Av. Koray BULUT* * Ankara Barosu.

Transkript

1 6769 SAYILI SINAİ MÜLKİYET KANUNUNUN PATENTLER VE FAYDALI MODELLER AÇISINDAN GETİRDİĞİ YENİLİKLER VE İLGİLİ HÜKÜMLERİN AVRUPA PATENT SÖZLEŞMESİ İLE UYUMU Av. Koray BULUT* I. GİRİŞ Ülkemizde patentler ilk olarak, 1879 kabul tarihli İhtira Beratı Kanunu ile korunmaya başlanmış ve bu kanun, 24/6/1995 tarih ve 551 sayılı Patentlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ye (Mülga KHK) 3/11/1995 tarihli ve 4128 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle eklenen 73/A maddesinin (c) bendi ile yürürlükten kaldırılmış olup, külliyattan çıkarılmıştır. Patent ve Faydalı Modellerin korunması ile ilgili olan Mülga KHK, dönemin şartları göz önüne alındığında oldukça detaylı ve bir çok bakımdan uluslararası mevzuata uygun olacak bir şekilde yapılandırılmış ve Türkiye de patent ve faydalı model haklarının korunması bakımından yeterli olmuştur. Ancak zamanla, gelişen ekonomik koşullar ile değişikliğe uğrayan yabancı mevzuat ve mahkeme kararları doğrultusunda, diğer sınai haklar da olduğu gibi patent ve faydalı model haklarında da yeni bir kanuna ihtiyaç duyulmuştur. Söz konusu gelişmeler ışığında 10 Ocak 2017 tarihinde 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (6769 Say. Kanun) yürürlüğe girerek 551 Sayılı KHK döneminin sonuna gelinmiştir. II. SINAİ MÜLKİYET KANUNU NA GENEL BAKIŞ 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu nun yürürlüğe girmesinden önce, sınai hakların her biri ayrı KHK ler ile korunmaktaydı. Sınai Mülkiyet Kanunu ile söz konusu sınai mülkiyet hakları tek bir kanun altında birleştirilmiş ve 5 kitaptan meydana getirilmiştir. Patent ve Faydalı Modeller, Sınai Mülkiyet * Ankara Barosu.

2 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun Patentler ve Faydalı Modeller Açısından Getirdiği Yenilikler ve İlgili Hükümlerin Avrupa Patent Sözleşmesi İle Uyumu Kanunu nun 4. kitabında yer almaktadır. Söz konusu Sınai Mülkiyet Kanunu ile, Türkiye Patent ve Faydalı Modelleri ile ilgili hükümlerin, Avrupa Patent Sözleşmesi (EPC) hükümlerine olan uyum arttırılmıştır. III. PATENTLER İLE İLGİLİ GETİRİLEN DEĞİŞİKLİKLER 1. Patentlenebilirlik Şartları Mülga KHK da patentlenebilirlik şartları 5. maddede düzenlenmiş ve yeni, tekniğin bilinen durumunu aşan ve sanayiye uygulanabilir olan buluşlar, patent verilerek korunur şeklinde ifade edilmiştir. Yenilik şartı Mülga KHK Mad. 7 de tekniğin bilinen durumuna dahil olmayan buluş yenidir, Tekniğin Bilinen Durumunu Aşma şartı Mülga KHK Mad. 9 da buluş, ilgili olduğu teknik alandaki bir uzman tarafından, tekniğin bilinen durumundan aşikar bir şekilde çıkarılamayan bir faaliyet sonucu gerçekleşmiş ise, tekniğin bilinen durumunun aşıldığı kabul edilir. ve Sanayiye Uygulanabilir Olma şartı Mülga KHK Mad. 10 da buluş, tarım dahil sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir veya kullanılabilir nitelikte ise, sanayiye uygulanabilir olduğu kabul edilir. şeklinde ifade edilmiştir Sayılı Kanunda ise patentlenebilirlik kriterleri, Madde 82/1 de düzenlenmiş ve teknolojinin her alanındaki buluşlara yeni olması, buluş basamağı içermesi ve sanayiye uygulanabilir olması şartıyla patent verilir şeklinde ifade edilmiştir. Yenilik şartı 6769 Say. Kanun Mad. 83/1 de tekniğin bilinen durumuna dahil olmayan buluşun yeni olduğu kabul edilir, Buluş Basamağı İçermesi şartı 6769 Say. Kanun Mad. 83/4 de tekniğin bilinen durumu dikkate alındığında, ilgili olduğu teknik alandaki uzmana göre aşikar olmayan buluşun, buluş basamağı içerdiği kabul edilir ve Sanayiye Uygulanabilir Olma şartı 6769 Say. Kanun Mad. 83/6 da buluş, tarım dahil sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir veya kullanılabilir nitelikteyse, sanayiye uygulanabilir olduğu kabul edilir şeklinde ifade edilmiştir. Görüldüğü gibi, 6769 Sayılı Kanun, mülga KHK de yer alan tekniğin bilinen durumunu aşma kriterini, buluş basamağı içermesi olarak değiştirmiştir. Her iki ifade biçiminde de, söz konusu kriter, uzman bir kişinin tekniğin bilinen durumundan söz konusu buluşu aşikar bir şekilde çıkarmaması olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla 6769 Sayılı Kanun ile yapılan bu değişiklik patentlenebilme kriterlerinde içerik olarak bir değişikliğe yol açmamaktadır. Bu değişiklik ile, 18 FMR 2018/ 1

3 Av. Koray BULUT 6769 Sayılı Kanundaki patentlenebilirlik şartları tanım olarak Avrupa Patent Sözleşmesi ile uyumlu hale gelmiştir. Avrupa Patent Sözleşmesinin (EPC) 52. maddesinin 1. fıkrasında ifade edilen patentlenebilirlik şartları, yenilik (novelty), buluş basamağı içerme (involve an inventive step) ve sanayiye uygulanabilir olma (susceptible of industrial application) şeklindedir. EPC Mad. 52/1: European patents shall be granted for any inventions, in all fields of technology, provided that they are new, involve an inventive step and are susceptible of industrial application. 2. Teşhis ve Tedavi Yöntemlerinin Patentlenememesi Teşhis ve tedavi yöntemleri, Mülga KHK de yer aldığı şekilde de patentlenemiyordu. Ancak 6769 Say. Kanun ile yapılan değişiklikle, teşhis ve tedavi usullerinin patentlenememesinin sebebi değiştirilmiş ve Avrupa Patent Sözleşmesi ne uyumlu hale getirilmiştir. Mülga KHK Mad. 6/e uyarınca, insan veya hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile insan, hayvan vücudu ile ilgili teşhis usulleri, buluş niteliğinde olmadıkları için patent koruması kapsamında bırakılmıştı. Ancak 6769 Say. Kanun Mad. 82/3(c) ye göre, insan veya hayvan vücuduna uygulanacak teşhis yöntemleri ile cerrahi yöntemler dahil tüm tedavi yöntemleri buluş niteliğinde sayılmalarına rağmen patent verilemeyecek buluşlar arasında yer almaktadır. Bu değişikliğe göre, Mülga KHK ye göre buluş niteliğinde olmadığı için patent verilemeyen teşhis ve tedavi yöntemleri, 6769 Say. Kanuna göre buluş olarak nitelendirilmiş ancak yine de patent verilemeyecek konular arasında yer almıştır. Teşhis ve tedavi yöntemlerinin patentlenebilirliği ile ilgili Avrupa Patent Sözleşmesi nin Patentlenebilirliğin İstisnaları başlıklı 53. maddesinin c bendi de, teşhis ve tedavi yöntemlerini bir buluş olarak görmüş ancak yine de bu tür başvurulara patent verilmeyeceğini belirtmiştir. EPC Mad. 53: European patents shall not be granted in respect of: (c) methods for treatment of the human or animal body by surgery or therapy and diagnostic methods practised on the human or animal body; this provision shall not apply to products, in particular substances or compositions, for use in any of these methods. 2018/1 FMR 19

4 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun Patentler ve Faydalı Modeller Açısından Getirdiği Yenilikler ve İlgili Hükümlerin Avrupa Patent Sözleşmesi İle Uyumu 3. Hakların Yeniden Tesisi Müessesesi 6769 Say. Kanun nun yürürlüğe girmesiyle birlikte, patent işlemleri ile ilgili yeni bir kavram olan hakların yeniden tesisi müessesesi hayatımıza girmiştir. Mülga KHK döneminde, hakların yeniden tesisine ilişkin hükümler yer almamaktaydı ve patent işlemlerinde süreye uyulmamasından dolayı meydana gelebilecek olası hak kayıplarının engellenebilmesi yalnızca mücbir sebebin varlığına bağlıydı Say. Kanun nun 107. maddesinin 2. fıkrasında hakların yeniden tesisi düzenlenmiştir Say. Kanun Madde İşlemlerin devam ettirilmesi ve hakların yeniden tesisi (2) Patent başvurusu veya patent sahibi tarafından, patent başvurusu veya patentle ilgili işlemlerde şartların gerektirdiği özen gösterilmesine rağmen, uyulması gereken bir süreye uyulamamasının patent başvurusunun reddine, geri çekilmiş sayılmasına, 99 uncu madde uyarınca patentin hükümsüz kılınmasına veya diğer herhangi bir hakkın kaybına yol açması hâlinde, hakların yeniden tesisi talep edilebilir. Bu talep, uyulamamış olan sürenin bitiminden itibaren bir yılı geçmemek üzere, süreye uyulamama nedeninin ortadan kalkmasından itibaren iki ay içinde ücreti ödenerek yapılır. Aksi takdirde bu talep reddedilir. Talebin kabul edilmesi hâlinde süreye uyulmamış olmanın getirdiği hukuki sonuçlar doğmamış sayılır. İlgili maddeden anlaşılacağı üzere, hakların yeniden tesisi için gereken ilk şart, patent ile ilgili işlemlerde şartların gerektirdiği özenin gösterilmesidir. Gerekli özen gösterilmesine rağmen, uyulması gereken bir süreye uyulmaması nedeniyle başvurunun reddi, geri çekilmiş sayılması, hükümsüz kılınması veya diğer herhangi bir hakkın kaybına yol açılması halinde hakların yeniden tesisi, en geç uyulamamış olan sürenin bitiminden itibaren bir yılı geçmemek üzere, süreye uyulamama nedeninin ortadan kalkmasından itibaren iki ay içinde talep edilebilir. Hakların yeniden tesisinin düzenlenmesinin asıl amacı, başvuru veya patente sahibinin verilen sürelere gerekli özeni göstermesine rağmen uyulmaması durumunda kaybolan hakların yeniden kazanılarak başvuru veya patent sahibinin mağduriyetinin giderilmesidir. Ancak, Sınai Mülkiyet Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin (SMK Yön.) Hakların 115. maddesinin 2. fıkrasında hakların yeniden tesisinin istisnası olarak, on iki aylık rüçhan süresine uyulmama durumunda, bu sürenin bitiminden itibaren iki ay içinde hakların yeniden tesisi talebinde bulunabileceği belirtilmiştir. 20 FMR 2018/ 1

5 Av. Koray BULUT SMK Yön. MADDE 115 Hakların yeniden tesisi (2) Hakların yeniden tesisi talebi, uyulamamış olan sürenin bitiminden itibaren bir yılı geçmemek üzere, süreye uyulamama nedeninin ortadan kalkmasından itibaren iki ay içinde Tebliğde belirtilen ücret ödenerek yapılır. Ancak, Kanunun 93 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen on iki aylık rüçhan süresine uyulamama durumunda, bu sürenin bitiminden itibaren iki ay içinde hakların yeniden tesisi talebinde bulunulabilir Say. Kanun ile hayatımıza giren hakların yeniden tesisi, Avrupa Patent Sözleşmesi nin 122. maddesinde, süreler ile ilgili hüküm 136. Maddeye göre hakların yeniden tesisi talebinin süreye uyulmama nedeninin ortadan kalkmasından itibaren iki ay içinde ve en geç söz konusu sürenin bitiminden itibaren bir yıl içinde talep edilebileceğini düzenlemiştir. EPC Mad Re-establishment of rights (1) An applicant for or proprietor of a European patent who, in spite of all due care required by the circumstances having been taken, was unable to observe a time limit vis-à-vis the European Patent Office shall have his rights re-established upon request if the non-observance of this time limit has the direct consequence of causing the refusal of the European patent application or of a request, or the deeming of the application to have been withdrawn, or the revocation of the European patent, or the loss of any other right or means of redress. EPC Mad Re-establishment of rights (1) Any request for re-establishment of rights under Article 122, paragraph 1, shall be filed in writing within two months of the removal of the cause of noncompliance with the period, but at the latest within one year of expiry of the unobserved time limit. 4. İşlemlerin Devam Ettirilmesi 6769 Say. Kanun nun yürürlüğe girmesiyle birlikte, hakların yeniden tesisi yanında, İşlemlerin Devam Ettirilmesine ilişkin hükümler de mevzuatımıza girmiştir. Bilindiği gibi Mülga KHK de işlemlerin devam ettirilmesi yer almamaktaydı ve meydana gelen hak kayıpları ancak mücbir sebebin varlığı halinde telafi edilebiliyordu. Patent başvuru işlemlerinde sürelere uyulmaması durumunda, süreye uyulmamanın sonucunun başvuru sahibine bildirilmesi ve bildirim tarihinden itibaren iki ay içinde ücretin ödenerek patent başvuru işlemlerine kaldığı yerden devam edilmesi suretiyle işlemlerin devam ettirilmesi 2018/1 FMR 21

6 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun Patentler ve Faydalı Modeller Açısından Getirdiği Yenilikler ve İlgili Hükümlerin Avrupa Patent Sözleşmesi İle Uyumu sağlanmıştır. İşlemlerin devam ettirilmesine ilişkin hüküm 6769 Say. Kanun Mad. 107 de yer almaktadır. İşlemlerin devam ettirilmesi ve hakların yeniden tesisi MADDE 107- (1) Patent başvurusuna ilişkin işlemlere dair sürelere uymaması hâlinde başvuru sahibi, süreye uyulmamanın sonucunun bildirim tarihinden itibaren iki ay içinde, ücretini ödeyerek işlemlere devam edilmesini talep edebilir. Aksi takdirde bu talep reddedilir. Talebin kabul edilmesi hâlinde süreye uyulmamış olmanın getirdiği hukuki sonuçlar doğmamış sayılır. Ancak Sınai Mülkiyet Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 114. maddesinin 2. fıkrasında, işlemlerin devam ettirilmesinin talep edilemeyeceği işlemler belirtilmiştir. Patent ile ilgili aşağıdaki belirtilen işlemler için, işlemlerin devam ettirilmesi talep edilememektedir; - Rüçhan hakkı talebi süresi (12 ay), - Yıllık ücretlerin ödenmesi ile ilgili telafi ücretinin ödenme süresi, - Buluşa patent verilmesini etkilemeyen açıklamalar için belirtilen 12 aylık süre, - Araştırma raporu düzenlenememesi durumunda, başvuru sahibinin durumun kendisine bildiriminden itibaren itirazda bulunması için belirtilen 3 aylık süre, - İşverenin, buluşun serbest buluş olmadığına ilişkin itirazını, bildirim tarihinden itibaren yazılı bir bildirimde bulunma süresi olan 3 aylık süre, - Patentin tesciline itiraz süresi olan tescilin yayımından itibaren başlayan 6 aylık süre, - Başvuru unsurlarının tamamlanma süresi, - Şekli eksikliklerin giderilme süresi. Avrupa Patent Sözleşmesi nin 121 inci ve ilgili yönetmeliğin 135 inci maddesinde, işlemlerin devam ettirilmesi açıklanmakta ve süresinin ilgili bildirimin başvuru sahibine yapıldığı tarihten itibaren 2 ay olduğu belirtilmektedir. Görüldüğü gibi, işlemlerin devam ettirilmesi hükümleri ile patent mevzuatımız, Avrupa Patent Sözleşmesi ile bir adım daha uyumlu hale getirilmiştir. 22 FMR 2018/ 1

7 Av. Koray BULUT EPC Further processing of the European patent application (1) If an applicant fails to observe a time limit vis-à-vis the European Patent Office, he may request further processing of the European patent application. EPC Rule Further processing (1) Further processing under Article 121, paragraph 1, shall be requested by payment of the prescribed fee within two months of the communication concerning either the failure to observe a time limit or a loss of rights. The omitted act shall be completed within the period for making the request. 4. İncelemesiz Patent Sisteminin Kaldırılması Mülga 551 say. KHK de, patent başvuru işlemlerinde, araştırma raporunun başvuru sahibine tebliğinden itibaren, başvuru sahibi üç ay içerisinde sistem tercihi yapar ve başvurunun incelemeli olarak ilerlemesini seçmesi durumunda inceleme işlemine geçilirdi. En fazla üç incelemenin herhangi birinin olumlu olması durumunda buluş incelemeli patent olarak tescil edilirdi. Başvuru sahibinin, araştırma raporunun kendisine tebliğinden itibaren üç ay içerinde sistem tercihi yapmaması ya da incelemesiz sistem seçmesi durumda ise, inceleme işlemi yapılmaz, başvuru doğrudan incelemesiz patent olarak tescil edilirdi. İncelemesiz patent almış bir başvuru, başvuru tarihinden itibaren en geç yedi sene içerisinde inceleme talebi yapılmadığında incelemesiz patent hakkı sona ererdi. İncelemesiz patentin amacı, inceleme maliyetlerine katlanarak inceleme aşamasına geçmeden once buluş sahibinin, buluşu piyasaya çıkartarak değerini görmesinin sağlanması gibi nedenlerdi. Ancak ülkemizde başvuru stratejisi olarak, araştırma raporunda buluşun yeniliğini öldüren belgelerin varlığı görüldüğü ve inceleme raporundan olumlu bir sonuç alınabilme olasılığının zayıf olduğu durumlarda bile, incelemesiz sistem tercih edilerek, üçüncü kişilere sanki başvuru bir incelemeli patent haklarına sahip gibi yansıtılmaktaydı. Uygulamada incelemesiz patentlerin, incelemeli patent gibi güçlü bir korumaya sahip olduğu izleniminin verilmesi, üçüncü kişiler ve incelemesiz patent sahipleri arasında sorunlara yol açması söz konusu idi Say. Kanun nu ile Türkiye deki incelemesiz patentten kaynaklanan sorunların artmasından dolayı ve EPC mevzuatına uyum amacıyla, incelemesiz patent sistemi kaldırılmıştır Say. Kanun nun yürürlüğe girdiği 10 Ocak 2017 tarihinden sonra yapılan bütün ulusal patent başvurularının sahipleri, araştırma raporunun bildirim tarihinden itibaren üç ay içinde ücretini ödeyerek incelemenin yapılmasını talep etmek zorundadır. Aksi takdirde başvuru geri çekilmiş sayılır ve işlemleri son bulur. 2018/1 FMR 23

8 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun Patentler ve Faydalı Modeller Açısından Getirdiği Yenilikler ve İlgili Hükümlerin Avrupa Patent Sözleşmesi İle Uyumu 6769 Say. Kanun MADDE 98-İnceleme talebi, inceleme raporunun düzenlenmesi ve patentin verilmesi (1) Başvuru sahibi, araştırma raporunun bildirim tarihinden itibaren üç ay içinde ücretini ödeyerek incelemenin yapılmasını talep eder. Aksi takdirde başvuru geri çekilmiş sayılır. Benzer şekilde, Avrupa Patent Sözleşmesi hükümlerinde de incelemesiz patent sistemi bulunmaz ve inceleme talebi zamanında yapılmaz ise başvuru geri çekilmiş sayılır. Avrupa Patent Sözleşmesi Mad. 70 e göre, Avrupa Patent Ofisi tarafından hazırlanan araştırma raporunun Avrupa Patent Bülteni nde yayınlandığı tarihten itibaren altı ay içerisinde inceleme talep edilmez ise, başvuru geri çekilmiş sayılır. EPC Rule 70 - Request for examination (1) The applicant may request examination of the European patent application up to six months after the date on which the European Patent Bulletin mentions the publication of the European search report. The request may not be withdrawn. 5. Patentin Tescilinin Yayımından Sonra İtiraz Prosedürü Getirilmesi Mülga 551 Say. KHK de, incelemeli veya incelemesiz patentlerin tesciline herhangi bir itiraz mekanizması bulunmamaktaydı. Dolayısıyla, tescil edilmiş bir patentin hükümsüzlüğü, ancak yetkili Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi sinde hükümsüzlük davası açılarak sağlanabiliyordu. Hükümsüzlük davaları da, hem hükümsüzlüğün birçok farklı unsura bağlı olması hem de teknik olarak oldukça karışık davalar olduğundan davaların sonuçlanması uzun sürmektedir. Dolayısıyla, hükümsüzlüğü çok aşikar olan bir incelemesiz patentin bile davasının sonuçlanması oldukça zaman almaktadır. Bu durum, taraflar açısından uzun bir süre belirsizliğe yol açtığından, ekonomik durumun etkilenmesi ve yanlış kararlar alınması olasılığını arttırmaktaydı Say. Kanun da yapılan en çarpıcı yeniliklerden bir tanesi, tescili yayınlanmış bir patentin tesciline itiraz mekanizmasıdır. Yeni kanuna göre üçüncü kişiler, patentin verilmesi kararının Bültende yayımlanmasından itibaren altı ay içinde söz konusu patente aşağıdaki sebeplerle itiraz edebilirler: - Patent konusu buluşun patent verilebilirlik şartlarını taşımadığı, (yenilik, buluş basamağı, sanayiye uygulanabilirlik, buluş niteliğinde olmayan başvurular, patent verilemeyecek buluşlar) 24 FMR 2018/ 1

9 Av. Koray BULUT - Buluşun teknik alanda uzman bir kişi tarafından buluşun uygulanabilmesini sağlayacak şekilde yeterince açık ve tam olmadığı, - Patent konusunun, başvurunun ilk hâlinin kapsamını aştığı - Bölünmüş patent başvurusunun asıl patent başvurusunun kapsamını aştığı, - Patent başvurusu için rüçhan hakkı talep edilmiş ise, başvurunun kapsamının rüçhan dokümanının kapsamını aştığı. Bir patente, tescilinin yayımı sonrasında itiraz edilebilme müessesesine uluslararası patent hukukunda post-grant opposition denmektedir. Tescil sonrası itiraz, hem üçüncü kişilerin hem de patent sahibinin buluş ile ilgili daha kısa sürede daha net bir karara varabilmeleri ve ticari adımlarını daha net bir şekilde atabilmelerinde yardımcı olur. Buna ek olarak, tescil edilmiş patentlerin kalitesi ve güvenilirliğini de arttırır. Belirtmek gerekir ki, patentin tesciline yapılan itirazlar Kurul nezdinde inceleneceğinden, bu kararlar aleyhine Kurula yeniden bir itirazda bulunulması söz konusu değildir. Kararın iptali için dava yoluna başvurmak gerekmektedir. Avrupa Patent Sözleşmesi nde de benzer şekilde tescil sonrası itiraz prosedürü bulunmaktadır. EPC Mad. 99 a göre, tescili yayımlanan bir Avrupa Patenti ne, üçüncü kişiler yayım tarihinden itibaren dokuz ay içerisinde buluşun patentlenebilirlik şartlarını taşımadığı yönünde itiraz edebilirler. EPC Art Opposition (1) Within nine months of the publication of the mention of the grant of the European patent in the European Patent Bulletin, any person may give notice to the European Patent Office of opposition to that patent, in accordance with the Implementing Regulations. Notice of opposition shall not be deemed to have been filed until the opposition fee has been paid. 6. Üniversiteler Bünyesinde Yapılan Başvuruların Hak Sahipliğinde Değişiklik Mülga 551 Say. KHK Mad. 41 hükümlerine göre, üniversite mensuplarının buluşları, serbest buluş niteliğindeydi. Buna göre, üniversitede çalışan bir öğretim elemanı yaptığı buluş için patent başvurusu yaparken, hem başvuru sahibi hem de buluş sahibi olarak kendi adını yazabilmekteydi. Dolayısıyla, hak sahipliği bakımından üniversitenin bir hakkı bulunmamaktaydı. 2018/1 FMR 25

10 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun Patentler ve Faydalı Modeller Açısından Getirdiği Yenilikler ve İlgili Hükümlerin Avrupa Patent Sözleşmesi İle Uyumu Mülga 551 Say. KHK Mad. 41 Üniversite Mensuplarının Buluşları Madde uncu ve 40 ıncı madde hükümlerinden farklı olarak, Üniversitelere bağlı fakülte ve yüksek okullarda bilimsel çalışma yapmakta olan öğretim elemanlarının yaptığı buluşlar, serbest buluş sayılır Say. Kanun Mad. 121 e göre, artık üniversite mensuplarının gerçekleştirdiği buluşlar, çalışanların buluşlarına ilişkin hükümlere tabi olmaktadır. Dolayısıyla, üniversite mensuplarını gerçekleştirdiği buluşlar artık serbest buluş niteliğinde değil, hizmet buluşu niteliğindedir. Bunun doğal bir sonucu olarak, buluş serbest buluş niteliği kazanmamışsa, gerçekleştirilen bir buluş için yapılan patent başvurusunda, başvuru sahibi olarak ilgili yükseköğretim kurumu, buluş sahibi olarak ise buluşu gerçekleştiren öğretim elemanı yazılacaktır Say. Kanun Mad. 121 Yükseköğretim kurumlarında gerçekleştirilen buluşlar MADDE 121- (1) 2547 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde tanımlanan yükseköğretim kurumları ile Millî Savunma Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığına bağlı yükseköğretim kurumlarında yapılan bilimsel çalışmalar veya araştırmalar sonucunda gerçekleştirilen buluşlar için, özel kanun hükümleri ve bu madde kapsamındaki düzenlemeler saklı kalmak kaydıyla, çalışanların buluşlarına ilişkin hükümler uygulanır Say. Kanun kapsamında yüksek öğretim kurumunda hizmet buluşu gerçekleştiren öğretim elemanı, - Buluşunu yazılı olarak ve geciktirmeksizin yükseköğretim kurumuna bildirir, - Yükseköğretim kurumu, buluş üzerinde hak sahipliği talebinde bulunması durumunda, patent başvurusu yapmakla yükümlüdür. Aksi takdirde buluş, serbest buluş niteliği kazanır, - Yükseköğretim kurumunun hak sahipliği talebine karşı buluşu yapan, buluşunun serbest buluş olduğunu ileri sürerek itiraz edebilir. 7. Kamu Kurum Ve Kuruluşları Tarafından Desteklenen Projelerde Ortaya Çıkan Buluşlar 551 Say. Mülga KHK da, Kamu Kurum ve Kuruluşları tarafından desteklenen projelerde ortaya çıkan buluşlara yönelik herhangi bir düzenleme yer almıyordu Say. Kanun nun 122. maddesinde açıklanan bu konu, esas olarak kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde ortaya çıkan buluşların, destek sağlayan kamu kurumuna bildirilmesini zorunluluğudur. Bu bildirimin 26 FMR 2018/ 1

11 Av. Koray BULUT yapılmasından itibaren bir yıl içinde proje desteğinden faydalanan kişi, buluş konusu üzerinde hak sahipliği talep edip etmediğini ilgili kamu kurumuna yazılı olarak bildirir. Bu talebin yapılmaması sonucunda, ilgili kamu kurumu veya kuruluşu buluş için hak sahipliğini alabilir. Kamu destekli projelerde ortaya çıkan buluşlar MADDE 122- (1) Kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde ortaya çıkan buluşların, destek sağlayan kamu kurumuna yönetmeliğe uygun olarak bildirilmesi zorunludur. Bu bildirimin yapıldığı tarihten itibaren bir yıl içinde proje desteğinden faydalanan kişi, buluş konusu üzerinde hak sahipliği talep edip etmediği konusundaki tercihini kamu kurumuna yazılı olarak bildirir. Proje desteğinden faydalanan kişi bu süre içinde hak sahipliği talep etmezse veya hak sahipliğine ilişkin tercihini yazılı olarak yapmazsa destek sağlayan kamu kurumu veya kuruluşu buluş için hak sahipliğini alabilir. Proje desteğinden faydalanan kişi, hak sahipliğine ilişkin süreç tamamlanana kadar, buluşa patent veya faydalı model verilmesini etkileyecek nitelikte açıklamalarda bulunamaz. 9. Patent Başvuru İşlemleri İle İlgili Diğer Değişiklikler a Say. Kanun Mad. 90/5 e göre, buluş sahibi adının gizli tutulmasını isteyebilir. Mülga 551 Say. KHK da olmayan bu düzenleme 6769 Say. Kanun ile gelmiştir Say. Kanun Mad. 90/5 - Buluşu yapan, başvuruda belirtilir. Ancak buluşu yapan, isminin gizli tutulmasını isteyebilir. b. 551 Say. Mülga KHK ye göre araştırma raporu talebi, başvuru yapıldıktan sonra 15 ay içinde yapılıyordu Say. Kanun Mad. 96/1 e göre, araştırma talebi başvuru ile birlikte veya bildirime gerek olmaksızın başvurudan itibaren on iki ay içerisinde yapılmalıdır. Bu değişiklik ile patent başvurundan tesciline giden süresinin kısaltılması amaçlanmıştır. Araştırma talebi, araştırma raporunun düzenlenmesi ve yayımlanması MADDE 96- (1) Başvuru sahibi başvuruyla birlikte veya bildirime gerek olmaksızın başvuru tarihinden itibaren on iki ay içinde ücretini ödemek kaydıyla araştırma talebinde bulunur. Aksi takdirde başvuru geri çekilmiş sayılır. c. Mülga 551 Say. KHK de, üçüncü kişiler yalnızca, araştırma raporunun yayımından itibaren altı ay içinde, araştırma raporunun içeriği hakkında, ilgili belgeleri de eklemek suretiyle, görüşlerini Enstitü ye bildirebilirdi. Ancak 6769 Say. Kanun nun 97. maddesinin 2. fıkrasına göre, patent başvurusunun 2018/1 FMR 27

12 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun Patentler ve Faydalı Modeller Açısından Getirdiği Yenilikler ve İlgili Hükümlerin Avrupa Patent Sözleşmesi İle Uyumu yayımlandığı tarihten itibaren üçüncü kişiler, patent başvurusuna konu olan buluşun patent verilebilirliğine ilişkin görüşlerini sunabilir. Ancak bu kişiler, bu aşamada Kurum nezdindeki işlemlere taraf olamaz. Başvurunun yayımlanması ve etkileri MADDE 97- (2) Patent başvurusunun yayımlandığı tarihten itibaren üçüncü kişiler, patent başvurusuna konu olan buluşun patent verilebilirliğine ilişkin görüşlerini sunabilir. Ancak bu kişiler, bu aşamada Kurum nezdindeki işlemlere taraf olamaz. d. Koruma Sürelerinde Telafi Ücreti Ve Yıllık Ücretlerin Başlangıcı Patent başvurusu yapıldıktan sonra, takip eden her yıl başvuru tarihinde yıllık ücreti ödenmelidir. Yıllık ücretin ödenmeme durumunda patent başvurusu veya tescil edilmiş bir patent geçersiz olacaktır. Mülga 551 Say. KHK de yıllık ücretler Enstitü nün bildirimine gerek olmaksızın patentin koruma süresi boyunca, başvuru tarihinden başlayarak bir sonraki yıl dahil olmak üzere her yıl vadesinde peşinen ödenir. Vade tarihi, başvuru tarihine tekabül eden ay ve gündür. Yıllık ücretlerin, vadesinde ödenmemesi halinde, bu ücretler, ücret tarifesinde belirlenen ek bir ücretin ilavesi ile vadeyi takip eden altı ay içinde, gecikmeli olarak ödenebilir. Yıllık ücretlerin bu süreler içinde ödenmemesi halinde patent hakkı, bu ücretin son ödeme tarihi itibariyle sona erer Say. Kanun da ise, patent başvurusu veya patentin korunması için gerekli olan yıllık ücretler, patentin koruma süresi boyunca, başvuru tarihinden itibaren ikinci yılın sona erdiği tarihte ve devam eden her yıl vadesinde ödenir. Vade tarihi, başvuru tarihine tekabül eden ay ve gündür. Yıllık ücretlerim vadesinde ödenmemesi hâlinde, ek ücretle birlikte vadeyi takip eden altı ay içinde de ödenebilir Say. Kanun nun getirdiği yenilik esas olarak buradan sonraki işlemleri etkilemektedir. Yıllık ücretlerin cezalı olarak ek ücretle (vadesinden itibaren 6 ay) ödenmemesi hâlinde, patent hakkı bu ücretin vade tarihi itibarıyla sona erer, patent sahibine patent hakkının sona erdiğine ilişkin bildirim yapılır ve bu durum Bültende yayımlanır. Patent hakkının sona erdiğine ilişkin bildirim tarihinden itibaren iki ay içinde telafi ücretinin ödenmesi hâlinde patent hakkı, ücretin ödendiği tarih itibarıyla yeniden geçerlilik kazanır ve Bültende yayımlanır. Patent hakkının sona erdiğine ilişkin bildirim en geç patent hakkının sona erdiği vade tarihinden başlayan bir yıllık sürenin bitimine kadar yapılır. 28 FMR 2018/ 1

13 Av. Koray BULUT 6769 Say. Kanun MADDE 101-Koruma süresi ve yıllık ücretler (1) Başvuru tarihinden başlamak üzere, patentin koruma süresi yirmi yıl, faydalı modelin koruma süresi on yıldır. Bu süreler uzatılamaz. (2) Patent başvurusu veya patentin korunması için gerekli olan yıllık ücretler, patentin koruma süresi boyunca, başvuru tarihinden itibaren ikinci yılın sona erdiği tarihte ve devam eden her yıl vadesinde ödenir. Vade tarihi, başvuru tarihine tekabül eden ay ve gündür. (3) Yıllık ücretler, ikinci fıkrada belirtilen vadede ödenmemesi hâlinde, ek ücretle birlikte vadeyi takip eden altı ay içinde de ödenebilir. (4) Yıllık ücretlerin üçüncü fıkrada belirtilen sürede de ödenmemesi hâlinde, patent hakkı bu ücretin vade tarihi itibarıyla sona erer, patent hakkının sona erdiğine ilişkin bildirim yapılır ve bu durum Bültende yayımlanır. Patent hakkının sona erdiğine ilişkin bildirim tarihinden itibaren iki ay içinde telafi ücretinin ödenmesi hâlinde patent hakkı, ücretin ödendiği tarih itibarıyla yeniden geçerlilik kazanır ve Bültende yayımlanır. Patent hakkının sona erdiğine ilişkin bildirim en geç patent hakkının sona erdiği vade tarihinden başlayan bir yıllık sürenin bitimine kadar yapılır. (5) Patentin yeniden geçerlilik kazanması, patent hakkının sona ermesi sonucunda hak kazanmış üçüncü kişilerin kazanılmış haklarını etkilemez. Üçüncü kişilerin hakları ve bunların kapsamı, mahkeme tarafından belirlenir. Özetle, yıllık ücretlerin ödenmesi konusunda 551 Say. Mülga KHK ve 6769 Say. Kanun arasında iki fark bulunmaktadır. İlk fark, Mülga KHK da yıllık ücretlerin ödenmeye başvuru tarihinden itibaren bir yıl sonra başlamasıdır Say. Kanun da ise yıllık ücretler ödenmeye başvuru tarihinden itibaren iki yıl sonra başlamaktadır. İkinci fark ise, Mülga KHK de yıllık ücretler vadeyi takip eden altı ay boyunca cezalı olarak ödenmez ise, başvuru veya patent geçersiz olmaktadır Say. Kanun da ise, yıllık ücretler vadeyi takip eden altı ay boyunca cezalı olarak ödenmez ise Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından başvuru/patent sahibine bildirim yapılmakta ve iki ay içinde yıllık ücretin ödenerek başvurunun/patentin yeniden geçerlilik kazandırılması bildirilmektedir. Bu iki aylık süre içerisinde yıllık ücretin ödenmesi durumunda başvuru veya patent yeniden geçerlilik kazanabilecektir. 2018/1 FMR 29

14 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun Patentler ve Faydalı Modeller Açısından Getirdiği Yenilikler ve İlgili Hükümlerin Avrupa Patent Sözleşmesi İle Uyumu IV. FAYDALI MODELLER İLE İLGİLİ GETİRİLEN DEĞİŞİKLİKLER 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu, patentlerin yanı sıra faydalı modellerle ilgili oldukça önemli değişiklik ve yenilikler getirmiştir. 1. Faydalı Modellerde Araştırma Talebi 551 Say. Mülga KHK de, faydalı model başvurularında araştırma zorunluluğu yer almıyordu. Faydalı model başvurusunun yapılmasından sonra, Türk Patent Enstitüsü faydalı model başvurusunu şekli bakımdan inceliyor, ve korumaya engel olacak bir eksikliğin bulunmadığına karar verdiği takdirde, Türk Patent Enstitüsü, başvuruyu toplumun incelemesine açılması için üç ay süreyle yayımlar. Patentlerde düzenlenen araştırma raporu, faydalı model başvurularında düzenlenmez. Ancak tekniğin bilinen durumu ile ilgili araştırma raporu düzenlenmesi, Türk Patent Enstitüsü nden özel olarak talep edildiği takdirde araştırma raporu düzenlenir. Ancak uygulamada, faydalı model başvuru sahiplerinin Türk Patent Enstitüsü nden özel olarak tekniğin bilinen durumu ile ilgili araştırma raporu düzenlenmesini talep etmesi çok rastlanan bir durum değildir Say. Kanun ile faydalı model başvurularında araştırma raporu düzenlenmesi zorunlu hale gelmiştir Say. Kanun nun 143. maddesinin 5. fıkrasına göre, faydalı model başvuru sahibi başvuruyla birlikte veya herhangi bir bildirime gerek olmaksızın başvurunun şeklî şartlara uygunluk bakımından bir eksikliğinin olmadığının veya eksikliklerin süresi içinde giderildiğinin bildirildiği tarihten itibaren iki ay içinde araştırma talebinde bulunur. Aksi takdirde başvuru geri çekilmiş sayılır Say. Kanun MADDE 143 Şeklî inceleme, araştırma talebi, itiraz ve faydalı modelin verilmesi (5) Başvuru sahibi başvuruyla birlikte veya herhangi bir bildirime gerek olmaksızın başvurunun şeklî şartlara uygunluk bakımından bir eksikliğinin olmadığının veya eksikliklerin süresi içinde giderildiğinin bildirildiği tarihten itibaren iki ay içinde ücretini ödeyerek ve yönetmelikte belirtilen şartlara uygun olarak araştırma talebinde bulunur. Aksi takdirde başvuru geri çekilmiş sayılır Say. Kanun ile faydalı modellerde yapılan bu değişiklik ile, hem tescil edilmiş faydalı modellerin niteliğinde artış sağlanmış, hemde sınai hakların özüne uygun bir şekilde hakkın tesisi sağlanmıştır. 30 FMR 2018/ 1

15 Av. Koray BULUT 2. Faydalı Model İle Korunamayan Buluşlar Mülga 551. Say. KHK de, hangi buluşların faydalı modeller ile korunup hangilerinin korunamayacağına ilişkin bir düzenleme bulunmamaktaydı. Faydalı model başvurularına ilişkin tek düzenleme, bir usulü kapsayan buluşların faydalı model ile korunamayacağıydı Say. Kanun ile hangi buluşların faydalı model ile korunamayacağı açık bir şekilde düzenlenmiş ve bu konudaki belirsizlikler giderilmiştir Say. Kanun nun 142. maddesine göre, yeni ve sanayiye uygulanabilir buluşlar faydalı model belgesi ile korunabilir. Ancak, her ne kadar yeni ve sanayiye uygulanabilir olsalar da istisnai olarak faydalı model ile korunamayacak buluşlar da belirtilmiştir. Bunlar; - Kimyasal ve biyolojik madde veya usullere ya da bu usuller sonucu elde edilen ürünlere ilişkin buluşlar, - Eczacılıkla ilgili madde veya usullere ya da bu usuller sonucu elde edilen ürünlere ilişkin buluşlar, - Biyoteknolojik buluşlar, - Usuller veya bu usuller sonucu elde edilen ürünlere ilişkin buluşlar. Faydalı model ile korunamayacak buluşların net bir şekilde belirlenmesi sonucu, bu konudaki belirsizlikler giderilmiş ve faydalı model başvuru konularında netlik sağlanmıştır Say. Kanun MADDE Faydalı model ile korunabilir buluşlar ve istisnaları (1) 83 üncü maddenin birinci fıkrası hükmüne göre yeni olan ve 83 üncü maddenin altıncı fıkrası kapsamında sanayiye uygulanabilen buluşlar, faydalı model verilerek korunur. (2) Faydalı modelin yenilik değerlendirmesinde, buluş konusuna katkı sağlamayan teknik özellikler dikkate alınmaz. (3) 82 nci maddenin ikinci ve üçüncü fıkralarına ek olarak; a) Kimyasal ve biyolojik maddelere veya kimyasal ve biyolojik usullere ya da bu usuller sonucu elde edilen ürünlere ilişkin buluşlar, b) Eczacılıkla ilgili maddelere veya eczacılıkla ilgili usullere ya da bu usuller sonucu elde edilen ürünlere ilişkin buluşlar, c) Biyoteknolojik buluşlar, ç) Usuller veya bu usuller sonucu elde edilen ürünlere ilişkin buluşlar, faydalı model ile korunmaz. 2018/1 FMR 31

16