Özel Öğretim Yöntemleri

Transkript

1 Özel Öğretim Yöntemleri Cilt-2 Sosyal B lg ler, Almanca, Beden Eğ t m ve Spor, Ps koloj, Matemat k, K mya, İng l zce, Türkçe Ed törler: Abdulkad r UZUNÖZ Vedat AKTEPE

2 Editörler: Abdulkadir UZUNÖZ - Vedat AKTEPE ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ Cilt 2 ISBN DOI / Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2018, PEGEM AKADEMİ Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye de kurulan Turcademy.com ve Pegemindeks.net tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000 in üzerinde yayını bulunmaktadır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere adresinden ulaşılabilmektedir. 1. Baskı: Şubat 2018, Ankara Yayın-Proje: Ümit Dilaver Dizgi-Grafik Tasarım: Ayşe Nur Yıldırım Kapak Tasarım: Pegem Akademi Baskı: Ay-bay Kırtasiye İnşaat Gıda Pazarlama ve Ticaret Limited Şirketi Çetinemeç Bulvarı 1314.Cadde No:37A-B Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 ÖN SÖZ 21.Yüzyıl gerek eğitimde gerekse diğer alanlarda hızlı değişim ve gelişimlerin yaşandığı bir yüzyıl olmuştur. Bu değişim ve gelişimlerden, diğer meslek alanları olduğu gibi öğretmenlik mesleği de etkilenmektedir. Dolayısıyla Eğitim-Öğretim sürecinin bu değişim ve gelişimlere ayak uydurması, tabiri caizse kendini güncellemesi kaçınılmaz bir gerçektir. Bu bağlamda başta öğretmenler olmak üzere tüm eğitim paydaşlarının bu hızlı değişim ve gelişmeler doğrultusunda kendini yenilemesi ve eğitim-öğretimle ilgili tüm yeni gelişmeleri sınıf ve okulda uygulaması önem arz etmektedir. Nitekim 21.yüzyılın bilgi, beceri ve değerlerini sınıf ve okul ortamında çocuklara kazandırmak tüm eğitim paydaşlarının ortak amacıdır. Öğrencilerin araştırma becerisi, bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanma, iletişim becerisi, eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, karar verme, empati yapma, gözlem, işbirliği, sorun çözme, kanıt kullanma, sosyal katılım, doğayı ve kendini koruma gibi temel yaşam becerilerini edinmesi gerekmektedir. Aynı şekilde vatanseverlik, dürüstlük, duyarlılık, yardımseverlik, saygı, sevgi, barış, adalet, eşitlik, özgürlük, sorumluluk, çalışkanlık, dayanışma, bilimsellik, estetik, aile birliğine önem verme ve tarihi-kültürel değerleri koruma ve yaşatma gibi temel değerlerin yenilenen öğretim programlarında öğrencilere kazandırılması önemsenmektedir. Temel yaşam becerileri ve temel değerlerin yanı sıra ilköğretim ve ortaöğretimde yer alan dersler, konular ve kazanımların da öğrencilere öğretilmesi esas olduğundan özel öğretim yöntem ve tekniklerinin kullanılması gerekmektedir. Bu anlamda öğretmen tarihten bugüne kadar her zaman önemli bir role sahip olmuştur. Öğretmenler tarafından öğrencilerin hayata hazırlanması, 21.yüzyılın istediği bilgi, beceri ve değerlerin beklentilere cevap vermesi ve yeni neslin iyi yetiştirilmesi gerekmektedir Eğitim fakültelerinde okuyan öğretmen adaylarının, öğretmenlik mesleğini en iyi şekilde öğrenebilmeleri, mesleğe ilişkin olumlu tutum ve davranışlar kazanmaları beklenmektedir. Eğitim fakültelerinde okutulan Özel Öğretim Yöntemleri dersi de bu amacı gerçekleştirmek için konulmuş derslerden biridir. Bu ders kapsamında teoride ve uygulamada yapılan birçok faaliyetin yenilenen programlara ve yeni öğretim strateji-yöntem-teknik ve yaklaşımlara uygun olması arzu edilmektedir. Bu bağlamda, Özel Öğretim Yöntemleri dersinin amacı; Alan öğretimiyle ilgili genel amaçları ortaya koymak,alana özgü temel kavramlara yer vermek, ilgili alanda kullanılan strateji-yöntem-teknikler hakkında bilgi sahibi olmaktır. Ayrıca Özel Öğretim Yöntemleri dersi ile öğretmen adaylarının; İlgili alana yönelik materyal-araç-gereçler, ilgili öğretim programları, ders kitabı ve öğrenci çalışma kitaplarının incelenmesi ve değerlendirilmesi hakkında yeterli bilgi, beceri ve değere sahip olması amaçlanmaktadır.

4 iv Özel Öğretim Yöntemleri - Cilt 2 Eğitimde yaşanan son gelişmeler ışığında yeni eğitim anlayışlarına uygun olarak hazırlanan kitap, dersleri yürüten akademisyenlere ve öğretmen adaylarına teoride ve uygulamada kullanabilecekleri pek çok bilgi ve beceriyi içermektedir. Kitabın öğrenme ortamlarında kullanmak üzere akademisyenlere ve öğretmen adaylarına rehber olması ümit edilmektedir. Kitabın hazırlanmasında farklı üniversitelerde görev yapmakta olan pek çok akademisyenin emeği ve desteği olmuştur. Kitabın ortaya çıkmasına katkı veren tüm akademisyenlere şükranlarımızı sunarız. Eserin bütün eğitim camiasına faydalı olmasını temenni ediyoruz. Abdulkadir UZUNÖZ-Vedat AKTEPE Şubat, 2018

5 Bölümler ve Yazarları Editörler: Doç. Dr. Abdulkadir UZUNÖZ - Yrd. Doç. Dr. Vedat AKTEPE 1. Bölüm: Sosyal Bilgiler Dersi ve Yenilenen Ders Öğretim Programı Yrd. Doç. Dr. Murat Bayram YILAR Ondokuz Mayıs Üniversitesi Doç. Dr. Necati TOMAL Ondokuz Mayıs Üniversitesi 2. Bölüm: Türk Eğitim Sisteminde Almanca Dersi Öğretim Programı Yrd. Doç. Dr. Sevtap GÜNAY KÖPRÜLÜ Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Lokman TANRIKULU Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi 3. Bölüm: Ortaokul ve Lise Beden Eğitimi ve Spor Dersi Programları Doç. Dr. Yunus ARSLAN Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi 4. Bölüm: Psikoloji Dersi Programı Yrd. Doç. Dr. Fikriye Alkım ARI Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi 5. Bölüm: Öğretim Programları-Öğrenme Alanları-Kazanımlar Ortaokul Matematik Öğretim Programı (5-8) Doç. Dr. Tuba GÖKÇEK Kırıkkale Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Tuba AYDOĞDU İSKENDEROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi 6. Bölüm: Ortaöğretim Matematik Dersi Öğretim Programı (9-12) Yrd. Doç. Dr. Tuba AYDOĞDU İSKENDEROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi Doç. Dr. Tuba GÖKÇEK Kırıkkale Üniversitesi 7. Bölüm: Kimya Dersi Öğretim Programı Prof. Dr. Suat ÜNAL Karadeniz Teknik Üniversitesi

6 vi Özel Öğretim Yöntemleri - Cilt 2 8. Bölüm: İngilizce Öğretimi Doç. Dr. İsmail ÇAKIR Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi 9. Bölüm: Türkçe Dersi Öğretim Programı Doç. Dr. Mustafa BAŞARAN Yıldız Teknik Üniversitesi

7 İÇİNDEKİLER Ön Söz... iii Bölümler ve Yazarları...v 1. BÖLÜM SOSYAL BİLGİLER DERSİ VE YENİLENEN DERS ÖĞRETİM PROGRAMI Giriş...3 Sosyal Bilgiler Nedir?...4 Sosyal Bilimler ve Sosyal Bilgiler...7 Dünyada Sosyal Bilgilerin Tarihsel Süreci...10 Türkiye de Sosyal Bilgilerin Tarihsel Süreci...13 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı...15 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programının Temel Felsefesi...15 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Genel Amaçları...16 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programının Yapısı...20 Öğrenme Alanları...20 Kazanımlar...23 Beceriler...25 Değerler...28 Ölçme ve Değerlendirme...31 Özet...32 Bölüm Değerlendirme...34 Değerlendirme Soruları...35 Kaynakça BÖLÜM TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE ALMANCA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI Giriş...45 Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metni...47 Dünyada ve Türkiye de Almanca...48 İlköğretim Kurumları Almanca Dersi Öğretim Programı...50 İlkokul (2, 3 ve 4. Sınıflar) İçin Yabancı Dil Seviyeleri...50 Ortaokul (5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) İçin Yabancı Dil Seviyeleri...51

8 viii Özel Öğretim Yöntemleri - Cilt 2 Öğrenme Alanları ve Etkinlik Önerileri...51 İlköğretim Almanca Dersi Temaları ve İçerikleri...53 İlköğretim Almanca Dersi Öğrenci Kazanımları...54 İlköğretim Almanca Dil Gelişimi Değerlendirmesi...55 Ortaöğretim Kurumları Almanca Dersi Öğretim Programı...56 Ortaöğretim Kurumları Almanca Dersi Öğretim Programının Amacı...56 Programın Yapısı...57 Değer(ler) Eğitimi...58 Yeterlilik ve Beceriler...59 Öğrenci Etkinlik Önerileri...61 Ortaöğretim Almanca Dersi Temaları ve İçerikleri...62 Ortaöğretim Almanca Dersi Öğrenci Kazanımları...62 Ortaöğretim Almanca Performans Değerlendirmesi...64 Özet...65 Bölüm Değerlendirme...66 Kaynakça BÖLÜM ORTAOKUL VE LİSE BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR DERSİ PROGRAMLARI Giriş...73 Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar Beden Eğitimi ve Spor Dersi Öğretim Programı...74 Temel Felsefe...74 Amaç...75 Temel Beceriler...75 Değerler Eğitimi...78 Rehberlik Uygulamaları...79 Ölçme ve Değerlendirme...79 Temel İlkeler...79 Öğretim Yaklaşım ve Stratejileri...81 Eğitim Teknolojileri Kullanımı...83 Kazanım Örnekleri...84 Ortaöğretim (Lise) Beden Eğitimi Dersi Öğretim Programı ( Sınıflar )...87 Amaç...87 Temel Beceriler...88

9 İçindekiler ix Değerler Eğitimi...88 Rehberlik Uygulamaları...88 Ölçme ve Değerlendirme...89 Temel İlkeler...89 Öğretim Yaklaşım ve Stratejileri...89 Eğitim Teknolojileri Kullanımı...90 Kazanım Örnekleri...91 Özet...95 Değerlendirme Soruları...96 Kaynakça BÖLÜM PSİKOLOJİ DERSİ PROGRAMI Giriş Psikoloji Bilimi ve İnsan Doğasına Bakışı Orta öğretim Psikoloji Dersi Öğretim Programının Vizyonu Orta öğretim Psikoloji Dersi Öğretim Programının Temel Yaklaşımı Programın Genel Amaçları Programın Yapısı ve Üniteler Öğrenme Alanları ve Üniteler Kazanımlar Beceriler Değerler Etkinlikler Ölçme ve Değerlendirme Performans Değerlendirme Özet Değerlendirme Soruları Kaynakça...119

10 x Özel Öğretim Yöntemleri - Cilt 2 5. BÖLÜM ÖĞRETİM PROGRAMLARI-ÖĞRENME ALANLARI-KAZANIMLAR ORTAOKUL MATEMATİK ÖĞRETİM PROGRAMI (5-8) Matematik Öğretim Programı (5-8) Giriş Yenilenen Müfredatlarda Neler Yapıldı? Matematik Dersi Öğretim Programı'nın Temel Felsefesi Programın Genel Amaçları Matematik Dersi Öğretim Programının Yapısı Öğrenme Alanları Sayılar ve İşlemler Cebir Geometri ve Ölçme Veri İşleme Olasılık Üniteler ve Kazanımlar Temel Beceriler ve Yeterlilikler Değerler Terimler veya Kavramlar ile Semboller Etkinlikler Ölçme ve Değerlendirme Özet Bölüm Değerlendirme Değerlendirme Soruları Kaynakça BÖLÜM ORTAÖĞRETİM MATEMATİK DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI (9-12) Giriş Ortaöğretim Matematik Dersi Öğretim Programının Öğrenme Öğretme Yaklaşımı Ortaöğretim Matematik Dersi Öğretim Programının Ölçme ve Değerlendirme Yaklaşımı Ortaöğretim Matematik Dersi Öğretim Programında Yeterlilik ve Beceriler Ortaöğretim Matematik Dersi Öğretim Programında Değer Eğitimi...165

11 İçindekiler xi Ortaöğretim Matematik Dersi Öğretim Programının Uygulanması Matematik Dersi Öğretim Programı'nın Temel Felsefesi Programın Genel Amaçları Öğretim Programının Uygulanmasında Dikkat Edilecek Noktalar Öğretim Programının Yapısı Öğrenme Alanları, Alt Öğrenme Alanları ve Konular Kazanımlar Terimler ve Kavramlar ile Sembol ve Gösterimler Etkinlikler Özet Bölüm Değerlendirme Değerlendirme Soruları Kaynakça BÖLÜM KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI Kimya Dersi Öğretim Programının Kısa Tarihçesi Kimya Ders Öğretim Programının Vizyonu Kimya Dersi Öğretim Programının Temel Yaklaşımı Kimya Dersi Öğretim Programının Yapısı Kimya Dersi Öğretim Programında Öğrenme Alanları ve Üniteler Kimya Dersi Öğretim Programında Kazanımlar Kimya Dersi Öğretim Programında Beceriler Kimya Dersi Öğretim Programında Tutum ve Değerler Kimya Dersi Öğretim Programında Kavramlar Kimya Dersi Öğretim Programında Etkinlikler Kimya Dersi Öğretim Programında Değerlendirme Özet Bölüm Değerlendirme Kaynakça...209

12 xii Özel Öğretim Yöntemleri - Cilt 2 8. BÖLÜM İNGİLİZCE ÖĞRETİMİ Giriş İngilizce Öğretimi ve Önemi Yabancı Dil Öğrenme Yöntemleri Dilbilgisi Çeviri Yöntemi (Grammar Translation Method) Düzvarım Yöntemi (The Direct Method) Sözel Yaklaşım-Durumsal Dil Öğretimi İşitsel-Dilsel Yöntem İşitsel-Görsel Yöntem Doğal Yaklaşım Bilişsel Yöntem Sessiz Yöntem Toplu Fiziksel Tepki Topluluk ile Dil Öğretimi (Community Language Learning) Telkin Yöntemi (Suggestopedia) İletişimsel Dil Öğretimi Yaklaşımı (Communicative Approach) İçerik Temelli Öğretim (Content Based Instruction) Görev Temelli Öğretim (Task Based Learning) Sözcüksel Yaklaşım (Lexical Appraoch) Seçmeci Yöntem (Eclectic Method) Yabancı Dil Öğrenme ve Öğretme Stratejileri Dil Öğrenme Stratejilerinin Özellikleri İngilizce Öğrenme Stratejileri İlköğretim ve Ortaöğretim İngilizce Dersi Öğretim Programları İlköğretim İngilizce Öğretim Programları nın Genel Hedefleri Öğretim Yöntem ve Tekniklerin Kullanılması ve Programların Temel Özellikleri İlköğretim İngilizce Öğretim Programında Ölçme ve Değerlendirme Yabancı Dil Ağırlıklı 5. Sınıf İngilizce Dersi Öğretim Programı İlköğretim İngilizce Öğretim Programında Kullanılan Etkinlik ve Teknikler Ortaöğretim İngilizce Öğretim Programı Özet Değerlendirme Soruları Kaynaklar...237

13 İçindekiler xiii 9. BÖLÜM TÜRKÇE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI (1-8. SINIFLAR) Giriş Temel Kavramlar Tarihsel Süreç İçerisinde Türkçe Dersi Programları Türkçe Dersi Öğretim Programı Genel Değerlendirme Türkçe Dersi Öğretim Programının Temel Felsefesi Türkçe Dersi Öğretim Programın Genel Amaçları Türkçe Dersi Öğretim Programın Yapısı Türkçe Eğitimi Programının Öğrenme Öğretme Yaklaşımı Türkçe Dersi Öğretim Programına Göre Ders ve Öğretmen Kılavuz Kitabına Alınacak Metinlerin Nitelikleri Türkçe Dersi Öğretim Programına Göre Ölçme ve Değerlendirme Özet Değerlendirme Kaynakça Yazarlar Hakkında...265

14 1. BÖLÜM SOSYAL BİLGİLER DERSİ VE YENİLENEN DERS ÖĞRETİM PROGRAMI Kazanımlar 1. Sosyal Bilgilerin farklı tanımlarını inceler. 2. Sosyal Bilimler ile Sosyal Bilgiler arasındaki ilişkiyi kavrar. 3. Dünyada ve Türkiye de Sosyal Bilgilerin tarihsel gelişimini karşılaştırır. 4. Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programının; Temel felsefesi Genel amaçları Öğrenme alanları, Kazanımları Becerileri Değerleri Ölçme-değerlendirme boyutları hakkında bilgi sahibi olur. Anahtar Kavramlar: Sosyal Bilgiler, Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (SBDÖP) 1. Bölümün İçeriği 1. Giriş 2. Sosyal Bilgiler Nedir? 3. Sosyal Bilimler ve Sosyal Bilgiler

15 2 Özel Öğretim Yöntemleri - Cilt 2 4. Dünyada Sosyal Bilgilerin Tarihsel Süreci 5. Türkiye de Sosyal Bilgilerin Tarihsel Süreci 6. Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı 6.1. Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programının Temel Felsefesi 6.2. Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Genel Amaçları 6.3. Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programının Yapısı Öğrenme alanları Kazanımlar 6.4.Beceriler 6.5.Değerler 6.6.Ölçme ve Değerlendirme Özet Bölüm Değerlendirme Değerlendirme Soruları Kaynakça

16 Sosyal Bilgiler Dersi ve Yenilenen Ders Öğretim Programı 3 1. Giriş Toplumlar, insanlarında geliştirmek istedikleri özellikleri eğitim programları aracılığıyla belirler ve bu programları okullarda uygulayarak bu özellikleri kazandırmaya çalışırlar. Hayatın her alanında yaşanan sürekli değişim, toplumların insanlarında görmek istedikleri özelliklerin de değişmesine neden olur ve sonuçta eğitim programlarının sürekli geliştirilme gereği ortaya çıkar (Doğanay ve Sarı, 2009). Çünkü sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasal alanda yaşanan değişimler birçok alanı olduğu gibi eğitim sistemini de etkilemektedir. Eğitim sisteminde yaşanan değişimler ise, çağdaş eğitim anlayışına uygun öğretim programlarının geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır (Ersoy ve Kaya, 2009).Bireysel ve toplumsal hayata odaklanan Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (SBDÖP) ise söz konusu değişimleri yansıtan öğretim programlarının en önemlilerinden biridir. Genel olarak geçmiş, bugün ve gelecek perspektifinden insan yaşamını etkileyen her türlü gelişmeyi aktif vatandaş bağlamında ele alan SBDÖP, bilim ve teknolojinin gelişmesiyle birlikte değişen hayat koşullarını ve insan yaşamını programa yansıtmak durumundadır. Dünyada yaşanan tüm gelişmeler, insanları ve dolayısıyla sosyal hayatımızı doğrudan etkiler. Bu yüzden değişimlere ayak uydurabilmek ve çağın gerisinde kalmamak için bu değişimlerin özellikle SBDÖP de yer alması gerekir. Nitekim Cumhuriyet tarihine bakıldığında diğer öğretim programlarıyla birlikte SBDÖP nin ortaya çıkan ihtiyaçlar doğrultusunda zaman zaman köklü ya da yüzeysel şekilde değiştirilip geliştirildiği görülür. SBDÖP lerimizde zaman içinde yaşanan bu değişikliklerin en kapsamlısı 2004 de pilot uygulaması yapılan 2005 de de uygulamaya giren programda yaşanmıştır. Bu dönemden itibaren kabul edilen öğretim programlarının felsefi boyutunda yaşanan büyük dönüşüm otomatik olarak programın hedef-kazanım, içerik, öğrenme durumları ve ölçme değerlendirme boyutlarını etkilemiş ve büyük bir dönüşüm yaşanmıştır. Bununla birlikte bilindiği gibi hiçbir program bir defaya mahsus olarak yapılmaz ya da yapıldığı şekilde kalmaz. Ortaya çıkan yeni gelişmeler ve ihtiyaçlar doğrultusunda geliştirilme süreci hep devam eder. Nitekim ülkemiz ve dünyamızda yaşanan gelişmelerin yanı sıra özellikle öğretmen görüşleri dikkate alınarak 2005 programının uygulama boyutunda ortaya çıkan bazı aksaklıklar söz konusu programda bazı güncellemelerin yapılmasını zorunlu kılmıştır. Fakat kaçınılmaz bir gerçek olarak gelecekte de öğretim programında değişiklikler yapılacağı aşikârdır. Kitabın bu bölümünde önce Sosyal Bilgileri sonra da onun öğretim programını genel hatlarıyla tanıtmak amaçlanmıştır.