ajans uzmanlar tarafndan oluşturulmuştur. Kaynak: TÜİK ADNKS, ylnda Ankara nn son beş ylda toplamda en çok göç aldğ 10 il Tablo 1 de görülmektedir. İstanbul, alnan göçte ilk srada yer almaktadr. İstanbul dan gelen nüfus, Ankara nn son beş ylda aldğ toplam göçün yaklaşk %9 unu oluşturmaktadr. Ankara nn aldğ göçte İç Anadolu bölgesinde yer alan illerin ağrlğ dikkat çekicidir. İstanbul, İzmir, Antalya, Mersin ve Bursa en çok göç alnan diğer illerdendir. Büyük şehirlerden önemli oranda göç almasnda ekonomik ve sosyal acdan bir çekim merkezi olmasnn pay büyüktür Ankara dan Göç Ankara nn aldğ göçte olduğu gibi verdiği göçe de büyük şehirlerin sunduğu frsatlar ve coğrafi olarak Ankara ya yakn illere giden nüfus neden olmaktadr ylnda yaplan Nüfus ve Konut Araştrmas hanehalk özellikleri, işgücü, istihdam, işsizlik, göç, engellilik gibi bilgileri ülke çapnda sunmuştur. Bu çalşmaya göre verilen göçte aşağdaki faktörler etkili olmaktadr 15 : Hanedeki fertlerden birine bağml göç Eğitim İş aramak/ Bulmak Tayin/ İş değişikliği Evlilik/ Boşanma Diğer Sağlk Bilinmeyen Aşağdaki şekil Ankara nn son beş ylda illere verdiği toplam göç büyüklüklerini gösterirken, tablo ise son beş ylda ilin toplamda en çok göç verdiği on ili göstermektedir. 14 Tablo 1. de verilen yüzdeler son beş yl için Ankara nn illerden aldğ göçün Ankara nn toplam aldğ göçe bölünmesiyle elde edilmiştir. 15 Nüfus ve Konut Araştrmas 2011, TÜİK 16 17

10 Şekil 2. Ankara dan İllere Göç 5. Ankara nn Nüfus Yaps Grafik 1. Ankara daki Nüfus Artş Hz ve Nüfusun Türkiye ye Orannn Tarihsel Değişimi 7,00 6,41 6,38 6,53 6,33 6,36 6,41 6,47 6,55 6,57 6,58 6,00 5,24 5,73 5,73 5,91 Verdiği Göç Tablo 2. Ankara nn Son Beş Ylda En Çok Göç Verdiği On İl Kaynak:TÜİK verileri ile ajans uzmanlar tarafndan oluşturulmuştur. 5,00 4,00 3,00 1,00 2,96 2,43 3,38 3,40 3,91 2,80 4,60 4,20 4,00 4,40 1,98 3,40 2,13 1,30 2,20 1,60 1,82 2,22 2,57 2,47 1,52 1,59 Sra İl Ankara nn Verdiği Göç Yüzde 1 İstanbul % 2 İzmir % 3 Çankr % 4 Antalya % 5 Krkkale % 6 Konya % 7 Yozgat % 8 Eskişehir % 9 Bursa % 10 Çorum % Kaynak: TÜİK ADNKS, ylnda Ankara nn son beş ylda en çok göç verdiği 10 il Tablo 2 de görülmektedir. Buna göre, Ankara dan göç eden nüfusun yaklaşk %14 ü İstanbul u tercih etmiştir. Alnan ve verilen göçte İstanbul un büyük paya sahip olmasnda ekonomik ve sosyal faktörlerin etkisi büyüktür. Verilen göçte ikinci ve üçüncü sray İzmir ve Çankr almştr. Bu tercihin nedeni İzmir in büyüklük ve gelişmişlikte Ankara yla yarşmas, Çankr nn ise benzer coğrafi ve ekonomik yapya sahip, mesafe bakmndan Ankara ya yakn olmasdr. Listenin geri kalan alnan göçe benzer bir yap göstermektedir. İç Anadolu illeri ve büyükşehirler dikkat çekicidir. İzmir, Antalya, Eskişehir gibi büyükşehirlerde verilen göçün bu illerden alnan göçten fazla olmas önemlidir. İç Anadolu illerine bakldğnda ise Ankara nn aldğ göçün bu illere verdiği göçten fazla olduğu görülmektedir. 16 Tablo 1. de verilen yüzdeler Ankara nn son beş ylda illere verdiği göçün Ankara nn toplam verdiği göçe bölünmesiyle elde edilmiştir. 0, Yllk nüfus artș hz (yüzde) Ankara /Türkiye Oran Kaynak: TÜİK ADNKS , Genel Nüfus Saymlar Ankara 1927 de 405 bin nüfusuyla, Türkiye nüfusunun yaklaşk %3 üne ev sahipliği yapmştr den bu yana nüfusu sürekli artan il, 2013 te 5 milyon nüfusuyla Türkiye nüfusunun %6,5 inibarndrmaktadr. Grafik 1 de gösterildiği gibi, Ankara nüfusunun Türkiye nüfusu içindeki oran 1927 den 1985 e kadar sürekli artş göstermiştir. Bu dönemde en yüksek seviye 1985 te kaydedilmiştir (%6,53) ylndan bu yana %6 nn üzerinde stabil bir nüfus artş hz gözlenmiştir. Ankara nüfusunun Türkiye nüfusuna orannn seyri, ilin kalabalklaşmasna işaret etmektedir. Tablo 3 de görüleceği gibi, yllar nüfus artş %1,59 olmuş bu hz Türkiye ortalamas olan %1,37 nin üzerinde kalmştr. Yllk nüfus artş hz, 2007 ylndan bu yana hep Türkiye ortalamasnn üzerinde seyretmiştir. Tablo 3. Yllk Nüfus Artş Hz (Yüzde) Türkiye Ankara Kaynak: TÜİK, Temel İstatistikler, Nüfus ve Demografi, Nüfus İstatistikleri Yllk nüfus artş hz: İki saym tarihi arasndaki dönemde her bin nüfus için yllk artan nüfustur

11 Grafik 2. Ankara da Tarihsel Olarak Şehir ve Köy Nüfusu Değişmi Grafik 3. Nüfusun İlçelere Dağlm Kaynak: TÜİK ADNKS, 2013 Kaynak: TÜİK ADNKS, Genel Nüfus Saymlar İlde kent merkezlerinde yaşayan nüfus ile belde ve köylerde yaşayan nüfusun tarihsel değişimi Grafik 2 de verilmiştir. Kent merkezlerinde yaşayan nüfusun sürekli artş gösterirken, belde ve köylerde yaşayan nüfusun 1985 ylna kadar artş gösterdiği, sonraki yllarda ise azalma eğiliminde olduğu görülmektedir. Bu azalmann sebebi ise 1985 ylnda büyükşehir belediye yasas ile snrlarn değişmesi ve krsal nüfusta ani azalma varmş gibi gözükmesidir ylnda çkarlan 6360 sayl kanun 17 ile köylerin mahalleye dönüşmesinin ardndan 2013 ylnda Ankara nüfusu tek bir istatistik olarak verilmektedir ylnda Ankara nüfusunun %24 ü şehir merkezlerinde yaşamaktayken, bu oran 1960 larda %58 e, 1970 te %72 ye, 1990 da %88 e, 2012 de %98 e çkmştr. Bu oranlar, Türkiye genelinde %75 ve %25 düzeyindedir. Ankara da kentleşme düzeyi Türkiye genelinin çok üzerinde gerçekleşmektedir. Belde ve köylerin2012 ylnda Ankara nüfusunun sadece %2 sini barndrmas, Ankara krsalndan kente olan göçün önemli bir göstergesidir. Nüfusun ilçelere dağlmna bakldğnda merkez ilçelerin 18 Ankara nüfusunun büyük çoğunluğuna ev sahipliği yaptğ görülmektedir yl sonu nüfus verilerine göre Çankaya, Keçiören, Yenimahalle, Mamak, Sincan, Etimesgut ve Altndağ dan oluşan en büyük yedi ilçenin toplam nüfusu, Ankara nüfusunun %84 ünü barndrmaktadr. Kalecik, Ayaş, Güdül, Çamldere ve Evren den oluşan en küçük beş ilçenin toplam nüfusu ise, Ankara nüfusunun %0,9 unu oluşturmaktadr (Grafik 3). Merkez ve çevre ilçeler arasnda dengesiz bir nüfus dağlm olduğu görülmektedir. Merkezde yaşanan yoğunluk çevre sorunlarna, kalitesiz hizmetlere ve yaşam kalitesinde düşmeye; çevre ilçelerde yaşanan nüfus kayb ise sürdürülebilir ekonomik ve sosyal kalknmada aksamalara yol açmaktadr. Her iki durum da Ankara nn gelişimini olumsuz etkilemekte, kalknma önünde büyük bir engel oluşturmaktadr. 18 Merkez ilçeler: Çankaya, Yenimahalle, Etimesgut, Keçiören, Mamak, Altndağ, Sincan, Pursaklar, Gölbaş 17 On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Alt İlçe Kurulmas ile Baz Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yaplmasna Dair Kanun 20 21

12 Grafik 4. İlçelerde Nüfus Yoğunluğu Grafik 5. Ankara Nüfus Piramidi Tarihsel Değişimi, 2000, 2007, Nufüs Piramidi 2000 (%) Ankara nüfusu beşerli yaş gruplar ve cinsiyete göre incelendiğinde 2000 ylnda yaş grubundaki nüfusun toplam erkek nüfusunun %15 ini, toplam kadn nüfusunun %13 ünü oluşturduğu görülmektedir yaş grubunun toplam nüfusta da en büyük orana sahip olduğu 2000 yl nüfus piramidinde görülmektedir. 15,00 5,00 5,00 15,00 Kadn Erkek Kaynak: TÜİK ADNKS, *Nüfus yoğunluğu, kişi saysnn ilçe alanna bölünmesiyle elde edilmiştir yl nüfus verilerine göre Ankara da kilometrekareye 206 kişi düşmektedir. İzmir de nüfus yoğunluğu 338 kişi, İstanbul da ise 2725 kişidir. İlçe düzeyinde nüfus yoğunluklarna bakldğnda kilometrekareye en fazla insan 1845 kişiyle Mamak ta düşmektedir. Mamak ilçesini Yenimahalle, Keçiören, Etimesgut, Çankaya, Pursaklar, Altndağ ve Sincan ilçeleri izlemektedir. Geri kalan 17 ilçede nüfus yoğunluğu 100 kişi/km2 den azdr. Kalecik ve Bala ilçeleri kilometrekareye 10 kişi ile en seyrek nüfusa sahip ilçelerdir (Grafik 4). Nüfus Yoğunluğu: Bir kilometrekareye düşen nüfustur Nufüs Piramidi 2007 (%) 15,00 5,00 5,00 15,00 Kadn Erkek Nufüs Piramidi 2013 (%) 15,00 5,00 5,00 15,00 Kadn Erkek 2007 yl Ankara nüfusu beşerli yaş gruplar ve cinsiyete göre incelendiğinde ve yaş gruplarnn oransal büyüklükleri göze çarpmaktadr yl nüfus piramidi ile karşlaştrldğnda yaşlanan nüfus yaps açkça görülebilmektedir ylnda 15 yaş alt tüm yaş gruplarnda %10 un üzerinde bir oran görülürken, 2007 ylnda bu oranlar %10 un altna inmiştir yl Ankara nüfusu yaş gruplar ve cinsiyete göre incelendiğinde 2000 ve 2007 yllarna göre yaşlanan bir nüfus yaps göze çarpmaktadr ylnda görülen yaş grubundaki ağrlk, 2013 ylnda yaş grubu etrafnda eşit dağlan bir yapya dönüşmüştür. Kaynak: TÜİK, ADNKS 2000, 2007 ve

13 Tablo 4. Ortanca Yaş Türkiye 30,1 30,4 34,0 İstanbul 30,7 30,9 34,8 Ankara 31,8 32,2 35,7 İzmir 34,1 34,4 38,9 Kaynak: TÜİK, Nüfus Projeksiyonlar Yaş dağlmna bakmann bir yolu da ortanca yaş incelemektir. Tablo 4, Ankara nn Türkiye ve diğer illerle ortanca yaş bakmndan kyaslanmasn göstermektedir. Ülkemizde 2012 ylnda 30,1 olan ortanca yaş, 2013 ylnda artş göstererek 30,4 e yükselmiştir. Ankara 2012 ve 2013 yllar ortanca yaş bakmndan İstanbul dan yaşl, İzmir den gençtir. Türkiye genelinden yaşl bir profil çizen Ankara nn 2012 ylnda 31,8 olan ortanca yaş 2013 te 32,2 ye yükselmiştir nüfus projeksiyonlarnda Ankara, Türkiye ortanca yaş ortalamasndan yaklaşk 2 yaş daha yaşl olacaktr. Tablo 5. Bağmllk Oranlar Yl yaş grubu nüfus 1,010,874 1,093, yaş grubu nüfus 2,787,022 3,587, yaş ve üzeri nüfus 208, ,915 Toplam yaş bağmllk oran %44 %41 Yaşl bağmllk oran (65+ yaş) %7 %10 Genç bağmllk oran (0-14 yaş) %36 %30 Ortanca Yaş: Bir nüfusu oluşturan kişilerin yaşlar küçükten büyüğe sralandğnda ortada kalan kişinin yaşdr. Buna göre nüfusun yars bu yaştan küçük, yars da bu yaştan büyüktür. Toplam yaş bağmllk oran: yaş grubundaki her 100 kişi için 0-14 ve 65 ve daha yukar yaş gruplarndaki kişi saysdr. Genç bağmllk oran: yaş grubundaki her 100 kişi için 0-14 yaş grubundaki kişi saysdr. Yaşl bağmllk oran: yaş grubundaki her 100 kişi için 65 ve daha yukar yaş grubundaki kişi saysdr. 6. Ankara da Göç Hareketi 6.1. Temel Göç Göstergeleri Tablo 6. Dönemsel Göç Dönemler Toplam Nüfus Aldğ Göç Verdiği Göç Net Göç Net Göç Hz Kaynak: TÜİK Genel Nüfus Saymlar, ADNKS Tablo 6 da görüldüğü gibi, Ankara toplam nüfusu 1975 ten bugüne beş yllk dönemlerde incelendiğinde, 1985 ten beri sürekli artş göstermiştir döneminde yaklaşk 2,5 milyon olan Ankara nüfusu, döneminde 5 milyona yükselmiştir. Grafik 6. Tarihte Alnan ve Verilen Göç Kaynak: Genel Nufüs Saymlar ve ADNKS sonuçlarndan hesaplanmştr. Tablo 5. Ankara da yaş bağmllk oranlarn vermektedir. Toplam yaş bağmllk oran çalşma çağndaki her 100 kişi başna düşen çocuk ve yaşl saysdr. Buna göre 2013 ylnda yaş aras her 100 kişi başna 41 yaşl ve çocuk düşmektedir ylnda bu oran %44 tür ylnda yaşanan bu düşüş genç bağmllk oranndaki azalmann yaşl bağmllk oranndaki artştan fazla olmasndan kaynaklanmaktadr. Yaşl bağmllk oran 2000 ylnda %7 civarnda iken, bu oran 2013 ylnda %10 a çkmştr. Buna göre 2013 ylnda çalşma çağndaki her 100 kişi başna 10 yaşl düşmektedir. Bu orandaki artş yaşlanan Ankara nn bir göstergesidir. Kaynak: TÜİK Genel Nüfus Saymlar, ADNKS 24 25

14 Ankara nn aldğ ve verdiği göç beş yllk dönemlerde incelendiğinde alnan göçün döneminde 203 binden döneminde 377 bine yükseldiği görüşmektedir ylnn ardndan tek yllk dönemler için verilen göç verilerine bakldğnda alnan göçün hep 200 binin altnda kaldğ bin aralğnda değerler aldğ gözlenmiştir. Ortalama verilen göç alnan göçle benzer bir değişim göstermiş, döneminde 200 bin iken, döneminde 286 bine yükselmiştir sonras tek yllk dönemler için bakldğnda 200 binin altnda seyreden verilen göç, döneminde 153 bin düzeyinde kaydedilmiştir. Grafik 7. Net Göç Bin Kiși Kaynak: TÜİK Genel Nüfus Saymlar, ADNKS Ankara nn net göç değerleri beş yllk dönemlerde incelendiğinde tüm dönemlerde pozitif net göçün varlğ dikkat çekmektedir. Buna göre Ankara da tarihsel olarak alnan göç verilen göçten hep fazla olmuştur dönemi baz alndğnda, döneminde net göç yaklaşk iki katna çkmştr. Diğer yllarda tek yllk net göç verileri incelendiğinde de pozitif net göç varlğn sürdürmektedir. Grafik 8. Net Göç Hz Yüzde Net Göç: Belirli bir alann aldğ göç ile verdiği göç arasndaki farktr. Alnan göç verilen göçten fazla ise net göç pozitif, verdiği göç aldğ göçten fazla ise net göç negatiftir. Net göç hz: Göç edebilecek her bin kişi için net göç saysdr. Kaynak: TÜİK Genel Nüfus Saymlar, ADNKS Ankara da net göç hz değerlendirildiğinde, döneminde göç edebilecek her bin kişi için net göç says 21 iken, bu say döneminde 26 ya çkmştr sonras dönemlere bakldğnda net göç hz ortalama 8 e düşmüştür. Buna göre döneminde göç edebilecek her bin kişi için net göç says 7 kişi olmuştur. Grafik 9. Karşlaştrmal Net Göç Hz Binde (%) Karșlaștrmal Net Göç Hz Ankara İstanbul İzmir Kaynak: TÜİK Genel Nüfus Saymlar, ADNKS Ankara nn net göç hz İstanbul ve İzmir ile karşlaştrlmştr (Grafik9.) döneminde göç edebilecek her bin kişi için İzmir de 7, Ankara da 6, İstanbul da ise 2, net göç olmuştur. Türkiye nin en büyük üç ili olan Ankara, İstanbul ve İzmir de yllar itibariyle farkl net göç hzlar yaşansa da Ankara daki net göç hz döneminden bu yana hep daha yüksek değerler almştr döneminde Ankara da göç edebilecek bin kişiden 6 kişi net göç gerçekleşirken, İstanbul da net göç 4 kişi, İzmir de ise 3 kişi olmuştur Göçün Yaş ve Eğitim Durumu Tablo 8.Yaş Grubuna Göre Ankara da Net Göç Yaş Grubu Net Göç Yaş Grubu Net Göç , ,045 Kaynak: TÜİK ADNKS,

15 Yaş grubuna göre Ankara da net göç (kişi) Tablo 8. de sunulmuştur yaş grubu en fazla pozitif net göç veren yaş grubunu oluştururken, yaş grubu ise en fazla negatif net göç veren yaş grubu olmuştur yaş aralğnda alnan göçün verilen göçten fazla olduğu dikkat çekmektedir. Net göçün 50 yaş üzerinde negatif değerler aldğ, yani 50 ve üzeri yaş grubunda Ankara da verilen göçün alnan göçten fazla olduğu görülmektedir. Grafik 10. Yaş Grubuna Göre Alnan Göç Yaş grubuna göre verilen göçün Ankara nn toplam verdiği göçe oran incelendiğinde yaş grubunun %18 ile en yüksek yüzdeye sahip olduğu görülmektedir (Grafik 11.). İkinci srada %15 oranla yaş grubu bulunmaktadr. Alnan göçe benzer bir yap gösteren verilen göç istatistiklerine göre, yaş aralğndaki genç nüfus, Ankara n verdiği toplam göçün %60 n oluşturmaktadr. Tablo 9. Eğitim Durumuna Göre Ankara da Göç % 1% 2% 3% 3% 7% 7% 6% Eğitim Durumu Ankara Alnan Göç Ankara Verilen Göç Okuma yazma bilmeyen 2,729 2, % 7% 10% 18% Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen 4,587 3,089 İlkokul mezunu 16,853 14,939 İlköğretim mezunu 21,180 13,144 Ortaokul veya dengi okul mezunu 4,009 4, % 15% Lise veya dengi okul mezunu 53,387 48,927 Yüksekokul veya fakülte mezunu 40,471 35,072 Yüksek lisans mezunu 4,332 4,078 Kaynak: TÜİK ADNKS, Yaş grubuna göre toplam alnan göçün Ankara ya alnan toplam göçe oranlarna bakldğnda, %18 ile en fazla yaş grubunun Ankara ya göç ettiği görülmektedir (Grafik 10.) yaş grubundaki göç ise Ankara ya gelen göçün %15 ini oluşturmaktadr. Ankara nn aldğ göçte genç nüfusun oransal büyüklüğü dikkat çekmektedir. Bunun nedeni Ankara da yükseköğretim olanaklarnn fazla olmasdr yaş aralğndaki genç nüfus Ankara ya alnan göçün %63 ünü oluşturmaktadr. Grafik 11. Yaş Grubuna Göre Verilen Göç % 6% 4% 3% 4% 4% 4% 10% 5% 5% 5% 18% Doktora mezunu Bilinmeyen 2,871 3,230 Toplam 151, ,440 Kaynak: TÜİK ADNKS, döneminde Ankara nn aldğ ve verdiği göçün bitirilen eğitim düzeyine göre düzenlenmiş hali Tablo 9. da görülmektedir. Buna göre, Ankara da 15 yaş ve üzeri 151 bin kişi göç alnmş 130 bin kişi göç verilmiştir. Bitirilen eğitim düzeyine göre alnan ve verilen göçte en yüksek oran lise veya dengi okul mezunu grubudur. En az göç alnan ve en az göç verilen grup ise doktora mezunlar grubudur. Bunun nedeni doktora derecesine sahip nüfusun Ankara nüfusunda lise ve dengi okul mezunlarna göre düşük oranda kalmasndan kaynaklanmaktadr döneminde Ankara nn aldğ göçün büyük bir ksm okuma yazma bilmektedir. Alnan erkek göçte okuma yazma bilenlerin oran %97, kadnlarn oran ise %95 tir. Alnan göçte okuma yazma bilmeyenlerin oran kadnlarda %3, erkeklerde ise %1 dir. Ankara nn verdiği göçün yaklaşk tamam okuma yazma bilmektedir. Verilen erkek göçte okuma yazma bilenlerin oran %97; kadnlarn oran ise %94 tür. Verilen göçte okuma yazma bilmeyenlerin oran kadnlarda %4, erkeklerde %0,5 tir % 15% Kaynak: TÜİK ADNKS,

16 Grafik 12. Bitirilen Eğitim Düzeyine Göre Alnan ve Verilen Göç 6.3. Ankara nn İlçelerinde Göç Çalşmann bu bölümü Ankara nn 25 ilçesi için alnan göç, verilen göç ve net göç değerlerini içermektedir. Tablo 10. da görüldüğü üzere, ilçelerin 2012 nüfuslar ikinci sütunda verilmiş olup kaç kişi göç aldğ ve verdiği sonraki sütunlarda gösterilmiştir. Net göç, alnan göçün verilen göçten çkarlmasyla elde edilmiştir. Göç edebilecek her bin kişi için net göç saysn ifade eden net göç hz, ilçeler düzeyinde aşağdaki tabloda sunulmuştur. Tablo 10. İlçelerde Göç ADNKS 2012 Nüfusu Aldğ Göç Verdiği Göç Net Göç Net Göç Hz (Binde) ANKARA ALTINDAĞ AYAŞ BALA BEYPAZARI ÇAMLIDERE ÇANKAYA ÇUBUK ELMADAĞ GÜDÜL HAYMANA Kaynak: TÜİK ADNKS, 2013 Bitirilen eğitim düzeyine göre alnan ve verilen göç Grafik 14 te sunulmuştur. Buna göre, lise veya dengi okul mezunlar döneminde Ankara nn aldğ eğitimli göçün %35 ini oluşturmaktadr. Ankara nn verdiği göçte lise veya dengi okul mezunlarnn oran ise %38 dir. Yüksekokul veya fakülte mezunlar, Ankara nn aldğ ve verdiği eğitimli göçün. %27 sini oluşturmaktadr. İlköğretim mezunlar alnan göçün %14 ünü, verilen göçün %10 unu oluşturmaktadr. Alnan ve verilen eğitimli göçte en düşük pay %1 ile doktora mezunlarnndr. Bu grupta alnan ve verilen göç bin kişinin altndadr. KALECİK KIZILCAHAMAM NALLIHAN POLATLI ŞEREFLİKOÇHİSAR YENİMAHALLE GÖLBAŞI KEÇİÖREN MAMAK SİNCAN KAZAN AKYURT ETİMESGUT EVREN PURSAKLAR Kaynak: TÜİK ADNKS

17 Şekil 3. İlçelerde Net Göç Hz Grafik 13. İlçelerde Alnan ve Verilen Göç ÇAMLIDERE KIZILCAHAMAM ÇUBUK NALLIHAN BEYPAZARI GÜDÜL AYAȘ KAZAN PURSAKLAR AKYURT KEÇİÖREN YENİMAHALLE ALTINDAĞ SİNCAN KALECİK ETİMESGUT MAMAK ÇANKAYA ELMADAĞ GÖLBAȘI POLATLI BALA Net Göç Hzlar HAYMANA EVREN Ș.KOÇHİSAR Net göç hz: Göç edebilecek her bin kişi için net göç saysdr. İlçeler göç verileri Tablo 7. de verilmiştir. İlçenin aldğ ve verdiği göç, alnan ve verilen göçün farkn anlatan net göç ve göç edebilecek her bin kişi için net göç saysn ifade eden net göç hz bu tabloda görülmektedir. Şekil 3. te ilçeler net göç hzlar bakmndan karşlaştrlmaktadr. Şekildeki haritada gri tonlamal merkez ve çevre ilçelerde net göç hzlar pozitiftir. Net göç hznn pozitif değerler aldğ ilçeler çoğunlukla merkez ilçeler olup, net göç hznn en fazla olduğu ilçe Gölbaş dr. Bu ilçede göç edebilecek her bin kişi için 28 kişilik net göç gerçekleşmiştir. Net göç hznn negatif olduğu ilçeler haritada renkli taranan ilçelerdir. Rengin koyulaşmas, net göç hzlarnn negatif değerlerde yükseldiğini göstermektedir. Buna göre net göç hznn negatif değerde en yüksek olduğu ilçe 78 kişi ile Haymana dr. Haymana da göç edebilecek her 1000 kişili nüfus için -78 kişilik net göç gerçekleşmiştir. Kaynak: TÜİK ADNKS 2012 Sonuçlar. Ankara ilçelerinin aldğ ve verdiği göç Tablo 10. da incelenmiştir. En çok göç alan ilçe olan Çankaya, Ankara nn aldğ toplam göçün %18 ini oluşturmaktadr. Ankara nn aldğ toplam göçün %13 ünü ise Yenimahalle ilçesi almaktadr. Çankaya, Yenimahalle, Keçiören, Etimesgut, Sincan ve Mamak en çok göç alan 6 ilçedir. Bu ilçelerin 2012 ylnda aldklar göç, Ankara nn aldğ göçün yaklaşk %72 sini oluşturmaktadr. En çok göç alan 6 ilçe ayn zamanda en çok göç veren 6 ilçedir. Çankaya, Keçiören, Yenimahalle, Etimesgut, Mamak ve Sincan n toplam verdiği göç, Ankara n verdiği toplam göçün yaklaşk %73 ünü oluşturmaktadr

18 Grafik 14. İlçelerde Net Göç 6.4. Alt Bölgelerde Göç Ankara nn ilçelerinin ekonomik, sosyal ve coğrafi yaplar, birbirleriyle olan ilişki düzeyleri, fiziki yaknlklar, genel gelişmişlik düzeyleri göz önüne alnarak alt bölge snflandrmas yaplmştr. 19 Şekil 3. te Ankara nn beş alt bölgesi ve merkezi gösterilmektedir. Şekil 4. Ankara nn Beş Alt Bölgesi ve Merkez Kaynak: TÜİK ADNKS 2012 Alnan ve verilen göç arasndaki fark ifade eden net göç değerleri Ankara nn ilçeleri için incelenmiştir (Grafik 14.). Çankaya, Etimesgut, Yenimahalle, Sincan, Gölbaş, Altndağ, Mamak, Kazan, Pursaklar, Elmadağ, Akyurt, Ayaş, Keçiören ve Kalecik te alnan göçün verilen göçten fazla olduğu (pozitif net göç) görülmektedir. Bala, Evren, Çubuk, Güdül, Çamldere, Kzlcahamam, Nallhan, Beypazar, Şereflikoçhisar, Polatl ve Haymana ilçelerinde ise verilen göçün alnan göçten fazla olduğu (negatif net göç) görülmektedir. Net Göç: Belirli bir alann aldğ göç ile verdiği göç arasndaki farktr. Alnan göç verilen göçten fazla ise net göç pozitif, verdiği göç aldğ göçten fazla ise net göç negatiftir. Kaynak: Ankara Bölge Plan (2.Taslak) Ankara Merkez: Altndağ, Mamak, Çankaya, Pursaklar, Etimesgut, Sincan, Gölbaş, Yenimahalle, Keçiören I. Alt Bölge: Bala, Evren, Haymana, Şereflikoçhisar II. Alt Bölge: Çubuk, Kalecik III. Alt Bölge: Çamldere, Kzlcahamam IV. Alt Bölge: Ayaş Beypazar, Güdül, Nallhan V. Alt Bölge: Akyurt, Elmadağ, Kazan, Polatl Ankara ilçelerinin illere verdiği ve illerden aldğ göç değerleri network analizi ile incelenmiştir. Grafik 17, İlçelerin 2013 ylnda en çok göç verdiği ve en çok göç aldğ üç ili göstermektedir. Örneğin; Beypazar ilçesi en fazla İstanbul, Mardin ve Eskişehir illerine göç vermiş, Mardin, Zonguldak ve İstanbul dan göç almştr. Benzer yorumlar alt bölge ayrmnda her ilçe için yaplmştr. 19 Ankara Bölge Plan Taslak 34 35

19 Grafik 15. İlçelerin En Çok Göç Aldğ ve En Çok Göç Verdiği Üç İl Alnan göçe bakldğnda Krkkale, Konya ve Şanlurfa nn en çok göç alnan iller olduğu dikkat çekmektedir. Evren in en çok göç verdiği üç il Mersin, Konya ve Aksaray olmuştur. En çok göç aldğ iller ise Diyarbakr, İstanbul ve Şrnak olmuştur. Şereflikoçhisar n en çok göç verdiği üç il Konya, Aksaray ve İstanbul dur. En çok göç aldğ üç il ise Hatay, İstanbul ve İzmir dir. Haymana nn fazla göç verdiği üç il Konya, Antalya ve Manisa; en çok göç aldğ üç il ise Bursa, Eskişehir ve İstanbul olmuştur. Birinci alt bölgede bulunan dört ilçenin üçünden göç alan Konya ilinin birinci alt bölgeye coğrafi açdan yaknlğ dikkat çekmektedir. Ankara merkeze uzak, yatrmlardan az pay alan bu alt bölgenin diğer alt bölgelere kyasla daha az gelişmiş olmas, en yakn gelişmiş merkez olan Konya ve diğer çevre illere göçü açklamaktadr. Ankara nn kuzeydoğusunda yer alan II. Alt Bölge Çubuk ve Kalecik ilçelerinden oluşmaktadr. 21 Ankara nüfusunun %0,3 ünü kapsayan bu bölgede nüfus yoğunluğu Ankara ortalamas olan 206 kişinin çok altnda seyretmektedir(2013 verileri itibariyle). Net göç verilerine bakldğnda Çubuk ilçesinde verilen göçün alnan göçten fazla olduğu (negatif net göç), Kalecik ilçesinde ise alnan göçün verilen göçten fazla olduğu (pozitif net göç) görülmektedir verilerine göre Çubuk ilçesinin en çok göç verdiği üç il Konya, İstanbul ve Çankr; en çok göç aldğ iller ise Çankr, Çorum ve İstanbul dur. Kalecik ilçesinin en çok göç verdiği üç il İstanbul, Çankr ve Krkkale; en çok göç aldğ üç il ise Çankr, Kayseri ve Krkkale dir. İstanbul ve Çankr illeri her iki ilçeden de göç almştr. Bunun nedeninin; İstanbul un birçok alanda frsatlar sunmas, Çankr nn ise ikinci alt bölgeye coğrafi açdan yakn olmas olduğu düşünülmektedir. Ankara nn kuzeyinde bulunan III. Alt Bölge Kzlcahamam ve Çamldere ilçelerinden oluşmaktadr. Ankara nüfusunun %0,6 sn kapsayan bu ilçeler ortalama kilometrekareye ortalama 12 kişi ile Ankara ortalamas olan 206 kişinin çok altnda kalmaktadr. İki ilçede de verilen göç alnan göçten fazla olmuştur(negatif net göç). Çamldere nin en çok göç verdiği üç il İstanbul, Mardin ve Sakarya; en çok göç aldğ üç il ise İstanbul, İzmir ve Mardin dir. Kzlcahamam n en çok göç verdiği üç il se İstanbul, Çankr ve İzmir; en çok göç aldğ üç il Bolu, Çankr ve İstanbul olmuştur. İlçelerin verdiği göçte büyükşehir İstanbul ortak nokta olup, diğer illere verilen göçün nedenlerinden biri de coğrafi yaknlk olarak değerlendirilebilir. Ankara nn alt bölgelerinden I. Alt Bölge; Bala, Evren, Haymana ve Şereflikoçhisar ilçelerini kapsamaktadr. Nüfus yoğunluğunun düşük, tarmn ekonomik faaliyetlerin temelini oluşturduğu bu bölge, Ankara ilinin güney ve güneydoğu kesimlerini kapsamaktadr. 20 Ankara nüfusunun %2 sine ev sahipliği yapan I. Alt Bölge de nüfus yoğunluğu yaklaşk ortalama 12 kişi ile Ankara ortalamas olan 206 kişinin çok altnda seyretmektedir(2013 verileri itibariyle). Net göçün her ilçede negatif olduğu bu bölgede verilen göç alnan göçten fazla olmuştur. Bala ilçesinin 2013 verilerine göre en fazla göç verdiği üç il Krkkale, İzmir ve Konya dr. Kuzeybat Ankara y kapsayan IV. Alt Bölge; Ayaş, Beypazar, Güdül ve Nallhan ilçelerinden oluşmaktadr. Ankara nüfusunun %2 sini barndran dördüncü alt bölgede Ayaş ilçesinde alnan göç verilen göçten fazla (pozitif net göç), diğer ilçelerde ise verilen göç alnan göçten fazla (negatif net göç) olmuştur. Ayaş ilçesini ayrdğmzda göç veren bir bölgedir. Ayaş ilçesinin en çok göç verdiği üç il İstanbul, Konya ve Manisa; en çok göç aldğ üç il Çorum, İstanbul ve Krkkale dir. Beypazar ilçesinin en çok göç verdiği üç il Mardin, İstanbul ve Eskişehir; en çok göç aldğ üç il İstanbul, Mardin ve Zonguldak olmuştur. Nallhan n en çok göç verdiği üç il İstanbul, Eskişehir ve Bolu; en çok göç aldğ üç il Zonguldak, İstanbul ve Eskişehir dir. Güdül ün en çok göç verdiği üç il İstanbul, Bolu ve Zonguldak; en çok göç aldğ üç il Konya, Kastamonu ve İstanbul olmuştur. Üç ilçeden göç alan İstanbul, iki ilçeden göç alan Eskişehir ve Bolu illeri dikkat çekicidir. İlçelerin verdiği göçte kuzeybat illerin ağrlğ göze çarpmaktadr. Akyurt, Elmadağ, Kazan ve Polatl dan oluşan V. Alt Bölge, Ankara nn metropolitan alann çevrelemektedir. Ankara nüfusunun %5 ini barndran beşinci alt bölgede, nüfus yoğunluğu kilometrekareye 70 kişi ile Ankara ortalamas olan 206 kişinin altndadr. Akyurt un en çok göç verdiği üç il Çankr, İstanbul ve Mardin; en çok göç aldğ üç il ise Çankr, Çorum ve 20 Ankara Bölge Plan Taslak 21 Ankara Bölge Plan Taslak 36 37

20 İstanbul dur. Elmadağ n en çok göç verdiği üç il Krkkale, İstanbul ve İzmir; en çok göç aldğ üç il ise Çankr, İstanbul ve Kars tr. Kazan n en çok göç verdiği üç il İstanbul, İzmir ve Amasya; en çok göç aldğ üç il Çankr, İstanbul ve Krkkale olmuştur. Polatl nn en çok göç verdiği üç il ise Şanlurfa, Konya ve Eskişehir; en çok göç aldğ üç il Eskişehir, İstanbul ve İzmir dir. Kazan, Elmadağ ve Akyurt ta net göç pozitif, Polatl da net göç negatiftir. Altndağ, Çankaya, Etimesgut, Gölbaş, Keçiören, Mamak, Pursaklar, Sincan ve Yenimahalle den oluşan Ankara Merkez Bölgesi, Ankara nüfusunun %88 ine ev sahipliği yapmaktadr. Net göçün pozitif olduğu merkez bölge göç alan bir bölgedir. Mamak, Yenimahalle, Keçiören, Etimesgut, Çankaya, Pursaklar, Altndağ ve Sincan da nüfus yoğunluğu 500 kişinin üzerindedir. Ankara ortalamas 206 kişi olup, merkez bölgede kilometrekareye daha çok kişi düşmektedir. Merkez bölgeden an fazla göç alan illere baktğmzda, dokuz ilçeden göç alan İstanbul, dört ilçeden göç alan İzmir ve Çankr dikkat çekmektedir. Merkez ilçelerin göç verdiği iller daha çok İç Anadolu illeri olup, İstanbul, İzmir, Antalya ve Konya da büyük şehirler olmalar sebebiyle dikkat çekmektedir. 7. Sonuç ve Değerlendirme Ankara daki göç olgusu, göçün genel tanmlar ve çeşitleri içerisinde irdelenmiştir. Ankara nn iki yönlü göç hareketinde önemli bir anlam olan nüfus yaps detayl bir şekilde ortaya konulmuştur. İlin göç hareketliliği yaş grubunu, eğitim durumunu, alt bölgeleri ve çevre ilçeleri kapsayacak şekilde sunulmuştur. Hazrlanan rapor, ildeki göç olgusunu istatistiki veriler doğrultusunda özet ve yoğunlaşmş bir şekilde ortaya koymaktadr. İlin ekonomik, sosyal ve diğer alanlar ile ilgili çalşma yapan araştrmaclara temel bir referans dokuman hazrlanmştr. Ayrca, Ajansmzn destek programlarnn geliştirilmesinde ve desteklenecek alanlarn belirlenmesinde önemli bir altlk oluşturacaktr. Ankara nn göç olgusunu araştran bu analiz çalşmasnda iç göç çalşma kapsamna alnmştr. Türkiye snrlar içerisinde, Ankara ve ilçeleri ile iller arasndaki nüfus hareketliliği incelenmiştir. Buna göre 5 milyon nüfuslu Ankara döneminde 186 bin kişi göç almş, 153 bin kişi göç vermiştir. Pozitif net göçün neticesinde net göç hz binde 6,5 olmuştur. Göçün yönü incelendiğinde çoğunlukla büyük şehirlerden ve İç Anadolu illerinden göç alan Ankara, yine ayn şekilde büyük şehirlere ve İç Anadolu ya göç vermiştir. Türkiye nüfusunun yaklaşk %1,6 sna ev sahipliği yapan Ankara da tarihsel olarak belde ve köy nüfusu azalrken şehir nüfusu hep artmştr. Nüfusun ilçelere dağlm bu tabloyu desteklemektedir. Merkez ilçeler nüfusun %84 ünü barndrmaktadr. Nüfusun yaş dağlma bakldğnda yaşlanan Ankara da yaş grubunun ağrlğ dikkat çekmektedir. Ortanca yaş bakmndan Türkiye genelinden 2 yaş yaşl olan Ankara nn aldğ ve verdiği göçte demografik yaps önemli rol üstlenmektedir. Yaş gruplarna ve eğitim durumuna göre Ankara da göç incelendiğinde alnan ve verilen göçün genç ve dinamik yaps dikkat çekicidir. Bu kapsamda en çok yaş grubu göç alnmş ve verilmiş, bu göçün eğitim düzeyi lise veya dengi mezunu olmuştur. Ankara nn 25 ilçesi için göç yaps incelenmiş, karşlaştrmalar yaplmştr. Net göç ve net göç hz incelendiğinde merkez ilçelerde net göç ve net göç hz pozitif değerler alrken, alt bölgelerde negatif değerler almştr. Alt bölgelerde göç network analizi ile incelenmiş, ilçelerin illerden aldklar ve illere verdikleri göç yaps ortaya konulmuştur. İlçelerdeki göç yapsnda ilçedeki ekonomik faaliyetler, konum ve illere yaknlk/uzaklk gibi etmenlerin etkili olduğu düşünülmektedir. Göçle gelen ve Ankara merkez ilçelerinde toplanan nitelikli beşeri kaynağn bölgede değerlendirilmesi çok önemlidir. Ayn zamanda merkezde yaşanan yoğunluğun yönetilmesi, altyap ve ihtiyaçlarn belirlenmesi gereklidir. Göç veren alt bölgelerde ise göçün azaltlmas, ekonomik faaliyetlerin arttrlmas ve çeşitli yatrmlarn yaplmas gereklidir. Göçün yönü ve saysal büyüklüğü, açklayc bir analiz yaplmasna olanak vermektedir. Ancak, göçün nedenleri ve neden-sonuç ilişkisi detayl olarak incelenmeli, analiz edilmelidir. Türkiye genelini kapsayan araştrmalar neticesinde göç eden nüfusun göç etme nedenleri belirlenmiştir. Buna göre hanedeki fertlerden birine bağml göç en yüksek paya sahiptir. Bunu eğitim, iş arama, tayin, evlilik, diğer, sağlk ve bilinmeyen nedenler takip etmektedir. Ankara da göçün nedenleri, hangi meslek gruplarnn göç ettiği ve bölgeye sağladğ katk ancak ilçeleri kapsayan detayl bir saha çalşmas neticesinde anlaşlabilecektir. Bu kapsamda TÜİK ile Ankara Kalknma Ajans arasnda imzalanan Ankara da İlçeler Düzeyinde ve Sektörel Düzeyde Veri Üretilmesine Yönelik İşbirliği Protokolü ile planlanan çalşmalardan biri de sahada göç çalşmas olacaktr. Ayrca, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü ile Ankara ilinin göç olgusunun nedenselliğini otaya koyacak ortak çalşma yaplmas hedeflenmektedir. Saha çalşmasnn çevre ilçelerin göç olgusunu ortaya koyacak şekilde başlatlarak, zaman 38 39

21 içerisinde tüm ili kapsayacak şekilde planlamas mevcut kaynaklar dahilinde en rasyonel seçim olacaktr. Bir zaman plan kapsamnda gerçekleştirilecek bu çalşmalar, ilin göç olgusunu tüm boyutlar ile ortaya koyacaktr. Böylece, oldukça kapsaml, saha çalşmas ile desteklenmiş birçok alanda farkl amaçlar için kullanlabilecek temel bir doküman hazrlanmş olacaktr. 8. Kaynaklar 1. Ankara Bölge Plan Taslak, Ankara Kalknma Ajans, Ankara Mevcut Durum Raporu, Ankara Kalknma Ajans, Başel, H., (2011). Türkiye de Nüfus Hareketlerinin ve İç Göçün Nedenleri, Karadeniz Teknik Üniversitesi, İ.İ.B.F., Çalşma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü. 4. İllerin ve Bölgelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sralamas Araştrmas, DPT, Ankara, İstatistiklerle Ankara Ankara Kalknma Ajans, 2013, Ankara. 6. Lee, E.S. (1966). A Theory of Migration, Demography, 3, ss Onuncu Kalknma Plan, ( ). Göç Özel İhtisas Komisyon Raporu. Kalknma Bakanlğ. Ankara Özdemir, M., (2008). Türkiye de İçgöç Olgusu, Nedenleri ve Çorlu Örneği. Yüksek Lisans Tezi. 9. Pazarloğlu, V., M. (2007), İzmir Örneğinde İç Göçün Ekonometrik Analizi, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 14(1). 10. Ravenstein, E.G. (1885). The Laws of Migration, Journal of the Royal Statistical Society, 48, sf Seçilmiş Göstergelerle Ankara, Türkiye İstatistik Kurumu, Eylül TÜİK, ADNKS Nüfus İstatistikleri 13. Türkiye İstatistik Yllğ Türkiye İstatistik Kurumu, Haziran Türk Dil Kurumu Erişim tarihi: 02/09/ Yalçn, C., (2004)., Göç Sosyolojisi, An Yaynlar, Ankara 40 41

22 Aşağ Öveçler Mahallesi Cadde (Eski 6. Cadde) No: Çankaya/Ankara Telefon: Faks: E-posta: bilgi@ankaraka.org.tr 42