İKTİSADİ DÜŞÜNCELER TARİHİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "İKTİSADİ DÜŞÜNCELER TARİHİ"

Deniz Hamzaoğlu
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 İKTİSADİ DÜŞÜNCELER TARİHİ 1 DR. NEVZAT ŞİMŞEK DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ DERS İKT-3003

Yeni Çağların Başlangıcı: Merkantilizm Siyasal Yapıdaki Değişimler 2 Tüccarlar güçlü merkezi krallık istiyorlar Herbir feodalin gümrük muayenesinden geçmekten kurtulma, Herbirine ayrı vergi ödemekten

2 Yeni Çağların Başlangıcı: Merkantilizm Siyasal Yapıdaki Değişimler 2 Tüccarlar güçlü merkezi krallık istiyorlar Herbir feodalin gümrük muayenesinden geçmekten kurtulma, Herbirine ayrı vergi ödemekten kurtulma, Çeşit çeşit yerel ölçü ve paralarla uğraşmaktan kurtulma, Loncaların sıkı kural ve kontrollerinden kurtulma, Deniz aşırı ticarette koruma. Yabancı tüccarların ülke içindeki rekabetinden gümrük duvarlarıyla korunma Merkezi devler de tüccarları destekliyor Daha önce feodallerin yaptığı bir kısım görevlerin yapılması İmtiyazlı şirketlerin desteklenmesi Altın ve gümüşün biriktirilmesi

Machiavelli Prens isimli kitapta prensin gücünü arttırmak için, kendisini ahlaki kurallara, dini yasaklara ve katolik

3 Yeni Çağların Başlangıcı: Merkantilizm Siyasal Yapıdaki Değişimler Senyöre ve kiliseye karşı kralı destekleyen düşünürlere örnek olarak N. Machiavelli ( ) ve J. Bodin ( ) gösterilebilir. Machiavelli Prens isimli kitapta prensin gücünü arttırmak için, kendisini ahlaki kurallara, dini yasaklara ve katolik kilisesinin kurallarına bağlı hissetmemesi gerektiğine dikkat çeker. Bodin Bir devletin sınırları içinde kimseye tabi olmayan sınırsız bir egemenlik kavramıyla tanımlanabileceğini ileri sürer. 3

Yeni Çağların Başlangıcı: Merkantilizm Kültürel ve Manevi Yapıdaki Değişimler Rönesans hareketine etki eden faktörler: İstanbul un 1453 yılında fethedilmesiyle İtalya ya göç eden Bizanslı bilim

4 Yeni Çağların Başlangıcı: Merkantilizm Kültürel ve Manevi Yapıdaki Değişimler Rönesans hareketine etki eden faktörler: İstanbul un 1453 yılında fethedilmesiyle İtalya ya göç eden Bizanslı bilim adamlarının Eski Yunan eserlerini İtalyancaya çevirmeleri Haçlı seferleri Amerika nın keşfi ve diğer coğrafi keşifler Dilde, edebiyatta ve sanatta ortaya çıkan gelişmeler Endülüs te Toledo ve Kurtuba gibi kentlerdeki Müslüman Arapların Avrupa düşünce dünyasına yapmış oldukları katkılar Hümanizm, temelde materyalist bir yaklaşım olup insan mutluluğunun maddesel yönüne önem verir. Yeni bir estetik kültürün ortaya çıkışı ve onun tüketim ihtiyaçlarının karşılanması, mimarlık, sanat gibi çeşitli mesleklere talep yaratmıştır. 4

Yeni Çağların Başlangıcı: Merkantilizm Kültürel ve Manevi Yapıdaki Değişimler 5 1423 yılında, İstanbul dan Venedik e 238 cilt eser gelmiştir.

5 Yeni Çağların Başlangıcı: Merkantilizm Kültürel ve Manevi Yapıdaki Değişimler yılında, İstanbul dan Venedik e 238 cilt eser gelmiştir. Erasmus ( ) İncil i Yunanca aslından okuduğu zaman, Katolik papazlarının öğretileriyle arada büyük farklar olduğunu ifade eden yayınlar yapmıştır. Reform hareketi 31 Ekim 1517 günü, Martin Luther in Wittenberg şatosunun kilise kapısına astığı ve katolizmin reddini içeren 95 maddelik bildirge ile resmen başladı. Luther e Fransa da Calvin, İsviçre de Ulrich Zwigli katıldı.

6 Yeni Çağların Başlangıcı: Merkantilizm Kültürel ve Manevi Yapıdaki Değişimler 6 Luther, Zorunlu olmayan üretime, dış ticarete, köleliğe, faize, monopole karşı çıkmıştır. Luther in iktisadi görüşleri Almanya da merkantilizmin gelişmesine ortam hazırlamıştır.

Yeni Çağların Başlangıcı: Merkantilizm Kültürel ve Manevi Yapıdaki Değişimler Calvin e (1509-1564) göre İnsan aklını kullanarak, iyi hesap yaparak çalışmalı, para kazanmalı, biriktirmeli ve Tanrı ya

7 Yeni Çağların Başlangıcı: Merkantilizm Kültürel ve Manevi Yapıdaki Değişimler Calvin e ( ) göre İnsan aklını kullanarak, iyi hesap yaparak çalışmalı, para kazanmalı, biriktirmeli ve Tanrı ya yaraşır bir kul olduğunu bu dünyada ispat etmeli. Ilımlı ve dürüst olmak koşuluyla sermayenin faizi meşrudur. Aşırı kazanç peşinde koşmadığı sürece tacirin kazancı meşrudur Bunalım dönemlerinde dış ticaret yararlıdır. 7

Yeni Çağların Başlangıcı: Merkantilizm Kültürel ve Manevi Yapıdaki Değişimler Max Weber (1864-1920) Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu isimli kitabında Protestan düşüncenin kapitalizmin

8 Yeni Çağların Başlangıcı: Merkantilizm Kültürel ve Manevi Yapıdaki Değişimler Max Weber ( ) Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu isimli kitabında Protestan düşüncenin kapitalizmin gelişmesinde oynadığı rolü analiz etmiştir. Weber in tezine göre kapitalizmin ortaya çıkışı, bizatihi Protestanlığın ve Protestan ahlakının bir sonucudur. İnsanlar kapitalist oldukları için mi Protestan oldular ya da Protestan oldukları için mi kapitalist oldular? Weber in tezini doğrulamayan örnekler var. Protestanlık ile kapitalist gelişme arasındaki ilişki sembiyotik? 8

Yeni Çağların Başlangıcı: Merkantilizm Kültürel ve Manevi Yapıdaki Değişimler Matbaanın icadı 16 yy.da okuma yazma alışkanlığını hızla arttırmış, hem yazanlar hem de okuyanlar çoğalmıştır.

9 Yeni Çağların Başlangıcı: Merkantilizm Kültürel ve Manevi Yapıdaki Değişimler Matbaanın icadı 16 yy.da okuma yazma alışkanlığını hızla arttırmış, hem yazanlar hem de okuyanlar çoğalmıştır. Artık tüccarlar, spekülatörler ve bankacılar gibi iş alemi mensupları kitap ve broşür yazmaya başlamışlar, ekonomik sorunlar için parlamento ve bürokrasiye politika önerileri getirmişlerdir. 9

10 Merkantilist Düşüncenin Temel İlkeleri Bu düşünceyi besleyen Avrupa daki karakteristikler Altın ve gümüş özlemi Sıfır toplamlı ekonomi algısı Uygulanan iktisat politikaları dört ilke ışığında oluşturulmuştur. Metalistlik Müdahalecilik Sömürgecilik Millilik 10

Merkantilist Doktrin Altın ve Gümüşün Esas Servet Sayılması Değerli madenlere, bir ülke, ne kadar çok sahip olursa, o kadar zengin ve güçlü olduğu kabul edilir.

11 Merkantilist Doktrin Altın ve Gümüşün Esas Servet Sayılması Değerli madenlere, bir ülke, ne kadar çok sahip olursa, o kadar zengin ve güçlü olduğu kabul edilir. Altın stoku ile servet arasında pozitif korelasyon kurmayan düşünürler de vardır (Örneğin Davenant, Child, Barbon). Kral, ülkesinin değerli maden stokunu arttırmalıdır. Bu maden kaynaklarına sahipse bunlar işletilmeli Bu madenlere sahip değilse, dış ticaret yoluyla, bu değerli madenler biriktirilmeli. Tatminkar dış ticaret bilançosu. 11

Merkantilist Doktrin Devlet Müdahalesinin Savunulması Devlet, ülke içinde gümrük birliğini sağlayarak iç pazarın sınırlarını genişletmeli, dışarıda yüksek fiyatla alıcı bulacak malların ülkede

12 Merkantilist Doktrin Devlet Müdahalesinin Savunulması Devlet, ülke içinde gümrük birliğini sağlayarak iç pazarın sınırlarını genişletmeli, dışarıda yüksek fiyatla alıcı bulacak malların ülkede üretimine destek sağlanmalı, ülke dışında fiyatı göreli olarak düşük olan hammaddelerin ihracatı yasaklanmalı, sanayileşmenin hızlandırılmasına öncülük etmeli, ülke içinde ortak ölçü ve tartı birimlerinin kullanılmasını yaygınlaştırmalı. 12

13 Merkantilist Doktrin Sömürgeci Politikaların Savunulması 13

Merkantilist Doktrin Milliyetçi Politikalara Ağırlık Verilmesi Sıfır toplamlı oyun algısı Bireyin değil, devletin ve ulusun zengin olması

14 Merkantilist Doktrin Milliyetçi Politikalara Ağırlık Verilmesi Sıfır toplamlı oyun algısı Bireyin değil, devletin ve ulusun zengin olması ilkesi Devletin zenginleşebilmesi için, diğer devletlerden daha fazla altın ve gümüş miktarına sahip olması. Değerli maden savaşı Güçlü ordu 14

15 Merkantilizmde Nüfus Anlayışı ve Ücretler 15 Güçlü devlet-fazla Nüfus halkın harplerden, hastalıklardan kırıldığı bir sırada hızlı nüfus artışı tehlikesi olmaması askeri gücün insan sayısına dayanması ihracatın arttırılabilmesi için üretimin düşük ücretler ile gerçekleşmesinin gerekli oluşu Geçimlik ücret Bernard de Mandeville ( )

Merkantilist Doktrinin Açmazları İhracata yönelik endüstrilerin tarım kesimi aleyhine büyümesi Ticaret hadlerinin tarım aleyhine dönmesi

16 Merkantilist Doktrinin Açmazları İhracata yönelik endüstrilerin tarım kesimi aleyhine büyümesi Ticaret hadlerinin tarım aleyhine dönmesi Düşük ve dondurulmuş ücretlerin sorun yaratması Sefalet içinde yaşayan işçilerin veriminin düşmesi Yükselen fiyatların ihracatı baltalaması 16

Merkantilist Düşünürler Tek bir düşünürü inceleyerek merkantilist görüşü açıklamak zor. Kopernik, Gresham, Bodin miktar teorisinin temel değişkenlerini fark etmişlerdir.

17 Merkantilist Düşünürler Tek bir düşünürü inceleyerek merkantilist görüşü açıklamak zor. Kopernik, Gresham, Bodin miktar teorisinin temel değişkenlerini fark etmişlerdir. Miktar teorisi ilk defa İspanyol merkantilistler tarafından algılanmıştır. Bodin 16. yy da enflasyonun nedenleri, altın ve gümüş stokunun artması esnaf loncalarının oluşturduğu monopolist uygulamalar mal arzını kısıtlayan soygunlar kral ve prenslerin kendi ihtirasları için yaptıkları harcamalar madeni paralardaki altın oranının azaltılması Gresham: kötü para iyi parayı piyasadan kovar 17

Merkantilizmin Türleri İngiliz Merkantilizmi Ticaret merkantilizmi Temsilcileri: Edward Misselden, Thomas Mun, Oliver Cromwell, Thomas Gresham Fransız Merkantilizmi Sanayi merkantilizmi Colbertizm

18 Merkantilizmin Türleri İngiliz Merkantilizmi Ticaret merkantilizmi Temsilcileri: Edward Misselden, Thomas Mun, Oliver Cromwell, Thomas Gresham Fransız Merkantilizmi Sanayi merkantilizmi Colbertizm Temsilcileri: Colbert, Bodin, Antoine de Montchretien, Sully İspanyol Merkantilizmi Bülyonizm Temsilcileri: Pirou, Ortiz Alman Merkantilizmi Kameralizm Temsilcileri: Johann Johachim Becher, Veit Ludwig von Seckendorff 18

Merkantilizmin İktisadi Düşünceye Katkıları 19 Miktar teorisinin ana mantığını bulmaları Dış ticaret bilançosu kavramını geliştirmeleri Petty nin

19 Merkantilizmin İktisadi Düşünceye Katkıları 19 Miktar teorisinin ana mantığını bulmaları Dış ticaret bilançosu kavramını geliştirmeleri Petty nin harcamalar ile istihdam arasındaki ilişkiyi görerek bir çeşit çarpan mantığına ulaşması Faiz ile yatırım yani kredibilite arasındaki ilişkiyi ortaya koymuş olmaları

20 Merkantilizm ile Skolastikler Arası Farklar 1. Skolastiklerde düşünsel tutarlılık varken, merkantilistlerde teorik ve düşünsel bir bütünlük yoktur. 2. Skolastikler çözümlemelerinde tümdengelim yöntemini kullanırlarken, merkantilistlerin yaklaşımlarında kendi tecrübeleri, çıkarları, pratik gözlemleri hakimdir. 3. Skolastikler ekonomik analizlerinde bölüşüm ve değişimde adaleti önemsemişlerken, merkantilistlerde kazanç ve özel / bireysel çıkar esastır. 4. Skolastikler teoloji eğitimi görmüş, çoğu kilise mensubu kişiler iken, merkantilist yazarların çoğu formel eğitim görmüş kişiler değildirler. 5. Skolastiklerde etik ve ahlaki ölçüler önde gelirken, merkantilist analizde güç kazanma, bireysel çıkar önde gelmektedir Skolastiklerin ekonomik analizleri evrensel iken, merkantilist yazarlarda milliyetçi yaklaşım esastır. 7. Skolastikler, faiz (usury) uygulamasını reddetmekte iken ve daha ziyade dini boyuttan tartışıp ekonomik açıdan bir açıklama getirememişler iken, merkantilistler faiz teorisi ile değil uygulaması ile ilgilenmişlerdir.

Benzer belgeler

Coğrafi Keşiflerin Nedenleri

Coğrafi Keşiflerin Nedenleri Coğrafi Keşifler 1400-1600 yılları arasında gerçekleşen keşifler çağı boyunca kıtalar keşfedildi, dünya denizden dolaşıldı, dünya ölçeğinde ticari faaliyetler başladı, ilk deniz aşırı imparatorluklar kuruldu