Küresel Ekoloji. Yrd. Doç. Dr. Aslı Sade Memişoğlu

Transkript

1 Küresel Ekoloji Yrd. Doç. Dr. Aslı Sade Memişoğlu

2 Başlıklar 1. Gençlikten olgunluğa geçiş: sürdürülebilir uygarlıklara doğru 2. Ekolojik-Sosyal uçurumlar 3. Küresel sürdürülebilirlik 4. Senaryolar 5. Uzun dönemli geçişler 2

3 1. Gençlikten olgunluğa geçiş: sürdürülebilir uygarlıklara doğru Belirsizlik: Gelecek doğru bir şekilde tahmin edilemez 2001,9/11, Dünya Ticaret Merkezi saldırısı 2003, 8/14-15, ABD de 50 milyon kişiyi etkileyen elektrik kesintisi 2003, 12/26, İran da 6.6 şiddetindeki tarihi kentleri yok eden deprem Ancak öngörülerde bulunmak bazı hazırlıklar yapılmasına olanak verir 3

4 1. Gençlikten olgunluğa geçiş: sürdürülebilir uygarlıklara doğru 21. yy için öngörüler: İnsan nüfusu artmaya devam edecek Ayar noktası denetimleri olmadığından kendi yararına en uygun taşıma kapasitesini aşacak Yaşam-destek sisteminin sürdürülmesi için ihtiyaç doğacak Başarılması gereken, aşmanın nasıl engelleneceği değil, büyüme hızı, kaynak tüketimini, kirliliği azaltarak daha uzun süre ayakta kalabilmeyi sağlamaktır 4

5 Kökten değişimler için ihtiyaç Hızlı büyümeden kaçınılmalıdır: Hızlı büyüme insan yaşamı ve doğal sermayeden kaybedilen büyük bedeller ile sağlanmaktadır Ortak malların trajedisi: herkesin kullanımına açık olan ama kimsenin sorumlu tutulmadığı yerler Toplum, sınırlı kaynakları iyi yönetebilmek için uluslararası politik ve ekonomik uygulamalar geliştirmelidir. Kısa dönemde büyük karlar vadeden ekonomik sermaye, çoğu yerde doğal sermayenin aleyhine çalışmaktadır 5

6 Küresel modellerde uzlaşı 1. Teknolojik gelişmeler beklenmektedir ve gereklidir fakat sosyal, ekonomik ve politik değişimler de gerekli olacaktır. 2. Popülasyonlar ve kaynaklar sonsuza kadar büyüyemez. 3. Yaşam-destek sistemleri üzerinde aşırı baskı ve bozulma vardır. Nüfus artışı ve kentsel-endüstriyel bölgelerin gelişim hızında azalma, bu baskıyı azaltacaktır 6

7 4. «Mevcut düzene devam» yaklaşımı, mevcut uçurumları büyütecektir 5. Tüm taraflar için uzun dönemli işbirliği ve dayanışma, kısa dönemli rekabetçi yaklaşımlara göre daha avantajlıdır 6. Kararlar bütünsel bir yaklaşım ile verilmelidir. 7

8 Ekolojik açıdan değerlendirme Ekolojinin 3 paradigması 1. Karmaşık sistemleri konu alan çalışmalar yaparken bütünsel yaklaşım gereklidir. 2. Sınır değerlere yaklaşıldıkça tarafların işbirliği yapması, rekabetçi davranışlardan daha yararlıdır 3. İnsan toplumlarında düzenli ve kaliteli bir gelişim, pozitif ve negatif geri bildirim mekanizmalarına ihtiyaç duyar 8

9 Tekrar başa dönüş İnsan toplumları da öncüden olgun duruma doğru gelişir. Öncü evrede gerekli birçok davranış ve strateji, olgun evrede zararlı olabilir. Kısa dönemli amaçlar uğruna «1 sorun-1 çözüm» yaklaşımı karmaşık sistemlerde zarara yol açar 9

10 2 Sosyal ve ekolojik uçurumlar 1. Gelir uçurumu 2. Besin uçurumu 3. Değer uçurumu: pazara sunulan mal ve hizmet ile ekosistemler tarafından karşılanan mal ve hizmetler 4. Eğitim uçurumu 5. Kaynak yönetimi uçurumu: 1. Önceliği gelişime verenler ile önceliği korumaya verenler 10

11 2 Sosyal ve ekolojik uçurumlar Sosyal tuzaklar, kısa dönemde kazanç sağlayan bir çözüm, uzun vadede hem birey hem de toplum için zararlı olur. ÖR: Atıkların rastgele yerlere dağıtılarak atılması 11

12 2.1 Çevresel ve estetik değerler Çevre kalitesinin korunması ve geliştirilmesi için etik destek de gerekir Sadece yasal yaptırımlarla değil, doğa tahribinin «kabul edilemez ve etik dışı» bie davranış olduğu bilinci yerleşmelidir Ekolojik anlamda etik, hayatta kalma mücadelesinde hareket özgürlüğüne getirilen bir sınırlamadır. 12

13 3. Küresel sürdürülebilirlik 1987 yılında Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu «Ortak geleceğimiz» isimli bir rapor yayınladı. Gezegenimizin ekosistemleri geri dönüşü olmayan bir şekilde bozulmakta, bu dünya nüfusunun büyük kısmının ekonomik durumunun daha da kötüleşmesine yol açmaktadır. Hayatta kalma şansımız, hemen şimdi yapılacak değişime bağlıdır Atılacak ilk adım, tüm ulusların işbirliği içinde çalışmasını hızlandırmaktır 13

14 3. Küresel sürdürülebilirlik UNESCO 1991: Ekonomik büyüme ile ekonomik kalkınma farklı şeylerdir!!! Büyüme: genişlemedir nicel büyüme Kalkınma: toplam enerji ve madde tüketimini artırmadan ekonomik açıdan daha iyi olmak niteliksel büyüme Rio prensipleri: Yoksulluğun azaltılması ve doğal kaynakların korunması için acil eylem planında anlaşıldı Tehlike ortaya çıkmadan önleme prensibi! chap. 11 Global Ecology 14

15 3.1 İki kefeli kapitalizm Dünya piyasalarına ve politikalarına egemen ekonomik teoriler dar bakışlıdır. Pazarda satılan ürün-hizmetler ile ekolojik ürün hizmetler arasında denge gerekir İki kefeli kapitalizm koşullarında bir yatırımcı/sektör, terazinin her iki tarafını da gözetmek zorundadır Yeni ürünlerin pazar olanaklarını gözetirken, üretimi kaynakları etkin kullanarak, yüksek dönüşüm ile ve kirliliği azaltarak yapmalıdır chap. 11 Global Ecology 15

16 Teknolojik gelişmelerdeki açmazlar Teknolojinin her zaman bir de karanlık yüzü vardır. Bunları hesaba katarak uygulanmalıdır Veya zararlarını azaltacak yeni teknolojilerle birlikte uygulanmalıdır 16

17 Girdi yönetimi Kirlilik mi? Dağıt kurtul!!! Kirliliğin çözümü, kaynağında azaltılarak sağlanır. Bir sisteme çıktılardan ziyade girdilerin yönetilmesi aslında en iyi çözümdür Tersinden bakma Verimliliği artırmak uğruna sürekli girdi olmamalı Girdi, yeteri kadar olmalı, etkin kullanılmalı Otomatik olarak atıklar azalacaktır 17

18 4 Senaryolar Yeryüzünde yüksek kaliteli enerji giderek azalmaktadır Dünya ekonomisi büyümesini durdurmak, kaynak enerji tüketimini sürdürülebilir düzeye indirmek zorundadır 20.yy içinde dünya nüfusuna katılan insan sayısı 19. yy a kadar gelen tüm insan sayısından fazladır Yeryüzündeki tüm canlılar, böyle bir yüzyılın tekrarına dayanamayacaktır Sorunlara çözümler disiplinler arası çalışmalarla üretilebilir bütünsel yaklaşılmalı chap. 11 Global Ecology 18

19 Kısa-süreli bakış açısı Etik değerler ve yasalar bireyi ön planda tutuyor Uzun-süreli bakış açısı Etik değerler ve yasalar türler ve ekosistemi ön planda tutuyor Ekosistemler göz ardı edilmiş Değerler bireyin refahını ön plana çıkarıyor Değerler türleri ön plana çıkarıyor Ekosistem sağlığı dikkate alınmış Nüfus artışı kontrollü değil Nüfus artışı kontrollü Artan dünya nüfusu Sınırlı dünya nüfusu Bozulmuş, kaynakları tükenmiş ekosistemler Sağlıklı ekosistemler Yaşam için kötü koşullar Elverişli koşullar chap. 11 Global Ecology 19

20 Çevreye karşı duyarsızlık insan doğasından kaynaklanır İnsan beyni duygusal bakımdan, bulunduğu coğrafyada sadece küçük bir alanı koruyacak ve geleceğe dönük yalnızca 2 ya da 3 nesli dikkate alacak şekilde evrimleşmiştir Çevre sorunlarının algılanmasındaki asıl ikilem kısa dönemli çıkarlar/değerler ile uzun dönemli olanların çatışmasıdır 20

21 5 Uzun dönemli geçişler Gençlik evresinden olgunluk evresine geçiş için İki kefeli kapitalizm Nitel büyüme Arazi kullanım planlaması Rekabetten işbirliğine geçiş Gerekmektedir Bu açılardan ekosistem gelişimine benzerlik gösterir Eğer insan ırkı bu geçişleri yapabilirse ancak gelecek için umutlu olabiliriz 21

22 chap. 11 Global Ecology 22

23 chap. 11 Global Ecology 23

24 chap. 11 Global Ecology 24

25 chap. 11 Global Ecology 25

26 WPpB8 tion chap. 11 Global Ecology 26

27 chap. 11 Global Ecology 27