Evaluatıon Of Pre-Contract And After Contractıng Processes Of Eu Projects Supported By Ipard

Transkript

1 Ipard Kapsamında Desteklenen Ab Projelerinin Sözleşme Öncesi Ve Sözleşme Sonrası Süreçlerinin Değerlendirilmesi Abstract Evaluatıon Of Pre-Contract And After Contractıng Processes Of Eu Projects Supported By Ipard Soner SEZGİN 1 Tayfun DEDE 2 The TKDK is involved in the program and conducts work under the Rural Development Program (Instrument for Pre-Accession-Rural Development - IPARD), the 5th Component of the EU Instrument for Pre-accession Assistance (IPA).TKDK has a management model that is indirect management with Ex-Post control. Because it is a project receiving, evaluation and payment institution at the same time. In this model, decisions provided for in the financing agreement are taken by the partner country, which acts as the contracting authority without prior authorization by the European Commission. This is the first and only institution in Turkey. Project applications for the grant are made through TKDK. The application phase includes processes such as preparing proposals, business plan, technical project and drawings. The problems encountered in implementation during the preparation of the projects supported under the IPARD and the solution proposals were discussed and the application of the program in Turkey was examined in detail. These reviews aim to reduce the fund losses in the contracts under the European Union financial aid and to provide the necessary facilities for fund utilization. Within the scope of the study, Problems encountered in the precontract and pre-payment periods of the projects carried out according to the AGRI legislation have been identified and contributed to better work and operation of the institution. Keywords: AGRI, IPARD, Construction works, Receive Offer Rules Özet TKDK, AB nin Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA) nın 5. Bileşeni olan Kırsal Kalkınma (Instrument for Pre-Accession-Rural Development - IPARD) Programı kapsamında çalışmalar yapmakta ve programı yu ru tmektedir. TKDK proje alan, aldığı projeleri değerlendiren ve projelerin aynı zamanda ödemesini gerçekleştiren bir kurum olması sebebiyle sonradan kontrollu (Ex-Post) dolaylı bir yönetim modeline sahiptir. Bu yönetim modelinde, finansman anlaşmasında sağlanan kararlar, Avrupa Komisyonu tarafından ön izin alınmaksızın sözleşme veren makam olarak hareket eden ortak u lke tarafından alınır. Bu yönu yle Tu rkiye deki ilk ve tek kurum olma özelliğine sahiptir. Hibe desteği başvuruları TKDK aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Başvuru aşaması ise teklif 1 İnşaat Mu hendisi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, soner_sezgin61@hotmail.com 2 Doç. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi, dtayfun@ktu.edu.tr Ekim 2017, Samsun 353

2 alma kuralları, iş planı, teknik proje ve çizimlerin hazırlanması gibi su reçleri barındırmaktadır. Bu çalışmada IPARD kapsamında desteklenen projelerin hazırlanma su resince uygulamada karşılaşılan sorunlar ve çözu m önerileri ele alınmış ve programın Tu rkiye deki uygulaması detaylı olarak incelenmiştir. Bu incelemeler ile Avrupa Birliği mali yardımları kapsamında desteklenen sözleşmelerdeki fon kayıplarının azaltılması ve fon kullanımı için gerekli kolaylıkların sağlanması amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında TKDK mevzuatına göre yu ru tu len projelerin sözleşme öncesi, ödeme öncesi ve uygulama sonrası dönemlerinde karşılaşılan problemler tespit edilerek kurumun iş ve işleyişinin daha iyi olmasına katkıda bulunulmuştur. Anahtar kelimeler: TKDK, IPARD, Yapım İşleri, Teklif Alma Kuralları Giriş Tu rkiye nin AB ile ilişkilerinde geçmişten gu nu mu ze kadar uzanan su reç içerisinde; en önemli bileşenlerinden birisini mali işbirliği oluşturmaktadır. AB nin diğer aday u lkelere de sağlamış olduğu Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı ndan biri olan Kırsal Kalkınma bileşeni Tu rkiye de de uygulanmış ve uygulanmaya devam etmektedir [1]. IPARD, AB tarafından aday ve potansiyel aday u lkelere destek olmak amacıyla oluşturulan, Katılım Öncesi Yardım Aracı nın Kırsal Kalkınma bileşenidir. IPARD Avrupa Birliği nin Ortak Tarım Politikası, Kırsal Kalkınma Politikası ve ilgili politikalarının uygulanması ve yönetimi için uyum hazırlıklarını ve bu kapsamda politika geliştirilmesini desteklemeyi amaçlamaktadır. IPARD I programı dönemlerinde uygulanması planlanan ancak akreditasyon kriterleri kapsamında yapılan uzun su reli çalışmalar nedeniyle 2015 yılının son çeyreğinde çıkılan 15. Çağrı ilanı ile n+3 kuralına uygun şekilde tamamlanmıştır. IPA fonları takip eden 3. yılın sonuna kadar kullanılabilmektedir. IPARD II programı ise dönemini içeren çok yıllı Kırsal Kalkınma Programı kapsamında uygulanması gerekmektedir. Bu su reçte Avrupa Komisyonu ve Tu rkiye Cumhuriyeti tarafından birlikte finanse edilecek destek programları uygulanacaktır [2]. TKDK, AB nin IPA nın 5. Bileşeni olan IPARD programı kapsamında çalışmalar yapmakta ve programı yu ru tmektedir [3]. TKDK tarımsal işletmelerin fiziki varlıklarına yönelik yatırımlar tedbiri kapsamında; su t sektöru, et sektöru (kırmızı et ve kanatlı eti), yumurta tavukçuluğu sektöru, Tarım ve balıkçılık u ru nlerinin işlenmesi ve pazarlanması ile ilgili fiziki varlıklara yönelik yatırımlar sektöru kapsamında; su t ve su t u ru nleri, et ve et u ru nleri (kırmızı et ve kanatlı eti), meyve sebze, su u ru nleri yatırımları, çiftlik faaliyetlerinin çeşitlendirilmesi ve iş geliştirme sektöru kapsamında; bitkisel u retimin çeşitlendirilmesi ve bitkisel u ru nlerin işlenmesi ve pazarlanması (su s bitkileri, tıbbi aromatik bitkiler, mantar, fide ve fidan, çiçek soğanı, misel), arıcılık ve arı u ru nlerinin u retimi, işlenmesi ve pazarlanması, zanaatkarlık ve katma değerli u ru n işletmeleri (geleneksel el sanatları), kırsal turizm ve rekreasyon faaliyetleri (konaklama, yeme içme tesisleri ve rekreasyon faaliyetleri), iç sularda su u ru nleri yetiştiriciliği ve u ru n servis eden restoranlar, makine parkları, yenilenebilir enerji yatırımlarına 42 ilde destek vermektedir. Hibe desteği IPARD kapsamında kurulacak işletmelerin uygun harcamalar toplamının %50- %70 ine karşılık 354 Uluslararası Katılımlı 7. İnşaat Yönetimi Kongresi

3 gelmektedir. Verilen desteğin %75 i AB fonlarından, %25 i Tu rkiye nin öz kaynakları tarafından karşılanmaktadır [4]. TKDK; her çağrı giderek artan sayıda proje alma başarısını göstererek AB tarafından kendisine ayrılan hibe miktarlarının tamamını başarıyla kullandırmaktadır. Bu amaçla IPA nın diğer bileşenleri tarafından sağlanan fonların geri gitmesini önlemek için tu m fonların kullandırılmasına talip olmuş ancak; AB mevzuatı gereği diğer fonları bu nyesinde dağıtma imkânına kavuşamamıştır. IPARD II birinci çağrı döneminde yaklaşık 9 bin proje başvurusu alınmıştır. Bu kadar fazla projenin alınması ve incelenmesi beraberinde uygulamada bir takım aksaklıkları da doğurmaktadır. Başvuru sayısı ile imzalanan proje sayısı arasındaki fark yapılan kontroller neticesinde bir hayli azalmaktadır. Eksiksiz ve tam proje sunulması zaman ve para kaybını ortadan kaldıracağı gibi yatırımın zamanında desteklenmesi açısından oldukça bu yu k önem arz etmektedir. Hibe desteğinden faydalanmak için geçilen su reçler irdelenerek uygulamada sıkça yaşanan aksaklıklar tespit edilmiş olup, bu çalışma ile AB uyum yasaları gereği kurularak ve kısa zamanda Kırsal Kalkınma fonlarının tamamını harcayarak bu yu k başarı göstermiş olan TKDK nın faaliyetlerine katkı sunulmaya çalışılmıştır. Ipard Destekli Proje Başvuru Paketi Hazırlama Aşamaları Ve Karşılaşılan Sorunlar Başvuru Paketi Hazırlama Aşamaları Başvuru sahibi TKDK tarafından çıkılan başvuru çağrı ilanlarında yer alan sektörler kapsamında proje hazırlamak ve IPARD programı fonlarından faydalanmak için bir dizi iş akışı takip etmelidir. İş Planı hazırlığı, mimari ve mu hendislik projeleri, fizibilite çalışmaları ve teknik proje hazırlığı için yapılacak hizmet alımları ile yapım işleri, makine ekipman alımı ve göru nu rlu k harcamalarını içeren dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda ele alınmıştır. * Başvurulacak Yatırım Desteği için Tedbir Belirlenmesi, * Teklif Alma Kurallarına riayet, * Teknik Şartnamenin Hazırlanması, * İnşaat, Elektrik ve Tesisat Projelerinin Hazırlanması, * Metraj Cetvellerinin Du zgu n Hazırlanması, * Yatırım Kapsamında Uyulması Gereken Minimum Koşulların Projelerde Uygulanması, * Yaklaşık Maliyet ve Keşif Özetinin TKDK Formatında Hazırlanması, * Teklif Davet Mektubunun Hazırlanması ve Tedarikçiye Gönderilmesi, * Tekliflerin Değerlendirilmesi, * İş Planı Hazırlanması, * Başvuru Formunun Doldurulması ve Eklerinin Sisteme Yu klenmesi, * Sözleşme Yapılması, * Ödeme Talebi, Ödeme Öncesi Yerinde Kontroller Su recinde Kurallara Riayet, * Uygulama Sonrası Yerinde Kontrol Kurallarına Riayet Ekim 2017, Samsun 355

4 Yukarıda bahsi geçen su reçler için ayrı ayrı kurallar oluşturulmuş olup, bu kurallar kurumun web sitesinde ilan edilmektedir. Ancak yine de alınan başvuru ve başvurusu uygun bulunan projelerin sayısı arasında ciddi farklar oluştuğu gözlemlenmektedir. Bu farklılıklara neden olan sorunlar kısmen kurumsal işleyiş kaynaklı kısmen de başvuru sahibi ya da danışman hatasından kaynaklı olmak u zere genel olarak ikiye ayrılmaktadır. Karşılaşılan Sorunlar IPARD desteklerinden faydalanabilmek adına yukarıda bahsi geçen su reçlerin her birinde sorunlarla karşı karşıya kalınmaktadır. TKDK kurumsal işleyiş kaynaklı sorunları aşmak ve iş işlemlerin kolay işlemesini sağlamak adına AB komisyonu ile su rekli temas halinde olup belirli zamanlarda Önemli Olmayan Değişiklik Önerileri adı altında öneri yapabilmektedir. İş akışında önemli değişikliklere yol açmayan, iş tanımlarını daha belirgin hale getirerek etkinliği sağlayan ve gerekli gu ncellemelerin ilgili prosedu rlere yansıtılmasına imkân veren söz konusu değişiklik önerileri mevcut IPARD Yönetim ve Kontrol Sisteminin işleyişine katkı sağlamaktadır. Kurumsal İşleyiş Kaynaklı Sorunlar Yapı ruhsatının hibe projesi onaylanmadan istenmesi zorunluluğu, çevre du zeni imalatlarının proje bu tçesi içerisindeki payında sınırlama olmaması, özel poz tanım, tarif, birim fiyat kitapları ve birim fiyatlardaki sorunlar, TKDK web sitesinde yayınlanan formlardaki hatalar, tekliflerin incelenmesinde objektiflik, makine ekipmana ilişkin referans fiyat veri tabanının bulunmaması, yu aşan harcamaların hali hazırda 3 teklif içermesi, tedarikçinin vefatı durumu, kurum içi prosedu rlerin açık uçlu olmasının farklı yorumlamalara neden olması, menşe kuralı ile temin edilmesi gereken belgelerin temininde yaşanan sıkıntılar, resmi belgelerin temininde yaşanan sıkıntılar, projeye başlama su resinin olmaması, yapım işi yu klenicilerine mali durum değerlendirmesinin yapılmaması, minimum kriterlerde yer alan olumsuz durumlar, tip proje uygulaması olmaması, yapım işlerinde sözleşmede belirtilen pozdan daha kaliteli bir pozun yapılamaması durumu, tedarikçi değişiminde yarıda kalan yapım işlerinin tespit edilmesi sorunu vb. şeklinde çeşitlendirilebilir. Kurumsal işleyiş kaynaklı sorunlardan yapı ruhsatının başvuru şartı olarak istenmesi zorunluluğu irdelenerek yaşanan sıkıntılar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Yapı Ruhsatının Hibe Projesi Onaylanmadan İstenmesi Zorunluluğu TKDK belirli dönemlerde çağrı ilanlarına çıkmaktadır. Çağrı ilanlarında belirtilen sektörlerde yatırım yapmak isteyen başvuru sahipleri iş planı, teknik proje ve içerisinde yapım işi içermesi durumunda ise uygulama projelerini de hazırlatarak kuruma başvuru paketlerini sunmak zorundadırlar. Başvuru kriterleri TKDK web sitesinde ve il koordinatörlu klerinde dağıtılan çağrı rehberlerinde yer almaktadır. Yapı ruhsatı ya da yapı ruhsatı alınmasına gerek olmadığını gösteren resmi yazı yapım işi içeren projelerde başvuru paketinde yer alması gereken evraklardandır. Yapı ruhsatı, bir arazi u zerinde inşaat yapabilmek için ilgili belediyeden alınan inşaat iznidir. Yapı ruhsatının kanuni 356 Uluslararası Katılımlı 7. İnşaat Yönetimi Kongresi

5 dayanağı 3194 sayılı imar kanunun 21. maddesidir. Bu kanun hu kmu ne göre ilgili idareler inşaat yapacak arazi sahiplerine yapı ruhsatı du zenlerler. İlgili idarelerin yapı ruhsatı alabilmek için birtakım prosedu rleri bulunmaktadır. Evraklar tamamlanıp idareye başvurulduktan sonra eğer eksik yoksa 30 gu n içerisinde ruhsat du zenlemek zorundadır. Gerekli belgeler aşağıdaki gibidir; 1- Mu racaat Dilekçesi 2- Tapu Fotokopisi 3- Aplikasyon Krokisi 4- Statik ve Mimari Proje 5- Elektrik ve Tesisat Projesi 6- Harita Projeleri 7- Jeolojik zemin etu du 8- Kimlik Fotokopisi 9- Dış Kapı Numarası Projenin kabul edilip edilmeyeceğinin belirlenmeden başvuru aşamasında bu şartın istenmesi, yatırımcılar açısından hem su re hem de maddi açıdan sorun oluşturabilmektedir. Başvuru sahibi bu aşamada yapı ruhsatını alabilmek için yapı mu teahhidi ile anlaşıp ardından şantiye şefi belirlemek zorunda kalmaktadır. Yine ilgili kanunda Yapının kamu adına denetimine ilişkin bu tu n fenni mesuliyetler mimar ve mu hendisler tarafından u stlenilmeden yapı ruhsatı du zenlenemez. ibaresi yer almaktadır. Şantiye şefi için ise aşağıdaki evraklar istenmektedir. 1- İmza Beyannamesi 2- Nu fus Cu zdanı Fotokopisi 3- Şantiye Şefi Taahhu tnamesi 4- Şantiye Şefi Hizmet Sözleşmesi Çalışma kapsamında tam metinin ele alındığı zaman içerisinde tarihli resmi gazetede konu ile ilgili yönetmelikte bir takım değişiklikler yayınlanmıştır. Yapılan bu değişiklikler sonucunda yapı mu teahhitleri ve şantiye şeflerinin yapı ruhsatı ve yapı kullanma izin belgesine imza atma zorunluluğu kaldırılmıştır. Bu yeni yönetmelik ilgili idarelerin ruhsat almak için gerekli şartlarını ortadan kaldırmamış sadece yapı mu teahhidi ile şantiye şefinin yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni belgelerinin du zenlenmesi esnasında ilgili idareye gitme zorunluluklarını ortadan kaldırmıştır. IPARD II birinci başvuru çağrı döneminde Amasya İl Koordinatörlu ğu 190 adet başvuru almış olup bu projelerden 51 adetinde yapı ruhsatı alınma zorunluluğu bulunmaktadır. Bu başvuruların 35 adeti besi, 6 adeti su t, 2 adeti tavuk, 3 adeti sera, 3 adeti yenilenebilir enerji, 1 adeti ceviz işleme ve 1 adeti su u ru nleri sektörlerinden gelen projelerdir. Yapı ruhsatı ile ilgili yapılan yeni du zenleme ile alakalı olarak, birinci başvuru çağrı döneminde 2 adet proje başvuru aşamasında başvuru paketi ile sunulmayan yapı ruhsatı nedeniyle çıkılan eksik belge talebine su resi içerisinde cevap veremediği için projeleri Ekim 2017, Samsun 357

6 ret olmuştur. Faydalanıcılar ve ilgili idare ile yapılan göru şmelerde söz konusu projelerin ikisi de yapı ruhsatı du zenlenmek u zere hazırlanmış fakat yapı mu teahhidi şehir dışında olduğu için yapı ruhsatını imzalamaya gelememiştir. Bu açıdan yeni du zenleme olumlu olmuştur. TKDK ya ilk başvuru yapan bir başvuru sahibi, çağrı ilanından sonra yapı ruhsatı aşaması ve tekliflerin alınması su recini eş zamanlı yu ru tmek zorundadır. Ruhsat onayı ile tekliflerin alınma tarihinin kontrolu nu n yapılmaması yapım işleri tedarikçisinin önceden belirlendiği noktasının gözden kaçırılmasına neden olmaktadır. Ayrıca yapı ruhsatının geçerlilik su resinin iki yıl olması, projesi elenen bir başvuru sahibi takip eden ikinci çağrıya aynı yapı ruhsatı ile geleceği için ihaleyi kazanan firmanın henu z ihale yapılmadan önce ihaleyi kazandığı sonucu ortaya çıkmaktadır. Mu teahhitlik sözleşmesi yapılmadan yapı ruhsat alınamayacağı ve projenin onaylanıp onaylanmayacağı bu aşamada henu z kesin olmadığı için, sözleşme bedeli damga vergisi (binde 9,48) yu ksek çıkmasın diye çoğu zaman olduğundan daha du şu k beyan edilmektedir. Bu durum vergi kaybına yol açtığı gibi iş ve işleyişin yu ru mesi adına usulsu z beyanlara sebebiyet vermektedir. Konu ile ilgili bir diğer sorun da proje inceleme su recinin uzaması gibi nedenlerden dolayı başvuru sahiplerinin şantiye şefine u cret ödemesi meselesidir. Su resi belli olmayan bir inşaat için denetleme haklarını boşuna doldurmak istememektedirler. Üstelik ahır gibi geniş alanlar içeren yapılar için bu su reç daha da çetin pazarlıklar haline dönu şmektedir. Elektrik projeleri de yapı ruhsatı aşaması için gerekli olduğundan makine ekipman teknik şartnamesinde belirtilen makine ekipmanların ihalesi sonuçlanmadan elektrik projelerinin çizdirilmiş olmaktadır. Başvuru Sahibi / Danışman Kaynaklı Sorunlar Başvuru yapılacak tedbir/sektöru n doğru seçilmesi, danışmanların yetersiz oluşu, uygulama projelerinin hazırlanmasındaki sıkıntılar, teknik şartnamelerin faydalanıcı tarafından özensiz hazırlanması, yaklaşık maliyetlerin hatalı hazırlanması, ihalelerdeki tenzilatların du şu k olması, iş planının sağlam kurgulanmaması, başvuru formu doldurulurken yapılan hatalar, sıralama kriterlerine dikkat edilmeme durumu, yaklaşık maliyetlerin şişirilmesi, tedarik sözleşmelerin dikkatli hazırlanması, teklif alma kurallarına uyulmaması, birebir aynı projelerin sunulması, alınan tekliflerde manipu lasyona dikkat edilmemesi, başvurunun eksik olması veya başvuru çağrı rehberinde belirtilen koşulları karşılamaması, başvuru sahibinin gerekli şartları taşımaması, yatırımın IPARD programı hedeflerini taşımaması, ekonomik ve mali açıdan yetersiz olması ve su rdu ru lebilir olmaması, yatırımın, sektör veya alt-sektör ile ilgili olmaması, başvuru sahibinin mali du zeyi ve işletme kapasitesinin, yatırımı gerçekleştirmeye yeterli olmaması, talep edilen belgelerin bir ya da birkaçının belirtilen son tarihe kadar teslim edilmemiş olması, başvuru sahibinin sunmuş olduğu tapu kaydında ipotek, haciz veya ihtiyati tedbir olması, toplam uygun harcama tutarının, bu sektör/alt-sektör için belirlenmiş minimum sınırın altında olması, sözleşme aşamasında, başvuru sahibi tarafından uygunluk kriterlerinin karşılanmaması, yatırımı TKDK tarafından desteklenmek u zere seçildiği halde başvuru 358 Uluslararası Katılımlı 7. İnşaat Yönetimi Kongresi

7 sahibinin davet mektubunu aldıktan sonra 5 iş gu nu içerisinde sözleşme imzalamaması, başvuru sahibinin sözleşme imzalanmadan önce yatırımına başlaması vb. şeklinde çeşitlendirilebilir. Başvuru sahibi/ danışman kaynaklı sorunlardan teknik şartnamelerin başvuru sahibi/danışman tarafından özensiz hazırlanması irdelenerek yaşanan sıkıntılar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Tedarik Sözleşmesi ve Teknik Şartnamelerin Başvuru Sahibi/Danışman Tarafından Özensiz Hazırlanması Bir projenin tu m evreleri boyunca olması gereken doku manlarından biri proje niteliklerinin imalat gereksinimlerinin, yapı bileşenlerinin ve uygulama yöntemlerinin açıklandığı teknik şartnamelerdir. İşe talip yu klenici firmalar taahhu t ettikleri işleri bu şartnameler doğrultusunda yaparlar. Teknik şartnameler projenin yapım karakteristiklerini; malzeme, işçilik ve ekipman gereksinimlerini tanımlamaları ve açıklamaları nedeniyle proje su recinin bu tu nu ne etki etmektedirler. İmalat kontrollerinin özellikle kalite gereksinimleri açısından kontrolu nde de en önemli dayanak teknik şartnamelerdir. İnşaat şartnameleri içerisinde bulunan teknik bilgiler; kalite, performans, gu venlik, ölçu ve boyutlarla ilgili açıklamaların; malzeme, işçilik ve ekipman gereksinimleriyle bağlantılı olarak ifade edilmesinden oluşur [5]. Mevcut durumda TKDK; yapım işleri tedarik sözleşmesi ve teknik şartnamelerinde yer alan maddelerin hangi durumları kapsadığını kontrol etmemektedir. Sadece teknik şartname eki olan kurumun web sitesinde yer alan keşif özeti formatı ile tekliflerde yer alan miktarlar ve proje bilgilerinin kontrolu yapılmaktadır. Yu klenicilerden ihale dosyası eki olan bu doku manlarla; hem ihale su recinde keşif çalışmalarını doğru yapıpuygun teklifler vermesi, hem de sözleşme sonrası için tu m karakteristik özelliklerinin eksiksiz bir şekilde sahaya tatbik edebilmesi beklenmektedir. Bu belgelerde yer alacak eksik, hatalı veya gu ncel olmayan bilgiler tasarım ve inşaat su recinde taraflar arasında ihtilafların doğmasına yol açabilecektir [6]. Kurumun web sitesinde örnek bir yapım işleri teknik şartname formatı yer almaktadır. Yayınlanan teknik şartname; proje işleri, ölçu ve ödemeler, bakım gereksinimi, çevre ile ilgili gereksinimler, iş kanunu ve diğer şartlar gibi bölu mlerden oluşmaktadır. Proje başvurusu için teknik şartnameler hazırlanırken kurumun web sitesinde yer alan referans şartname kullanıldığı ve bu şartname minimum gereksinimleri açıkladığı için sorun teşkil etmektedir. Kurumun web sitesinde yayınlanan teknik şartname örneğinin incelenmesi sonucunda bu şartnamede yer alan ve taraflar arasında ihtilaflara neden olabilecek bazı örnek şartname maddeleri ve bu maddeler için çözu m önerileri aşağıda sıralanmıştır: Şartname Maddesi: İşin yapımı esnasında ihtiyaç duyulabilecek her tu rlu ilave proje, detay proje yu klenici tarafından hazırlanacaktır İhtilaf Nedeni: Hangi teknik detay ve ebatlarda çizilecek ve kalite standartları nasıl belirlenecek vb. hususların belli olmaması. Çözüm Önerisi: İhale ilanına çıkılmadan önce tu m sistem detaylarının uygulama projelerinde yer alması gerekir [6] Ekim 2017, Samsun 359

8 Şartname Maddesi: İnşaat faaliyetleriyle ilgili gerekli her tu rlu belge ve raporlar yu klenici tarafından temin edilecektir. Çevre ile ilgili belge ve raporların temininde yaşanan gecikmelerin inşaat su resini uzatması halinde Yu klenici bu durumu belgeleyerek işverene bildirmekle mu kelleftir. İşveren bu bilgilendirme neticesinde yu kleniciye su re uzatımı verebilir ancak bu su re uzatımlarının toplamı kesinlikle 45 işgu nu nden fazla olamaz. 45 işgu nu nden fazla olan su re uzatım talepleri değerlendirilmeyecek ve sözleşmede belirlenen gecikme cezası uygulanacaktır. İhtilaf Nedeni: İşin gecikmesi vb. durumlarda uygulanacak gecikme cezasının prosedu rlerde ve sözleşmede yer almaması. Çözüm Önerisi: İşin gecikmesi vb. durumlar için gu nlu k gecikme cezası prosedu rlere yerleştirilmelidir. Kurumun tedarik sözleşmelerinde teknik şartname ek olarak yer almaktadır. Teknik şartnamelerdeki hususlara ek olarak yaptırılacak ilave işler, iş yerinin sigorta yaptırılması iş yerinin temizlenmesi, projelerin yu kleniciye teslimi ve çoğaltılması, su re uzatımı, yapı denetim kontrolleri, işin yu ru tu lmesi için gerekli personel ve araçlar, alt yu klenici sorumlulukları, kusurlu işler, şantiye giderleri, inşaat defterlerinin tutulması, hak ediş hazırlanması, geçici kabul, sözleşme feshi gibi konular tedarik sözleşmesinde yer almalıdır. Kurumun faydalanıcı portföyu genel olarak kırsal alanda faaliyet gösteren vatandaşlar olduğu için, gerek eğitim du zeyi gerekse de proje hazırlama safhalarının karmaşık olması gibi nedenlerden ötu ru danışmanlar aracılığıyla iş ve işlemlerin yu ru tu lmesine neden olmaktadır. Birçok faydalanıcı için proje başvurularının olumlu sonuçlanıp sonuçlanmadığı bilgisi yeterli olmaktadır. Bu sebepten sözleşmede yer alan maddeler ve sözleşmeden doğan hakları hususlarında yeterli bilgi sahibi olamamaktadırlar. Danışman firmaların çalıştığı mu teahhitler kurumun bu konudaki kontrol eksikliğinin ve başvuru sahibi profilinin du şu k olmasını fırsat bilerek tedarik sözleşmesi ve teknik şartnamelerde bir takım maddeleri göz ardı edebilmektedirler. Bu da yukarıda belirtilen birçok konuda hem kurumu hem de faydalanıcıyı hukuki anlamda doğabilecek sorunlara karşı savunmasız bırakmaktadır. Makine ekipman teknik şartnamesinde ise mantıksal hatalar bulunmaktadır. Başvurusu yapılan projelerde makine ekipman alımı yapmak için önce alımı planlanan makine ekipmanın projeye uygun kapasitede belirlenmesi ve akabinde teknik özelliklerinin belirlenmesi gereklidir. Faydalanıcı belirlediği makine ekipmana ait teknik şartnameyi oluşturarak daha önce yaptığı araştırma u zerine tespit ettiği firmalara teklif davet mektubu göndermektedir. Teknik şartnamede yer alacak teknik özellikler, her bir makine ekipman için adresinde yayınlanmış olan uygun harcama listelerinde yer alan teknik özellikler dikkate alınarak hazırlanmalıdır. Burada dikkat edilecek en önemli husus teknik özellikler belirli bir marka makine ekipmanı işaret etmemiş olmasıdır. Örneğin gu bre pompası talebi için teknik şartnamede yer alması gereken özellikler aşağıdaki gibidir; 360 Uluslararası Katılımlı 7. İnşaat Yönetimi Kongresi

9 Tip Motor gu cu Dahili karıştırıcı Malzeme Kapasite Başvuru sahibi alacağı bir gu bre karıştırıcı için ana belirleyici teknik özellik (her makine ekipman için farklı olabilir) olarak aynı teknik özellikte teklif verecek firma bulamama gibi özel bazı durumlar ile de karşılaşabilmektedir. Bu durumda da teknik şartname hazırlarken ana belirleyici gu ç için bir aralık verilmesi gerekmektedir (örn. 5,5 kw ile 7,5 kw arasında olmalıdır). Belirtilen aralıkta u ru nu bulunan tedarikçi firmalardan teklifler alınmaya başlamaktadır. Fakat esas sorun yine elektrik projesinin ihale sonuçlanmadan önce yapı ruhsatı alımı için önceden hazırlanmak zorunda olmasıdır. Yani faydalanıcı teknik şartnamede belirtilen aralıklarda teklif verilmesini beklemeden projesini çizdirmiş olmaktadır. Yani elektrik projesini önceden yapı ruhsatı için onaylatan başvuru sahibi zaten seçimini yapmış olmaktadır. Her ne kadar yerinde kontrol ön inceleme su recinde elektrik projeleri incelenip du zeltilme imkânı olsa da bu durum faydalanıcı açısından zaman ve para kaybına neden olmaktadır. Makine ekipman teknik şartnamesi için ikinci bir husus ise teknik şartnamede yer alacak, her bir makine ekipman için kurumun web sitesinde yayınlanmış olan teknik özelliklerin kontrolu nu n olmamasıdır. Örneğin römork talebi için teknik şartnamede yer alması gereken özellikler aşağıdaki gibidir; Tip Kapasite Boyut (ilave dahil) Lastik ebadı Dingil sayısı Boşaltma yönu Daha önce belirtildiği gibi teknik şartnamenin belirli bir makine ekipmanı işaret etmemesi için yukarıdaki teknik özelliklerden ana belirleyici teknik özelliğin aralıklı olarak verilmesi gerekmektedir. Örneğin bir römork için ana belirleyici teknik özellik taşıyacağı yu k kapasitesidir. Diğer özellikler ihtiyaç duyulan römorkun kapasitesi tespit edildikten sonra belirlenir. Başvurunun incelenmesi esnasında teknik şartnamede aralık değer şeklinde yazılan römork kapasitesinin teknik olarak bir kontrolu bulunmamaktadır. Kapasitenin 5-7 ton olacak şekilde yazıldığını ele alacak olursak seçilmesi istenen teklifin 5 tonluk römork için verilmesi, seçilmesi istenmeyen tekliflerin ise 7 tonluk römork olacak şekilde belirtilmesi yeterli olacaktır. Kapasitesi du şu k olan römork teklifi daha du şu k fiyatlı olacağı için seçilen teklif olması kaçınılmaz olacaktır. Ana belirleyici teknik özellik olarak aralık değer verilmesinde de farklı markaların teklif vermesi sağlanmış olacaktır. Ayrıca makine ekipman u reticisi firma doğal olarak yu ksek kapasitede römork satmak isteyeceği için 7 tonluk römork fiyatı verecek ve ikinci hatta u çu ncu teklif olarak seçilmeyen teklif olarak kalacaktır. Yine bazı makine ekipmanların Ekim 2017, Samsun 361

10 kurumun web sitesinde belirtilen teknik özellikleri ana belirleyici teknik özellikleri içermemektedir. Örneğin mibzer makine ekipmanı için istenen teknik özellikler aşağıdaki gibidir; Ayak sayısı Traktör gu cu En Boy Yu kseklik Mibzer makine ekipmanı için en önemli özellik olan sandık kapasitesi belirtilmemiştir. Teknik şartname oluşturulurken kurumun yayınladığı format kullanıldığı için başvuru sahipleri/danışmanlar ilave teknik özellik belirtmekten kaçınmaktadır. Teknik şartnamedeki teknik özelliklerin kontrolu nu n olmamasından dolayı da 150 kg sandık kapasitesine sahip bir mibzer başvuru paketi doku manlarından dolan teknik proje (TP) doku manında 1,5 kg haşhaş tohumu kullanılması öngöru len tıbbi aromatik bitkilerden haşhaş yetiştiriciliği projesi için uygun olarak proje başvuru yönetimi (PBYB) biriminden geçerek yerinde kontrol birimine kadar ulaşmaktadır. Her ne kadar yerinde kontrol biriminde kapasite sorgulaması yapılsa da PBYB tarafından incelemenin en başından uygun olmayan harcama olarak değerlendirilmesi zaman ve iş yu ku bakımından önemlidir. Sonuçlar ve Öneriler IPARD I programını yılları arasında başarıyla tamamlanmış ve fonların kullanımını başarıyla gerçekleştirilmiştir yıllarını kapsayan IPARD II ile de alınan yaklaşık 9 bin başvuru göstermektedir ki program Tu rkiye de amacına ulaşmış ve ulaşmaya devam etmektedir. Yukarıda analizi yapılan kurumsal işleyiş kaynaklı sorunlar ve başvuru sahibi/danışman kaynaklı sorunlar gösteriyor ki kurumun proje çağrı zamanlarında yu ksek sayıda başvuru alma ve tanıtım kaygısından ziyade iş ve işleyişte bir takım rahatlatıcı du zenlemelere ihtiyacı olduğudur. Kurumun dinamik yapısı bu sorunları aşmak için gerekli alt yapıya sahiptir. Yapı ruhsatı sorunu kurum için herhangi bir sorun teşkil etmese de başvuru sahipleri, il özel idareler, belediyeler, proje mu ellifleri ve yapı mu teahhitleri açısından bu yu k bir sıkıntı arz etmektedir. Resmi gazetede tarihli yapılan değişiklik ile yapı mu teahhitleri ve şantiye şeflerinin yapı ruhsatı ve yapı kullanma izin belgesine imza atma zorunluluğunun kalkması IPARD II birinci çağrıda kurumumuza sunulan 2 adet projenin karşı karşıya kaldığı sorunu ortadan kaldırması açısından olumludur. Ancak yapı ruhsatı almak için gerekli olan yapı mu teahhidi ve şantiye şefi belirleme zorunluluğu ortadan kalkmadığı ve TKDK ya proje hazırlayacak başvuru sahipleri açısından sorun halen devam etmektedir. Uygulama projeleri (kesin projeler) başvuru belgeleri ile birlikte, projenin uygulanabilmesi için gerekli olan yasal izin, ruhsat vb. onaylara ait belgeler ise sözleşme imzalanmasından en geç 10 takvim gu nu öncesinde 362 Uluslararası Katılımlı 7. İnşaat Yönetimi Kongresi

11 sunulmalıdır. Gerekli yasal izin, ruhsat vb. onay belgelerinin belirtilen su re içerisinde sunulmaması halinde başvuru sahibi hibeden yararlandırılmamalıdır. Kurum yapım işlerini içeren başvurular için prosedu rlerini bu doğrultuda revize etmelidir. Yapım işleri teknik şartnameleri ve tedarik sözleşmeleri ile ilgili olarak, başvuru sahipleri ya da danışmanlar tek tip sözleşme ve şartname kullanmaya alışmış olduklarından şartname içeriğinin kurumun karşılaştığı sorunları kapsayacak şekilde genişletilmesi, tedarik sözleşmeleri ve teknik şartnameler konusunda faydalanıcı ile yapı mu teahhidi arasında kurumun daha koruyucu bir pozisyon almasının sağlanması, kurumun web sitesinde çağrıya çıkılan her bir sektör için kılavuz niteliğinde standart ve dinamik bir idari ve özel teknik şartname sisteminin bilgisayar ortamında su rekli revize edilecek şekilde hazırlanması gerekmektedir. Makine ekipman teknik şartnamesi ile ilgili olarak, tu m makine ekipmanlar için aralık değer olarak verilen ana belirleyici özelliklerin teknik olarak kontrol edilmesi sağlanmalıdır. Başvuru paketi doku manlarından olan TP doku manında talep edilen makine ekipman kapasitesi ile teknik şartnamede verilen aralık değerlerin PBYB uzmanları tarafından çapraz kontrolu yapılarak bu konuda meydana gelen kontrol zafiyeti giderilebilir. Kaynaklar [1] Gu lçubuk, B., Köksal, Ö., Ataseven, Y., Gu l, U., Kan, M., Kırsal Kalkınma Desteklerinin Ulusal Du zeyde Etkileri: Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) Projelerinin İncelenmesi, Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 2 (1), pp. 2,2016 [2] TKDK(2017), Tarım ve Balıkçılık Üru nlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması Tedbiri Başvuru Çağrı Rehberi, Ankara [3] Özbey, Y. (2016)Tu rk kamu örgu tlerinde verimlilik ve etkinlik sorunu: Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu örneği u zerinden bir model önerisi, Yu ksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Tu rkiye [4] TKDK (2015), IPARD II Sektörleri Bilgi Kitapçığı, Ankara [5] Ören, G. (2006) Teknik Şartnamelerin Proje Su reci ile İlişkisi ve Şartname İndeks Sisteminin Oluşturulması, Yu ksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Tu rkiye [6] Özdemir, S. A. (2011)Tu rk İnşaat Sektöru nde Bina Yapılarındaki Teknik Şartnamelerin Yeterlilik Du zeyi ve Şartname Kaynaklı İhtilafların Analizi, Yu ksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Tu rkiye Ekim 2017, Samsun 363

12