I- VÜCUT DÜZLEMLERİ: Sagittal düzlem: Vücudu önden arkaya geçen düzlemdir. Ortadan geçene orta sagittal düzlem adı verilir. Sagittal stürden geçer.

Transkript

1 I- VÜCUT DÜZLEMLERİ: Sagittal düzlem: Vücudu önden arkaya geçen düzlemdir. Ortadan geçene orta sagittal düzlem adı verilir. Sagittal stürden geçer. Koronal (Frontal) Düzlem: Sagital düzleme dik açı geçen düzlemdir. Koronal stürlerin oluşturduğu 1

2 düzleme paraleldir. Orta aksilierden geçen düzleme orta koronal veya orta frontal düzlem denir. Transvers (aksiyal) Düzlem: Longitudinal aksa, sagital ve koronal düzlemlere dik olan düzlemdir. 2

3 II-VÜCUT PARÇALARI Vücut parçalarının vücudun diğer kesimlerine göre durumunu belirleyen deyimlerdir. Bunların belli 3

4 başlılarını şöyle tanımlayabiliriz. Anterior (Ventral): Ön Posterior (Dorsal): Arka (Dorsal, Dorsum, sırt anlamında kullanılır (ayak sırtı gibi). Kaudal : Baştan uzak. Kranial (sefalik): Başa yakın 4

5 Distal: Merkezden, orta çizgiden veya gövdeden uzak. Proksimal: Merkeze orta çizgiye veya gövdeye yakın. III- POZİSYON TANIMLAYAN TERİMLER: Antero-Posterior (A-P) ve Postero-Anterior (P-A); 5

6 (Ön-Arka ve Arka-Ön): Bu terimler hastanın X, ışını kaynağı ve filme göre duruşunu belirler. Terimlerdeki ilk sözcük ışının girdiği yeri gösterir. Postero-anterior (Arka-ön) pozisyonda olay tersinedir. Lateral (yan): Filme yakın olan tarafın adıyla söylenir. Sağ yanda hastanın sağı, 6

7 sol yanda solu filme yakındır. Oblik: Oblik projeksiyonlar vücudun filme yakın parçasına göre isimlendirilir. Sağ anterior oblikpozisyona hastanın sağ önü, sol anterior oblik pozisyonda sol önü filme yakındır. Bu projeksiyonların çekiminde 7

8 özel bir açı belirtilmemişse obliklik derecesi genellikle 45 derecedir. Rekumbent ( yatar pozisyonda): Bu terim radyografi süresince hastanın yatar durumda olduğunu anlatır. Işın hastaya dikeydir. Hasta ya yüzü yukarıya gelecek şekilde sırtüstü (supine) 8

9 veya yüzü aşağıya gelecek şekilde yüzüstü (prone) pozisyondadır. Dekübitus: Bu pozisyonda horizantal (masaya paralel) ışın kullanılır. Hasta yatar durumdadır. Lateral dükübitus pozisyonları hastanın yukarıda olan yanı ile isimlendirilir. Sağ yan dekübitus pozisyonunda 9

10 hastanın sağı yukarıda, sol yan dekübitusta ise sol tarafı yukarıdadır. Erekt( dik, ayakta): Bu pozisyonda hasta ayaktadır. Hasta ayakta olmasa bile tetkik edilecek vücut parçası dik durumdadır. Örneğin hasta ayakta veya otururken elde edilen göğüs röntgenogramlarının her 10

11 ikisi de erekt pozisyonundadır. Semirekumbent (semierekt): Yarı ayakta veya yarı yatar pozisyonda diye tanımlayabileceğimiz bu incelemelerde, incelenen vücut parçasının vertikal aksı horizontal gelen ışınla derecelik açı yapar. 11

12 IV- RÖNTGENOGRAMLERIN YORUMLANMASINDA KULLANILAN GENEL TERİMLER: Radyoopasite : X-ışını geçirgenliğinin az olduğunu anlatan bir terimdir. Bu bölgeler daha yoğun ve kalınlığı daha fazla olan anatomik oluşumlar 12

13 tarafından yapılır. Göreceli olarak beyaza yakın gri tonlarda görülürler. Radyolusensi: X-ışını geçirgenliğinin arttığını gösterir. Yoğunluğu düşük, kalınlığı az oluşumlar tarafından yapılır. Göreceli olarak siyaha yakın tonlardır. Yoğunluk azlığı deyimi eş anlamlıdır. Dolma defekti: İçi boş organlara kontrast madde verildiğinde lümene taşan kitlenin bulunduğu 13

14 kesim, kontrast maddeyle dolmaz. Bu görüntüye dolma defekti denir. Tümörler dolma defekti yaparlar. 14

15 15

16 Dolma fazlalığı: İçi boş organların kontrast madde ile incelenmesinde organ konturlarından dışarı doğru fazla dolumu anlatan bir terimdir. Dolma fazlalığı bir ülser nişini veya divertikülü gösterebilir. 16

17 Sıvı düzeyi : Ayakta veya dekübitüs pozisyonda yapılan incelemelerde içerisinde hava ve sıvı bulunan organların sıvı düzeyi göstermesidir. İleusta barsak lupları içerisinde sıvı düzeyleri görülür. 17

18 18

19 Osteoskleroz: Kemik yoğunluğunun normalden daha beyaz görüntü verecek şekilde artmasıdır. Osteoporoz: Kemikte ossifiye trabekül sayısının azalmasıdır. Organik matriksin normalden az olmasına bağlıdır. Kemik daha radyolusent görülür. Dekalsifikasyon: Kemiğin organik matriksinde çok az veya hiç değişiklik olmadığı halde mineral içeriğinin azalmasıdır. Kemik daha radyolusent görülür. Bu duruma osteomalazi adı da verilir. 19

20 Artifakt: İncelenen bölgenin anatomisi ile ilgili olmayan hastanın üstündeki oluşumlara veya teknik hatalara bağlı görüntülerdir. Bir göğüs röntgenogramında kaset içerisindeki toz ve kirin yaptığı lekeler, elektrik deşarjı lekeleri artifakt olduğu gibi, hastanın üzerindeki örtüye ait lekeler, örülmüş saçın radyogram üzerindeki gölgesi de artifakttır. V- GENEL TIBBİ TERİMLER: Superior:Üst İnferior: Alt Dexter : Sağ Sinister: Sol İnternal: İç; içe yakın; iç kısımda bulunan; iç kısımla ilgili. Superficialis: Yüzeyel olan. Profundus: Derin olan. Medialis: Vücudun ortalarında bulunan. Lateralis: Vücudun dış tarafında bulunan. 20

21 Extansion: 1) İki parçanın eklem aracılığıyla fleksiyon durumundan ayrılarak hat şeklinde-düz duruma geçme hareketi (bükülü kol veya bacağın düz hale gelişi gibi). 2) Ağırlık asarak kol veya bacağın vücuttan dışarı doğru çekme veya uzatma. Flexion: İki parçanın eklem aracılığıyla ekstansiyon durumundan ayrılarak birbirine yaklaşma hareketi: bükülme (düz durumdaki kolun dirsek eklemi aracılığıyla bükülmesi gibi). Abduction: Orta çizgiden uzaklaşma; özellikle kol veya bacağın vücut ekseninden uzaklaşma hareketi. Adduction: Orta çizgiye yaklaşma; özellikle kol veya bacağın vücut eksenine yaklaşma hareketi. Supination: 1- Ön kol ve elin avuç içi yukarı bakacak şekilde çevrilmesi. 2- Yüz ve karın yukarı bakacak şekilde yatma; sırtüstü pozisyon alma. Pronation: Ön kol ve elin avuç içi aşağıı bakacak şekilde çevrilmesi. Extremity: Kol ve bacak. 21

22 Thoracal: Göğüsle ilgili. Abdominal: Karınla ilgili; karına ait. Santral: Merkezle ilgili; merkezde yerleşmiş; ortada bulunan. Periferal: Vücut yüzeyi ile ilgili; vücut yüzeyinde bulunan; çevresel; çevrede yerleşmiş. Etyoloji: 1) hastalık sebebi. 2) Hastalık sebeplerini araştırıp inceleyen bilim dalı. Diagnosis: Hastalığın teşhisi, belirtilere göre ait olduğu hastalığın belirlenmesi, teşhis koyma. Symptomatic: Hastalık belirtisi ile ilgili;belirtiye ait. Asymptomatic: Belirti göstermeyen; belirtisiz. Defect: Eksiklik; kusur; şekil bozukluğu(vsd: Sağ ve sol kalp karıncıkları arasındaki bölmede doğuştan delik oluşu). Hereditary: 1) Kalıtımla geçen, kalıtsal, irsi. 2) Gen tetkiki ile tespit edilmiş, genetik yoluyla belirlenmiş. Matrix: 1) İçinde diğer bir maddenin dağıldığı ana madde (Hücreler arasını dolduran madde gibi). 2) 22

23 Herhangi bir şeyin gelişimine esas teşkil eden ana kısım. Mature: 1) Olgunlaşmak, olgun hale gelmek. 2) Gelişiminini tamamlamış; yetişkin, olgun. Trabekül: Bölmecik; organ yüzeyinden içeriye doğru- şerit şeklinde uzanan fibröz yapıda ince bölmeciklerden her biri. Ossifikasyon: 1) Kemik gelişimi; kemik oluşması. 2) Sertleşerek kemik dokusu niteliği kazanma; kemikleşme. Aplasia: Bir organ veya oluşumunun doğuştan yokluğu. Hypoplasia: Doku veya organın yetersiz gelişmesi; gelişme yetersizliği nedeniyle organın gerekli büyüklüğü kazanamaması. Hyperplasia: Dokuda normal hücre sayısının aşırı artımı; doku veya organın hücre sayısındaki artış nedeniyle büyümesi. Atrophy: 1- Beslenme yetersizliği sonucu bir organ veya oluşumun normal yapı ve görevini 23

24 kaybetmesi; atrofi. 2- Bir organ veya oluşumun organizmada normal görevini tamamlamasını takiben veya kişinin yaşlanması sonucu hacımca küçülmesi(genital organlarda görülen yaşlılığa bağlı atrofi gibi). Hypotrophy: 1) Doğuştan yapısal zayıflık nedeniyle doku veya organda gelişen erken atrofi ve erken görev kaybı. 2) Yetersiz gelişme kusurlu gelişme. Hypertrophy: Dokuyu oluşturan hücrelerin sayıca değil de hacimce artış göstermesi doku veya organın, hücrelerin hacımca artışına bağlı olarak aşırı büyümesi( Memenin adolasan hipertrofisi). Fissure: 1) Çatlak; yarık;deri mukoza veya herhangibir organ üzerinde uzunluğuna seyir gösteren açıklık. 2) Oluk, grinti (Beyin üzerinde girusları veya lopları ayıran oluk gibi). Fracture: Kırık, kemik kırığı. Linear: 1) Çizgi ile ilgili; çizgi şeklinde uzanan kabartı ile ilgili.2) Çizgiye benzeyen. 24

25 Vertical: Dikey; uzunlamasına; longutinal. Oblique: Eğimli olmak, eğilmek, yana yatmak. Apex (L) : Tepe ; uç; herhangi bir organ veya oluşumunun-koni şeklinde gittikçe sivrilen uç kısmı. Extrinsic: Dış kaynaklı; vücudun veya organın kendi yapısı dışından gelen; dışardan doğan, kaynaklanan. İntrinsic: İç kaynaklı; vücudun veya organın kendi yapısından gelen; kendi içinden doğan. Prognosis: Bir hastalığın muhtemel seyrini, süresini ve sonuçlarını önceden tahmin etme. Progressive: İlerleyici; zamanla ilerleyin; gittikçe ilerleyen. Diffuse: 1- Yaygın; dağınık; geniş yer kapsayan.2- Yayılmak; çevreye dağılmak. Local: Belli bir bölgeyi içine alan; yaygın olmayan; sınırlı; yerel; bölgesel. Partial: Tam olmayan, bütününü kapsamayan, kısmı. 25

26 Systemic: Vücudu tümüyle tutan; tüm vücudu etkileyen (hastalık hakkında) Bilateral: İki tarafla ilgili; iki taraflı; vücudun iki tarafını tutan. Symmetry: Karşılıklı iki kısmın uygunluk gösterişi; vücudun veya bir organın karşılıklı iki kısmı arasında şekil ve hacımca benzerlik oluşu. Asymmetry: Vücudun veya bir organın karşılıklı iki kısmı arasında şekil veya büyüklük bakımından benzerlik bulunmayışı; asimetri. İnspiration: Nefes alma; havanın-burun yoluyla-akciğerlere çekilmesi. Expiration: Nefes verme; akciğerlerdeki havanın-ağız veya burun yoluyla-dışarıya verilmesi. Conjenital: Doğuştan, doğuştan var olan. Akkiz: Sonradan gelişen, kazanılmış. İdiopathic: Belli bir bozukluğu veya hastalığa bağlı olmayan: sebebi bilinmeyen. Malformation: 1) Bir organ veya oluşumun doğuştan şekil bozukluğu göstermesi, kusurlu gelişim. 2) Kusurlu gelişim ile belirgin durum; anomali. Malrotation: Normal dışı dönme. Malposition: 1) Bir organ veya oluşumun normal duruşundan uzaklaşması veya normal yeri dışında bulunması. 2) Rahim içindeki fetüsün normal dışı duruş göstermesi; pozisyon bozukluğu. Duplication: 1) Çift olma; iki mislini ihtiva etme. 2) Katlanma, kıvrılma, kat, kıvrım. Atresia: 1- Açık olması gereken bir deliğin veya kanalın doğuştan kapalı oluşu; atrezi. 2- Over de folliküllerin belli bir gelişme kademesini takiben gerileyip kaybolması. Fistula: Boşluk gösteren iki organ veya bir organ boşluğu ile vücut yüzeyi arasında meydana gelen patolojik geçit; (fistül ya doğuştan mevcuttur veya diğer bir etken sebebiyle sonradan oluşur.) Cyst: 1) İçinde sıvı veya yarı sıvı madde bulunan etrafı çevrili-kese şeklindeki-oluşum. 2) Bazı tek hücreli organlarda görüldüğü üzere, gelişim esnasında içinde bulundukları oluşum. Aneurysm: damarın belli bir bölgesinin genişlemesinden oluşan şişkinlik. Ptosis: 1) Sarkma; düşme, aşağı inme. Bir organın tümünün veya bir kısmının normal yerinden ayrılarak daha aşağıya inmesi; pitoz. 2) Üst göz kapağının gözü tam veya kısmi kapatacak şekilde aşağı düşmesi( kapak sinirindeki felç nedeniyle oluşur.) Hernia: Herhangi bir organ veya organ bölümünün-içinde bulunduğu boşluk duvarının zayıflama gösteren kısmından-dışarıya doğru çıkıntı yapması; fıtık. Örneğin abdominal herni; karın duvarı aracılığıyla gelişmiş fıtık. Fascia: Kasların üzerini örten zar; kas zarı. Sinüs: 1) Etrafı çevrili boşluk; oyuk; sinüs (özellikle kemik içinde). 2) Venöz damarların açıldığı kan depolanmasıyla belirgin boşluk; kan sinüsü. 3) Lenf damarlarının açıldığı lenf boşluğu. 4) Cerehatin dışarı aktığı kanal. 26

27 Pulsasyon: Belli bir düzen içinde seyreden atım; özellikle kalp veya üzerinde kan akımının seyrine bağlı olarak duyulan atım. İnvasive: İlerleme gösteren; özellikle komşu dokulara doğru yayılma yeteneği. Fontanel: Bebek başı kemiklerini birleştiği aralıkları oluşturan henüz kemikleşmemiş zarımsı yapıda yumuşak bölge; bıngıldak. Fetus: Üçüncü gebelik ayı başından doğuma kadarki devre içindeki gebelik ürününe verilen isim; cenin. İnfantile: İki yaşına kadar devre içindeki bebek. Juvenile: 1) Büyüme gelişme çağına ait; gençlik haliyle ilgili. 2) Gelişmekte olan kişi Adult: Gelişmesini tamamlamış kişi; erişkin; yetişkin. Senile: Yaşlılıkla ilgili; yaşlılığın sebep olduğu; ihtiyarlığa bağlı. Kaynaklar: 1- Prof.Dr.Utkan KOCATÜRK; Açıklamalı Tıp Terimleri Sözlüğü. 2- Prof.Dr.Ercan TUNCEL; Diagnostik Radyoloji. 27