ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Transkript

1 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ Çiğdem ŞEN KİLİS İLİNİN BAZI KÖYLERİNDEKİ MERALARDA VEJETASYON YAPISI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI ADANA, 2010

2 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ KİLİS İLİNİN BAZI KÖYLERİNDEKİ MERALARDA VEJETASYON YAPISI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Çiğdem ŞEN YÜKSEK LİSANS TEZİ TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI Bu Tez 14/09/2010 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oybirliği/Oyçokluğu ile Kabul Edilmiştir Prof. Dr. Rüştü HATİPOĞLU Prof. Dr. Veyis TANSI Doç. Dr. Necattin TÜRKMEN DANIŞMAN ÜYE ÜYE Bu Tez Enstitümüz Bitki Korum Anabilim Dalında hazırlanmıştır. Kod No: Prof. Dr. İlhami YEĞİNGİL Enstitü Müdürü Bu Çalışma Ç.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi Tarafından Desteklenmiştir. Proje No : ZF2009YL50 Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

3 ÖZ YÜKSEK LİSANS TEZİ KİLİS İLİNİN BAZI KÖYLERİNDEKİ MERALARDA VEJETASYON YAPISI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Çiğdem ŞEN ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI Danışman : Prof. Dr. Rüştü HATİPOĞLU Yıl : 2010, Sayfa: 96 Jüri : Prof. Dr. Rüstü HATİPOĞLU : Prof. Dr. Veyis TANSI : Doç Dr. Necattin TÜRKMEN Bu araştırma, Kilis ilinin 6 farklı köyünün doğal meralarında verim ve botanik kompozisyonun saptanması amacıyla yürütülmüştür. Vejetasyon ölçümleri Lup metoduyla yapılmıştır. İncelenen meralarda yapılan vejetasyon araştırmalarında 23 bitki familyasından 72 cinsin 111 türüne rastlanmış ve en fazla tür zenginliğine sahip meranın 60 tür ile Küplüce köyü merası olduğu ortaya çıkmıştır. İncelenen meralarda bitki ile kaplı alan oranının % 71.9 ile % 95.1 arasında değiştiği saptanmıştır. Meralara bağlı olarak, alana göre botanik kompozisyonda buğdaygil oranı % 25.1 ile % 57 arasında, baklagil oranı % 1.3 ile % 31, diğer familya bitkileri oranı ise % 25.4 ile % 64.5 arasında değişmiştir. İncelenen köy meralarının vejetasyonları arasındaki benzerlik katsayıları ile arasında değişmiştir. Mera kalite değerleri dikkate alındığında, incelenen meralardan Büyükkonak ve Küçükkonak köyü meralarının çok zayıf, diğer köy meralarının ise zayıf mera sınıfında yer aldığı ortaya çıkmıştır. Köy meralarında kuru ot veriminin 85 kg/da ile 172 kg/da arasında değiştiği saptanmıştır. Meralara bağlı olarak, ağırlığa göre botanik kompozisyonda buğdaygiller oranı % 22 ile % 73.4 arasında, baklagil oranı % 2.4 ile % 17 arasında ve diğer familya bitkileri oranı ise % 24.2 ile % 64.1 arasında değişmiştir. İncelenen köy meralarının ham protein verimi 16.3 kg/da ile 28.3 kg/da arasında değişmiştir. Meraların otlatma kapasitelerinin BBHB/ha ile BBHB/ha arasında değiştiği ve incelenen meraların kapasitelerinin üzerinde otlatıldığı saptanmıştır. Araştırma sonuçlarında dayanılarak, incelenen meraların vejetasyonlarında genellikle istilacı türlerin baskın olduğu ve bu nedenle de meraların zayıf meralar olduğu, meraların ıslah edilmesi için uygun ıslah yöntemlerinin saptanması amacıyla araştırmalar yürütülmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Mera, Lup metodu, Botanik Kompozisyon, Ot Verimi, Ot Kalitesi I

4 ABSTRACT MSc RESEARCH ON THE VEGETATION STRUCTURES OF THE PASTURES IN SOME VILLAGES OF PROVINCE KİLİS Çiğdem ŞEN ÇUKUROVA UNIVERSITY INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES DEPARTMENT OF FIELD CROPS Supervisor : Prof. Dr. Rüştü HATİPOĞLU Year : 2010, Sayfa: 96 Jury : Prof. Dr. Rüştü HATİPOĞLU : Prof.Dr. Veyis TANSI : Doç.Dr. Necattin TÜRKMEN This research was conducted to determine botanical compositions and hay yields of the native pastures in the six villages of Province Kilis. Vegetations of the pastures were studied by the Loop Method. In the study on the vegetations of the pastures were determined 111 plant species of 72 genus from 23 plant families. The pasture in the village Küplüce with 60 plant species was richest one in the number of plant species. It was determined that the pastures were statistically significant different in plant cover percentage, and it varied between % 71.9 to 95.1 as depending on the pastures. Percentages of grasses, legumes and other family plants in the total plant cover varied between 25.1%, and 57 %, between 1.3 %, and 31 %, and between 25.4 %, and 64.5, respectively, as depending on the pastures. Community similarity coefficients varied between and as depending on the pastures. From the quality scores of the pastures, it was determined that pastures in the villages Büyükkonak and Küçükkonak were in pasture condition class of very poor, and other pastures were in the pasture condition class of poor. The pastures studied were statistically significant different in hay yield, and it varied between 85 kg/da and 172 kg/da as depending on the pastures. Contribution percentage of grasses, legumes and other family plants to the hay yield varied between 22 % and 73.4, between 2.4 %, and 17 %, and between 24.2 %, and %, respectively, as depending on the pastures. The pastures were also statistically significant different in crude protein yield, and it varied between 16.3 kg/da and 28.3 kg/da as depending on the pastures. Grazing capacities of the pastures varied between AU/ha and AU/ha as depending on the pastures, and it was determined that all of the pastures studied were over grazed. From the results of the research, it was concluded that vegetations of the pastures were generally composed of invader plants. Therefore the pastures have poor condition. The research on the determination of proper improvement methods for the pastures must be conducted. Key Words: Pasture, Loop Method, botanical composition, hay yield, hay quality II

5 TEŞEKKÜR Bu araştırma konusunu bana tez projesi olarak veren ve araştırmanın yürütülmesi süresince her türlü yardımı esirgemeyen, bilimi ve çalışmayı sevdiren danışman hocam Sayın Prof. Dr. Rüştü HATİPOĞLU na ve Yüksek Lisans eğitimimde Çayır-Mera konusunda kendisinden çok şeylerden öğrendiğim Sayın Hocam Prof. Dr. Tuncay TÜKEL e teşekkürü bir borç bilirim. Proje süresince yardımını esirgemeyen, çalışmalarımı yürütmeme destek veren Çukurova Tarımsal Araştırma Ensititüsünde görevli Ziraat Yüksek Mühendisi Selahattin ÇINAR a teşekkür ederim. Bu tezin gerçekleştirilmesinde, başlangıcından sonuna kadar, gerekli bütün yardım, tavsiye ve yönlendirmeleri yapan, karşılaştığım problemlerin çözümünde deneyimlerinden yararlandığım kıymetli mesai arkadaşım Ziraat Yüksek Mühendisi Fatma TEMİZYÜREK e ve emeği geçen tüm arkadaşlarıma teşekkürü bir borç bilirim. Herhangi bir engelle karşılaştığımda sürekli yanımda olan, sevgisini her zaman üzerimde hissettiğim aileme, eğitim ve öğretim hayatım boyunca bana maddi, manevi her konuda destek oldukları ve her zaman güvendikleri için çok teşekkür ederim. III

6 İÇİNDEKİLER SAYFA ÖZ... I ABSTRACT... II TEŞEKKÜR... III İÇİNDEKİLER... IV ÇİZELGELER DİZİNİ... VI ŞEKİLLER DİZİNİ...X SİMGELER VE KISALTMALAR... XII 1. GİRİŞ ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR MATERYAL VE METOD Materyal Araştırma Yeri ve Özellikleri Araştırma Alanının İklim Özellikleri Araştırma Alanının Toprak Özellikleri Metod Vejetasyon Ölçümü Bitki Türlerinin Saptanması İncelenen Özellikler Bitki ile Kaplı Alan Bitki Gruplarının Merayı Kaplama Oranları Kaplama Alanına Göre Botanik Komposizyon Frekans Benzerlik Katsayısı Kalite Derecesine Göre Mera Durumu Kuru Ot Verimi Ağırlığa Göre Botanik Komposizyon Ham Protein Oranı Ham Protein Verimi Otlatma Kapasitesi IV

7 İstatistik Model ve Değerlendirme Yöntemi ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA İncelenen Meralarda Saptanan Bitki Türleri Bitki ile Kaplı Alan Toplam Bitki ile Kaplı Alan Buğdaygiller ile Kaplı Alan Baklagiller ile Kaplı Alan Diğergiller ile Kaplı Alan Bitki ile Kaplı Alanda Botanik Komposizyon Bitki ile Kaplı Alanda Buğdaygillerin Oranı Bitki ile Kaplı Alanda Baklagillerin Oranı Bitki ile Kaplı Alanda Diğergillerin Oranı Frekans Farklı Köy Meralarında Baskın Türleri Benzerlik Katsayısı Kalite Derecesine Göre Mera Durumu Kuru Ot Verimi Ağırlığa Göre Botanik Komposizyon Ağırlığa Göre Botanik Komposizyonda Buğdaygillerin Oranı Ağırlığa Göre Botanik Komposizyonda Baklagillerin Oranı Ağırlığa Göre Botanik Komposizyonda Diğergillerin Oranı Ham Protein Oranı Ham Protein Verimi Otlatma Kapasitesi SONUÇLAR VE ÖNERİLER KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ EKLER V

8 ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA Çizelge 3.1. İncelenen Meraların Bazı Özellikleri Çizelge 3.2. Kilis İli Uzun Yıllar ve 2009 Yılı Bazı Aylık Ortalama İklim Değerleri Çizelge 3.3. Araştırmanın Sürdürüldüğü Meraların Bazı Toprak Özellikleri Çizelge 4.1. Farklı Köy Meralarında Saptanan Bitki Familya Cins ve Tür Sayıları Çizelge 4.2. Farklı Köy Meralarında Saptanan Toplam Bitki İle Kaplı Alan Oranları İle İlgili Varyans Analiz Sonuçları Çizelge 4.3. Farlı Köy Meralarında Bitki İle Kaplı Alan Oranı (%) Ortalamaları Çizelge 4.4. Farklı Köy Meralarında Buğdaygiller İle Kaplı Alan Oranı İle İlgili Varyans Analiz Sonuçları Çizelge 4.5. Farklı Köy Meralarında Saptanan Buğdaygiller İle Kaplı Alan Oranı (%) Ortalamaları Çizelge 4.6. Farklı Köy Meralarında Baklagiller İle Kaplı Alan Oranları İle İlgili Varyans Analiz Sonuçları Çizelge 4.7. Farklı Köy Meralarında Saptanan Baklagiller İle Kaplı Alan Oranı (%) Ortalamaları Çizelge 4.8. Farklı Köy Meralarında Saptanan Diğer Familya Bitkileri İle Kaplı Alan Oranları İle İlgili Varyans Analiz Sonuçları Çizelge 4.9. Farklı Köy Meralarında Diğer Familya Bitkileri İle Kaplı Alan Oranı (%) Ortalamaları Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Bitki ile Kaplı Alanda Buğdaygiller Oranı İle İlgili Varyans Analiz Sonuçları z Sonuçları Çizelge Farklı Köy Meralarında Bitki ile Kaplı Alanda Buğdaygiller Oranı (%) Ortalamaları Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Bitki ile Kaplı Alanda Baklagiller Oranı İle İlgili Varyans Analiz Sonuçları Sonuçları Çizelge Farklı Köy Meralarında Bitki ile Kaplı Alanda Baklagiller Oranı (%) Ortalamaları VI

9 Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Bitki ile Kaplı Alanda Diğer Familya Bitkileri Oranı İle İlgili Varyans Analiz Sonuçları z Sonuçları Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Bitki ile Kaplı Alanda Diğer Familya Bitkileri Oranı (%) Ortalamaları Çizelge Farklı Meralar Arasındaki Benzerlik Katsayıları Çizelge İncelenen Meralarda Kalite Dereceleri ve Mera Durum Sınıfları Çizelge 4.18 Farklı Köy Meralarında Saptanan Kuru Ot Verimi Değerlerine İlişkin Varyans Analiz Sonuçları Çizelge 4.19 Farklı Köy Meralarında Saptanan Kuru Ot Verimi Ortalamaları Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Ağırlığa Göre Botanik Komposizyonda Buğdaygiller Oranı Değerlerine Ait Varyans Analiz Sonuçları Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Ağırlığa Göre Botanik Komposizyonda Buğdaygiller Oranı (%) Ortalamaları Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Ağırlığa Göre Botanik Komposizyonda Baklagiller Oranı Değerlerine Ait Varyans Analiz Sonuçları Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Ağırlığa Göre Botanik Komposizyonda Baklagiller Oranı (%) Ortalamaları Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Ağırlığa Göre Botanik Komposizyonda Diğergiller Oranı Değerlerine Ait Varyans Analiz Sonuçları Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Ağırlığa Göre Botanik Komposizyonda Diğergiller Oranı (%) Ortalamaları Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Ham Protein Oranı Değerlerine İlişkin Varyans Analiz Sonuçları Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Ham Protein Oranı (%) Ortalamaları Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Ham Protein Verimi Değerlerine İlişkin Varyans Analiz Sonuçları VII

10 Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Ham Protein Verimi Ortalamaları (kg/da) Çizelge Farklı Köy Meralarında Otlatma Kapasitesi (BBHB/ha) İle İlgili Varyans Analizi Sonuçları Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Otlatma Kapasitesi (BBHB/ha) Ortalamaları VIII

11 IX

12 ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA Şekil 3.1. Büyükkonak, Küçükkonak, Küplüce Karamelik ve Yılanca Köyleri Mera Alanlarının Konumu Şekil 3.2. Madenyolu Köyü Mera Alanının Konumu Şekil 3.3. Madenyolu Köyü Merasından Genel Bir Görünüm Şekil 3.4. Yılanca Köyü Merasından Genel Bir Görünüm Şekil 3.5. Karamelik Köyü Merasından Genel Bir Görünüm Şekil 3.6. Küplüce Köyü Merasından Genel Bir Görünüm Şekil 3.7. Büyükkonak Köyü Merasından Genel Bir Görünüm Şekil 3.8. Küçükkonak Köyü Merasından Genel Bir Görünüm Şekil 4.1. Toplam Bitki İle ve Bitki Grupları İle Kaplı Alan Oranının Farklı Köy Meralarında Değişimi Şekil 4.2 Farklı Köy Meralarında Kaplama Alanına Göre Botanik Komposizyon Şekil 4.3. Farklı Köy Meralarında Ağırlığa Göre Botanik Komposizyon X

13 XI

14 SİMGELER VE KISALTMALAR da ha mm cm m T sp BBHB ppm : Dekar : Hektar : Milimetre : Santimetre : Metre : Ton : Tür : Büyük Baş Hayvan Birimi : Milyonda Bir Birim, mg/l XII

15 XIII

16 1. GİRİŞ Çiğdem ŞEN 1. GİRİŞ Yeryüzünün büyük bir bölümünü çayır ve mera alanları oluşturmaktadır. Bu geniş alanlar dünya nüfusunun beslenmesinin en önemli kaynağı olan hayvansal ürünlerin elde edilmesinde yeri doldurulamayacak, eşsiz kaynaklardır. Bu büyük potansiyelin değerlendirilmesiyle hayvansal ürünlerin maliyeti azalacak ülke insanları yeterli ve dengeli beslenme imkanına kavuşacaktır. Hayvansal üretimde, kaliteli kaba yem en önemli girdiyi oluşturmaktadır. Karlı ve verimli bir hayvansal üretim, kalite ve kantite açısından yeterli kaba yemin ucuza temin edilmesiyle mümkündür. Çayır ve meralar, hayvanların ihtiyaç duyduğu kaba yemin sağlandığı kaynakların en başında gelen yem kaynaklarıdır (Aydın ve Uzun, 2002). Sürdürülebilir bir hayvansal üretimi sağlamasının yanında, çayır ve mera alanlarımız, toprağı yerinde tutarak, rüzgar ve su erozyonunu önlemek suretiyle, yaşanabilir ve sürdürülebilir bir çevrede yaşayabilmenin de en önemli unsurudur. Türkiye de 1923 lü yıllarda 50 milyon hektar olan çayır-mer a alanı 1940 yılında 44 milyon hektara, 1978 yılında 21.7 milyon hektara, günümüzde 14.6 milyon hektara düşmüştür (TÜİK, 2008). Uygun olmayan kullanımlar sonucunda büyük çoğunluğu bozulan ülkemiz meralarının verim potansiyelleri ve üretilen otun kalitesi düşmüştür. (Gökkuş, 1991). Bununla beraber, çayır-meralarımızdan sağlanan otun ham protein değeri 837 bin ton, nişasta değeri ise 6 milyon ton kadardır. Bu rakamlar hayvanlarımızın beslenmesinde mera ve çayırların başta gelen besin kaynakları olduğunu göstermektedir (Erkun, 1999). Ülkemiz doğal meralarının bugün içinde bulunduğu kötü durum hayvancılığımızı, dolayısıyla ülkemiz ekonomisini olumsuz yönde etkilediği gibi, en önemli varlıklarımızdan olan toprak ve su kaynaklarının da tahrip olmasına yol açmaktadır. Belirtilen bu sorunların çözülebilmesi için kötü durumdaki meralarımızın vakit geçirilmeden ıslah edilerek yeniden bol ve kaliteli yem üretir duruma getirilmeleri gerekmektedir. Ancak herhangi bir materyalin iyileştirilmesi ve faydalılığının artırılmasını amaçlayan ıslah işleminde başarının ilk şartını, ıslah edilecek materyalin çok iyi tanınması oluşturur. Bu nedenle ülkemizde değişik ekolojik bölgelerde bulunan meraların çeşitli özelliklerinin çok iyi bilinmesi gerekir. 1

17 1. GİRİŞ Çiğdem ŞEN Bu bilgiler sayesinde değişik ekolojik bölgelerde bulunan doğal meraların ıslah ve amenajmanında kullanılacak uygun yöntemler saptanabilecektir. Bugüne kadar ülkemizin değişik ekolojik bölgelerinde sürdürülen mera araştırmaları, meralarımızın kuru ot verimlerinin kg/da, bitki ile kaplı alanlarının ise % arasında değiştiğini göstermiştir (Bakır ve Açıkgöz, 1976) Yine bu araştırmalarda meralarımızın verimlerini oluşturan bitkilerin çoğunluğunu hayvanların yararlanamadığı, dikenli bitkiler, çalılar ve yabancı otların oluşturduğu saptanmıştır. ( Erkun, 1971 ve 1972; Yılmaz, 1977; Tükel, 1981). Bu çalışma, Kilis iline bağlı 6 köyün doğal meralarının ot verimi ve vejetasyon özellikleri açısından incelenerek, Kilis ili ve benzer ekolojik bölgelerdeki meraların ıslahında temel teşkil edecek bilgilerin elde edilmesi amacıyla sürdürülmüştür. 2

18 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çiğdem ŞEN 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Branson (1962), doğal çayır ve meraların botanik komposizyon ve vejetasyon ölçüm yöntemlerini incelediği çalışmasında; lup, transekt ve nokta kuadrat yöntemleri içinde lup yönteminin hızlı ve en küçük tür sayısını saptayabilmesine karşılık, en değişken veriler verdiğini, transekt yönteminin daha çok zaman aldığını, ama en büyük tür sayısını saptayabildiğini ve nokta kuadrata göre biraz daha az değişken sonuçlar verdiğini belirtmiştir. Ayrıca lup ve nokta kuadrat yöntemlerinin zaman kazandırıcı olmaları yanında, çıplak toprak, ölü kalıntı, taş v.b gibi toprak üzeri özelliklerinin saptanabilmesi açısından da yararlar sağlayabileceğini ifade etmiştir. Araştırıcı gözlem ve ölçümlerin her yıl aynı bitki büyüme devresinde yapılması ve verim ölçümlerinin de genelde vejetasyonda bol bulunan türlerin olgunluğa eriştikten sonra yapılması gerektiğini bildirmektedir. Bakır (1963), Ankara da O.D.T.Ü. arazisi içerisinde yer alan bir merada yürüttüğü araştırmada; botanik kompozisyonun % 39.3 ünün buğdaygil, % 14.1 inin baklagil ve % 46.6 sının diğer familyalara ait bitkilerden oluştuğunu ve meranın kuru ot veriminin 122 kg/da olduğunu saptamıştır. Duvall ve Linnartz (1967), sürdürdükleri araştırmalarda, otlatılan meraların, otlatılmayan meralara göre daha fazla verim verdiğini, korunan merada bitki ile kaplı alan açısından otlatılan alana göre bir fark olmadığını, kaplama alanına göre botanik kompozisyonda buğdaygiller oranının otlatılan merada daha yüksek, geniş yapraklıların ise daha düşük olduğunu belirtmişlerdir. Schmutz ve ark. (1967), Arizona da yaptıkları bir çalışmada, korunan bir mera alanında 88 bitki türü bulmalarına karşılık, otlatılan mera bölümünde 38 tür saptamışlardır. Araştırıcılar, ağaç ve çalı türlerinin otlatılmayan alanda tüm vejetasyonun % 60 ını, otlatılan alanlarda ise % 90 ını oluşturduğunu, otlatılmayan alanlarda ortalama mera veriminin 368 kg/ha, otlatılan alanlarda ise 257 kg/ha olduğunu, aradaki farkın otlatmanın etkisinden kaynaklandığını açıklamışlardır. Daubenmire (1968), toprak nemine rakım ve yöneyin etkilerinin belirlenmesi üzerine yürüttüğü bir çalışmada; artan rakımla birlikte nemliliğin arttığını, kuzey 3

19 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çiğdem ŞEN yöneyin güney ve tepeye göre daha nemli ve tepenin ise güney ile kuzey arasında bir konuma sahip olduğunu belirtmiştir. Tosun (1968), Atatürk Üniversitesi meralarında transekt metodu kullanılarak yaptığı vejetasyon çalışmasında; meranın % 20.6 sının bitki ile kaplı olduğunu, bitki örtüsünün çoğunluğunu (% 59.1) buğdaygillerin oluşturduğunu saptamıştır. Buğdaygiller içerisinde koyun yumağı (Festuca ovina), adi parlakot (Koeleria cristata), havlı brom (Bromus tomentellus) ile yıllık salkım otu (Poa annua) un hakim olduğunu, baklagillerden çeşitli yonca (Medicago spp.), korunga (Onobrychis spp.) ve geven (Astragalus spp.) türlerinin bulunduğunu, diğer familyalardan çoğunlukla çayır sazı (Carex spp.) ve kekik (Thymus spp.) türlerine rastlandığını ortaya koymuştur. Bakır (1969), çayır-mera vejetasyon araştırmalarında kullanılan yöntemleri karşılaştırmak amacıyla O.D.T.Ü meralarında yaptığı çalışmada, ağırlığa göre botanik kompozisyonu standart olarak almıştır. Transekt, lup, nokta ve gözle tahmin yöntemlerini, elde edilen sonuçların standarda yakınlık derecesini, her yöntem için gerekli zaman ve yöntemlerin varyasyon katsayılarını karşılaştırmıştır. En güvenilir sonuçların lup ve transekt yönteminden elde edildiğini, kıraç meralarda yapılacak araştırmalar için bu yöntemlerin tavsiye edilmesi gerektiği sonucuna varmıştır. Brown ve Schuster (1969), otlatmanın mera vejetasyonu ve toprak üzerindeki etkilerini incelemek amacıyla yaptıkları bir çalışmada; korunmuş alanda iki kat fazla bitki örtüsü bulunduğunu, toplam verimin 202 kg/da olmasına karşılık, sürekli otlanan alanda bu verimin 122 kg/da olduğunu saptamışlardır. Toprağın infiltrasyon oranının korunan alanda cm/saat olmasına karşılık, otlanan alanda 9.91 cm/saate düştüğünü; organik madde oranlarının korunmuş alanda 0-10 cm derinlikte % 3.6 ve cm derinlikte ise % 2.9 olmasına karşılık, sürekli otlanan alanda aynı değerlerin % 2.8 ve % 2.5 olduğunu saptamışlardır. Otlanan alanda mevcut fosfor miktarının daha yüksek olmasına karşılık, sodyum miktarında önemli bir farklılığın bulunmadığını saptamışlardır. Helm ve Box (1970), Teksas ta farklı iki mera kesimi arasındaki toprak ve bitki örtüsü farklılığını incelemek amacıyla yaptıkları bir çalışmada; her iki mera kesiminde buğdaygillerin yoğunluğunun aynı olmasına karşılık, yüksek kireç içeren 4

20 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çiğdem ŞEN mera kesiminde klimaks buğdaygil bitki türlerinin daha büyük oranda bulunduğunu saptamışlardır. Araştırıcılar kireç içeriği yüksek olan kesimde fosfor, sodyum, ph ve organik maddenin daha fazla olduğunu bildirmektedirler. Bakır (1970 ), O.D.T.Ü ndeki meralar üzerinde yaptığı bir araştırmada; 21 buğdaygil, 21 baklagil ve 40 diğer familya bitkilerinden olmak üzere toplam 82 bitki türü saptandığını, merada bitki ile kaplı alanın; tabanda % 28.3, tepede % 13.4, batıda % 11.3, kuzeyde % 10.7, doğuda % 9.9 ve güneyde % 8.2 olduğunu, bitki ile kaplı alan oranının; meranın yüksek kesimi olan tepe yöneyinde, kuzey, doğu ve güney yöneylerinden, batı yöneyinde güney yöneyinden, kuzeyin de güneyden daha yüksek olduğunu, botanik kompozisyon bakımından en yüksek oranı buğdaygillerin oluşturduğunu, taban dışında diğer yöneylerde Thymus squarrosus Fish. Et. Mey, Festuca ovina L., Poa bulbosa var. vivipari L. nin dominant türler olduğunu, tabanda ise Plantago ve Juncus türlerinin dominant olduğunu belirtmiştir. Araştırıcı, kuru ot veriminin güneyde 68.4 kg/da, tabanda ise kg/da olarak saptandığını, ortalama kuru ot veriminin ise kg/da olduğunu bildirmektedir. Erkun (1971), Hakkari ve Van illerinde 1900, 2200 ve 2500 m yüksekliklerdeki meraların bitki örtüsünü saptamak amacıyla lup yöntemini kullanarak sürdürdüğü bir çalışmada; çok yıllık iyi cins yem bitkilerine bol miktarda rastlandığını belirtmiştir. İncelenen meraların bitki ile kaplılık oranlarının ve ot verimlerinin çok yüksek olduğunu, yüksekliğin artmasına bağlı olarak bitki ile kaplı alan oranının da yükseldiğini saptamıştır. Araştırıcı, yaş ot verimi değerlerinin ilçelere ve ilçelerin bulundukları yüksekliklere göre değişmek üzere kg/da ile 600 kg/da arasında, bitki ile kaplı alan oranlarının ise % 66 ile % 53 arasında değiştiğini saptamıştır. Bir step bitkisi olan koyun yumağı (Festuca ovina) nın Van Merkez ve Özalp ilçelerinde 1900 m rakım civarındaki meralarda dominant durumda bulunmasına rağmen, diğer alanlarda botanik kompozisyondaki oran bakımından önemli bir değer taşımadığı sonucuna varmıştır. Erkun (1972), Ankara ili, Bala ilçesi köy meraları üzerine yaptığı bir çalışmada; meralarda 26 buğdaygil, 21 baklagil ve 74 diğer familya bitkilerinden olmak üzere 121 bitki türü saptandığını, incelenen meralarda bitki ile kaplı alanın % 15.8 inin buğdaygiller, % 2.3 ünün baklagiller, % 9.6 sının ise diğer familya 5

21 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çiğdem ŞEN bitkilerinden oluştuğunu, bitki ile kaplı alanın; doğuda % 24.7, batıda % 27.0, kuzeyde % 29.9, güneyde % 23.1, tabanda % 34.4 ve tepede % 27.5 olduğunu saptamıştır. Bu meralarda kaplama alanı açısından en yüksek değere sahip yöneylerin sırasıyla taban ve kuzey olduğunu, en düşük kaplama değerinin ise güney yöneyinde olduğunu tespit etmiştir. İncelenen meralarda alana göre botanik kompozisyonun % 56.6 sını buğdaygillerin, % 8.2 sini baklagiller ve % 35.2 ini diğer familya bitkilerinin oluşturduğunu belirtmiştir. Araştırıcı incelenen meralarda Thymus squarrosus, Festuca ovina ve Bromus erectus un dominant bitki türleri olduğunu saptamıştır. Litav (1974), İsrail de Hyparrhenia hirta nın yöneye ve eğime göre popülasyon sıklığını saptamak için yaptığı araştırmalarda, bitkinin en sık bulunduğu yöneyin güneşe bakan yöneyler olduğunu, yükseklik arttıkça yöneyin öneminin de arttığını saptamıştır. Uluocak (1974), Kırklareli orman içi meraları üzerine yaptığı bir çalışmada; otsu mera bitkilerinin ortalama % dip kaplama alanına sahip olduğunu, ortalama kuru ot veriminin 75.5 kg/da olduğunu, meraların orta sınıf bir mera durumu gösterdiğini saptamıştır. Özmen (1977), Konya ilinin değişik 10 köy merasında yaptığı bir araştırmada; bitki ile kaplı alanın % arasında değiştiğini, bitki örtüsünün % 67.6 sının diğer familya türlerinden, % 28.2 inin buğdaygillerden, % 4.2 sinin ise baklagillerden oluştuğunu saptamıştır. Köy meralarının kuru ot verimlerinin 35.9 kg/da ile kg/da arasında değiştiğini ve ortalama kuru ot veriminin 75.4 kg/da olduğunu belirterek, incelenen meraların dördünün fakir, geri kalanların ise yetersiz bir durumda olduğunu belirtmiştir. Yılmaz (1977), Konya ilinde sorunlu alanlarında bulunan bazı mera kesimleri üzerinde transekt yöntemi kullanarak yapmış olduğu çalışmada; toplam bitki ile kaplı alanın % 18.0 ile en fazla tuzlu-alkali kesimde saptandığını, bunu sırasıyla % 15.1 ile yaş-tuzlu ve % 14.1 ile normal taşlı kesimlerin izlediğini belirtmektedir. Araştırıcı en fazla kuru ot veriminin kg/da ile tuzlu-alkali, en az kuru ot veriminin ise 48.3 kg/da ile taşlı kesimden elde edildiğini saptamıştır. Ayrıca mera kuru otunun ham protein oranının kesimlere göre % 8.4 ile %13.6, ham selüloz oranının ise % 22.4 ile 6

22 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çiğdem ŞEN % 30.3 arasında değiştiğini tespit etmiştir. Araştırıcı farklı mera kesimlerinin % 16 ile % 77 arasında benzerlik gösterdiğini, bu durumun botanik kompozisyondaki farklılıktan kaynaklandığını belirtmiştir. Hoffman ve Stanley (1978), mera bitki örtülerinin çok sayıda türden meydana geldiğini, farklı alanlardaki bitki örtülerinin az çok birbirlerine benzerlik gösterdiğini belirtmişlerdir. Araştırıcılar benzerliğin botanik kompozisyon ile yakından ilişkili olduğunu, botanik kompozisyona etki eden faktörlerin benzerlik endeksini etkilediğini bildirmektedirler. Kuzu (1980), Çukurova Üniversitesi Kampüsünde korunan meralar üzerinde lup yöntemini kullanarak yaptığı araştırmada; meraların doğu yöneyinde buğdaygiller oranı, toplam bitki ile kaplı alan ve frekans değerlerinin batı yöneyine göre daha yüksek olduğunu, buna karşılık baklagiller ve diğer familya türlerinin oranları ile frekans değerlerinin batı yöneyinde daha yüksek olduğunu, verim açısından da doğu yöneyinin batı yöneyine göre daha verimli bulunduğunu belirtmiştir. Tükel (1981), Niğde ili Ulukışla ilçesinde korunan ve otlatılan meralarda kıyaslamalı olarak yaptığı araştırmada; korunan merada bitki ile kaplı alanın % 31.5 olmasına karşılık, otlatılan alanda bu değerin % 19.3 olduğunu, bitki ile kaplı alan bakımından güney ve batı yöneyinin kuzeybatı yöneyine göre daha az kaplı olduğunu saptamıştır. Araştırıcı korunan alanda dominant bitki grubunun buğdaygiller olmasına karşılık, otlatılan merada diğer familya bitkilerinin dominant duruma geldiğini, buğdaygillerin meranın kuzeybatı yöneyinde botanik kompozisyonda daha fazla yer aldığını, korunan alanda verimin otlatılan alana göre daha yüksek bulunduğunu, yaz başında en yüksek kuru ot veriminin meraların güneybatı yöneyinde, en düşük kuru ot veriminin ise batı ve güney yöneylerinde saptandığını belirtmiştir. Büyükburç (1983), Orta Anadolu meraları üzerinde yaptığı bir çalışmada; incelenen mera alanının % 20 sinin bitki ile kaplı olduğunu, ortalama kuru ot veriminin 25 kg/da olduğunu, 180 günlük bir otlatma döneminde bir koyunun verim ve yaşama payı için 23.5 da mera alanı gerekli olduğunu belirtmiştir. Yine aynı araştırmada 6 yıl boyunca korunan meralarda bitki ile kaplı alanın % 32 den % 7

23 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çiğdem ŞEN 45.3 e, kuru ot veriminin ise 20.5 kg/da dan 59.3 kg/da a çıktığını, ancak bu artışların mera ıslahı açısından yeterli olmadığını bildirmiştir. Gökkuş (1984), Atatürk Üniversitesi Kampüsünde yer alan meralarda yapmış olduğu bir çalışmada; incelenen meranın bitki örtüsünün % 57.3 ünü buğdaygillerin, % 34.9 unu diğer familyaların ve % 7.9 unu baklagillerin oluşturduğunu, bitkilerin toprağın ortalama % 17.1 ini kapladığını ve bu meralardan yılda kg/da kuru ot elde edildiğini tespit etmiştir. Andiç (1985), Erzurum yöresi doğal çayır-mera ve yayla alanlarında bulunan bitki türlerinin tespit edilmesi amacıyla yapmış olduğu bir çalışmada; incelenen alanlarda 55 farklı familyaya ait 464 bitki türü belirlemiş, teşhisi yapılan türlerin çoğunluğunun Compositae, Gramineae, Leguminosae, Labiatae ve Caryophyllaceae familyalarına ait olduğunu saptamıştır. Shenk ve Barnes (1985), yapraklarda daha fazla olmak üzere bütün bitki dokularında bulunan azotun % 80 inin proteinlerin yapısında, geri kalan % 20 lik kısmın ise protein olmayan azot formunda olduğunu belirtmişlerdir. Kjeldahl yöntemiyle bitki dokusundaki toplam azotun tespit edildiği ve bunun da 6.25 katsayısıyla çarpılarak örnekteki ham protein oranının hesaplandığını açıklamışlardır. Araştırıcılar, kimyasal olarak lifin esas olarak, selüloz, hemiselüloz, lignin, pektin, kütin ve silicadan oluştuğunu, ancak bu maddelerin tamamının bütün bitki dokularında bulunmadığını belirtmişlerdir. İstanbulluoğlu ve Sevim (1986), Erzurum ili çayır-mera alanlarındaki toprakların önemli fiziksel ve kimyasal özelliklerinin belirlenmesi üzerine yapmış oldukları çalışmada; mera topraklarının orta bünyede, hafif alkali reaksiyonlu, tuzsuz, az kireçli, organik madde ve fosfor bakımından orta seviyede ve potasyum bakımından ise zengin olduğunu tespit etmişlerdir. Okatan (1987), bir bölgedeki mera vejetasyonunun farklı kesimlerindeki bitki örtülerinin birbirlerine benzerliğinin belirlenmesi ile vejetasyonun daha yakından tanınması, buna bağlı olarak da uygulanacak amenajman planlarının daha isabetli seçilmesine yardımcı olacağını ve bunun için de bitki topluluklarının benzerlik endekslerinin belirlenmesi gerektiğini belirtmiştir. 8

24 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çiğdem ŞEN Efe (1988), Çukurova Üniversitesi Kampüsü içerisinde yer alan korunan bir mera ile uzun yıllar otlatılan ve yakılan bir meranın doğu ve batı yöneylerini verim ve botanik kompozisyon açsından karşılaştırmak amacıyla sürdürdüğü bir çalışmada; korunan meranın her iki yöneyinde de bitki ile kaplı alan oranının otlatılan mera yöneylerine göre iki kat daha fazla olduğunu, bitki ile kaplı alan içinde dominant bitki grubunun buğdaygiller olduğunu, en yüksek kuru ot veriminin kg/da ile korunan meranın batı yöneyinden, en düşük kuru ot veriminin ise kg/da ile yakılan-otlatılan meranın doğu yöneyinden elde edildiğini, korunan merada kuru otun çoğunluğunu buğdaygillerin oluşturduğunu, buna karşılık yakılan-otlatılan merada baklagil ve diğer familya bitkilerinin mera ot verimine önemli katkıda bulunduğunu saptamıştır. Özer (1988), Adana ili, Osmaniye ilçesi, Kesmeburun köyündeki otlatılan meraların dört farklı yöneyini (doğu, batı, kuzey ve güney), korunan bir alan ile bitki örtüsü ve verim açısından karşılaştırmak için yaptığı araştırmada; korunan alanda %66 olan bitki ile kaplı alan yüzdesinin, otlatılan meranın tüm yöneylerinden daha yüksek olduğunu saptamıştır. Alana göre botanik kompozisyondaki buğdaygiller oranı için en yüksek değer % ile korunan alanda bulunurken, bunu % 44.91, % 44.91, % ve % değerleriyle sırasıyla güney, batı, doğu ve kuzey yöneylerinin takip ettiğini belirlemiştir. Yine alana göre botanik kompozisyondaki baklagiller oranı için en yüksek değer % ile korunan alanda bulunurken, bunu % 8.32, % 7.91, %5.76 ve %5.31 değerleriyle sırasıyla doğu, güney, kuzey ve batı yöneylerinin izlediğini saptamıştır. Otlatılan meranın dominant bitki grubunu diğer familya bitkileri oluştururken; en yüksek değer % ile kuzey yöneyinde bulunmuş, bunu sırasıyla % ile doğu, % ile batı ve % ile güney yöneyi izlediği tespit edilmiştir. Korunan alanda kuru ot veriminin ( kg/da) meranın otlatılan yöneylerine göre (18.50 kg/da) 15 kat daha fazla olduğu saptanmıştır. Korunan alanda kuru otun büyük bir kısmını buğdaygiller oluştururken, otlatılan mera yöneylerinde diğer familya bitkilerinin ağır bastığı belirlenmiştir. Patridge ve ark. (1991), Yeni Zelanda da aynı toprak özelliklerine sahip Kawarau vadisinde görülen farklı vejetasyon tiplerinin su stresinden kaynaklandığını; bunun da yöney, rakım ve konumdan ileri geldiğini, en kurak 9

25 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çiğdem ŞEN sahaların güneşlenmenin fazla olduğu güney yamaçlar ile düşük rakımlı alanlar olduğunu ifade etmiştir. Gökkuş ve ark. (1993a), yükseklik, eğim ve yöneyin mera vejetasyonlarına etkileri üzerine yaptıkları bir çalışmada; Erzurum a bağlı Güzelyurt köyü meralarında lup metodunu kullanarak vejetasyon tespiti yapmışlardır. Meradaki botanik kompozisyonun % 50.7 sini buğdaygillerin, % 7.8 ini baklagillerin, % 41.2 sini ise diğer familya bitkilerinin oluşturduğunu, bitki örtüsü içerisinde en fazla koyun yumağının (% 29.5) yer aldığını, toplam alanın % 64.9 unun bitki ile kaplı olduğunu saptamışlardır. Aynı araştırmada buğdaygillerin en fazla güney ve doğu, baklagillerin güney, diğer familya bitkilerinin ise kuzey ve batı yöneyinde bulunduğunu, meranın ortalama kuru ot veriminin 69.4 kg/da olduğunu, yükseklik arttıkça verimin azaldığını, en verimli yöneyin kuzey (80.1 kg/da) olduğunu saptamışlardır. Gökkuş ve ark. (1993b), meralardan ekonomik şekilde yararlanma yolunun otlatma olduğunu, otlatmanın karlı olabilmesi için meranın üretim potansiyeli ile hayvanların faydalanabileceği maksimum ot miktarı arasında denge kurulması gerektiğini bildirmişlerdir. Bunun da ancak meranın kapasitesi dahilinde olacağını, otlatma kapasitesinin meranın vejetasyonu, toprak ve diğer unsurlarına uzun yıllar zarar vermeden birim alanda otlayabilecek en fazla hayvan sayısı olduğunu, otlatma kapasitesinin hesaplanması için meranın yem veriminin, yararlanma faktörünün ve bir hayvanın bir günlük yem ihtiyacının bilinmesi gerektiğini belirtmektedirler. Araştırıcılar 1 büyükbaş hayvan biriminin (BBHB) 500 kg civarında canlı ağırlığa sahip ergin laktasyon döneminde kültür ırkı ve melezlerinin olduğunu, günlük 10 kg civarında kuru ot tükettiklerini, otlatma kapasitesi hesaplamalarında yerli ırk sığırlarda bunun yarısının, küçükbaş (koyun, keçi) hayvanlarda ise 1/10 inin alınması gerektiğini, yararlanma faktörü olarak meranın ürettiği faydalı ot miktarının % 50 sinin alınması gerektiğini belirtmişlerdir. Yine aynı araştırıcılar koyun ve keçilerin suya günlük ihtiyaç duymayıp, daha çok gezinme eğiliminde olduklarını, bundan dolayı küçükbaş hayvanlar ile otlatılan meralarda su kaynaklarından uzaklığın otlatma kapasitesi hesaplamalarında azaltmaya gerek olmadığını belirtmişlerdir. 10

26 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çiğdem ŞEN Koç ve Gökkuş (1994), Erzurum un Güzelyurt köyünde bulunan merada; bitki örtüsünün kaplama alanı, botanik kompozisyonu, mera kalite derecesi ve durum sınıfı ile otlatma kapasitesi ve bırakılacak optimum anız yüksekliğini belirlemişlerdir. Dip kaplama alanı esas alınarak lup metodu ile yapılan vejetasyon etüdünde, bitki örtüsünün toprağı kaplama oranının ortalama % 44 civarında olduğunu belirtmişlerdir. Botanik kompozisyonun yaklaşık % 60 ının buğdaygiller, %10 unun baklagiller ve % 30 unun da diğer familyalardan oluştuğunu, merada koyun yumağının (Festuca ovina) dominant olarak bulunduğunu, baklagillerin önemli bir bölümünü dikenli çokbaşlı gevenin (Astragalus eriocephalus) teşkil ettiğini, mera durumunun yetersiz olduğunu saptamışlardır. Koç (1995), eğim, yöney ve rakım ile toprak nem ve sıcaklığının mera bitki örtüsünün bazı özelliklerine etkileri üzerine yapmış olduğu çalışmada; taban hariç diğer kesimlerde koyun yumağının dominant olduğunu, diğer önemli bitki türlerinin ise adi parlak otu, adi salkım otu, havlı brom, çokbaşlı geven ve kekik olduğunu, koyun yumağının vejetasyondaki oranının % 2.3- % 43.7 arasında değiştiğini belirtmiştir. Bitki örtüsünün toprağı kaplama oranının en az % 22.0 ile güney sırtta, en fazla % 42.5 ile tabanda saptandığını, artan toprak nemi ile bitki örtüsünün toprağı kaplama oranının arttığını saptamıştır. Araştırıcı mera kesimlerine göre bitki örtülerinin benzerlik endekslerinin % 5.8 ile % 81.1 arasında değiştiğini, en düşük benzerliğin taban ile diğer kesimler arasında, en yüksek benzerliğin batı ile güney yöneylerinde olduğunu belirtmiştir. Araştırıcı mera kesimleri topraklarının, nem ve sıcaklık rejimleri arasında önemli farklılıkların olduğunu, en fazla nemliliğin taban, en az ise güney yöneylerde saptandığını, toprak sıcaklığının güneyde en yüksek, kuzey yöneyinde ise en az olduğunu belirtmiştir. Koç ve Gökkuş (1996), Palandöken dağları mera vejetasyonlarında yer alan bitkilerin bazı özelliklerini ortaya koymak amacıyla Tuzcu köyü meralarında yılları arasında yürüttükleri çalışmada; araştırma sahasında 152 bitki türünden 21 inin buğdaygiller, 20 sinin baklagiller ve 111 inin diğer familya bitkilerine mensup olduklarını, merada yayılış gösteren türlerden 12 sinin bir, 5 inin iki ve 135 inin çok yıllık olduklarını, bunlardan 32 sinin merada uzun süre yeşil kaldığını, 98 inin orta ve 22 sinin kısa süreli yeşil kalabildiklerini belirtmişlerdir. 11

27 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çiğdem ŞEN Şılbır ve Polat (1996), Şanlıurfa ili Tektek dağlarında korunan ve otlatılan alanlarda lup yöntemine göre bitki kompozisyonlarının belirlenmesi üzerine yaptıkları bir çalışmada; korunan mera alanlarında toplam bitki ile kaplı alanın ortalama % olmasına karşılık, otlatılan meralarda bu değerin % 38.1 olduğunu, toplam bitkiyle kaplı alan açısından otlatılan meralarda ortaya çıkan bu azalmanın buğdaygillerin % 23.3 den % 10.8 e, baklagillerin % 7.6 den % 2.3 e düşmelerine yol açtığını, diğer familya bitkilerinin kapladıkları alanın korunan merada azalırken, sürekli otlatılan alanlarda belirgin bir şekilde çoğaldığını belirtmişlerdir. Yılmaz ve Büyükburç (1996), Tokat ta korunan bir merada bitki ile kaplı alanın % 73.9, ağırlığa göre botanik kompozisyonun % 65.2 inin baklagiller, % 24.5 inin buğdaygiller ve % 10.3 ünün diğer familyalardan oluştuğunu tespit etmişlerdir. Zengin ve Güncan (1996), Erzurum ve Aşkale de doğal meralarda bulunan bitkiler ve bunların yoğunlukları üzerine 1991 ve 1992 yıllarında yapmış oldukları bir çalışmada; 56 familyanın 233 cinsine ait tür, alt tür ve varyete düzeyinde toplam 592 takson tespit etmişler ve bu taksonlardan % 7.9 unun buğdaygil, % 11.2 sinin baklagil ve % 80.6 sının diğer familya bitkilerinden oluştuğunu bildirmişlerdir. Başbağ ve ark. (1997), Diyarbakır da korunan bir mera alanında bitki tür ve kompozisyonları ile ot verimlerinin incelenmesi amacı ile yapmış oldukları bir çalışmada; 37 yıldır korunan bir merada 48 farklı bitki türü tespit etmişlerdir. İncelenen mera alanının % 40.5 inin buğdaygiller, % 21.7 sinin baklagiller ve % 23.1 inin diğer familyalar ile kaplı olduğunu, botanik kompozisyonun % 48.3 ünü buğdaygillerin, % 24.6 sını baklagiller ve % 27.2 sini diğer familya bitkilerinin oluşturduğunu, bitki türleri içerisinde kaplama alanı ve botanik kompozisyon bakımından Aegilops ovata L. nin ilk sırayı aldığını belirlemişlerdir. Araştırma alanının % 85.3 ünün bitki ile kaplı olduğunu ve meranın ortalama kuru ot veriminin 377 kg/da olduğunu saptamışlardır. Kandemir (1997), denizden yüksekliği m arasında olan ve kurak iklimin etkisi altında bulunan Şanlıurfa ili Bozova ilçesi Yaslıca köyünde, 1996 yılında korunan ve otlatılan mera alanları üzerinde yaptığı çalışmada; Korunan alanda kuru ot verimini kg/da, otlatılan alanda kg/da olarak saptamıştır. 12

28 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çiğdem ŞEN Korunan alanda dominant bitki grubunu buğdaygillerin, otlatılan alanda ise diğer familya bitkilerinin oluşturduğu gözlemlenmiştir. Korunan alanda 1 BBHB için gerekli mera alanı 13.9 ha iken, otlatılan alanda bu değerin ha a yükseldiğini belirlenmiştir. Cerit ve Altın (1999), Tekirdağ yöresi meralarının vejetasyon yapısı ve bazı ekolojik özelliklerinin araştırılması amacı ile yılları arasında yaptıkları bir araştırmada; botanik kompozisyonda buğdaygiller oranının % 40.0, baklagiller oranının % 25.0 ve diğer familyaların oranının % 35.0 olduğunu saptamışlardır. Tükel ve ark. (1999), Göksu havzasında yer alan çayır ve meraların bitki örtüsü, verim ve yem kaliteleri üzerine yaptıkları bir çalışmada; incelenen havzada yer alan 6 köy merasındaki bitki ile kaplı alanın % arasında değiştiğini, bitki ile kaplı alan oranları düşük olan köylerin hayvan varlığının yüksek olduğunu ve göçerlerin göç yolu üzerinde bulunduklarını, incelenen meraların kuru ot verimlerinin kg/da arasında, ham protein oranlarının ise % arasında değiştiğini saptamışlardır. Yılmaz ve ark. (1999), ağır otlatılan bir mera ile nispeten hafif otlatılan bir meranın bitki örtüsü ve verimlerinin incelenmesi amacıyla Van ilinin kuzeyinde iki köy merasında yaptıkları çalışmada; bitki ile kaplı alanın otlatma baskısının çok olduğu köyde % 39.0, diğerinde % 74.0 olduğunu, ağır otlatılan merada 10 buğdaygil, 4 baklagil ve 53 diğer familya bitkilerine ait tür bulunduğunu, bu meranın botanik kompozisyonunda % 21.0 buğdaygil, % 9.2 baklagil ve % 69.8 oranında diğer familyalara ait tür bulunduğunu, hafif otlatılan merada ise % 29.1 buğdaygil, % 25.9 baklagil ve % 45.5 oranında diğer familyalara ait tür bulunduğunu, kuru ot veriminin hafif otlatılan merada kg/da, ağır otlatılan merada ise 63.1 kg/da olduğunu saptamışlardır. Erkovan (2000), Çiğdemlik köyü (Bayburt) meralarında 1999 yılında yürüttüğü çalışmada, köyden uzaklığa, rakıma ve kullanım derecesine göre üç farklı mera kesimi üzerinde araştırma yapmıştır. İncelenen mera kesimlerinde toplam 63 bitki türüne rastlanmış, I. kesim hariç diğer iki kesimde dominant bitki türünün koyun yumağı, I. kesimde ise mavi ayrık olduğu saptanmıştır. Bunların yanı sıra buğdaygillerden yumrulu salkım otu, baklagillerden ise çok başlı geven yaygın tür 13

29 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çiğdem ŞEN olarak bulunmuştur. Botanik kompozisyonda ortalama olarak % buğdaygil, % baklagil ve % oranında diğer familya bitkilerine dahil türlerin olduğu belirlenmiştir. Bitki örtüsünün toprağı kaplama oranı I. mera kesiminde % olarak saptanırken, II. mera kesiminde % olarak bulunmuştur. Ortalama bitki ile kaplı alan oranı % olarak saptanmıştır. Mera genelinde 1 BBHB için (250 kg canlı ağırlık) gerekli mera alanı 15 da olarak hesaplanmıştır. Açıkgöz (2001), genellikle baklagil yem bitkilerinin buğdaygillere göre özellikle protein ve mineral elementler yönünden daha besleyici olduğunu, genel olarak kuru maddede % 6 ham protein oranının geviş getiren hayvanların yaşama payı için yeterli bir düzey kabul edildiğini, verimli süt sığırları ile diğer hayvanlar için bu oranın % 12 olması gerektiğini, bu protein oranının hemen tüm baklagil yem bitkileri tarafından karşılandığını, ancak çok az sayıda buğdaygil yem bitkisinde bu oranda ham protein bulunduğunu belirtmiştir. Araştırıcı toprağın yapısının, neminin, sıcaklığının ve verimlilik durumunun ot kalitesini etkilediğini, genellikle killi topraklarda yetişen bitkilerde, kumlu topraklarda yetişenlere göre daha yüksek oranda ham protein bulunduğunu, soğuk topraklarda yetişen bitkilerde verimin düştüğünü, ham protein oranının yükseldiğini, azotça zengin topraklarda yetişen bitkilerde protein oranının yükseldiğini ifade etmiştir. Çınar (2001), Adana ili, Tufanbeyli ilçesi, Hanyeri köyünde doğal bir meranın dört farklı yöneyinin botanik kompozisyon ve verim açısından birbirleriyle karşılaştırılması amacıyla yaptığı çalışmada; meranın % 78.5 inin bitki ile kaplı olduğunu, kaplama alanına göre botanik kompozisyonun % 23.2 sini buğdaygil, % 26.8 ini baklagiller ve % 50.0 ını diğer familya bitkilerinin oluşturduğunu, baklagil ve buğdaygillerin en fazla tabanda (% 33.8 ve % 35.6) olduğunu, diğer familya bitkilerinin en fazla kuzeydoğu (% 65.2) yöneyinde olduğunu ifade etmiştir. Merada en yaygın türlerin Hordeum bulbosum (%42.1), Bromus tomentellus (%32.3), Galium verum (%22.9), Trifolium rytidosemium (%19.2), Trifolium caucasicum (%19.0) ve Astragalus sp. (%18.3) olduğu ortaya çıkmıştır. Yöneyler arasında en yüksek benzerlik katsayısının ile Güneydoğu yöneyi ile Kuzey yöneyi arasında olduğu, taban ile diğer mera kesimleri arasındaki benzerlik katsayılarının ise düşük olduğu saptanmıştır. Kuru ot verimi, mera yöneylerine bağlı olarak kg/da ile

30 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çiğdem ŞEN kg/da arasında değişmiştir. Mera yöneylerinin kuru ot verimi açısından istatistiksel olarak önemli bir farlılık göstermediği ve en yüksek kuru ot veriminin Kuzeydoğu yöneyinde olduğu belirlenmiştir. Ağırlığa göre botanik kompozisyonun % 26.2 sını buğdaygiller, % 15.3 ünü baklagiller, %58.5 ini diğer familya bitkilerinin oluşturduğu, ağırlığa göre botanik kompozisyon oranı içerisinde tabanda buğdaygillerin (% 49.5), diğer yöneylerde ise diğer familya bitkilerinin oranlarının yüksek olduğu saptanmıştır. Kuru otta ham protein oranı, % 11.7 ile % 12.3 arasında değişmiştir. Araştırmada bir otlatma mevsiminde hayvan başına ihtiyaç duyulan mera alanı ise, 22.1 da olarak bulunmuştur. Tetik ve ark., (2002), Burdur ili Kemer ilçesi Akpınar yaylasında 1670 m. rakımda bulunan merada yaptıkları araştırmada; transekt yöntemiyle yaptıkları ölçümlerde meranın bitkiyle kaplı alan oranının ortalama % 33 olduğunu ve bunun % 70 ini buğdaygillerin, % 30 unu da baklagiller ve diğer geniş yapraklı türlerin oluşturduğunu tespit etmişlerdir. Yalvaç (2002), Van Merkez ilçe Atmaca köyü ve Edremit ilçesi Dönemeç köyü doğal meralarında yürüttüğü çalışmada; bitkiyle kaplı alan oranının Atmaca köyünde % 45.3 iken Dönemeç köyünde % 50.7 olduğunu, Atmaca köyünde botanik kompozisyonun % 37.9 unu buğdaygillerin, % ını baklagillerin ve % 36.9 unu diğer familya bitkilerinin oluşturmasına karşılık, Dönemeç köyünde bunun % 48.0 inin buğdaygil, % 17.5 inin baklagil ve % 36.3 ünün diğergil olduğunu ve köy meralarının kuru ot verimlerinin sırasıyla kg/da ve kg/da olduğunu tespit etmiştir. Szoszkiewicz ve ark. (2003), yılları arasında Polonya nın Wielkopolska ve Kujawy bölgelerinde bulunan doğal mera alanlarında yaptıkları çalışmada; baklagil türlerinin ekolojik isteklerini belirlemek amacıyla geniş alanlarda botanik kompozisyon ölçümleri yapmışlardır. Araştırıcılar, ekolojik istek ve tarımsal açıdan yarayışlılık özelliklerine göre, 9 cinse ait 31 baklagil türü saptamışlardır. Saptanan baklagil bitkilerinin, ekolojik istekleri yönünden aralarında istatistiksel olarak önemli farklar bulunmuştur. Gül ve Başbağ (2005), 1998 ve 1999 yıllarında Diyarbakır Övündüler (Yukarı Ervanlı) Köyünde otlatılan ve otlanmayan meraları karşılaştırmak amacıyla 15

31 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çiğdem ŞEN yaptıkları çalışmada; korunan alanda 7 familyaya ait 33 bitki türü saptamışlar, otlatılan alanda ise 6 familyaya ait 26 bitki türüne rastlamışlardır. Otlatılmayan alanda bitki ile kaplı alan % 86.48, otlatılan alanda ise % olarak belirlemişlerdir. Otlatılan alanda bitki ile kaplı alan, familya tür ve sayıları bakımından korunan alana göre daha düşük bulunmuş olup, familya grupları oransal olarak incelenmiş ve baklagillerin otlatılan alanda önemli derecede azaldığı, diğer familyalardan olan bitkilerin baklagiller kadar olmamakla beraber azalma gösterdiği, buna karşın buğdaygillerin artış gösterdiğini tespit etmişlerdir. Uslu (2005), Kahramanmaraş ili Türkoğlu ilçesi Araplar köyünde bulunan doğal bir merada sürdürdüğü araştırmada; meranın % 81.6 sının bitkiyle kaplı olduğunu, ağırlığa göre botanik kompozisyonun % 46.4 ünü buğdaygiller, % 17.4 ünü baklagiller ve % 36.2 sini diğer familya bitkilerinin oluşturduğunu, buğdaygillerin en fazla batı yöneyinde (% 54.2), baklagillerin en fazla kuzey yöneyinde (% 46.9), diğer familya bitkilerinin ise en fazla güney yöneyinde (% 43.6) bulunduğunu, incelenen merada 21 familyaya ait 54 cinsin 68 farklı türü bulunduğunu, kuru ot veriminin mera yöneylerine göre kg/da ile kg/da arasında değiştiğini saptamıştır. Türker (2006), Mersin ili Tarsus ilçesi Olukkoyak köyünde 1997 yılından beri otlatılmayan merada, üç farklı yöneyin botanik kompozisyon ve verim bakımından karşılaştırılması amacıyla yaptığı çalışmada; araştırma sahasının % sinin bitkiyle kaplı olduğunu, kaplama alanına göre botanik kompozisyonun % sini buğdaygil, % 9.29 unu baklagil ve % ünü diğer familya bitkilerinin oluşturduğunu, botanik kompozisyon içerisinde buğdaygillerin en fazla Kuzey yöneyinde (% 58.50), baklagillerin en fazla Kuzeydoğu yöneyinde (% 32.36) ve diğer familya bitkilerinin ise en fazla Güneybatı yöneyinde (% 50.74) bulunduğunu tespit etmiştir. İncelenen alanda 25 familyaya ait 63 cins ve 83 bitki türü saptamış olup, sahada en yaygın türlerin sırasıyla Bromus tomentellus (% 80.0), Galium album (% 35.69), Asphodeline isthmocarpa (% 20.97), Teucrium chamaedrys (% 12.08), Onobrychis sp. (% 11.11) ve Daphne oleoides (% 9.31) türleri olduğunu belirlemiştir. Araştırmacı, kuru ot veriminin, yöneylere bağlı olarak kg/da ile kg/da arasında değiştiğini ve yöneylerin kuru ot verimi açısından istatistiksel 16

32 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çiğdem ŞEN olarak önemli bir farklılık göstermediğini tespit etmiştir. Ağırlığa göre botanik kompozisyonun % ini buğdaygil, % 5.11 ini baklagil ve % sini diğer familya bitkilerinin oluşturduğunu, ağırlığa göre botanik kompozisyon oranı içerisinde Güneybatı ve Kuzey yöneyinde buğdaygillerin oranlarının (% 52.0 ve % 54.67), Kuzeydoğu yöneyinde ise diğer familya bitkilerinin (% 49.67) oranlarının yüksek olduğunu tespit etmiştir. Kuru ot ham protein oranının, yöneylere bağlı olarak % ila % arasında değiştiğini ve ham protein veriminin de, yöneylere bağlı olarak 5.56 kg/da ile kg/da arasında değiştiğini belirlemiştir. Çağlıyan (2009), Karaman ili Demiryurt köyün merasında sürdürdüğü araştırmada, merada bitki ile kaplı alan oranının % olduğunu, bitki ile kaplı alanda buğdaygillerin oranının % 70.96, baklagillerin oranının % 0.55 ve diğer familya bitkilerinin oranının ise % olduğunu saptamıştır. Merada 12 familyadan 23 cinsin 26 türüne rastlanmıştır. Vejetasyondaki dominant bitki türünün yumrulu salkımotu (Poa bulbosa) olduğu saptanmıştır. Babalık ve Sönmez (2010), yıllarında Isparta merkez Bozanönü köyü Kırtepe merasında bitki ile kaplı alan, botanik kompozisyon ve kuru ot veriminin belirlenmesi amacıyla yürüttükleri çalışmada; 32 familyaya ait 107 cins ve 129 bitki taksonu tespit etmişler ve en fazla takson içeren familyanın Asteraceae familyası (20; %15.5) olduğunu saptamışlardır. Bitki ile kaplı alan oranını % 18.3 olarak tespit etmişler ve kaplama alanına göre botanik kompozisyonun % inin buğdaygiller, %9.15 inin baklagiller ve %38.37 sinin de diğer familyalardan bitkilerden oluştuğu belirlemişlerdir. Bitki türleri içerisinde Bromus tectorum L. kaplama alanı bakımından % 1.8 ve botanik kompozisyon bakımından % 9.78 ile ilk sırada yer aldığını ve ortalama kuru ot veriminin kg/da olduğunu saptamışlardır. 17

33 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çiğdem ŞEN 18

34 3. MATERYAL VE METOD Çiğdem ŞEN 3. MATERYAL VE METOD 3.1. Materyal Araştırma Yeri ve Özellikleri Bu Araştırma ile ilgili arazi çalışması; Kilis İli Merkez İlçeye bağlı Karamelik, Küplüce, Büyükkonak, Küçükkonak köyleri ile Musabeyli İlçesine bağlı Madenyolu köyü ve Polateli İlçesine bağlı Yılanca köyü olmak üzere 6 köye ait toplam 6780 dekar mera alanında 2009 yılı Mayıs ayında yürütülmüştür. Kilis İli, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Hatay-Maraş Ovası İle Fırat Irmağı arasında uzanan, Gaziantep Platosu nun güneybatı kısmında, Türkiye-Suriye sınırı boyunca 36 45'-37 45' kuzey enlemi ve 32 00'-36 45' doğu boylamı arasında bulunur (Anonymous, 2003). Bu konumuyla Kilis ili, Akdeniz ve Güneydoğu Bölgeleri arasındaki geçiş kuşağı üzerinde bulunur. Ekstansif karakterde hayvancılığın sürdürüldüğü ilde mera alanları tarım arazisi oluşturmak amacı ile sürekli olarak daraltılmıştır. Eğimlerin kısa mesafede sıkça değiştiği engebeli bir topografyaya sahip olan ve geniş sahaların genç bazalt akıntıları tarafından işgal edildiği sahalarda tarım arazilerinin %60 a yakın bir alana sahip olması çok eğimli taşlık ve kayalık sahaların dahi tarım alanı haline dönüştürüldüğüne işaret etmektedir. Ayrıca, en yüksek kısımları bile m. nin altında bulunan ilde yaylacılık şeklinde kullanıma olanak verebilecek yüksek kısımlar da mevcut değildir. Toplam yüzölçümü hektar olan Kilis in hektarı Tarım arazisi, hektarı Çayır-Mera arazisi, hektarı Orman- Çalılık- Fundalık arazisi ve hektarı da diğer araziler olarak dağılım göstermektedir (Anonymous, 2003). İl genelinde toplam baş sığır, baş koyun-keçi ve Adet kanatlı ile hayvancılık faaliyeti gerçekleştirilmektedir. Büyükbaş hayvanların % 84 ü Melezdir. Küçükbaş Hayvanların % 58 i İvesi ırkı olup, % 42 si Kilis keçisidir (Anonymous, 2003). Araştırmaya konu olan meraların konumları Şekil 3.1 ve Şekil 3.2 de, incelenen meraların araştırmanın sürdürüldüğü dönemdeki görünümleri ise Şekil 3.3, 3.4, 3.5, 3.6, 3.7 ve 3.8 de görülmektedir. 19

35 3. MATERYAL VE METOD Çiğdem ŞEN Şekil 3.1. Büyükkonak, Küçükkonak, Küplüce, Karamelik ve Yılanca Köyleri Mera Alanlarının Konumu Şekil 3.2. Madenyolu Köyü Mera Alanının Konumu 20

36 3. MATERYAL VE METOD Çiğdem ŞEN Şekil 3.3. Madenyolu Köy Merasından Genel Bir Görünüm Şekil 3.4. Yılanca Köyü Merasından Genel Bir Görünüm 21

37 3. MATERYAL VE METOD Çiğdem ŞEN Şekil 3.5. Karamelik Köyü Merasından Genel Bir Görünüm Şekil 3.6. Küplüce Köyü Merasından Genel Bir Görünüm 22

38 3. MATERYAL VE METOD Çiğdem ŞEN Şekil 3.7. Büyükkonak Köyü Merasından Genel Bir Görünüm Şekil 3.8. Küçükkonak Köyü Merasından Genel Bir Görünüm 23

39 3. MATERYAL VE METOD Çiğdem ŞEN Araştırmada incelenen meraların bazı özellikleri Çizelge 3.1 de verilmiştir. Çizelge 3.1. İncelenen Meraların Bazı Özellikleri Köy Yükselti (m) Eğim (%) Bakı Alan (da) 1 Köye Uzaklık (km) Otlatma Baskısı 1 (BBHB/ha) Madenyolu Güney Kuzey Yılanca Doğu Güneydoğu- Kuzey Karamelik Doğu Küplüce Kuzeybatı- Kuzey Büyükkonak Doğu- 343 Köye 3.47 Güneydoğu bitişik Küçükkonak Kuzeydoğu 286 Köye bitişik 1.44 Kaynak: Anonymous, 2010 Çizelgede izlendiği gibi, meraların deniz seviyesinden yüksekliği m arasında değişmektedir. Madenyolu ve Yılanca köyü meraları diğer köy meralarına göre biraz daha yüksekte bulunmaktadır. Madenyolu ve Küplüce köyü meraları çok meyilli, Yılanca, Büyükkkonak ve Küçükkonak köyü meraları orta derecede meyilli, Karamelik köyü merası ise hafif meyilli meralardır. Madenyolu köyü merasının bir kısmı Güney, bir kısmı ise Kuzey bakılı bir meradır. Yılanca köyü merası ise, Doğu, Güneydoğu ve Kuzey bakılarına sahiptir. Hafif eğimli olan Karamelik merası Doğu bakılı bir meradır. Küplüce köyü merası Kuzeybatı ve Kuzey olmak üzere iki bakılı, Büyükkonak köyü merası Doğu- Güneydoğu olmak üzere iki bakılı ve Küçükkonak köyü merası ise Kuzeydoğu bakılıdır. 24

40 3. MATERYAL VE METOD Çiğdem ŞEN İncelenen meralar arasında, Yılanca köyü merası 3713 da lık alan ile en büyük alana sahip meradır. Alan olarak Yılanca köyü merasından sonraki en büyük mera Küplüce köyü merasıdır. En küçük mera ise 286 da lık alana sahip olan Küçükkonak köyü merasıdır. Büyükkonak köyü merası da 343 da lık alan ile çok büyük olmayan bir meradır. Madenyolu köyü merası, incelenen meralar arasında alan olarak 3. büyük mera, Karamelik köyü merası ise 4. büyük meradır. Yılanca köyü merası 2 km lik mesafe ile incelenen meralar arasında köye en uzak meradır. Madenyolu köyü merası köye 1.25 km uzaklıkta, Karamelik köyü merası 700 m, Küplüce merası ise 600 m uzaklıktadır. Büyük konak ve Küçük konak köyü meraları ise köye bitişik konumdadırlar. Araştırmanın sürdürüldüğü köylerdeki hayvan varlıkları dikkate alınarak hesaplanan otlatma baskısı değerleri incelendiğinde, en ağır otlatma baskısının 3.47 BBHB /ha ile Büyükkonak köyü merasında olduğu görülmektedir (Çizelge 3.1). Bu değer; Karamelik köyü merasında 1.86 BBHB/ha, Küçükkonak köyü merasında ise 1.44 BBHB/ha dır. İncelenen meralar arasında otlatma baskısının en az olduğu mera Küplüce köyü merasıdır Araştırma Alanının İklim Özellikleri Araştırmanın yürütüldüğü mera alanlarına en yakın iklim istasyonu olan Kilis İli Meteoroloji İstasyonu verilerine göre Kilis ili uzun yıllar ortalaması ve 2009 yılı aylık iklim değerleri 3.2 de verilmiştir. Çizelgede görüldüğü gibi Kilis İli uzun yıllar sıcaklık ortalaması C dir. Uzun yıllar ortalamasına göre en soğuk ay Ocak, en sıcak ay ise Temmuz dur. Buna karşılık araştırmanın yapıldığı 2009 yılında yıllık ortalama sıcaklık C en soğuk ay Ocak ayı, en sıcak ay ise Ağustos olarak geçekleşmiştir yılı yağış miktarının uzun yıllar ortalaması yıllık toplam yağış miktarına göre biraz daha düşük olduğu anlaşılmaktadır. Uzun yıllar ortalaması yıllık toplam yağış miktarı mm iken 2009 yılı toplam yağış miktarı mm olarak gerçekleşmiştir.. 25

41 3. MATERYAL VE METOD Çiğdem ŞEN Çizelge 3.2. Kilis ili Uzun Yıllar ve 2009 Yılı Bazı Aylık Ortalama İklim Değerleri OrtalamaSıcaklık Toplam Yağış(mm) Nispi Nem (%) Aylar ( O C) Uzun 2009Yılı Uzun 2009Yılı Uzun Yıllar 2009Yılı Yıllar Yıllar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Agustos Eylül Ekim Kasım Aralık Top/Ort Kaynak: Anoymous, Nispi nem değerleri bakımından uzun yıllar ortalaması %53.6 iken 2009 yılında bu değer % 46.8 olmuş ve uzun yıllar ortalamasından daha düşük olmuştur. Sonuç olarak Kilis İli için 2009 yılı daha sıcak ve kurak bir yıl olmuştur Araştırma Alanının Toprak Özellikleri Araştırma konusu mera alanlarında 0-30 cm derinliklerden alınan toprak numunelerinin analizi Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Laboratuarında yapılmış ve analiz sonuçları Çizelge 3.3. de verilmiştir. 26

42 3. MATERYAL VE METOD Çiğdem ŞEN Çizelge 3.3. Araştırmanın Sürdürüldüğü Meraların Bazı Toprak Özellikleri Analiz Köyler Sonuçları Madenyolu Yılanca Karamelik Küplüce Büyükkonak Küçükkonak ph Kireç (%) Tuz (%) Organik Madde (%) Azot (%) Fosfor (ppm) Potasyum (ppm) Tarla Kapasitesi (%) Solma Noktası İnfiltrasyon Hızı (mm/h) Kum (%) Kil (%) Silt (%) Bünye Sınıfı Kumlu Killi Tın Kumlu Killi Tın Killi Killi Killi Killi Çizelge 3.3 de izlendiği gibi Madenyolu ve Yılanca köyü meraları kumlu-killitınlı toprak bünyesine sahip iken, diğer köy meraları killi bünyeye sahiptir. Organik madde içeriği; Küçükkonak köyü merasında % 1.56 ile en yüksek değeri gösterirken, Karamelik köyü merası %1.25 ile ikinci sırada yer almaktadır. Madenyolu, Yılanca ve Küplüce köyü meralarında bu değer % 0.93 iken, en düşük değer % 0.62 ile Büyükkonak köyü merasında saptanmıştır. Organik madde içeriği ile ilgili % referans aralığı dikkate alındığında, Küçükkonak ve Karamelik köyü meralarında organik madde içeriği düşük düzeyde iken, Madenyolu, Yılanca, Küplüce ve Büyükkonak köyü meralarında çok düşük düzeyde olduğu ortaya çıkmaktadır. 27

43 3. MATERYAL VE METOD Çiğdem ŞEN 3.2. Metod Vejetasyon Ölçümü Araştırmada mera vejetasyon ölçümleri; Kilis ili doğal meralarını temsil edecek nitelikte olan Merkez İlçeye bağlı Karamelik, Küplüce, Büyükkonak, Küçükkonak köyü meraları ile Musabeyli İlçesine bağlı Madenyolu köyü ve Polateli İlçesine bağlı Yılanca köyü meraları olmak üzere toplam 6780 dekar alanda Mayıs 2009 tarihleri arasında yürütülmüştür. Vejetasyon ölçümlerinde nokta quadrat yönteminin değişik bir şekli olan, kurak ve yarı kurak mera vejetasyonlarındaki değişimlerin kolayca izlenmesini sağlayan lup yöntemi (Anonymus, 1962) kullanılmıştır. Bu yöntem farklı yer ve zamanlarda Bakır (1969 ve 1970), Erkun (1971 ve 1972), Özmen (1977), Tükel (1981), Özer (1988), Gökkuş (1991), Şılbır ve Polat (1996) tarafından kullanılmıştır. Lup ölçümleri; her bir merada vejetasyon ve toprak açısından oldukça homojen olan 4 farklı kesimde (blokta) ve her blokta merkez olarak kabul edilecek bir noktadan itibaren 4 ana yöneye doğru uzanan 20 m lik 4 hat boyunca yapılmıştır. Bu hatlar üzerinde her 20 cm de bir, yarı çapı 2 cm, boyu 30 cm olan lup düşey doğrultuda yere indirilerek içerisinde bulunan bitkilerin dip kaplama alanları saptanmıştır. Lup içerisine birden çok tür girdiğinde yalnızca baskın durumdaki bitki türü değerlendirmeye alınmıştır (Cornellius ve Alınoğlu 1962). Böylece her 20 m lik hat üzerinde toplam 100 ve her blokta 400 olmak üzere her bir merada toplam 1600 lup ölçümü yapılmıştır Bitki Türlerinin Saptanması Vejetasyon çalışmasında rastlanan bitkilerin tanımlanamayanlarına birer numara verilmek suretiyle örnekler alınmıştır. Alınan örnekler Hitchcock (1950), Edgecombe (1964), Garms ve ark. (1968), Pohl (1968), Davis (1965, 1967 ve 1970), Polunin ve Huxley (1974), Huxley ve Taylor (1977), Christiansa ve Hoen (1979), 28

44 3. MATERYAL VE METOD Çiğdem ŞEN Weymer (1981), Demiri (1983), Öztan ve Okatan (1985), Needon ve ark. (1989) ve Kürschner ve ark. (1995) nın eserlerinden yararlanılarak teşhis edilmiştir. Tanımlanan bitkilerin Türkçe isimleri Anonymus (2005 ve 2008) e göre yazılmıştır İncelenen Özellikler: Bitki İle Kaplı Alan (%) Bitki örtüsünün toprağı örtme derecesinin bir ifadesidir. Bitki örtüsünün toprağı kaplama oranının tespitinde iki temel esas üzerinde durulur. Bunlar; 1. Bazal Alan (Dip Kaplama Alanı): Bitkilerin toprakla temas eden kısımlarının kapladığı alandır. 2. Yaprak Alanı (Taç Alanı): Bitkilerin toprak üstü aksamının iz düşümünü ifade eder. Yaprak alanı bitki örtüsünün yöneyine (aspeksiyonuna) göre yıl içerisinde belirli bir değişim gösterirken, dip kaplama alanı oldukça stabil bir özelliğe sahiptir. Ülkemiz gibi bitki örtüsünün yaz sıcaklarından aşırı etkilendiği ve otlatmanın kontrolsüz yapıldığı yerlerde vejetasyon etüdü yaparken bitkiyle kaplı alanın tespitinde dip kaplamanın (bazal alanın) esas alınması önerilmektedir (Gökkuş ve ark., 1993b). İncelenen her lup hattında bitki ile kaplı alan oranı Eraç ve Ekiz (1986) tarafından açıklanan aşağıdaki formülden yararlanılarak hesaplanmıştır. Bitki Rastlanan Lup Sayısı Bitkiyle Kaplı Alan Oranı (%) = x 100 İncelenen Toplam Lup Sayısı Bitki Gruplarının Merayı Kaplama Oranları (%) Her lup hattında rastlanan bitki türleri buğdaygil, baklagil ve diğer familya bitkileri olmak üzere üç bitki grubuna ayrılmış ve her bitki grubunun dip kaplama oranı hesaplanmıştır. Her blokta incelenen dört lup hattında bir bitki grubu için 29

45 3. MATERYAL VE METOD Çiğdem ŞEN saptanan dip kaplama oranı değerlerinin ortalaması söz konusu bitki grubunun ortalama dip kaplama oranı olarak hesaplanmıştır Kaplama Alanına Göre Botanik Kompozisyon (%) Her lup hattında bir bitki grubu için saptanan dip kaplama oranı toplam bitki ile kaplı alana oranlanarak, söz konusu bitki grubunun bitki ile kaplı alandaki oranı yüzde olarak hesaplanmıştır. Her blokta incelenen dört lup hattında bir bitki grubu için saptanan botanik komposizyon değerlerinin ortalaması söz konusu blokta bitki grubunun botanik komposizyondaki oranı olarak hesaplanmıştır Frekans (%) Türlerin bitki örtüsü içerisindeki dağılışı o türün frekansı olarak belirtilmektedir. Frekans bir türe vejetasyon içerisinde ne kadar sık veya seyrek rastlandığını ifade eden bir ölçüdür. Frekans (%F)= (nx100)/n n: Türün bulunduğu numune sayısı N: Toplam numune sayısı (Tosun ve Altın 1986) İncelenen mera alanlarında 20 m lik lup hattındaki her 100 lup ölçümünde 10 lup ölçümü bir frekans birimi olarak kabul edilerek, 10 frekans biriminde bir türün rastlanma yüzdesi söz konusu türün lup hattındaki frekansı olarak hesaplanmıştır Benzerlik Katsayısı Farklı Köy Meralarının benzerlik durumunu belirlemek için benzerlik endeksleri hesaplanmıştır. Bitki Topluluğunun benzerlik katsayısının belirlenmesi için Bakır (1970) ve Okatan (1987) in kullandığı yöntem kullanılmıştır. 30

46 3. MATERYAL VE METOD Çiğdem ŞEN Bitki Örtülerinin benzerlik katsayıları türlerin toprağı kaplama oranları (Okatan,1987) veya botanik komposizyonları (Hoffman ve Stanley, 1978) esas alınarak tespit edilmektedir. Bu çalışmada benzerlik katsayıları botanik komposizyon esas alınarak hesaplanmıştır. Bunun sonucunda farklı mera kesimlerine ait bitki örneklerinin benzerlikleri karşılaştırılır. Bu araştırmada önce botanik komposizyondaki türlerin farklı köy meraları itibarıyla listesi çıkartılmıştır. Aşağıdaki formül ile meraların benzerlik katsayıları bulunmuştur. Benzerlik Katsayısı= 2w/a+b w= İki farklı merada ortak olarak bulunan bitki türlerinin kapladığı alanın küçük değerlerinin toplamı a= Birinci merada bulunan ortak bitkilerin botanik komposizyondaki oranlarının toplamı b= İkinci merada bulunan ortak bitkilerin botanik komposizyondaki oranlarının toplamı Kalite Derecesine Göre Mera Durumu İncelenen meraların durumlarının saptanmasında; De Vries ve Ark. (1951) tarafından ortaya konan (Gökkuş ve ark., 2000) Kalite Derecesine Göre Mera Durumunun Sınıflandırılması Metodu kullanılmıştır. İncelenen meraların kalite derecesine göre durumlarının saptanmasında; her bir merada rastlanan bitki türlerinin botanik kompozisyondaki oranları ve kalite puanları kullanılarak Gökkuş ve ark. (2000) tarafından açıklanan aşağıdaki formül yardımıyla mera kalite derecesi hesaplanmış ve her bir mera için hesaplanan mera kalite derecesi değeri dikate alınarak, yine aynı yazarlar tarafından verilen mera durum skalası tablosundan söz konusu meranın durumu belirlenmiştir. MKD: ( RxKP)/100 MKD: Mera kalite derecesi R: Türün botanik kompozisyondaki oranı 31

47 3. MATERYAL VE METOD Çiğdem ŞEN KP: Kalite puanı Meralarda rastlanan bitki türlerinin kalite puanlarının saptanmasında; Bakır (1987) ve Gökkuş ve ark. (2000) tarafından verilen kalite puanı listeleri dikkate alınmıştır. Ayrıca, söz konusu listelerde bulunmayan bitki türlerinin kalite puanlarının saptanmasında; söz konusu yazarlar tarafından açıklandığı gibi; türün verimliliği, otlatmaya elverişliliği, lezzetliliği gibi özellikleri dikkate alınmıştır Kuru Ot Verimi (kg/da) İncelenen meralarda lup incelemeleri için belirlenen dört bloğun üçünde lup incelemeleri sırasında her lup hattının 5., 10., 15. m lerinde yerleştirilen 33X33 cm boyutlarındaki quadratlar içindeki ot toprak seviyesinden makasla biçilmiştir. Her quadrattan biçilen otu oluşturan bitki türleri buğdaygiler, baklagiller ve diğer familya bitkileri olarak gruplara ayrılmıştır. Her gruba ait ot örneği 78C 0 ye ayarlı kurutma dolabında 24 saat kurutulduktan sonra ayrı ayrı tartılmış ve üç bitki grubuna ait ot örneklerinin kuru ağırlıkları toplamı kuru ot verimi olarak kaydedilmiştir. Her bloktan alınan 12 quadrat için saptanan kuru ot verimi değerlerinin ortalaması hesaplanmış, daha sonra bu değer dekara kuru ot verimi değerine dönüştürülmüştür Ağırlığa Göre Botanik Komposizyon Her quadratta saptanan bitki gruplarına ait kuru ot değerleri söz konusu quadratlarda saptanan toplam kuru ot verimine oranlanarak farklı bitki gruplarının kuru ot verimine katılma oranları % olarak saptanmıştır. Bir bitki grubu için her bloktan alınan 12 quadratta saptanan ağırlığa göre botanik komposizyon değerlerinin ortalaması alınarak söz konusu bitki grubu için her blokta ortalama ağırlığa göre botanik komposizyon değeri saptanmıştır. 32

48 3. MATERYAL VE METOD Çiğdem ŞEN Ham Protein Oranı (%) Her merada 12 quadrattan biçilen ve gruplarına ayrılan ot örnekleri kurutulduktan ve ağırlıkları saptandıktan sonra her grubun 12 quadrata ait örnekleri birleştirilerek öğütülmüş ve alınan 2 örnekte yarı otomatik Kjeldahl cihazıyla azot içeriği saptanmıştır. Saptanan azot oranları 6.25 katsayısı ile çarpılarak her bitki grubu için kuru ottaki ham protein oranı saptanmıştır. (Anonymous, 1995). Her merada bitki gruplarının ağırlığa göre botanik komposizyondaki oranlarının ham protein oranı değerleri ile çarpılmasından elde edilen rakamların toplanması ile söz konusu merada otun ortalama ham protein içeriği saptanmıştır Ham Protein Verimi (kg/da) Kuru ottaki ham protein oranları dekara kuru ot verimleri ile çarpılarak dekara ham protein verimleri bulunmuştur Otlatma Kapasitesi İncelenen farklı köy meralarında saptanan kuru ot verimi değerleri dikkate alınarak, her meranın otlatma kapasitesi ülkemizde de yaygın olarak kullanılan aşağıdaki eşitliğe göre hesaplanmıştır; Otlatma Kapasitesi= Mera Alanı X Mera Verimi X Yararlanma Oranı 1 Hayvanın 1 Günlük Yem Tüketimi X Otlatma Gün Sayısı İncelenen meraların otlatma kapasitesi açısından karşılaştırılabilmesi için, her meranın 1 ha ında otlatılabilecek hayvan sayısı belirlenmiştir. Meraların bulunduğu bölgenin yarı kurak bir bölge olması nedeniyle; faydalanılabilir yem oranı olarak kurak ve yarı kurak bölge meraları için tavsiye edilen (Tükel ve Hatipoğlu, 1997) oran olan % 50 alınmıştır. Bir hayvanın canlı ağırlığının % 2.5 i kadar kuru ot tüketebileceği dikkate alınarak, 1 BBHB (büyükbaş hayvan birimi) nin günlük kuru 33

49 3. MATERYAL VE METOD Çiğdem ŞEN ot tüketimi 12.5 kg/gün olarak alınmıştır. Meralara en yakın iklim istasyonu olan Kilis İli meteoroloji kayıtları dikkate alınarak, meralarda otlatma mevsiminin 135 gün (01 Nisan - 15 Temmuz ve 1-30 Kasım) olduğu kabul edilmiştir İstatistik Model ve Değerlendirme Yöntemi Araştırmadan elde edilen verilere MSTAT-C istatistik paket proğramı yardımıyla tesadüf blokları deneme desenine uygun olarak varyans analizi uygulanmıştır. Bitki ile kaplı alan ve botanik komposizyon verileri, sayılarak elde edilen verilerin oranlanması ile elde edildiği için normal dağılım göstermezler. Bu nedenle bu değerlere varyans analizi uygulanmadan önce açı transformasyonu uygulanmıştır. Varyans analizi sonuçlarına göre istatistiksel olarak önemli çıkan faktör ortalamaları Duncan testi ile karşılaştırılmıştır. 34

50 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA 4.1 İncelenen Meralarda Saptanan Bitki Türleri Farklı köy meralarında saptanan bitki türlerinin Latince ve Türkçe isimleri ile ait oldukları familyalar Ek-1 de verilmiştir. Ek-1 de izlendiği gibi, incelenen 6 köy merasında toplam 23 bitki familyasının 72 farklı cinsinden 111 bitki türü saptanmıştır. Farklı meralarda saptanan bitki familya, cins ve tür sayıları Çizelge 4.1 de verilmiştir. Çizelge 4.1. Farklı Köy Meralarında Saptanan Bitki Familya, Cins ve Tür Sayıları Köy Familya Sayısı Cins Sayısı Tür Sayısı Madenyolu Yılanca Karamelik Küplüce Büyükkonak Küçükkonak Toplam Çizelgede izlendiği gibi incelenen köy meralarından Madenyolu köyü merasında 13 bitki familyasına ait 40 cinsin 51 türü tespit edilmiş olup, bu bitki türlerinin 17 sinin buğdaygil, 10 unun baklagil ve 24 ünün diğer familya bitkilerinden oluştuğu saptanmıştır. Yılanca köyü merasında 12 bitki familyasına ait 38 cinsin 46 türü saptanmıştır. Belirlenen bitki türlerinin 16 sının buğdaygil, 4 ünün baklagil ve 26 sının diğer bitki familyalarına ait oldukları saptanmıştır. Karamelik köyü merasında 10 bitki familyasına ait 32 cinsin 42 türü saptanmıştır. Saptanan bitki türlerinin 12 si buğdaygil, 9 u baklagil ve 21 i diğer familya bitkilerinden oluşmuştur. 35

51 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN Küplüce köyü merasında ise 11 bitki familyasına ait 37 cinsin 60 türü saptanmıştır. Bu bitki türlerinin 19 u buğdaygil, 21 i baklagil ve 20 si diğer familya bitkilerinden oluşmuştur. Büyükkonak köyü merasında 9 bitki familyasına ait 34 cinsin 40 türü bulunmuş olup, bu bitki türlerinin 12 sinin buğdaygil, 7 sinin baklagil ve 21 inin diğer bitki familyalarına ait oldukları belirlenmiştir. Küçükkonak köyü merasında 14 bitki familyasına ait 39 cinsin 43 türü saptanmıştır. Saptanan bitki türlerinin 11 i buğdaygil 6 sı baklagil ve 26 sı diğer familya bitkilerinden oluşmuştur. İncelenen farklı köy meralarının hepsinde diğer familya türlerinin çoğunluğunun Asteraceae familyasına ait olduğu saptanmıştır (Ek-1). Bu sonuçlara göre, tür çeşitliliğinin en fazla olduğu meranın 60 tür ile Küplüce köyü merasının olduğu, bunu 51 tür ile Madenyolu ve 46 tür ile Yılanca köyü meralarının izlediği ortaya çıkmıştır. Küplüce, Madenyolu ve Yılanca köyü meralarında tür çeşitliliğinin diğer meralara göre daha fazla olmasına neden olarak, meralar arasındaki toprak ve topoğrafik farklılıklar yanında, söz konusu köy meralarında otlatma baskısının diğer köy meralarına göre daha düşük olması da (Çizelge 3.1) gösterilebilir. Nitekim, Taddese ve ark. (2002), otlatma baskısına bağlı olarak tür çeşitliliğinin değiştiğini, orta düzeyde otlatılan meraların hiç otlatılmayan veya ağır otlatılan meralara göre daha fazla tür çeşitliliği gösterdiğini saptamışlardır Bitki İle Kaplı Alan Oranı (%) Toplam Bitki İle Kaplı Alan Oranı (%) Farklı köy meralarında saptanan toplam bitki ile kaplı alan yüzdelerine açı transformasyonu uygulandıktan sonra yapılan varyans analiz sonuçları çizelge 4.2 de verilmiştir. Çizelge de görüldüğü gibi, incelenen köy meralarının toplam bitki ile kaplı alan açısından istatistiksel olarak birbirinden önemli derecede farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır. 36

52 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN Çizelge.4.2. Farklı Köy Meralarında Saptanan Toplam Bitki ile Kaplı Alan Oranları İle İlgili Varyans Analiz Sonuçları Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F Değeri Tekerrür ** Köyler ** Hata Toplam 23 Varyasyon Katsayısı (%) **) P 0.01 hata sınırları içerisinde önemli Farklı köy meralarında saptanan bitki ile kaplı alan oranı ortalamaları Çizelge 4.3 de verilmiştir. Çizelge 4.3. Farlı Köy Meralarında Bitki İle Kaplı Alan Oranı (%) Ortalamaları Köyler Bitki İle Kaplı Alan Oranı (%) Gruplar Madenyolu 95.1 (78.4)+ a * Yılanca 81.7 (67.8) b Karamelik 72.3 (58.4) bc Küplüce 78.0 (62.4) bc Büyük Konak 68.8 (56.2) c Küçük Konak 71.9 (58.1) bc Ortalama 77.9 (63.6) +) Açı Değeri *) Aynı harfle gösterilen ortalamalar P 0.05 hata sınırları içerisinde Duncan testine göre istatistiksel olarak birbirinden farksızdır. Çizelgede görüldüğü gibi, incelenen mera alanlarının ortalama % 77.9 unun bitkiyle kaplı olduğu ortaya çıkmıştır. En yüksek bitkiyle kaplı alan oranı % 95.1 ile Madenyolu köyü merasında saptanmış, bunu % 81.7 ile Yılanca köyü merası izlemiş olup, en düşük bitki ile kaplı alan ise % 68.8 ile Büyükkonak köyü merasında tespit edilmiştir (Şekil 4.1). Madenyolu köyü merasında bitki ile kaplı alan oranının diğer köy meralarına göre istatistiksel olarak önemli derecede daha yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. Bu meranın yerleşim yerinden oldukça uzak olması, diğer meralara göre 37

53 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN 38

54 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN taşlılık oranın çok düşük olması ve otlatma baskısının da çok yüksek olmaması (Çizelge 3.1) gibi nedenlerle diğer köy meralarına göre daha yüksek bitki ile kaplılık oranına sahip olduğu söylenebilir. Yılanca köyü merasında bitki ile kaplılık oranının, Madenyolu köyü merasından istatistiksel olarak önemli derecede daha düşük, Büyükkonak köyü merasından ise istatistiksel olarak önemli derecede daha yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. Büyükkonak köyü merasında taşlılık oranın yüksek olması ve merada çok yüksek otlatma baskısı bulunması bu meradaki bitki ile kaplı alan oranının düşüklüğünün nedeni olarak görülebilir. Bu çalışmada incelenen meralar için saptanan bitki ile kaplı alan oranı değerleri, Çınar (2001) ve Uslu (2005) nun Akdeniz geçit bölgesi ve Akdeniz bölgesi meralarında saptadıkları bitki ile kaplı alan oranı değeri ile benzerlik gösterirken, Erkun (1971), Özmen (1977), Tükel (1981),ve Büyükburç (1983) un Orta Anadolu bölgesi meralarında, Gökkuş (1984), Koç ve Gökkuş (1994) ve Yalvaç (2002) ın Doğu Anadolu bölgesi meralarında saptadıkları bitki ile kaplı alan oranı değerlerinin çok üzerindedir. Bu duruma neden olarak, söz konusu araştırmalarda kullanılan vejetasyon ölçme yöntemlerinin farklılığı yanında, incelenen meralar arasındaki toprak, iklim ve özellikle yağış açısından farklılıklar gösterilebilir Buğdaygillerle Kaplı Alan Oranı (%) Farklı köy meralarında saptanan buğdaygiller ile kaplı alan yüzdelerine açı transformasyonu uygulandıktan sonra yapılan varyans analizi sonuçları Çizelge 4.4 de verilmiştir. Çizelge 4.4. Farklı Köy Meralarında Buğdaygiller İle Kaplı Alan Oranı İle İlgili Varyans Analiz Sonuçları Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F Değeri Tekerrür ** Köyler ** Hata Toplam 23 Varyasyon Katsayısı (%) 16.0 **) P 0.05 hata sınırları içerisinde önemli 39

55 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN Çizelge 4.4 de görüldüğü gibi, incelenen farklı köylere ait meraların buğdaygillerle kaplı alan açısından istatistiksel olarak önemli derecede farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır. Farklı köy meralarında saptanan buğdaygiller ile kaplı alan oranı ortalamaları çizelge 4.5 de verilmiştir. Çizelge 4.5. Farklı Köy Meralarında Saptanan Buğdaygiller İle Kaplı Alan Oranı (%) Ortalamaları Köyler Buğdaygiller İle Kaplı Alan Oranı (%) Gruplar Madenyolu 41.0 (40.0)+ a* Yılanca 46.0 (43.0) a Karamelik 15.3 (23.0) b Küplüce 34.4 (35.8) a Büyük Konak 38.8 (38.4) a Küçük Konak 18.4 b Ortalama (25.2) 32.0 (34.2) +) Açı Değeri *) Aynı harfle gösterilen ortalamalar P 0.05 hata sınırları içerisinde Duncan testine göre istatistiksel olarak birbirinden farksızdır. Çizelgede görüldüğü gibi buğdaygiller ile kaplı alan oranının en yüksek olduğu mera % 46.0 ile Yılanca köyü merası, en düşük olduğu mera ise % 15.3 ile Karamelik köyü merası olmuştur (Şekil 4.1).Yılanca, Madenyolu, Büyük Konak ve Küplüce köyü meralarının buğdaygillerle kaplı alan oranı açısından istatistiksel olarak birbirinden farksız olduğu, söz konusu meralarda buğdaygillerin kaplama oranının Karamelik ve Küçükkonak köyü meralarındakine göre istatistiksel olarak önemli derecede daha yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. Karamelik ve Küçükkonak köyü meralarının buğdaygillerle kaplı alan oranı açısından istatistiksel olarak birbirinden farklı olmadığı saptanmıştır. 40

56 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN Baklagillerle Kaplı Alan Farklı köy meralarında saptanan baklagiller ile kaplı alan yüzdelerine açı transformasyonu uygulandıktan sonra yapılan varyans analizi sonuçları çizelge 4.6 da verilmiştir. Çizelge 4.6. Farklı Köy Meralarında Baklagiller İle Kaplı Alan Oranı İle İlgili Varyans Analiz Sonuçları Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F Değeri Tekerrür Köyler ** Hata Toplam 23 Varyasyon Katsayısı (%) **) P 0.05 hata sınırları içerisinde önemli Çizelgeden izlendiği gibi, incelenen farklı köy meraları baklagillerle kaplı alan oranı açısından istatistiksel olarak önemli derecede farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır. Farklı köy meralarında saptanan baklagiller ile kaplı alan oranı ortalamaları çizelge 4.7 de verilmiştir. Çizelgede görüldüğü gibi baklagiller ile kaplı alan oranının en yüksek olduğu köy merası % 24.8 ile Madenyolu köyü merası olurken, bunu % 24.3 değeri ile Küplüce köyü merası takip etmiştir. (Şekil 4.1) Bu özellik bakımından en düşük değeri % 1.1 ile Yılanca köyü merası göstermiştir. Yılanca köyü merası ve Büyükkonak köyü meralarında baklagillerle kaplı alan oranının diğer köy meralarındakine göre istatistiksel olarak önemli derecede daha düşük olduğu ortaya çıkmıştır. Küçükkonak köyü merasında ise, baklagiller kaplı alan oranı Karamelik köyü merasındaki orandan istatistiksel olarak farksız, Madenyolu ve Küplüce Köyü meralarındaki oranlardan ise istatistiksel olarak önemli derecede daha düşük olarak saptanmıştır. 41

57 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN Çizelge 4.7. Farklı Köy Meralarında Saptanan Baklagiller İle Kaplı Alan Oranı (%) Ortalamaları Köyler Baklagiller İle Kaplı Alan Oranı (%) Gruplar Madenyolu 24.8 (29.0)+ a * Yılanca 1.1 (5.4) c Karamelik 13.6 (21.4) ab Küplüce 24.3 (29.3) a Büyük Konak 2.0 (7.0) c Küçük Konak 7.4 b Ortalama (16.0) 12.2 (18.0) +) Açı Değeri *) Aynı harfle gösterilen ortalamalar P 0.05 hata sınırları içerisinde Duncan testine göre istatistiksel olarak birbirinden farksızdır Diğer Familya Bitkileri İle Kaplı Alan Oranı (%) Farklı köy meralarında saptanan diğer familya bitkileri ile kaplı alan yüzdelerine açı transformasyonu uygulandıktan sonra yapılan varyans analizi sonuçları çizelge 4.8 de verilmiştir. Çizelge 4.8. Farklı Köy Meralarında Saptanan Diğer Familya Bitkileri İle Kaplı Alan Oranları İle İlgili Varyans Analizi Sonuçları Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F Değeri Tekerrür Köyler ** Hata Toplam 23 Varyasyon Katsayısı (%) **) P 0.05 hata sınırları içerisinde önemli Çizelgenin incelenmesinden anlaşılacağı gibi, incelenen farklı köy meraları diğer familya bitkileri ile kaplı alan açısından istatistiksel olarak birbirinden önemli oranda farklılık gösterdiği saptanmıştır. Farklı köy meralarında saptanan diğer familya bitkileri ile kaplı alan oranı ortalamaları Çizelge 4.9 da verilmiştir. 42

58 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN Çizelge 4.9. Farklı Köy Meralarında Diğer Familya Bitkileri İle Kaplı Alan Oranı(%) Ortalamaları Köyler Diğer Familya Bitkileri ile Kaplı Alan Oranı (%) Gruplar Madenyolu 29.4 (32.6)+ bc * Yılanca 35.0 (36.1) ab Karamelik 43.4 (41.2) a Küplüce 19.0 (26.0) c Büyük Konak 29.0 (32.0) bc Küçük Konak 46.1 a Ortalama (42.8) 33.7 (35.1) +) Açı Değeri *) Aynı harfle gösterilen ortalamalar P 0.05 hata sınırları içerisinde Duncan testine göre istatistiksel olarak birbirinden farksızdır. Diğer familya bitkileri ile kaplı alanın en yüksek olduğu köy merası Küçükkonak köyü merası (% 46.1) olup, bunu sırasıyla Karamelik(% 43.4), Yılanca köyü (%35.0), Madenyolu köyü (% 29.4) ve Büyükkonak köyü (% 29.0) takip etmiştir (Şekil 4.1). Diğer familya bitkileri ile kaplı alan oranının en düşük olduğu mera Küplüce köyü (% 19.0) merası olmuştur. Küplüce köyü merasının diğer köy meralarına göre daha düşük otlatma baskısı altında bulunması (Çizelge 3.1), bu merada diğer familya bitkileri ile kaplı alan oranının düşük olmasının nedeni olarak gösterilebilir Bitki İle Kaplı Alanda Botanik Kompozisyon Bitki İle Kaplı Alanda Buğdaygillerin Oranı Farklı köy meralarında saptanan bitki ile kaplı alanda buğdaygiller oranı değerlerine açı transformasyonu uygulandıktan sonra yapılan varyans analiz sonuçları çizelge 4.10 da verilmiştir. 43

59 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Bitki ile Kaplı Alanda Buğdaygiller Oranı İle İlgili Varyans Analiz Sonuçları Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F Değeri Tekerrür Köyler ** Hata Toplam 23 Varyasyon Katsayısı (%) **) P 0.01 hata sınırları içerisinde önemli Çizelgede izlendiği gibi, incelenen köy meraları bitki ile kaplı alanda buğdaygiller oranı açısından istatistiksel olarak önemli derecede farklılık göstermiştir. Farklı köy meralarında saptanan bitki ile kaplı alanda buğdaygiller oranı ortalamaları Çizelge 4.11 de verilmiştir. Çizelge Farklı Köy Meralarında Bitki ile Kaplı Alanda Buğdaygiller Oranı (%) Ortalamaları Köyler Bitki İle Kaplı Alanda Buğdaygiller Oranı (%) Gruplar Madenyolu 42.6 (40.6)+ a * Yılanca 54.1 (47.4) a Karamelik 22.5 (28.0) b Küplüce 44.0 (42.0) a Büyük Konak 57.0 (49.1) a Küçük Konak 25.1 b Ortalama (30.0) 40.6 (40.0) +) Açı Değeri *) Aynı harfle gösterilen ortalamalar P 0.05 hata sınırları içerisinde Duncan testine göre istatistiksel olarak birbirinden farksızdır. Çizelgede görüldüğü gibi, bitki ile kaplı alanda buğdaygiller oranının en yüksek (% 57.0) olduğu meranın Büyükkonak köyü merası olduğu, bunu Yılanca köyü merası (% 54.1) ve Madenyolu köyü merasının (% 42.6) takip ettiği ortaya çıkmıştır. Botanik kompozisyonda en düşük buğdaygil oranı (% 22.5) ise Karamelik köyü merasında saptanmıştır (Şekil 4.2). Karamelik ve Küçükkonak köyü 44

60 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN 45

61 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN meralarında alana göre botanik kompozisyonda buğdaygil oranı ortalamaları diğer köy meralarındaki ortalamalara göre istatistiksel olarak önemli derecede daha düşük olarak saptanmıştır. Her iki köy merasında da otlatma baskısının oldukça yüksek olması (Çizelge 3.1) söz konusu meralardaki düşük buğdaygil oranının nedeni olarak gösterilebilir. Ülkemizde doğal köy meralarında yapılan önceki çalışmalarda alana göre botanik komposizyonda buğdaygil oranı değerleri; Bakır (1963) tarafından % 39.3, Erkun (1972) tarafından % 56.6, Gökkuş ve ark. (1993a) tarafından % 50.7, Koç ve Gökkuş (1994) tarafından % 60, Cerit ve Altın (1999) tarafından % 40, Erkovan (2000) tarafından % ve Çınar (2001) tarafından % 23.2 olarak bulunmuştur. Bu değerlerin, bu araştırmada saptanan alana göre botanik kompozisyonda buğdaygil oranı değerleri ile benzerlik gösterdiği söylenebilir Bitki İle Kaplı Alanda Baklagillerin Oranı Farklı köy meralarında saptanan bitki ile kaplı alanda baklagiller oranı değerlerine açı transformasyonu uygulandıktan sonra yapılan varyans analiz sonuçları çizelge 4.12 de verilmiştir. Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Bitki ile Kaplı Alanda Baklagiller Oranı İle İlgili Varyans Analiz Sonuçları Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F Değeri Tekerrür Köyler ** Hata Toplam 23 Varyasyon Katsayısı (%) **) P 0.01 Hata Sınırları İçersinde Önemli Çizelgede izlendiği gibi, incelenen farklı köy meralarının bitki ile kaplı alanda baklagiller oranı açısından istatistiksel olarak önemli farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır. Farklı köy meralarında saptanan bitki ile kaplı alanda baklagiller oranı ortalamaları Çizelge 4.13 de verilmiştir. 46

62 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN Çizelge Farklı Köy Meralarında Bitki İle Kaplı Alanda Baklagil Oranı (%) Ortalamaları Köyler Bitki İle Kaplı Alanda Baklagillerin Oranı (%) Gruplar Madenyolu 26.7 (30.1)+ a * Yılanca 1.3 (6.1) c Karamelik 18.0 (25.0) ab Küplüce 31.0 (34.0) a Büyük Konak 2.4 (8.2) c Küçük Konak 10.5 b (18.7) 15.0 (20.4) Ortalama +) Açı Değeri *) Aynı harfle gösterilen ortalamalar P 0.05 hata sınırları içerisinde Duncan testine göre istatistiksel olarak birbirinden farksızdır.. Çizelgede görüldüğü gibi, bitki ile kaplı alanda baklagil oranının en yüksek (%31.0) olduğu köy merasının Küplüce köyü merası olduğu, bunu Madenyolu köyü merası (% 26.7) ve Karamelik köyü merasının (% 18.0) takip ettiği, en düşük oranın ise (%1.3) Yılanca köyü merasında olduğu saptanmıştır (Şekil 4.1). Yılanca ve Büyükkonak köyü meralarında alana göre botanik kompozisyonda baklagil oranı değerlerinin diğer köy meralarındakine göre istatistiksel olarak önemli derecede daha düşük olduğu ortaya çıkmıştır. Küçükkonak köyü merasında ise, baklagil oranının Madenyolu ve Küplüce köyü meralarındakine göre istatistiksel olarak önemli derecede daha düşük olduğu saptanmıştır. Büyükkonak ve Küçükkonak köyü meralarında oldukça yüksek otlatma baskısı (Çizelge 3.1) ve Yılanca köyü merasında ise meranın toprak ve topoğrafik yapısı (Çizelge 3.3) botanik komposizyonda düşük baklagil oranının nedeni olarak gösterilebilir. Ülkemizde doğal köy meralarında yürütülen benzer çalışmalarda alana göre botanik kompozsiyonda baklagil oranı değeri; Bakır (1963) tarafından % 14.1, Erkun (1972) tarafından % 2.3, Gökkuş ve ark. (1993a) tarafından % 7.8, Erkovan (2000) tarafından % ve Uslu (2005) tarafından % 14.1 olarak bulunmuştur. Bu 47

63 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN araştırmada saptanan baklagil oranı değerleri, yukarıda açıklanan araştırıcılar tarafından saptanan değerler içerisinde bulunmaktadır Bitki İle Kaplı Alanda Diğer Familya Bitkileri Oranı Farklı köy meralarında saptanan bitki ile kaplı alanda diğer familya bitkileri oranı değerlerine açı transformasyonu uygulandıktan sonra yapılan varyans analiz sonuçları çizelge 4.14 de verilmiştir. Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Bitki İle Kaplı Alanda Diğer Familya Bitkileri Oranı (%) İle İlgili Varyans Analiz Sonuçları Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F Değeri Tekerrür Köyler ** Hata Toplam 23 Varyasyon Katsayısı(%) **) P 0.05 Hata Sınırları İçersinde Önemli Çizelgede izlendiği gibi, incelenen farklı köy meralarının bitki ile kaplı alanda diğer familya bitkileri oranı açısından istatistiksel olarak önemli farklılık gösterdiği saptanmıştır. Farklı köy meralarında saptanan bitki ile kaplı alanda diğer familya bitkileri oranı ortalamaları Çizelge 4.15 de verilmiştir. Çizelgede görüldüğü gibi bitki ile kaplı alanda diğer familya bitkileri oranının en yüksek (% 64.5) olduğu köy merasının Küçükkonak köyü merası olduğu, bunu Karamelik köyü merası (% 59.6) ve Yılanca köyü merasının (% 44.6) takip ettiği ve en düşük oranın ise (% 25.4) Küplüce köyü merasında olduğu saptanmıştır. Küplüce köyü merasında alana göre botanik kompozisyonda diğer familya bitkileri oranının Madenyolu köyü merası dışındaki köy meralarındakine göre istatistiksel olarak önemli derecede daha düşük olduğu ortaya çıkmıştır. Büyükkonak köyü merasında ise, alana göre botanik komposizyonda diğer familya bitkileri oranının Küçükkonak ve Karamelik köyü meralarındakine göre önemli derecede daha düşük olduğu saptanmıştır. İncelenen meralar arasında en düşük otlatma baskısı altında bulunan Küplüce köyü merasında diğer familya bitkileri oranının en düşük olması dikkati çekmektedir. 48

64 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Bitki İle Kaplı Alanda Diğer Familya Bitkileri Oranı ( % ) Ortalamaları Köyler Bitki ile Kaplı Alanda Diğer Familya Bitkileri Oranı (%) Gruplar Madenyolu 31.0 ( 33.5 )+ cd * Yılanca 44.6 ( 42.0 ) bc Karamelik 59.6 ( 50.6 ) ab Küplüce 25.4 ( 30.1 ) d Büyük Konak 41.0 ( 40.0 ) c Küçük Konak 64.5 ( 53.5) a Ortalama 44.4 ( 41.6 ) +) Açı Değeri *) Aynı harfle gösterilen ortalamalar P 0.05 hata sınırları içerisinde Duncan testine göre istatistiksel olarak birbirinden farksızdır. Araştırmada saptanan alana göre botanik komposizyonda diğer familya bitkileri oranı değerleri Bakır (1963), Gökkuş ve ark. (1993a), Uslu (2005) tarafından saptanan değerlerle benzerlik göstermektedir Frekans Bir bitki türünün vejetasyonda rastlanma sıklığını ifade eden frekans değerleri ile ilgili olarak, incelenen meralarda rastlanan bitki türlerinin farklı meralardaki frekans değerleri Ek-2 de verilmiştir. Ek-2 de görüldüğü üzere, Madenyolu köyü merasında en yaygın türün Taeniatherum caput-medusae (% 31.25) olduğu, bunu sırasıyla Anthemis tricornis (% 30.00), Bromus tectorum (% 26.88), Trifolium hirtum (% 25.00), Trifolium campestre (% 21.88), Poa bulbosa (% 21.25), Trifolium pillulare (% 20.00) ve Phlaris paradoxa (% 19.38) in izlediği ortaya çıkmıştır. 49

65 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN Yılanca köyü merasında ise, en yaygın türün Poa bulbosa (% 75.00) olduğu, bu türü Taeniatherum caput-medusae (% 31.88), Cynodon dactylon (% 26.25), Gundelia tournefortii (% 22.50), Sinapis arvensis (% 21.25), Hordeum murinum (% 20.63), Crepis armena ve Erodium cicutarium (% 19.38) un izlediği saptanmıştır. Karamelik köyü merasında en yaygın türün Anthemis tricornis (% 51.88) olduğu, bunu sırasıyla Picnomon acarna (% 31.25), Euphorbia aleppica (% 24.38), Erodium cicutarium (%23.13), Echinaria capitata (%22.50), Trifolium tomentosum (% 19.38), Eryngium creticum (% 18.13) ve Trifolium pillulare (% 17.50) in izlediği ortaya çıkmıştır. Küplüce köyü merasında en yaygın türün Hordeum bulbosum (% 50.00) olduğu, bunu sırasıyla Phlomis armeniaca (% 43.13), Trifolium campestre (% 31.88), Trifolium stellatum (% 31.25), Taeniatherum caput-medusae (% 23.13), Aegilops neglegta (% 21.88), Avena fatua (% 21.25) ve Trifolium tomentosum (% 19.38) in izlediği saptanmıştır. Büyükkonak köyü merasında en yaygın türün Echinops viscosus (% 27.97) olduğu, bunu sırasıyla Hordeum bullbosum ( % 26.69), Bromus danthoniae (% 26.22), Bromus scoparius (% 24.17), Anthemis tricornis (% 22.83), Avena fatua (% 19.39), Lolium perene (% 19.36) ve Phlaris paradoxa (% 17.92) un izlediği saptanmıştır. Küçükkonak köyü merasında ise, en yaygın türün Anthemis tricornis (% 38.13) olduğu, bunu sırasıyla Cardamine guinguenfolia (% 34.38), Picnoman acarna (% 33.75), Eryngium creticum (% 28.75), Bromus danthoniae ve Phlaris paradoxa (% 25), Coronilla varia (% 24.38), Alopecurus textilis (% 24.38) ve Cichorium intybus (% 23.13) un izlediği ortaya çıkmıştır Farklı Köy Meralarında Baskın Türler Farklı köy meralarında saptanan bitki türlerinin kaplama oranları ve bitki ile kaplı alanda botanik kompozisyondaki oranları Ek-3 de verilmiştir. Araştırma bulgularına göre; Madenyolu köyü merasında bitki ile kaplı alanda en baskın türlerin Trifolium hirtum ve Trifolium campestre (% 7.26) olduğu ortaya çıkmıştır. Bu türleri, 50

66 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN Taeniatherum caput-medusae (% 6.94), Bromus tectorum (% 6.22), Poa bulbosum (% 6.02), Anthemis tricornis ve Plantago cretica (% 5.76) izlemiştir. Yılanca köyü merasında bitki ile kaplı alanda en fazla baskın olan türün Poa bulbosa (% 23.82) nın olduğu, bu türü Taeniatherum caput-medusae (% 9.47), Cynodon dacytlon (% 6.72), Hordeum murinum (% 5.57), Phlomis armeniaca ve Crepis armena (% 4.04), Gundelia tornefortii (% 3.74) ve Sinapis arvensis (% 3.66) in izlediği ortaya çıkmıştır. Karamelik köyü merasında en baskın tür olarak Anthemis tricornis (% 16.50) saptanmış ve bu türü sırasıyla Picnomon acarna (% 6.30), Ephorbia aleppica ve Bromus scoparius (% 5.96), Erodium cicutarium (% 5.18), Echinaria capitata (% 4.49), Trifolium tomentosum (% 3.98) ve Eryngium creticum (% 3.80) un izlediği ortaya çıkmıştır. Küplüce köyü merasında; bitki ile kaplı alanda en fazla baskın olan türün Hordeum bulbosum (% 10.70) olduğu, bu türü sırasıyla Phlomis armeniaca (% 8.77), Trifolium stellatum (% 7.25), Trifolium campestre (% 7.08), Aegilops neglecta (% 6.36), Taeniatherum caput-medusae (% 5.15), Trifolium tomentosum (% 3.94) ve Avena fatua (% 3.71) nın izlediği saptanmıştır. Büyükkonak köyü merasında; en baskın türün Echinops viscosus (% 12.97) olduğu, bunu sırasıyla Bromus danthoniae (% 8.97), Anthemis tricornis (% 8.73), Aegilops ovata (% 8.48), Hordeum bulbosum (% 7.39), Bromus scoparius (% 7.27), Phalaris paradoxa (% 5.45) ve Avena fatua (% 4.61) nın izlediği ortaya çıkmıştır. Küçükkonak köyü merasında; bitki ile kaplı alanda en baskın olan türün Cardamine guinguefolia(% 11.21) olduğu, bunu sırasıyla Anthemis tricornis (% 8.69), Picnomon acarna (% 7.30), Bromus danthoniae (% 5.13), Eryngium creticum (% 5.05), Phalaris paradoxa (% 4.52), Taeniatherum caput-medusae (% 4.44) ve Alopecurus textilis (% 4.09) in izlediği saptanmıştır. 4.6.Benzerlik Katsayısı İncelenen meralarda vejetasyonların birbirine benzeme durumunu incelemek amacıyla hesaplanan benzerlik katsayıları Çizelge 4.16 da görülmektedir. 51

67 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN Çizelge Farklı Meralar Arasındaki Benzerlik Katsayıları Mera Madenyolu Yılanca Karamelik Küplüce Büyükkonak Küçükkonak Madenyolu Yılanca Karamelik Küplüce Büyükkonak Çizelgede izlendiği gibi, botanik kompozisyon açısından meraların benzerlik durumuna bakıldığında en yüksek benzerlik katsayısının ile Küçükkonak köyü merası ile Karamelik köyü merası arasında olduğu, bunu ile Küçükkonak- Büyükkonak, ile Büyükkonak-Küplüce, ile Büyükkonak-Karamelik köylerinin izlediği ortaya çıkmıştır. Araştırma sonuçlarının, incelenen köy meralarının botanik kompozisyon açısından birbirinden oldukça farklı olduğunu gösterdiği söylenebilir. Bu duruma neden olarak, meralar arasındaki özellikle toprak ve topoğrafik farklılıklar gösterilebilir Kalite Derecesine Göre Mera Durumu İncelenen meralar için hesaplanan mera kalite dereceleri ve bu kalite derecelerine karşılık gelen mera durum sınıfları Çizelge de verilmiştir. Çizelge İncelenen Meralarda Kalite Dereceleri ve Mera Durum Sınıfları Köy Kalite Derecesi Mera Durumu Sınıfı Madenyolu 3.17 Zayıf Yılanca 2.60 Zayıf Karamelik 2.43 Zayıf Küplüce 3.81 Zayıf Büyükkonak 1.86 Çok Zayıf Küçükkonak 1.99 Çok Zayıf Çizelgede izlendiği gibi, incelenen meralarda kalite derecesi 3.81 ile 1.86 arasında değişmiştir. Bu kalite derecelerine göre, Madenyolu, Yılanca, Karamelik ve Küplüce meralarının zayıf, Büyükkonak ve Küçükkonak köyü meralarının çok zayıf durumda oldukları ortaya çıkmıştır. Mera kalite derecesinin meradaki otlatma baskısı ile yakın ilişki içerisinde olduğu, otlatma baskısının yüksek olduğu meralarda 52

68 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN (Çizelge 3.1) mera kalite derecesinin daha düşük olduğu ortaya çıkmıştır. İncelenen meraların durumlarının zayıf olmasına neden olarak; meraların bulunduğu bölgenin kurak bir iklime sahip olması, meralardaki toprak ve topoğrafik koşulların uygun olmaması gibi nedenler yanında uzun yıllardan beri devam eden kontrolsüz otlatma da gösterilebilir Kuru Ot Verimi ( kg/da) Farklı köy meralarında saptanan kuru ot verimi değerlerine uygulanan varyans analiz sonuçları Çizelge 4.18 de verilmiştir. Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Kuru Ot Verimi Değerlerine İlişkin Varyans Analiz Sonuçları Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F- Değeri Tekerrür Köyler ** Hata Toplam 17 Varyasyon Katsayısı (%) **) P 0.05 Hata Sınırları İçersinde Önemli Çizelgeden izlendiği gibi incelenen köy meralarının kuru ot verimi açısından istatistiksel olarak önemli derecede farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır. Farklı köy meralarında saptanan kuru ot verimi değerlerine ilişkin ortalamalar çizelge 4.19 da verilmiştir. Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Kuru Ot Verimi Ortalamaları Köyler Kuru Ot Verimi (kg/da) Gruplar Madenyolu a * Yılanca a Karamelik bc Küplüce cd Büyük Konak ab Küçük Konak 85.0 d Ortalama *) Aynı harfle gösterilen ortalamalar P 0.05 hata sınırları içerisinde Duncan testine göre istatistiksel olarak birbirinden farksızdır. 53

69 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN Çizelge 4.19 da görüldüğü gibi köy meralarının kuru ot verimi 85 kg/da ile 172 kg/da arasında değişmiş ve 6 köy merasının kuru ot verimi ortalaması kg/da olarak tespit edilmiştir. Madenyolu ve Yılanca köyü meralarının kuru ot verimlerinin Büyükkonak köyü merası dışındaki meralardan istatistiksel olarak daha yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. Küçükkonak köyü merasının kuru ot verimini ise Küplüce köyü merası dışındaki meraların kuru ot veriminden istatistiksel olarak önemli derecede daha düşük olduğu saptanmıştır. Ülkemizde yapılan çalışmalarda kuru ot verimi ortalaması; Bakır (1963) tarafından 122 kg/da, Bakır (1970) tarafından kg/da, Özmen (1977) tarafından 75.4 kg/da, Gökkuş ve ark. (1993a) tarafından 69 kg/da, Yalvaç (2002) tarafından kg/da ve kg/da, ve Babalık ve Sönmez (2010) tarafından kg/da olarak bulunmuştur. Bu araştırmada saptanan mera kuru ot verimi değerleri yukarıda açıklanan kuru ot verimi değerleri arasında yer almaktadır Ağırlığa Göre Botanik Kompozisyon Ağırlığa Göre Botanik Kompozisyonda Buğdaygillerin Oranı Farklı köy meralarında saptanan ağırlığa göre botanik kompozisyonda buğdaygil yüzdelerine ilişkin varyans analiz sonuçları çizelge 4.20 de verilmiştir. Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Ağırlığa Göre Botanik Kompozisyonda Buğdaygiller Oranı Değerlerine Ait Varyans Analiz Sonuçları Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F Değeri Tekerrür Köyler ** Hata Toplam 17 Varyasyon Katsayısı (%) **) P 0.01Hata Sınırları İçersinde Önemli Çizelgeden izlendiği gibi incelenen köy meralarının ağırlığa göre botanik kompozisyonda buğdaygiller oranı açısından istatistiksel olarak birbirlerinden önemli derecede farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır. Farklı köy meralarında saptanan 54

70 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN ağırlığa göre botanik kompozisyonda buğdaygiller oranları ve Duncan testinde oluşan gruplar Çizelge 4.21 de verilmiştir. Çizelge Farklı Köy Meralarında Ağırlığa Göre Botanik Kompozisyonda Buğdaygiller Oranı ( % ) Ortalamaları Köyler Ağırlığa Göre Botanik Kompozisyonda Buğdaygiller Oranı (%) Madenyolu 35.0 c* Yılanca 73.4 a Karamelik 65.7 ab Küplüce 41.2 bc Büyük Konak 48.8 a-c Küçük Konak 22.0 c Ortalama 47.4 *) Aynı harfle gösterilen ortalamalar P 0.05 hata sınırları içerisinde Duncan testine göre istatistiksel olarak birbirinden farksızdır. Çizelgede izlendiği gibi ağırlığa göre botanik kompozisyonda en yüksek buğdaygil oranı % 73.4 ile Yılanca köyü merasında saptanmış, bunu sırasıyla % 65.7 ile Karamelik, % 48.8 ile Büyükkonak köyü, % 41.2 ile Küplüce köyü, % 35.0 ile Madenyolu köyleri takip etmiştir. En düşük buğdaygil oranı ise % 22.0 ile Küçükkonak köyünde saptanmıştır (Şekil 4.3). Yılanca köyü merasında buğdaygillerin meranın verimine katılma oranı Karamelik ve Büyükkonak köyü meraları dışındaki meralara göre istatistiksel olarak daha yüksek olmuştur. Madenyolu köyü merasında buğdaygillerin alana göre botanik kompozisyondaki oranı ağırlığa göre botanik kompozisyondaki oranına göre daha yüksek olmuştur (Şekil 4.2 ve 4.3). Buna karşılık, Karamelik köyü merasında buğdaygillerin meranın verimine katılma oranı, alana göre botanik kompozisyondaki oranına göre oldukça daha yüksek olmuştur. Bu duruma neden olarak, iki köy merasındaki buğdaygillerin verim potansiyellerinin farklı olması gösterilebilir. Araştırmada farklı köylerde saptanan botanik kompozisyonda buğdaygiller oranı değerleri Çınar (2001) ve Uslu (2005) tarafından saptanan değerlerle benzerlik göstermemektedir. 55

71 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN 56

72 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN Ağırlığa Göre Botanik Kompozisyonda Baklagillerin Oranı Farklı köy meralarında saptanan ağırlığa göre botanik kompozisyonda baklagiller yüzdelerine uygulanan varyans analiz sonuçları çizelge 4.22 de verilmiştir. Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Ağırlığa Göre Botanik Kompozisyonda Baklagiller Oranı Değerlerine Ait Varyans Analiz Sonuçları Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F Değeri Tekerrür Köyler Hata Toplam 17 Varyasyon Katsayısı (%) Çizelgeden izlendiği gibi incelenen köy meralarının ağırlığa göre botanik kompozisyonda baklagiller oranı açısından istatistiksel olarak birbirlerinden farklı olmadığı ortaya çıkmıştır. Farklı köy meralarında saptanan ağırlığa göre botanik kompozisyonda baklagiller oranı değerleri Çizelge 4.23 de verilmiştir. Çizelge Farklı Köy Meralarında Ağırlığa Göre Botanik Kompozisyonda Baklagiller Oranı ( %) Ortalamaları Köyler Ağırlığa Göre Botanik Kompozisyonda Baklagiller Oranı (%) Madenyolu 8.9 Yılanca 2.4 Karamelik 5.1 Küplüce 17.0 Büyük Konak 12.0 Küçük Konak 14.2 Ortalama 10.0 Çizelgede izlendiği gibi ağırlığa göre botanik kompozisyonda en yüksek baklagiller oranı % 17.0 ile Küplüce köyü merasında saptanmış, bunu sırasıyla % 14.2 ile Küçükkonak, % 12.0 ile Büyükkonak köyü, % 8.9 ile Madenyolu köyü, %5.1 ile Karamelik köyü meraları takip etmiştir. En düşük baklagiller oranı ise % 57

73 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN 2.4 ile Yılanca köyü merasında saptanmıştır (Şekil 4.3). Baklagiller oranının yüksek olduğu köy meralarında baklagillerin gelişmesi için nem oranının yüksek olması ve bu meralarda baklagillerin yaygın olarak bulunması, bu meralarda baklagillerin meranın verimine katılma oranının yüksekliğine neden olarak gösterilebilir. Alana göre botanik kompozisyon ile ağırlığa göre botanik kompozisyon arasında fark olmasının temel sebebi, alana göre botanik kompozisyon saptanmasında lup içerisine giren baklagiller esas alınmasına karşılık, ağırlığa göre botanik kompozisyonda baklagil bitkisinin boyu ve hacmi de önem taşımaktadır. Çınar (2001) Tufanbeyli de yaptığı araştırmada baklagillerin meranın verimine katılma oranının % 15.3, Uslu (2005) ise Kahramanmaraş da % 17.4 olarak saptamıştır Ağırlığa Göre Botanik Kompozisyonda Diğer Familya Bitkilerinin Oranı Farklı köy meralarında saptanan ağırlığa göre botanik kompozisyonda diğer familya bitkileri oranlarına uygulanan varyans analiz sonuçları Çizelge 4.24 de verilmiştir. Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Ağırlığa Göre Botanik Kompozisyonda Diğer Familya Bitkileri Oranı Değerlerine Ait Varyans Analiz Sonuçları Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F Değeri Tekerrür Köyler * Hata Toplam 17 Varyasyon Katsayısı (%) *) P 0.05Hata Sınırları İçersinde Önemli Çizelgeden izlendiği gibi incelenen köy meralarının ağırlığa göre botanik kompozisyonda diğer familya bitkileri oranı istatistiksel olarak birbirlerinden önemli derecede farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır. Farklı köy meralarında saptanan ağırlığa göre botanik kompozisyonda diğer familya bitkileri oranları ve Duncan testinde oluşan gruplar Çizelge 4.25 de verilmiştir. Çizelgede izlendiği gibi ağırlığa göre botanik kompozisyonda en yüksek diğergil oranı % 64.1 ile Küçükkonak köyü 58

74 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN merasında saptanmış, bunu sırasıyla % 56.2 ile Madenyolu, % 41.8 ile Küplüce köyü, % 40.0 ile Büyükkonak köyü ve % 29.2 ile Karamelik köyü meraları takip etmiştir. En düşük diğergil oranı ise % 24.2 ile Yılanca köyünde saptanmıştır. Çizelge Farklı Köy Meralarında Ağırlığa Göre Botanik Kompozisyonda Diğer Familya Bitkileri Oranı ( %) Ortalamaları Köyler Ağırlığa Göre Botanik Kompozisyonda Diğer Familya Bitkileri Oranı (%) Madenyolu 56.2 a* Yılanca 24.2 c Karamelik 29.2 c Küplüce 41.8 b Büyük Konak 40.0 b Küçük Konak 64.1 a Ortalama 42.6 *) Aynı harfle gösterilen ortalamalar P 0.05 hata sınırları içerisinde Duncan testine göre istatistiksel olarak birbirinden farksızdır. Diğer familya bitkilerinin mera verimine katılma oranı, Madenyolu ve Küçükkonak köyü meralarında diğer meralara göre istatistiksel olarak önemli derecede daha yüksek olmuştur. Küplüce ve Büyükkonak köyü meralarında ise, Yılanca ve Karamelik köyü meralarındakine göre istatistiksel olarak daha yüksek diğergil oranı değerleri saptanmıştır. İncelenen farklı köy meralarında saptanan alana göre botanik kompozisyonda diğer familya bitkileri oranı ile ağırlığa göre botanik kompozisyonda diğer familya bitkileri oranı arasında bazı farklılıklar ortaya çıkmıştır. Bu durumu daha öncede açıklandığı üzere botanik kompozisyon saptamada uygulanan yöntem farklılığı ile açıklamak mümkündür. Özer ( 1988 ) in bu konudaki bulguları bu araştırmada saptanan bulgular ile benzerlik göstermektedir Ham Protein Oranı İncelenen farklı köy meralarında saptanan kuru otta ham protein oranı değerlerine uygulanan varyans analizi sonuçları çizelge 4.26 da verilmiştir. Çizelgeden izlendiği gibi, incelenen farklı köy meralarının kuru otta ham protein oranı açısından istatistiksel olarak birbirlerinden önemli derecede farklılık 59

75 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN gösterdiği ortaya çıkmıştır. Farklı köy meralarında saptanan ham protein oranı ortalamalar Çizelge 4.27 de verilmiştir. Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Ham Protein Oranı Değerlerine İlişkin Varyans Analiz Sonuçları Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F Değeri Tekerrür Köyler ** Hata Toplam 17 Varayasyon Katsayısı(%) 7.53 **) P 0.01 Hata Sınırları İçersinde Önemli Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Ham Protein Oranı ( %) Ortalamaları Köyler Ham Protein Oranı (%) Madenyolu 15.0 b* Yılanca 16.0 b Karamelik 14.2 b Küplüce 20.1 a Büyük Konak 18.3 a Küçük Konak 19.4 a Ortalama 17.2 *) Aynı harfle gösterilen ortalamalar P 0.05 hata sınırları içerisinde Duncan testine göre istatistiksel olarak birbirinden farksızdır. Çizelgeden de görüldüğü gibi, incelenen köy meralarında kuru otta ham protein içeriği % 14.2 ile % 20.1 arasında değişmiştir. Küplüce, Büyükkonak ve Küçükkonak köyü meralarında kuru ottaki ham protein içeriğinin diğer köy meralarına göre istatistiksel olarak önemli derecede daha yüksek olduğu saptanmıştır. Baklagillerin meranın verimine katılma oranı açısından incelenen meralar arasında istatistiksel olarak önemli bir farklılık olmamasına karşılık (Çizelge 4.23), baklagillerin verime katılma oranının yüksek olduğu meralarda, otun ham protein içeriğinin daha yüksek olduğu saptanmıştır. Bu sonuç, beklenen bir sonuçtur. Çünkü, baklagillerin azot içeriği buğdaygil ve diğer familya bitkilerine göre daha yüksektir. 60

76 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN Ham Protein Verimi İncelenen farklı köy meralarında saptanan ham protein verimi değerlerine uygulanan varyans analizi sonuçları çizelge 4.28 de verilmiştir. Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Ham Protein Verimi Değerlerine İlişkin Varyans Analiz Sonuçları Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F Değeri Tekerrür Köyler ** Hata Toplam 17 Varyasyon Katsayısı (%) **) P 0.01Hata Sınırları İçersinde Önemli Çizelgeden izlendiği gibi incelenen köy meralarının ham protein verimi açısından istatistiksel olarak birbirlerinden önemli derecede farklı oldukları saptanmıştır. Farklı köy meralarında saptanan ham protein verimi ortalamaları Çizelge 4.29 da verilmiştir. Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Ham Protein Verimi Ortalamaları (kg/da) Köyler Ham Protein Verimi (kg/da) Madenyolu 25.0 ab* Yılanca 26.1 ab Karamelik 18.0 cd Küplüce 23.0 bc Büyük Konak 28.3 a Küçük Konak 16.3 d Ortalama 22.8 *) Aynı harfle gösterilen ortalamalar P 0.05 hata sınırları içerisinde Duncan testine göre istatistiksel olarak birbirinden farksızdır. İncelenen meralarda ham protein verimi 16.3 kg/da ise 28.3 kg/da arasında değişmiştir. Büyükkonak köy merasının ham protein veriminin Madenyolu ve Yılanca köyü meraların dışındaki meralara göre istatistiksel olarak önemli derecede daha yüksek olduğu saptanmıştır. Meranın veriminin, mera otunun ham protein içeriği ile çarpımından elde edilen meranın ham protein verimi, genellikle yüksek ot 61

77 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN verimi ve yüksek ham protein içeriğine sahip olan meralarda daha yüksek olmuştur (Çizelge 19 ve 27) Otlatma Kapasitesi İncelenen köy meralarının otlatma kapasitesi açısından birbirinden istatistiksel olarak önemli derecede farklı olduğu ortaya çıkmıştır (Çizelge 4.30) Çizelge Farklı Köy Meralarında Otlatma Kapasitesi (BBHB/ha) İle İlgili Varyans Analizi Sonuçları Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F Değeri Tekerrür Köyler * Hata Toplam 17 Varyasyon Katsayısı (%) *) P 0.05Hata Sınırları İçersinde Önemli İncelenen meralarda otlatma kapasitesi BBHB/ha ile BBHB/ha arasında değişmiştir (Çizelge 4.31) Çizelge Farklı Köy Meralarında Saptanan Otlatma Kapasitesi (BBHB/ha) Ortalamaları Köyler Otlatma Kapasitesi (BBHB/ha) Otlatma Baskısı (BBHB/ha) Madenyolu a* Yılanca ab 0.78 Karamelik bc 1.86 Küplüce cd 0.63 Büyük Konak ab 3.47 Küçük Konak d 1.44 Ortalama *) Aynı harfle gösterilen ortalamalar P 0.05 hata sınırları içerisinde Duncan testine göre istatistiksel olarak birbirinden farksızdır. 1 ) Anonymous (2010) Madenyolu köyü merasının, Yılanca ve Büyükkonak köyü meraları dışındaki meralara göre istatistiksel olarak önemli derecede daha yüksek otlatma kapasitesine 62

78 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Küçükkonak köyü merasının ise, Küplüce köyü merası dışındaki meralardan istatistiksel olarak önemli derecede daha düşük otlatma kapasitesine sahip olduğu saptanmıştır. Meralar için saptanan otlatma kapasiteleri ile halen bu meralar üzerinde uygulanmakta olan otlatma baskıları karşılaştırıldığında; incelenen meraların tümünün kapasiteleri üzerinde otlatıldığı ortaya çıkmaktadır. Diğer taraftan, hesaplanan otlatma kapasitesi değerleri 135 günlük otlatma periyodu dikkate alınarak hesaplanmıştır. Uygulanmakta olan otlatma düzeninde ise, otlatma yaklaşık 8 ay (240 gün) devam etmektedir. Bu durum da dikkate alındığında, ülkemiz genelinde olduğu gibi incelenen meraların da kapasitelerinin çok üzerinde ve otlatma mevsimine uyulmaksızın otlatıldığı ortaya çıkmaktadır. 63

79 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çiğdem ŞEN 64

80 5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Çiğdem ŞEN 5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Bu araştırma, Kilis İli Merkez İlçeye bağlı Karamelik, Küplüce, Büyükkonak, Küçükkonak köyleri ile Musabeyli İlçesine bağlı Madenyolu köyü ve Polateli İlçesine bağlı Yılanca köyünde olmak üzere 6 doğal köy merasının vejetasyon özellikleri ve verim potansiyellerini inceleyerek, Kilis ili ve benzer ekolojik bölgelerdeki meralarının ıslahında temel teşkil edecek bilgiler elde etmek amacıyla yürütülmüştür. Araştırma, 6 mera üzerinde 4 tekrarlamalı tesadüf blokları deneme desenine göre yürütülmüştür. Her merada; bitki ile kaplı alan, kaplama alanına göre botanik kompozisyon, frekans, benzerlik endeksi, kalite derecesine göre mera durumu, kuru ot verimi, ağırlığa göre botanik kompozisyon, ham protein oranı, ham protein verimi ve otlatma kapasitesi gibi özellikler incelenmiştir. Vejetasyon araştırmasında, nokta quadrat yönteminin değişik bir şekli olan ve kurak ve yarı kurak mera vejetasyonlarındaki değişimlerin kolayca izlenmesini sağlayan lup yöntemi kullanılmıştır Araştırmadan elde edilen sonuçlar aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır. 1. İncelenen 6 köy merasında toplam 23 bitki familyasından 72 cinse ait 111 bitki türü saptanmıştır. İncelenen meralar arasında en fazla tür zenginliği 60 bitki türü ile Küplüce köyü merasında saptanmıştır. 2. İncelenen köy meralarının bitkiyle kaplı alan bakımından istatistiksel olarak birbirinden önemli derecede farklı olduğu ve incelenen mera alanlarının ortalama %77.9 nun bitkiyle kaplı olduğu saptanmıştır. En yüksek bitkiyle kaplı alan oranı % 95.1 ile Madenyolu köyü merasında saptanmış bunu %81.7 ile Yılanca köyü merası izlemiş olup, en düşük bitki ile kaplı alan ise % 68.8 ile Büyükkonak köyü merasında tespit edilmiştir. 3. İncelenen farklı köylere ait meralar buğdaygillerle kaplı alan açısından istatistiksel olarak birbirlerinden önemli düzeyde farklılık göstermiştir. Buğdaygiller ile kaplı alan oranının en yüksek olduğu meranın % 46.0 ile Yılanca köyü merası olduğu, en düşük buğdaygillerle kaplılık oranının ise (%15.3) Karamelik köyü merasında olduğu saptanmıştır. Yılanca, Madenyolu, Büyükkonak ve Küplüce köyü 65

81 5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Çiğdem ŞEN meralarının buğdaygillerle kaplı alan oranı açısından birbirinden istatistiksel olarak farklı olmadığı ortaya çıkmıştır. 4. İncelenen farklı köy meralarının baklagillerle kaplı alan açısından istatistiksel olarak önemli derecede farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Baklagiller ile kaplı alan oranının en yüksek olduğu köy merasının % 24.8 ile Madenyolu köyü merası olduğu ve bu merayı % 24.3 Küplüce köyü merasının takip ettiği ortaya çıkmıştır. En düşük baklagillerle kaplı alan oranı (% 1.1) Yılanca köyü merasında saptanmıştır. 5. İncelenen farklı köy meralarının diğergiller ile kaplı alan açısından istatistiksel olarak birbirinden önemli düzeyde farklılık gösterdiği bulunmuştur. Diğergiller ile kaplı alanın en yüksek (% 46.) olduğu köy merasının Küçükkonak köyü merası olduğu, bunu sırasıyla Karamelik (% 43.4), Yılanca köyü ( %35.0), Madenyolu köyü (% 29.4) ve Büyükkonak köyü (% 29.0) meralarının takip ettiği saptanmıştır. 6. İncelenen farklı köy meralarının bitki ile kaplı alanda buğdaygiller. alana göre botanik kompozisyonda en yüksek buğdaygil oranı ( % 57.0) Büyükkonak köyü merasında saptanmış, en düşük oranın ise (%22.5) Karamelik köyü merasında olduğu ortaya çıkmıştır. 7. İncelenen köy meralarının bitki ile kaplı alanda baklagiller oranı açısından istatistiksel olarak önemli derecede farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Bitki ile kaplı alanda baklagil oranının en yüksek (%31.0) olduğu meranın Küplüce köyü merası olduğu, bunu Madenyolu köyü merası (%26.7) ve Karamelik köyü merasının (%18.0) takip ettiği, en düşük oranın ise (%1.3) Yılanca köyü merasında olduğu saptanmıştır. 8. İncelenen farklı köy meralarının bitki ile kaplı alanda diğergiller oranı açısından istatistiksel olarak önemli derecede farklılık gösterdiği saptanmıştır. Meralara bağlı olarak alana göre botanik kompozisyonda diğergil oranı % 25.4 ile % 64.5 arasında değişmiş, en yüksek diğergil oranı Küçükkonak köyü merasında, en düşük diğergil oranı ise Küplüce köyü merasında saptanmıştır. 9. İncelenen meralarda yaygın türler ve baskın türler, meraya bağlı olarak farklılık göstermiştir. 66

82 5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Çiğdem ŞEN 10. İncelenen köy meralarının vejetasyonlarının birbirine benzerliği incelendiğinde; en yüksek benzerliğin luk benzerlik katsayısı ile Küçükkonak köyü merası ile Karamelik köyü merasının vejetasyonları arasında olduğu, bunu ile Küçükkonak-Büyükkonak, ile Büyükkonak-Küplüce, ile Büyükkonak-Karamelik köyü meralarının vejetasyonlarının izlediği ortaya çıkmıştır. 11. İncelenen meralar arasında en yüksek mera kalite derecesine sahip meranın 3.81 ile Küplüce köyü merasının olduğu, bunu 3.17 ile Madenyolu köyü merası, 2.60 ile Yılanca köyü merası, 2,43 ile Karamelik köyü merası, 1.99 ile Küçükkonak köyü merası ve 1.86 ile Büyükkonak köyü meralarının izlediği ortaya çıkmıştır. Saptanan bu mera kalite derecelerine göre; Büyükkonak ve Küçükkonak köyü meralarının çok zayıf mera sınıfında, diğer köy meralarının ise zayıf mera sınıfında olduğu ortaya çıkmıştır. 12. Farklı köy meralarının kuru ot verimi açısından istatistiksel olarak önemli derecede farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır. En yüksek kuru ot verimi (172 kg/da) Madenyolu köyü merasından, en düşük kuru ot verimi (85 kg/da) ise Küçükkonak köyü merasından elde edilmiştir. 13. İncelenen meraların ağırlığa göre botanik komposizyonda buğdaygiller oranı açısından istatistiksel olarak birbirlerinden önemli oranda farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır. Ağırlığa göre botanik komposizyonda en yüksek buğdaygil oranı %73.4 ile Yılanca köyü merasında saptanmış, bunu sırasıyla % 65.7 ile Karamelik, % 48.8 ile Büyükkonak köyü, %41.2 ile Küplüce köyü, %35.0 ile Madenyolu köyü meraları izlemiştir. En düşük buğdaygil oranı ise % 22 ile Küçükkonak köyü merasında saptanmıştır. 14. İncelenen farklı köy meralarının ağırlığa göre botanik komposizyonda baklagiller oranı açısından istatistiksel olarak birbirlerinden önemli farklılık göstermediği saptanmıştır. Ağırlığa göre botanik komposizyonda en yüksek baklagiller oranı %17.0 ile Küplüce köyü merasında saptanmış, bunu sırasıyla %14.2 ile Küçükkonak, %12.0 ile Büyükkonak, % 8.9 ile Madenyolu ve % 5.1 ile Karamelik köyü meraları takip etmiştir. En düşük baklagiller oranı ise % 2.4 ile Yılanca köyü merasında saptanmıştır. 67

83 5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Çiğdem ŞEN 15. İncelenen farklı köy meralarının ağırlığa göre botanik komposizyonda diğergiller oranı açısından istatistiksel olarak birbirlerinden önemli derecede farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır. Ağırlığa göre botanik komposizyonda en yüksek diğergil oranı % 64.1 ile Küçükkonak köyü merasında saptanmış, bunu sırasıyla % 56.2 ile Madenyolu, % 41.8 ile Küplüce, % 40.0 Büyükkonak ve %2 9.2 ile Karamelik köyü meraları takip etmiştir. En düşük diğergil oranı ise % 24.2 ile Yılanca köyü merasında saptanmıştır. 16. İncelenen köy meralarının kuru otta ham protein oranı açısından istatistiksel olarak birbirlerinden önemli düzeyde farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır. En yüksek ham protein oranı % 20.1 ile Küplüce köyü merasında saptanmış, bunu sırasıyla % 19.4 ile Küçükkonak, % 18.3 ile Büyükkonak, % 16.0 Yılanca ve % 15.0 ile Madenyolu köyü meraları izlemiştir. En düşük ham protein oranı ise % 14.2 ile Karamelik köyü merasında saptanmıştır. 17. İncelenen köy meralarının ham protein verimi açısından istatistiksel olarak birbirlerinden farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır.. En yüksek ham protein verimi 28.3 kg/da ile Büyükkonak köyü merasından elde edilmiş, bunu sırasıyla 26.1 kg/da ile Yılanca, 25.0 kg/da ile Madenyolu, 23.0 kg/da ile Küplüce, ve 18.0 kg/da ile Karamelik köyü meraları takip etmiştir. En düşük ham protein verim, ise 16.3 kg/da ile Küçükkonak köyü merasından elde edilmiştir. 18. İncelenen köy meralarının otlatma kapasitesi açısından önemli derecede farklılık gösterdiği, köylere bağlı olarak otlatma kapasitesinin BBHB/ha ile BBHB/ha arasında değiştiği saptanmıştır. Meralar için saptanan otlatma kapasitesi değerleri, halen uygulanmakta olan otlatma baskıları ile karşılaştırıldığında incelenen meraların tümünde ağır otlatmanın söz konusu olduğu ortaya çıkmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara dayanılarak, incelenen köy meralarının vejetasyonlarında genelde azalıcı türlerin azınlıkta, işgalci türlerin çoğunlukta olduğu ve bu nedenle de meraların zayıf meralar olduğu, meraların ıslah edilmesi için uygun ıslah yöntemlerinin saptanması amacıyla araştırmalar yürütülmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. 68

84 KAYNAKLAR AÇIKGÖZ, E., Yem Bitkileri, 3. Baskı. Uludag Üniversitesi Güçlendirme Vakfı Yayın No: 182, Vipaş A.Ş. Yayın No: 58, 456 s. ANDİÇ, C., Erzurum Yöresi Doğal Çayır-Mera ve Yayla Vejetasyonlarında Mevcut Bitki Türleri, Bunların Hayat Formları ve Çiçeklenme Periyotları. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 16: ANONYMOUS, Range Research: Basic problems and techniques National Academy of Science. National Research Council Pup. 890., Tecator Application Note AN 300. The Determination of Nitrogen According to Kjeldahl Using Block Digestion and Steam Distilation. page Tecator AB Sweden., İl Tarım ve Kırsal Kalkınma Master Planlarının Hazırlanmasına Destek Projesi, Kilis Tarım Master Planı. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Kilis Tarım İl Müdürlüğü, Mart 2003., Çayır Mera Bitkileri Kılavuzu. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ocak 2005., Türkiye nin Çayır ve Mera Bitkileri. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. Çayır, Mera, Yem Bitkileri ve Havza Geliştirme Daire Başkanlığı, 2008., Kilis İli Meteoroloji Verileri. Kilis Meteoroloji İl Müdürlüğü., Kilis Tarım İl Müdürlüğü, Proje ve İstatistik Subesi İstatistik ve Mera Kayıtları, Kilis. AYDIN, İ., ve UZUN, F., Çayır-Mera Amenajmanı ve Islahı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabı, No: 9, Samsun. BABALIK, A.A. ve SÖNMEZ, K., Isparta İli Bozanönü Köyü Kırtepe Merasında Botanik Kompozisyonun Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Bartın Orman Fakültesi Dergisi 2010, Cilt: 12, Sayı: 17, s BAKIR, Ö., O.D.T.Ü Arazisinde Bir Mera Etüdü. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, No:382, Ankara. 69

85 , Vejetasyon Etüd ve Ölçmelerinde Kullanılan Bazı Önemli Metodların Kıyaslanması. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları No:382 Ankara, Orta Doğu teknik Üniversitesi Arazisinde Bir Mer a Etüdü. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları No:232 Ankara, 1987,.Çayır-Mera Amenajmanı. Ankara Üniversitesi Zir. Fak. Yay: 992, Ders Kitabı: 292, Ankara. BAKIR, Ö., ve AÇIKGÖZ, E., Yurdumuzda Yem Bitkileri, Çayır-Mer a Tarımının Bugünkü Durumu, Geliştirme Olanakları ve Bu Konuda yapılan Araştırmalar.Çayır_Mer a ve Zootekni Araştırma Enstitüsü Yayınları No:61 Ankara. BAŞBAĞ, M., GÜL, İ., ve SARUHAN, V., Diyarbakır da Korunan Bir Mera Alanının Bitki Tür ve Kompozisyonları İle Ot Verimlerinin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, Eylül 1997, Samsun, s BAYTOP, T., Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları,Yayın No:578, Ankara, 512 s. BRANSON, F. A., Botanical Analysis and Sampling Natural Pastures and Range. In Pasture and Range Research Techniques. Prepared By a Joint Committee of the American Soc. of Agr. Dairy Sci. Ass., Soc. Comstock Publishing Associates, New York, p BROWN, W. J., and SCHUSTER, J. L., Effects of Grazing on a Hardland Site in the Southern High Plains. Journal of Range Management, 22 (6): BÜYÜKBURÇ, U., Orta Anadolu Bölgesi Meralarının Özellikleri ve Islah Olanakları. Çayır-Mera ve Zootekni Araştırma Enstitüsü, Yayın No:80, Ankara,s CERİT T. ve ALTIN, M., Tekirdağ Yöresi Doğal Meralarının Vejetasyon Yapısı ile Bazı Ekolojik Özellikleri. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, Kasım 1999, Adana, Cilt III, Çayır-Mera Yembitkileri ve Yemeklik Tane Baklagiller, s CHRISTIANSA, M. S, und DEN HOEN, G., Grassen En Schijgrassen in Kleur, Politikans Forlag A/S, Kolenhavn. 70

86 CORNELLIUS, R.D. ve ALINOĞLU, N., Vejetasyon ölçme Metodları ve Otlatma Kapasitesinin Tayini. Tarım bakanlığı Mesleki Kitaplar Serisi D.66 Ankara ÇAĞLIYAN, M Karaman İli Demiryurt Köyü Merasında Farklı Gübre Uygulamalarının Meranın Verimine Ve Botanik Kompozisyonuna Etkileri Üzerinde Araştırmalar. Ç. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana, 76 s. (yayınlanmamış). ÇINAR, S., Adana İli Tufanbeyli İlçesi Hanyeri Köyü Merasında Verim ve Botanik Kompozisyonun Saptanması Üzerine Bir Araştırma. Ç. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana, 78 s. (yayınlanmamış). DAUBENMIRE, R., Soil Moisture in Relation to Vegetation Distribution in the Mountains of Northern Idaho. Ecology, 49: DAVIS, P. H., 1965,1967, Flora of Turkey and the East Aegean Islands. University of Edinburgh Press, Volume 1-3, Edinburgh. DEMİRİ, M.,1983. Flora Ekskursioniste e Shqiperise.T.,Shtepia Botuese e Librit Shkollor Tirane. DE VRIES, D.M., T.A. DE BOER and J.P.P. DIRVER, Evaluation of Grassland by Botanical Research in the Netherlands. In Proc. United National Sci. Cons. on the Conservation and Utilization of Resources, 6, DUVAL, V. L. and LINNARTZ, N. B., Influences of Grazing and Fire on Vegetation and Soil of Long Leaf Pine-Bluestem Range. Journal of Range Management, 20 (4): EDGECOMBE, W., Weeds of Lebanon. Faculty of Agriculture Sciences American University of Beirut, Lebanon, Publication No:24, Beirut. EFE, A., Çukurova da Yakılan ve Otlatılan Bir Mera ile Korunmuş Bir Meranın Bitki Örtüsü ve Verim Güçlerinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana. ERAÇ, A., ve EKİZ, H., Çayır Mera Amenajmanı. Uygulama Kılavuzu. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Tarla Bitkileri Bölümü, Ankara. 71

87 ERKOVAN, H. İ., Çiğdemlik Köyü (Bayburt) Mera Vejetasyonları Mevcut Durumu. Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 50 s. (yayınlanmamış). ERKUN, V., Hakkari ve Van İllerinde Mer a Araştırmaları. Tarım Bakanlığı Ziraat İşleri Gn.Müd.yayınları G.13 Ankara, Bala İlçesi Mer aları Üzerinde Araştırmalar. Tarım Bakanlığı Hayvancılığı Geliştirme Gn.Müd.yayınları Ankara, Çayır Meraların Önemi ve Tarihi Gelişimi. Mera kanunu Uygulama El Kitabı. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı TÜGEM. Ankara GARMS, H., EIGENER,W., MELDERIS,A., POPE,T., and DURRELL, G., The Natural History of Europe. Paol Hamilyn Limited, London. GÖKKUŞ,A., Değişik Islah Yöntemleri Uygulanan Erzurum Tabii Meralarının Kuru Ot ve Ham Protein Verimleri ile Botanik Kompozisyonları Üzerinde Araştırmalar. A.Ü. Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, Doktora Tezi, Erzurum., Doğu ve Güney Doğu Anadolu Bölgeleri Çayır Mera ve Yem Bitkileri ve Hayvancılığı Geliştirme Projesi Eğitim Semineri Şubat 1991, Erzurum. GÖKKUŞ, A., AVCI, M., AYDIN, A., MERMER, A., ve ULUTAŞ, Z., 1993a. Yükseklik Eğim ve Yöneyin Mera Vejetasyonlarına Etkileri. Tarım Orman Köyişleri Bakanlığı Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Yayın No: 13, A.Ü. Ziraat Fakültesi Ofset Tesisi, Erzurum. GÖKKUŞ, A., KOÇ, A., ve ÇOMAKLI, B., 1993b. Çayır-Mera Uygulama Kılavuzu. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No:142, A.Ü. Ziraat Fakültesi Ofset Tesisi, Erzurum. GÖKKUŞ, A., KOÇ, A., ve ÇOMAKLI, B., Çayır-Mera Uygulama Kılavuzu. (Geliştirilmiş 3. Baskı). A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No:142, A.Ü. Ziraat Fakültesi Ofset Tesisi, Erzurum. GÜL, İ. ve BAŞBAĞ, M., Karacadağ da Otlatılan ve Korunan Meralarda Bitki Tür ve Kompozisyonlarının Karşılaştırılması. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2005, 9 (1):

88 HELM, V., and BOX, T. W., Vegetation and Soils of Two Southern High Plains Range Sites. Journal of Range Management, 23 (6): HITCHCOCK, A.S., Manual of the Grasses on the United States. United States Department of Agriculture. Second Edition, Miscellaneous Publication No: 200, USA HOFFMAN, G. R., and STANLEY, L. D., Effects of Cattle Grazing on Shore Vegetation of Fluctuating Water Level Reservoirs. J. Range Management, 31: HUXLEY, A., and TAYLOR, W., Flowers of Greece and the Aegean. Chatto and Windus Ltd. Printed Great Britain by Richard Clay Ltd Bunges, Suffolk. İSTANBULLUOĞLU, A., ve SEVİM, Z., Erzurum İli Çayır Mera Topraklarının Önemli Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri. T.C. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, Köy Hizmetleri Erzurum Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayın No:10, Rapor Seri No:7, Erzurum, 84 s. KANDEMİR, S., Şanlıurfa İli, Bozova ilçesi, Yaslıca Köyü Doğal Merasının Ot Verimi, Kalitesi ve Botanik Kompozisyonu Üzerine Bir Araştırma. Harran Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa, 36 s. (yayınlanmamış). KOÇ, A., ve GÖKKUŞ, A., Güzelyurt Köyü Mera Vejetasyonunun Botanik Kompozisyonu ve Toprağı Kaplama Alanı ile Bırakılacak En Uygun Anız Yüksekliğinin Belirlenmesi. Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, TÜBİTAK, Ankara, 18 (6). KOÇ, A., ve GÖKKUŞ, A., Palandöken Dağları Mera Vejetasyonlarında Yer Alan Bitkilerin Önemli Bazı Özellikleri. Türkiye 3. Çayır-Mera Yem Bitkileri Kongresi, Haziran 1996, Erzurum, s KOÇ, A., Topografya ile Toprak Nem ve Sıcaklığının Mera Bitki Örtülerinin Bazı Özelliklerine Etkileri. A.Ü. Ziraat Fakültesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Erzurum, 181 s. KURSCHNER, H., RAUS, T., and VENTER, J., Pflanzen der Türkei. Quelle and Meyer Verlag, Wiesbaden. 73

89 KUZU, H., Çukurova Üniversitesi Kampüsündeki Mer aların Bitki Örtüsü ve Net Bitki Topluluğu Üretim Gücünün saptanması Üzerine Bir araştırma. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Mezuniyet Tezi, Adana. LITAV, M., Factors Determing the Distribution Pattern of Hyparrhenia hirta (L) Stapf. on Different Expositions and Slopes in the Judean Hulls. Herbs Abstract, 43 (11). NEEDON,C., PETERMANN,J., SCHEFFEL,P., and SCHEİBO, B., Grasser Naturführer in Farbe. Pflanza und Tiere. Gondrom Verlag, Bayreuth. OKATAN, A., Trabzon-Meryemana Deresi Yağış Havzası Alpin Meralarının Bazı Fiziksel ve Hidrolojik Toprak Özellikleri ile Vejetasyon Yapısı Üzerine Bir Araştırma. T.C. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Orman Genel Müd. Yayın No: 664, Seri No: 62, Ankara, 290 s. ÖZER, A., Osmaniye İlçesi, Kesmeburun Köyünde Korunan Bir Mera ile Otlatılan Meraların Bitki Örtüsü ve Verim Güçlerinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana, 41 s. ÖZMEN, T., Konya İli Meralarının Bitki Örtüsü Üzerinde Araştırmalar. Doktora Tezi (Yayınlanmamış). A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara ÖZTAN,Y., ve OKATAN, A., Çayır Mera Baklagil ve Buğdaygil Yem Bitkilerinin Tanıtım Klavuzu. Cilt II. K.Ü. Orman Fakültesi. Karadeniz Üniversitesi Basımevi Genel Yayın No: 95 Fakülte Yayın No: 8 Trabzon. PATRIDGE, T. R., ALLEN, R. B., JOHNSON P. N., and LEE, W. G., Vegetation/Environment Relationships in Lowland and Montane Vegetation of the Kawarau Gorge, Central Otago, New Zealand, J. Botany, 29: POHL, R. W., The Grasses Library of Congress Catalog Card Number W.M.C. Brown Company Publishers Dubugue, Iowa. POLUNİN, O., and HUXLEY, A., Flowers of the Mediterranean Chatto and Windus, London. SCHMUTZ, M. E., MICHAELS, C. C. and JUDD, B. İ., Boysag Point: A Relict Area on the North Rim of Grand Canyon in Arizona. Journal of Range Management. 20: [2083] 74

90 SHENK, J. S., and BARNES, R. F., 1985, Forages Analysis and its Application (E. Heath, F. Barnes, S. Metcalfe eds.). Forages, Iowa State University Press, Iowa, s SZOSZKIEWICZ, J., ZBIERSKA, J., DEMBEK, R., SZOSZKIEWICZ, K., STANISZEWSKI, R., Phytosociological Differentiation and Agronomic Value of Meadow Plant Associations with Legumes in the Wielkopolska and Kujawy Regions. Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roslin, 2003, 225; ŞILBIR, Y., ve POLAT, T., Ş.Urfa İli Tektek Dağlarında Korunan ve Otlatılan Alanlarda Lup Yöntemine Göre Bitki Türleri ve Bitki Kompozisyonlarının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma.Türkiye 3.Çayır-Mer a ve Yem Bitkileri Kongresi sh a.ü.ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü. Erzurum. TADDESE, G., SALEEM, M.A., ABYIE, A. And WAGNEW, A., İmpact of grazing on plant species richness, plant biomass, plant attribute, and soil physical and hydrological properties of vertisol in East African highlands. Environ. MAnage. 29 (2): TETİK, M., SARIBAŞAK, H., ÇAKMAKÇI, S., BİLGEN, M., AYDINOĞLU, B., Burdur Kemer İlçesi Mera Alanlarında Kullanılacak Islah Yöntemlerinin Saptanması. Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Yayın No: 18, Teknik Bülten No: 16, Antalya. TOSUN, F., Doğu Anadolu Kıraç Meralarının Islahında Uygulanabilecek Teknik Metodların Tespiti Üzerine Bir Araştırma. Zirai Araştırma Enstitüsü Araştırma Bülteni, Yayın No: 29, Ankara. TOSUN, F., ve ALTIN, M., Çayır-Mera-Yayla Kültürü ve Bunlardan Faydalanma Yöntemleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yayınları, No:9 Samsun. TÜİK, Tarım İstatistikleri. T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu. TÜKEL, T., Ulukışla da Korunan Tipik bir Step Dağ Mer ası ile Eş Orta Malı Meraların Bitki Örtüsü ve Verim Güçlerinin Saptanması Üzerine Araştırmalar Doçentlik Tezi). 75

91 TÜKEL, T., ve HATİPOĞLU, R., Çayır Mera Amenajmanı. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Genel Yayın No: 191, Ders Kitapları Yayın No: A 59, Adana. TÜKEL, T., HATİPOĞLU, R., ÇAKMAK, İ., ve KUTLU, H. R., Göksu Yukarı Havzasında Yer Alan Çayır-Meraların Bitki Örtüsü, Verim ve Yem Kaliteleri ile Havzada Taşınan İnorganik Maddelerin Saptanması. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, Kasım 1999, Adana, Cilt III, Çayır Mera Yemeklik Tane Baklagiller, s TÜRKER, A.H., Mersin-Tarsus Oluk Koyak Köyü Topak Ardıç Mevkisinde 1997 Yılından Beri Korunmuş Ağaçlandırma Sahasındaki Otsu Vejetasyonun Özellikleri Üzerine Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Adana. ULUOCAK, N., Kırklareli Yöresi Orman İçi Mera Vejetasyonunun Nitelikleri ve Bazı Kantitatif Analizleri. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, İstanbul, 14 (2): USLU, S.Ö., Kahramanmaraş İli Türkoğlu İlçesi Araplar Köyü Yeniyapan Merasında Botanik Kompozisyonun Tespiti ve Farklı Gübre Uygulamalarının Meranın Verim ve Botanik Kompozisyonuna Etkileri Üzerinde Araştırmalar. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enst. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı (Doktora Tezi), Adana. WEYMER, H., Lernt Pflanze Kennen. Ferdinand Enke Verlag, Stuttgart. YALVAÇ, N., Van Merkez Atmaca ve Edremit İlçesi Dönemeç Köylerinde Mera Vejetasyonunun Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Y.Y.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Van, 22 s. (yayınlanmamış). YILMAZ, T., 1977 Konya İli Sorun Alanlarında Oluşan Mer aların Bitki örtüsü Üzerinde Araştırmalar. Tarım Bakanlığı Toprak Su Gn.Müd.Konya Böl.Toprak Su Araştırma Enstitüsü Yayınları Genel Yayın No:46 raporlar Serisi, No:32 Konya YILMAZ, M., ve BÜYÜKBURÇ, U., Tokat İli Askeri Garnizonunda Korunan Doğal Bir Mera Vejetasyonunun Ekolojik ve Fitososyolojik Yönden 76

92 İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma. Türkiye 3. Çayır-Mera ve Yem Bitkileri Kongresi, Haziran 1996, Erzurum, s YILMAZ, İ., TERZİOĞLU, Ö., AKDENİZ, H., KESKİN, B., ve ÖZGÖKÇE, F., Ağır ve Nispeten Hafif Otlatılan Bir Meranın Bitki Örtüleri ile Kuru Ot Verimlerinin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, Kasım 1999, Adana, Cilt III, Çayır Mera Yemeklik Tane Baklagiller, s ZENGİN, H., ve GÜNCAN, A., Erzurum ve Aşkale Çayırlarında Bulunan Bitkiler, Bunların Yoğunlukları ve Rastlama Sıklıkları Üzerine Araştırmalar. Türkiye 3. Çayır-Mera ve Yem Bitkileri Kongresi, Haziran 1996, Erzurum, s

93 78

94 ÖZGEÇMİŞ 1979 yılında Konya- Ereğli de doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Adana da tamamladı yılında kayıt yaptırdığı Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitkisel Üretim Programı Toprak Alt Programı ndan 2004 yılında Ziraat Mühendisi olarak mezun oldu yılında Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Kilis İl Tarım Müdürlüğünde göreve başladı yılında Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim dalında yüksek lisans eğitimime başladı. Halen Kilis İl Tarım Müdürlüğü Proje ve İstatistik Şubesi Mera Biriminde Ziraat Mühendisi olarak görev yapmaktadır. 79

95 80

96 EKLER 81

97 82

98 83

99 84