Eğitim-Öğretim Yılı Amasya İli Merzifon ve Gümüşhacıköy Eğitim Bölgesi Genel Teftiş Raporu İlköğretim Müfettişi Remzi Bey

Transkript

1 Eğitim-Öğretim Yılı Amasya İli Merzifon ve Gümüşhacıköy Eğitim Bölgesi Genel Teftiş Raporu İlköğretim Müfettişi Remzi Bey Yayına Hazırlayanlar: Dr. Mustafa KILINÇ-Prof. Dr. Metin ORBAY

2 Yayına Hazırlayanlar: Dr. Mustafa KILINÇ - Prof. Dr. Metin ORBAY EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI AMASYA İLİ MERZİFON VE GÜMÜŞHACIKÖY EĞİTİM BÖLGESİ GENEL TEFTİŞ RAPORU ISBN DOI / Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2018, PEGEM AKADEMİ Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye de kurulan Turcademy.com ve Pegemindeks.net tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000 in üzerinde yayını bulunmaktadır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere adresinden ulaşılabilmektedir. 1. Baskı: Kasım 2018, Ankara Dizgi-Grafik Tasarım: Aysel Güney Türkeç Kapak Tasarım: Aysel Güney Türkeç Baskı: Sonçağ Yayıncılık Matbaacılık Reklam San Tic. Ltd. Şti. İstanbul Cad. İstanbul Çarşısı 48/48 İskitler - Ankara ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net 2

3 Ebediyete irtihal eden eğitimcilerimizin aziz hatırasına... 3

4 Takdim Tarihçiler için yazılı kaynakların özel bir önemi vardır ve bunlar sıklıkla kullandıkları materyal türüdür. Olaylar sırasında tutulan belgeler, raporlar, yapılan resmi yazışmalar... vb. kayıtlar o döneme ait orijinal bilgi kaynaklarıdır. Bu çalışmada, orijinal bir bilgi kaynağı olduğunu düşündüğümüz Amasya Vilayeti Merzifon ve Gümüşhacıköy Maarif Mıntıkasının Sene-i Tedrisiyesine Ait Umumi Teftiş Raporu başlıklı teftiş notları sadeleştirilerek kitap haline getirilmiştir. Amasya İli Merzifon ve Gümüşhacıköy Milli Eğitim bölgesinde eğitim-öğretim döneminde görev yapan İlköğretim müfettişi Remzi Bey tarafından hazırlanan bu rapor, Merzifon Atatürk İlkokulu arşivinde bulunmuş ve Amasya İl Milli Eğitim Müdürlüğü arşivine kaydedilmiştir. Teftiş raporu; 1 Kasım 1928 de Harf İnkılâbının kabulü ve akabinde 1 Ocak 1929 da faaliyete geçirilen Millet Mekteplerinin açıldığı ilk eğitim-öğretim dönemini kapsaması açısından önemlidir. Çünkü genç Cumhuriyet in belirli bir program dâhilinde eğitim alanında gerçekleştirdiği Harf İnkılâbı ve Millet Mektepleri; devlet ve toplum hayatında siyasetten, sosyal hayata, ekonomiye, en önemlisi de kültürden eğitime tarihimizde önemli değişim-dönüşüm ve gelişim sağlanmasına yol açmış büyük eğitim hamleleridir. Bu bağlamda, teftiş raporunda verilen bilgiler o dönemde yürütülen gayretli çalışmaları, yapılan fedakârlıkları, gösterilen azim ve kararlılığı görmek adına önem arz etmektedir. Teftiş raporunda; Merzifon ve Gümüşhacıköy ilçelerinin ve bu ilçelere bağlı köylerin ilköğretim kademesinin eğitim durumu, Millet Mekteplerinde yapılan faaliyetler başta olmak üzere bölgenin tarihi, coğrafi ve doğal özellikleri, ekonomik durumu, sosyal yaşam biçimi ve demografik yapısı hakkında ayrıntılı bilgiler verilmektedir. Söz konusu eğitim-öğretim döneminde yapılan faaliyetler, nerelerde okul açıldığı, okullardaki öğrenci sayısı, başarının ne durumda olduğu, başarıya engel olan sebepler, başarının artması için alınması gereken tedbirler ve istatistiki bilgiler yer almaktadır. Türk eğitim tarihi ve eğitimde teftiş konularına ilgi duyanlar için Cumhuriyet in ilk yıllarında hazırlanan bu teftiş raporu önemli bir belge niteliğindedir. Ancak unutulmamalıdır ki, özellikle bir kişi tarafından yazılan rapor ya da tutulan kayıtlar, yazarın bakış açısını ve tarihsel veriyi gölgeleyen bazı önyargıları barındırabilir. Dolayısıyla, Remzi Bey tarafından hazırlanan teftiş raporu böyle bir sınırlılığa sahiptir. Prof. Dr. Metin ORBAY 24 Kasım 2018-Amasya 4

5 İçindekiler Önsöz...7 İlköğretim Müfettişi Remzi Bey Merzifon Kara Mustafa Paşa İlkokulu Merzifon İstiklal İlkokulu Merzifon İrfan İlkokulu Merzifon Cumhuriyet İlkokulu Merzifon Amerikan Okulu Merzifon Alıcık Köyü İlkokulu Merzifon Çaybaşı (Löşdiğin) Köyü İlkokulu Merzifon Akpınar İlkokulu Merzifon Sarıbuğday (Türnük) Nahiyesi İlkokulu Merzifon Gümüştepe (Haris) Köyü İlkokulu Merzifon Alişar Köyü İlkokulu Merfizon Karamustafapaşa (Marınca) Köyü İlkokulu Merzifon Kayadüzü (Belvar) Köyü İlkokulu...49 Merzifon İlçesinin Genel Durumu Gümüşhacıköy Kemal Paşa İlkokulu Gümüşhacıköy Mehmet Paşa İlkokulu Gümüş Nahiyesi Feyziye İlkokulu Gümüş Nahiyesi Tevfikiye İlkokulu Gümüşhacıköy Saraycık Nahiyesi İlkokulu Gümüşhacıköy Kızılca Köyü İlkokulu Gümüşhacıköy Derbentobruğu (Obruk) Köyü İlkokulu Gümüşhacıköy Beden Köyü İlkokulu Gümüşhacıköy Kuzalan Köyü İlkokulu

6 23-Gümüşhacıköy Çetmi Köyü İlkokulu Gümüşhacıköy Ovabaşı (İsparı) Köyü İlkokulu Gümüşhacıköy Hamam Nahiyesi İlkokulu Gümüşhacıköy Ovacık Köyü İlkokulu Gümüşhacıköy Çayköyü İlkokulu...89 Gümüşhacıköy İlçesinin Genel Durumu...91 Genel Değerlendirme...93 Teftiş Raporu Üzerine Genel Değerlendirme...97 Teşekkür Tıpkıbasım * Teftiş raporu içerisinde verilen köy ve yer adları günümüzde kullanılan şekli ile verilmiş olup, parantez içerisinde ise o dönemdeki adları verilmiştir. 6

7 Önsöz 1- Merzifon da göreve başlama tarihim 28 Kasım 1928 dir. Bu tarihe kadar bir müfettişle idare ve teftiş edilen Amasya ili ve Merzifon, Gümüşhacıköy ilçelerinin ilkokullarında nispeten faaliyet görülmüştür. Sözü edilen tarihte, ikinci bölgeyi oluşturan Merzifon ve Gümüşhacıköy ilçeleri ve köylerinde faaliyette bulunan okul adedi 19 iken bu sene İlin ve İl Milli Eğitim idaresinin gayreti ile 26 okul faaliyete geçmiş ve geçen seneye göre öğretmen adedi 3/10 ve öğrenci sayısı da 30/100 oranında artmıştır. 2- Bu seneye kadar merkez ve köy okulları karma eğitime geçememişken halka yapılan bilgilendirmenin etkisiyle bütün okullar karma bir hale getirilmiştir. Okullardaki genel durumun iyileştirilmesine ve eğitimin karma eğitim verilecek hale getirilmesine çalışılmış ve bunda yüzde yirmi oranında başarı elde edilmiştir. 3- Milli Eğitimin ilkokul siyaseti bu ilde varlığını yeni yeni göstermeye başlamış, bina yapımındaki faaliyetler diğer illere oranla çok çok üstündür. Her iki ilçede eğitimöğretim yılının başında yapımına başlanan üç ve dört derslikli ilkokul binalarının sayısı 33 olup halk tarafından yapılan binaların büyük çoğunluğu kârgir yapıdadır ve bugünkü ihtiyaca cevap verecek yeterliliktedir. Hükümetin uyarı ve yönlendirmesine gerek kalmadan kendi köyünde sağlam ahşap bina yapmaya başlayan birkaç köy de vardır. Halkın eğitime yönelik isteği büyük memnuniyet vericidir. Yalnız üzücü olan bir şey varsa o da şudur ki, halkın gayreti ile meydana gelen bu okullar öğretmensizlikten birkaç sene boş kalacak belki de bu okulların bir kısmı cahiller tarafından imha ve tahrip edilecektir. 4- Merzifon ve Gümüşhacıköy ilçeleri ilkokullarına devam eden öğrenciler genellikle fakir aile çocukları olup ortaokulu da okumak istemelerine rağmen bu arzularını yerine getirmekten mahrumdurlar. Ortalama bir hesap yapılacak olursa mevcut ilkokullara devam eden çocuklardan her sene mezun olabilen öğrenci sayısı elliden fazladır. Şahsi görüşüm bundan sonra daha fazla gencin mezun olacağı yönündedir. Merzifon da bir ortaokulun yapılmasını arzu etmekteyiz. Gençlerimizin ortaokul mezunu olarak hayata atılması demek daha dolu ve yetişmiş olmaları demektir ve ülkeye faydaları da o nispette olacaktır Amasya Merzifon İlköğretim Müfettişi Remzi 7

8 İlköğretim Müfettişi Remzi Bey Teftiş raporunu hazırlayan ilköğretim müfettişi Remzi Bey, raporun giriş kısmındaki kayda göre ( ) yılında Erzurum da doğmuş olup baba adı Mucip tir. Erzurum Mülkiye İdadisinden mezun olduktan sonra, eğitim-öğretim yılında öğretmenlik mesleğine girmiş ve memuriyete hiç ara vermemiştir. Raporun hazırlandığı 1 Temmuz 1929 tarihi itibariyle ilköğretim müfettişliğindeki kıdemi 10 yıl olup, meslekte 18. yılını çalışmaktadır. 8

9 1 Merzifon Kara Mustafa Paşa İlkokulu Teftiş Tarihleri: ve Şubat 1929 ve 25 Mayıs 1929 Bölüm 1 Okulun Fiziki Yönü/Özellikleri 1- Bina: 1911 de hükûmet tarafından kârgir ve iki kat olmak üzere kasabanın uygun ve yüksek bir yerinde, düz bir arazi üzerine inşa edilmiş, sağlam ve eğitim için uygun bir binadır. Binanın tahmini değeri lira olup bahçesi, suyu ve tuvaleti vardır. Bahçenin düzenlenmesi, hizmetlerinin yapılması, tuvaletlerin bahçeye çıkarılması teklifi idareye bildirilmiştir. 2- Düzen ve temizlik: Bina bakımlıdır, temizliğine eşyaların tertip ve düzenine özen gösterilmiştir. 3- Eşya, yeterli denecek kadar mevcuttur. Bazı sınıfların sıraları eski yöntem üzere yapıldığından eskimiş ve yıpranmıştır. Mevcut eşyalar tamir edilmek ve daha fazla yıpranmaması için koruma altına alınmıştır. 4- Eğitim-öğretim aletleri, ihtiyaca cevap verecek kadar çok değildir. Bu açıdan bütün okullar eksiktir. Her ilçenin en az bir okulunda eğitim-öğretim için gerekli olan eğitim materyallerinin tamamının olması gerekmektedir. Bu konu idareye bildirilmiştir. 5- Kütüphane ve müze: Küçük miktardaki kütüphanede 150 adet kitap, mecmua, risale vardır. Kıymetli ve mesleki eserler nadirdir. Müzesinde bir düzen yoktur. Teftiş esnasında öğretmenlere bu husustaki bilgilendirmem faydalı olmuştur. Bölüm 2 Okulun Manevi Yönleri/Özellikleri 6- İdare ve kayıtla ilgili konular: Okul düzenli ve karmadır. Okul 15 Ekim 1928 de açılmış ve 1 Haziran 1929 da eğitim-öğretime son verilmiştir. Ders yılının başında sadece kız öğrencilerin devam ettiği bir okul iken sene ortasında karma bir hâle getirilmiş ve öğrenci sayısı 250 ila 230 arasında değişmiştir. Kayıt işleri usule uygun yapılmış ve bu işlerde düzen görülmüştür. Zaman zaman öğretmenler arasında meydana gelen küçük çaplı olay ve dedikoduların önüne geçilmiş, eğitim ve öğretimin duraksamadan devam etmesi sağlanmıştır. Başöğretmen, sert, hırçın ve asabi mizaçlıdır. Biraz kibirlidir, bununla birlikte idari işlerde beceriklidir. Yapılan öğütleri dinler ancak kendi bildiğine hareket eder. Biraz kaçık ve idaresi güç bir arkadaştır. Öğretmenler arasındaki uyum ve samimiyet orta seviyededir, çünkü okulda farklı yapıda ve huyda öğretmenler vardır. 9