Yönetim. Prof. Dr. A. Barış BARAZ

Transkript

1 Yönetim Prof. Dr. A. Barış BARAZ 1

2 Klasik Yöne,m Öncesi Gelişmeler 2

3 Sanayi Devrimi 17.yy.da ev ekonomisi veya dahili sistem dediğimiz üretim sistemi söz konusuydu. İşler işçilerin evlerinde yapılıyor bağımsız tüccarlar parça başına ücret ödüyor, ancak bu ödemeyi istediği gibi üreten işçilere ödüyordu. Yönetim teorisinin gelişimindeki en itici güç endüstri devrimidir yılları İngiliz Sanayi Devrimi nin oluşması dönemidir. Sanayi Devriminin (3 altyapısı + 1): Teknolojik, Yasal, Ekonomik + Verimlilik İngiltere bir tarım ülkesi olmaktan çıkmış ve bir sanayi ülkesi olmaya başlamıştır. Bu dönemde yeni üretim sistemi sonucunda ortaya çıkan yığın üretim, yeni ekonomik doktrin ve yeni fabrika sistemi gelişmiştir. 3

4 Sanayi Devrimi 4

5 Fabrika Sistemi, buhar makinelerinin kullanılmasıyla gerçekleşmiştir. Buhar makineleri verimliliği önemli derecede artırdı. Aynı şekilde bu makinelerin kullanılmaya başlamasıyla sermaye ihtiyacı artmıştır. İşçiler fabrikalara gitmeye başladılar. Sanayi Devrimi Faaliyetleri kontrol ve uyumlaştırma sorunları ortaya çıkmıştır. Yönetimin bilimsellik kazanmasında etkili olan nedenlerin başında buharlı makineleri bulan James Watt ve Matthew Robinson Boulton ın çalışmaları gelir. İngiltere de Soho Mühendislik Dökümhanesi nde sistematik yönetim teknikleri uygulamaya başladılar ve çeşitli yönetim teknikleri geliştirdiler. İş akışı Üretim planlaması Üretim işlem standartları İş bölümü İş etüdü Yönetici ve diğer personelin eğitilmesi Ürün standartlaştırılması İstatistiki kayıtlar 5

6 Klasik Yaklaşım 6

7 Klasik Yaklaşım 7

8 Klasik Yöne,m 1) Bilimsel Yönetim Yaklaşımı (Taylor, 1911) Bilimsel Yönetimin İlkeleri 2) Yönetim Süreci (Fayol, 1916) 3) Bürokrasi (Weber, 1924) Klasik Yönetim 2 ana görüşü vurguladı: 1) İşletmelerde etkinlik ve verimliliğin arttırılması, 2) Bunu sağlayacak organizasyon yapısının düzenlenmesi 3 yaklaşım için ortak konular: İnsan unsuru dışındaki faktörler üzerinde durulmuştur. (İnsan 2.planda) Rasyonellik ana hareket noktasıdır. İnsan kendine söylenileni yapan, pasif bir unsur Kapalı çevre anlayışı ile, dahili etkinliğin nasıl sağlanacağı üzerinde durulmuş Dış çevrenin işletmeleri nasıl etkileyeceği ihmal edilmiş İlkeler evrensel 8

9 Klasik Yöne,m Bilimsel Yönetim Yaklaşımı (Taylor, 1911) Bilimsel Yönetimin İlkeleri Gelişigüzel, herkesin kendi bildiğine göre değil, bilimsel olarak tanımlanmış bir çalışma düzeni, Çalışanın kendine kalmış iş yapma ve davranış tarzı değil, her yönü sistematize edilmiş ölçülmüş ve tanımlanmış iş davranışları, Bireysellik değil, yardımlaşma, Düşük verim değil, maksimum çıktı, Her işe en uygun çalışanın seçilmesi için gerekli tanımların yapılması, Her çalışanın mümkün olan en yüksek verimlilik düzeyine çıkarılması için eğitilmesi, Standartları belirlenmiş üretimi gerçekleştirenlerin ek ücret ödemeleri ile teşvik edilmesi Bu ilkeler organizasyona nasıl aktarılacak? Şöyle: Her iş bu işi oluşturan parçalara (görevlere) ayrılmalı, Bu görevlerin her biri bilimsel açıdan ayrıntılı olarak incelenmeli, Bu inceleme yapılırken görevlerin nasıl daha kısa sürede ve daha etkin yapılabileceği (yöntem), bunun için hangi araç ve gereçlerin nasıl kullanılması gerektiği (zaman ve hareket) görevi icra edenlerin nasıl davranması ve hangi hareketleri nasıl yapması gerektiği araştırılmalı, İşi yapan kişilerde yorgunluğu arttıran, zaman kaybı ve israf olan hareketler ortadan kaldırılmalı, Böylece görev ve işlerin en iyi yapılma şekli bulunduktan sonra bunlar zaman, metod, davranış olarak standartlaştırılmalı, Daha sonra bu işleri yapabilecek kişiler seçilmeli, bu kişiler eğitilmeli, Teşvik edici ücret sistemiyle bu kişiler finansal olarak desteklenmeli, Yönetim bu sistemi denetlemeli 9

10 Klasik Yaklaşım- Bilimsel Yöne,m Alt yönetim düzeyinin analizini yapan bilimsel yönetim, işin yapılması için tek en iyi yol ilkesine dayanır Taylor, çeşitli görevleri üstlendiği için geniş çapta olayları ve insanları inceleme fırsatı buldu. Bazı eksiklikleri saptadı; Şöyle ki: Verimsiz bir çalışma ortamı vardı ve verimliliğin artması konusunda hiç çalışma yapılmıyordu. İşletme sahipleri giderleri azaltmanın en iyi yolu olarak işçiye daha az ücret ödemeyi benimsemişlerdi. İşçiler fazla çalışarak işletmenin verimliliğinde artış yaparak işletme sahiplerinin kârını artırıyorlardı, ancak bu kâr artışında bir çıkar elde edemiyorlardı. Bunun sonucunda işten kaytarma işçilerin en çok başvurdukları yol olmuştu. Doğal kaytarma: insanın doğasından gelen ve işi hafife alma eğilimine bağlı olarak işten kaytarma ve kendisini fazla yormama eğiliminden kaynaklanmaktadır. Sistematik kaytarma: bireylerin diğer bireylerle ve gruplarla olan ilişkilerine dayanır. Bireysel faktörlerle ek olarak örgütsel ve sosyal faktörler yoluyla da teşvik edilir. Ne miktar iş çıkabileceği konusunda nezaretçiye bir bilgi vermemek yoluyla planlanır. 10

11 Taylor un çözüm önerileri Klasik Yaklaşım- Bilimsel Yöne,m İşçilerin kaytarmaya gitmelerini önlemek için ücretleri artırmak, Bilimsel araştırma yöntemleri, tecrübelere dayalı ilkeler ve standartlar saptayarak üretim faaliyetlerinin denetimini sağlamak ve sonuçta verimliliği arttırmak, İşçilerin dikkatli bir şekilde seçimi yoluyla kapasitenin en yükseğe çıkarılması, Seçilen işçilerin bilimsel yöntemlerle eğitilmesi, işlerini benimsemelerinin sağlanması ve böylece istenilen performansı göstermeleri, Yöneticiler ile işçilerin yapacakları işlerin birbirine karıştırılmaması. 11

12 Taylor un çözüm önerileri Standartlaştırma Klasik Yaklaşım- Bilimsel Yöne,m Hareket ve zaman etüdü Sistematik seçim ve eğitim Fonksiyonel ustabaşılık Parça başı ücret sistemi Taylor un Eleştirisi Taylor insan ilişkilerini ve davranışsal sistemi yok farz etti. Tek güdüleme faktörü olarak gelir elde etme isteğini gördü. Taylor atölyedeki işlerle ilgilendi ve verimlilik artışı üzerinde durdu. İşletmenin içyapısı ile uğraştı ve işletmeyi bir fanus içinde dış çevreyle ilişkisi olmadığını varsaydı. 12

13 Klasik Yaklaşım- Yöne,m Süreci Fayol a göre İşletme Fonksiyonları Teknik faaliyetler: İşletmede yer alan teknik faaliyetler üretim, imalat, uyumlaştırma, sıra bakımı vb. işler Ticari faaliyetler: Satma, satın alma ve değiştirme gibi faaliyetler Finansal faaliyetler: Personelin maaşını ödemek için, tesis ve araç için gerekli fonları bulma Emniyet faaliyetleri: Bu faaliyetler genellikle insanları ve malları çeşitli tehlikelere karşı korumak içindir Muhasebe faaliyetleri: Bu faaliyetler defter tutma, bilanço, maliyet hesapları, kâr-zarar tabloları faaliyetleridir. Yönetim faaliyetleri: Fayol dikkatini daha çok yönetim faaliyetine çevirmiş ve yönetim faaliyetlerini planlama, organizasyon, emir verme, koordinasyon ve denetim olmak üzere beşe ayırmıştır. 13

14 Klasik Yaklaşım- Yöne,m Süreci 14

15 Klasik Yaklaşım- Yöne,m Süreci 15

16 Klasik Yaklaşım- Bürokrasi Yaklaşımı Bu yaklaşım organizasyon sistemi ve işletmedeki kural, politika ve yöntemlere dayanmaktadır. Bu yaklaşımının kurucusu olan sosyolog Max Weber bürokrasinin işletmenin çalışması açısından çok önemli olduğunu vurgulamıştır. 16

17 Klasik Yaklaşım- Bürokrasi Yaklaşımı Weber e göre bürokrasi kavramında aşağıdakiler vardır: Yetkinin hiyerarşisi: Yetkiler hiyerarşik yapı içinde yer almalıdır. Örgüt içinde elde edilen güce göre piramit şeklindeki bir yapıda hiyerarşik bir sistem olmalıdır. İleri uzmanlaşma: Bu ilke iş bölümüyle ilgilidir ve işbölümünün başarılı bir şekilde uygulanmasıyla kaynaklar verimli bir şekilde kullanılabilir. Biçimsel kural ve kaideler: Görevler önceden belirlenmiş, öğrenilmiş kural ve kaideler ile daha başarılı bir şekilde yerine getirilirler. Bunu sağlamak için kurallar yazılı hale getirilmelidir. Bütün elemanlar teknik bilgi, eğitim ve tecrübelerine göre çalıştırılırlar. Görevde gayri şahsilik: Örgütte görevliler işlerini kişisel değil, biçimsel bir şekilde yapacaktır. 17