TO K A T İL İ KAZOVA YÖRESİNDE ÜRETİCİLERİN TARIM KOOPERATİFLERİNDEN YARARLANMA DURUMLARI VE EĞ İLİM LERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "TO K A T İL İ KAZOVA YÖRESİNDE ÜRETİCİLERİN TARIM KOOPERATİFLERİNDEN YARARLANMA DURUMLARI VE EĞ İLİM LERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA"

Ilker Sarper
5 yıl önce
İzleme sayısı:

A Y A 1 Doç. Dr. Kem al ESEN GÜN1 I.GİRİŞ Gelişmekte olan ülkelerin çoğunda olduğu gibi Türkiye de de tarım kesimi az gelişmişliğin çoğu sıkıntılarını üzerinde taşımaktadır.

1 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi, Eylül Adana Cilt: 2 Sayfa: ym TO K A T İL İ KAZOVA YÖRESİNDE ÜRETİCİLERİN TARIM KOOPERATİFLERİNDEN YARARLANMA DURUMLARI VE EĞ İLİM LERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Ü nal K A Y A 1 Doç. Dr. Kem al ESEN GÜN1 I.GİRİŞ Gelişmekte olan ülkelerin çoğunda olduğu gibi Türkiye de de tarım kesimi az gelişmişliğin çoğu sıkıntılarını üzerinde taşımaktadır. Bu nedenle kalkınma programlarında sıkıntıları gidermede bir araç olarak kooperatiflerden yararlanma yolunun seçildiği görülmektedir Tarım kesiminin parçalanmış ve yetersiz toprak, ilkel tarım metodları, modern girdi kullanımı yetersizliği, düşük verim, pazarlama, işletme başına yüksek nüfus gibi temel ekonomik ve sosyal sorunlarının olduğu da bilinmektedir. Bu ve benzer sorunların çözümü, buna paralel olarak işletmelerin Türkiye ekonomisi içinde önemli bir unsur haline gelmeleri ; kooperatifleşmeye, kooperatiflerin daha etkin hale getirilmesine ve onlardan daha rasyonel biçimde yararlanmaya bağlıdır. Mevcut kooperatiflerin karşılaştıkları sorunlar ile onları daha etkin hale getirme onlardan daha rasyonel biçimde yararlanabilme koşulları yerel ve genel durumların araştırılmasıyla elde edilecek sonuçlar ile ortaya konulabilir Bu araştırmada Tokat İline bağlı Kazova yöresindeki tarımsal kooperatiflere ortak bir grup üreticinin kooperatiflerden yararlanma durumu ve kooperatifçilik eğilimleri üzerinde durulmuştur. 2. MATERYAL VE YÖNTEM 2.1. Materyal Araştırmanın materyalini Kazova yöresinde bulunan tarım k- operatiflerine ortak olan üreticilerden sağlanan birincil veriler <uşturmaktadır. Ayrıca konu ile ilgili istatistikler ile diğer yayınlardan da yararlanılmıştır Yöntem Araştırmada öncelikle Kazova yöresindeki mevcut tarım kooperatifleri belirlenmiştir. Bu kooperatiflerin kayıtlarından ortakları tespit edilmiştir. Tesbit edilen ortağın tamamı ile anket yapmak mümkün 1 Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraal Fakültesi. Tarım Ekonomisi Bölümü, TOKAT

basit tesadüfi örnekleme ile belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarının değerlendirilmesinde basit yüzde hesapları kullanılmıştır.

2 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi, Eylül Adana ('Ut: 2 Sayfa:y)5 görülmediğinden bunları temsil niteliğine sahip 110 üretici ortak tabakalı tesadüfi örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir Üreticiler basit tesadüfi örnekleme ile belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarının değerlendirilmesinde basit yüzde hesapları kullanılmıştır. Anketler bizzat araştırıcılar tarafından yapılmış olup, 1995 üretim yılına ait verileri kapsamaktadır. 3. ARAŞTIRMA BULGULARI 3.1. Ortakların Sosyo Ekonomik Durumları İncelenen kooperatiflerin ortakları arasında örneğe çıkanların %.54 ii yaş ile ağırlıklı grubu oluşturmaktadır yaş arası ortak olanlar ise ancak %8 dir. Örneğe çıkanların %78 i okur-yazar olarak ağırlıklı grubu oluştururken, %15 ile orta öğrenim görenler ikinci ağırlıklı grubu oluşturmaktadır Yörede ortalama işletme genişliği 68,56 dekar bulunuştur Bunlardan % 55 ile ağırlıklı bölümü oluşturanların işletme büyüklüğü 40 dekardan daha küçüktür İşletme arazisinin %41.5 inde hububat-bakliyat tarımı yapılırken, %57 lik bölümünde eşit ağırlıkta bağ-bahçe ve endüstri bitkileri tarımı yapılmaktadır. Örneğe çıkan ortakların %58 i 5-8 nüfusa sahip olmakla ağırlıklı kesimi oluştururken, 2-4 nüfuslu ortaklar ancak %21 lik bir ağırlığa sahiptir. Ortak başına büyükbaş hayvan varlığı 5.28 iken küçükbaş hayvan varlığı ise 2,86 da kalmaktadır İncelenen ortakların ortalama gayrisafı geliri TL olurken, ortalamanın üzerinde gelir elde edenler ancak %20 dir Ortakların Kooperatiflerden Yararlanma Durumları Bir kooperatif ortağının birden fazla kooperatife ortak olabileceği görüldüğünden kooperatiflerle olan alışverişleri bir bütün olarak değerlendirilmiştir. İncelenen ortaklar ihtiyaç duydukları (tohum, gübre, ilaç, aletekipman, kredi vb.) üretim faktörlerinin değer fiyat olarak %61.5 ini Tarım Kredi Kooperatifi (TKK).ve Pancar Ekicileri İstihsal Kooperatifinden (PEİK) sağlarken, %37.2 ile piyasa ikinci sırada, % 1.3 ile yöresel kooperatifler sonuncu sırada yer almaktadır Elde edilen ürünlerin değerlendirilmesinde ise değer fiyat olarak %47.9 ile tüccar birinci sırada yer alırken %19 1 ile kooperatifler ikinci sırada, % 15.1ile şehirli tüketici 3. sırada yer almaktadır

işleme ve satış konularında faaliyet gösteren kooperatiflerin çok kısıtlı sayıda olmasından kaynaklandığı söylenebilir TKK'dan aldığı krediyi yeter bulmayanlar %67 2'dir Kredilerinin nakdi ağırlıklı

3 Türkiye 2 Tarım Ekonomisifcnnyrcsı. 4-6 Eylül Adana ( ıit:2 Sın Veriler yörede kooperatiflerin üretim faktörleri temininde gösterdiği etkinliği, ürün değerlendirilmesinde gösteremediklerini ortaya koymaktadır Bu durumun, ürün işleme ve satış konularında faaliyet gösteren kooperatiflerin çok kısıtlı sayıda olmasından kaynaklandığı söylenebilir TKK'dan aldığı krediyi yeter bulmayanlar %67 2'dir Kredilerinin nakdi ağırlıklı olmasını isteyenler ise %54 5 tir. Kredi faizini yüksek bulanlarsa %54.5 tir. Bu durum, üreticinin nakit ve daha fazla krediye ihtiyacı olduğu anlamına gelmektedir 4. O RTAKLARIN GENEL KOOPERATİFÇİLİK EĞİLİMLERİ Kooperatiflerde başarı temelde ortakların durum ve tutumlarına bağlıdır. Zira kooperatif metodlardan yararlanma; kooperatifin başarısını arzulama, görev alma, bağlılığını özenle sürdürme, kooperatifin uğraş konusunu bilme ve araştırma gibi konularla yakından ilgilidir (Aras.A Çıkın A,1976) Bu gibi konuların araştırılmasının kooperatif metodlardan yararlanmada önemli ipuçları verebileceği söylenebilir. Örneğe alınan ortakların %51.8 i bir, %40.9 u iki. geriye kalanlar ise daha çok sayıda kooperatife ortaktır. Ailesinde başka bir kooperatif ortağı olanlar %30.9 dıır. Ortaklık tecrübeleri 10 yıldan fazla olanlar %58 dir. Ortağı olduğu kooperatifin ana sözleşmesini bilenler ancak %20 dir Kooperatifçilik ilkelerinden haberi olmayanlarsa %72.7 dir. Kooperatiften umduğu faydayı bulanlar %47.3, işlerinin kolaylaştığına inananlarsa %55 tir. Kooperatifin hayat standardını yükselttiğine inananlar ise %51.8 dir. Tanıdıklarına bir kooperatife girmelerini tavsiye edebilecekler %53.6 iken, tavsiye etmem diyenlerin oranı %39.1 dir Kooperatif genel kurullarına genellikle katılırım diyenler ancak %36.6 iken, genellikle katılmam diyenler %52.2 dir. Katıldığı genel kurulda söz alıp konuşurum diyenler ancak %I5 5 iken, konuşmam diyenler %61.8 dir Kooperatiflerde kayırma oluyor mu sorusuna olmuyor diyenler yalnızca %34.5 tir. Kooperatif yönetiminde görev aldınız mı sorusuna evet diyenler yalnızca %10 9 dur Bunlar arasında iki yıldan uzun görev alanlarsa %41.6 dır. Size göre kooperatiflerden beklediğiniz en önemli iki faaliyet nedir sorusuna; %66.4 ile pazarlama, %37 3 ile kredi cevapları başı çekmektedir

parkı oluşturmaya %50.9 u sıcak bakarken, arazileri birleştirerek ortaklaşa (grup) tarım yapmaya ancak %29 l'i evet diyebilmektedir.

4 Türkiye 2. Tanın Ekonomisi kongresi. Evliil Adana ( 'Ut: 2 Say Kooperatiflerin en önemli iki sorunu nedir sorusuna ise; %36 7 ile sermaye sıkıntısı, %24 4 ile yetişmiş eleman yokluğu cevapları verilmektedir Köyde ortak makina parkı oluşturmaya %50.9 u sıcak bakarken, arazileri birleştirerek ortaklaşa (grup) tarım yapmaya ancak %29 l'i evet diyebilmektedir. Bulgular ışığında öz olarak; üreticilerin ortağı oldukları kooperatiflerle ilişkilerinin zayıf olduğu, kooperatiflerin de ortakları yeter ekonomik koruma sağlayamadıkları ve güven veremedikleri, ortakların temel kooperatifçilik bilgilerinin yetersiz olduğu, kooperatiflerden pazarlama ve kredi sorunlarına çözüm bekledikleri söylenebilir. 5. SONUÇ ve ÖNERİLER 5.1. Sonuç Çalışmada ortakların üretim faktörlerine ulaşmada ürünlerini değerlendirmeye göre kooperatiflerden daha çok yararlandıkları, başka bir deyişle kooperatiflerin üretim faktörleri sağlamada daha etkin olduğu görülmektedir. Kooperatif ortaklarının bu kadar zaman sonra, hayli uzun kooperatif tecrübelerine rağmen temel.kncptfiüttvç'îilk' ıhiuıibrma en yoksun oldukları, kooperatifleriyle ilgilerinin zayıf olduğu, kooperatiflerin ise yeter ekonomik koruma sağlayamadıkları, güven veremedikleri anlaşılmaktadır. Bütün bunlara rağmen ortaklar özellikle pazarlama ve kredi konusunda kooperatiflerden beklenti içindedirler Öneriler Mevcut ekonomik düzen içerisinde üretimin, verimliliğin artırılması, ürünlerin değerine satılabilmesi için kooperatifler önemli bir araç olmaya devam etmektedir. Bu nedenle; - Üreticiler arasındaki kooperasyon özellikle pazarlama ve kredi konularında eksiktir Bu alanda faaliyet gösterecek kooperatifler kurulmalı ve etkinlikleri artırılmalıdır. - Kooperatiflerle ortaklar arasındaki ilişkiler zayıftır. Bu nedenle kooperatifler ve kooperatifçilik daha iyi anlatılmalıdır. - Kooperatiflerin ortaklarına yeterince ekonomik koruma sağlayamadığı, onlara güven veremediği anlaşılmaktadır. Bu nedenle, kooperatiflerin karşı karşıya oldukları mali, hukuki, idari sorunlarla ilgili yasal düzenlemeler süratle yapılmalıdır

yanında devletin ya da özerk kuruluşların denetimi yararlı olabilir, KAYNAKLAR ARAŞ,A., ÇIKIN,A.

5 Türkiye 2. Tamu Ekonomisi Kongresi, Eylül Adana Cilt: 2 Sa398 - Kooperatiflerin ortaklarına yeterli güven sağlayabilmeleri için özerk yönetim ve denetim mekanizmalarının kurulması gereklidir İç denetim yanında devletin ya da özerk kuruluşların denetimi yararlı olabilir, KAYNAKLAR ARAŞ,A., ÇIKIN,A., İzmir Çevresinde Mevcut Tarım Kooperatifleri-ne Ortak Çiftçilerin Bu Kooperatiflerden Yararlanma Durumları ve Koopera-tifçilik Eğilimleri Üzerine Bir Araştırına,EÜ Matbaası, 1976, Bornova-İzmir ÇIKIN,A., KARACAN,A R,Genel Kooperatifçilik, EÜ. Ziraat Fakül-tesi Yayını No:511, 1994,İzmir. EDİK,Y,Tarımsal Amaçlı Kooperatiflerimizin Temel Sarımları ve Çözüm Önerileri,II.Türk Koop Kurultayı,TMK1 Yayın No:4,1993,Ankara MÜLAYİM,Z.G.,Kooperatifçilik, Yetkin Yayınları, 1992,Ankara. TAN,A.,Türkiye Ekonomisinde Tarım Koop.,HÜ,İİBF, 1983,Ankara

Benzer belgeler

2 3 4 5 6 2006 2007 2008 2009 2010 Antalya, Isparta, Burdur 3.996.228 4.537.170 4.742.685 5.210.194 7.465.360 Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak 4.711.300 4.924.994 6.127.161 6.408.674 7.107.187 Adana, Mersin